Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Krzysztof Pieniążek z Krużlowej
PienHip 1607 oryginał
Hippika abo sposób poznania, chowania i stanowienia koni, b.m. 1607

https://crispa.uw.edu.pl/object/files/318653/display/Default
Odnotowano 71 cytatów z tego źródła
– Brzuch trwałość w drodzé znaczy/ a sierć miękka/ y ktora wolna iako są Arabskie konie/ Rączość y bieg pokázuie A ile sierć tak miękka/ że iakby się dartego iedwabiu dotknął. PienHip 6.
patrz: ARABSKI, ARABSKI, HARABSKI
– Pędząc ich [konie] do wody/ nie iest bespieczno bo ná gołoledzi rady padaią/ a obráżáią się. PienHip 9.
patrz: BEŚPIECZNIE, BEZPIECZNIE, BEZPIECZNIE, BEZPIECZNO, BEZPIECZNO
– Łáncuszek ten w miąższe ogniwká á krotki bydź ma/ ktoremu pod pięciem w umiar ugadzác tak iákoby zá uięciem wodzey Koniowi u brody práwie w rowku leżeć mogł. PienHip 11.
patrz: BRODA
– Rękę lewą z wodzámi przy kłębie miedzy palce ią włożywszy dla rowności. A práwą zásię ná swym udzie z koncem wodze/ ábo bułáwę w ręce práwey/ co iest Usarzowi ná koniu wyprawnym nayksztáłtowniey. PienHip 30.
patrz: BUŁAWA
– A koniowi przez dzień y przez noc potrzebá zieść Ćwierć Chęcińską Owsá/ czwartą część Sieczki dla ochwacenia/ á ile z pracey bárzo potrzebna/ Siáná wiązan iák ceber w zmięż. PienHip 28.
patrz: CEBER, CEBER, CEBR, CEBR, CĘBR, CZEBER, CZEBR
– Zrzebiętá maią być przy klaczách do Swiętego Marcina/ abo poki klacza przyimować ie będzie. A potym do Stáyniey/ ná nie u wiązánie/ żeby wolne chodzenie/ y wygnánie miáły/ by y drugą Staynią/ przeciwko ich staniu postánowić/ dla przechodzenia. PienHip 9.
patrz: CHODZENIE, CHODZENIE, CHODZIENIE
– Iest też ieszcze y sposob do tákiego uporu Poboczkę mocno uwiązáć zá wędzidło/ u Policzká/ Szyię/ do Siodłá/ gdzie trok zádni wiążą/ ná onę uporną stronę/ zákrzywić mu Szyię wiwiodszy go z Stáynie na gnoy/ y biczem go siec áż kołem chodząc padnie. PienHip 18.
patrz: CHODZIĆ
– Koniá [...] ktoryby nie wielkiego biegu był/ tedy go pokazuy daleko od oczu ludzkich/ Koń zaś rączy przy ludziách wrowni/ Koń chodziwy ná burku zá pokazániem nayudatnieyszym będzie. PienHip 29.
patrz: CHODZIWY
– Koniá [...] ktoryby nie wielkiego biegu był/ tedy go pokazuy daleko od oczu ludzkich/ Koń zaś rączy przy ludziách wrowni/ Koń chodziwy ná burku zá pokazániem nayudatnieyszym będzie. PienHip 29.
patrz: CHODZIWY
– Kon ktory dzierżenie ma/ y chodziwy/ bywa dobry. PienHip 24.
patrz: CHODZIWY
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: CZUŁOŚĆ
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: CZUŁY
– A Komin/ y Stoł cudny/ dlá der y dek kłádźienia bydź ma. PienHip 31.
patrz: DEK, DEKA
– A Woźnikowi musi lepiey dosypáć/ bo też ten więcy prácuie. PienHip 28.
patrz: DOSYPAĆ
– Jakoż też ztąd poznawáią do tárczywego Konia/ záś y nie lękliwego/ gdy bespiecznie wskoczy w on ogień. PienHip 21.
patrz: DOTARCZYWY
– Przyrodzenie więce to waży u konia gęby dobrey/ á niżeliby przemysły ludzkie: bo do gęby dobrey choćby włożył ledá munsztuk łátwo się trafi: á do złej gęby/ by nawymyślnieyszy włożył/ trudno dogodzić. PienHip 8.
patrz: GĘBA
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: GĘBA
– A toż gdy z takiemi wyższey pomienioney dobroci gębámi młode obierze konie/ a one ze źrzebcych obyczaiow rządnie otárgnie/ y osiędzie/ tak zeby im tym otargnienie[m] nie przykrzył się. PienHip 8.
patrz: GĘBA
– Pędząc ich [konie] do wody/ nie iest bespieczno bo ná gołoledzi rady padaią/ a obráżáią się. PienHip 9.
patrz: GOŁOLEDŹ
– W monsztuku tedy ieśliby się koń dla ięzyká gniewać chciał/ co snadnie to poznáć po ieżdzeniu/ ieśliby go nie przyimował/ abo gdyby się nazád cofał/ záraz mu potym sinieie ięzyk. PienHip 11.
patrz: JEZDZENIE, JEŻDŻENIE, JEŻDŻENIE
– Druga też záś poznánia Konia/ ieśli pewnych nog/ iecháć ná nim stáie ábo kilká kámienistą drogą. PienHip 22.
patrz: KAMIENISTY
– A poznáć też dobroć Końską/ wszedszy do stáyniey/ y vrodę gdy przydźiesz ćicho/ że ostrzeżony albo popłoszony Koń nie będźie/ ieśli sie postáwi czułym/ dla złobu wysokiego záuzdánia/ álbo kárczystego/ do drábiny dośiągániem śiáná/ poznasz wnet nie omylne Woźniká/ ieśli karczysty/ nie klápouchy/ okrągły zad. PienHip 25.
patrz: KARCZYSTY
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: KOŃ
– Koniá [...] ktoryby nie wielkiego biegu był/ tedy go pokazuy daleko od oczu ludzkich/ Koń zaś rączy przy ludziách wrowni/ Koń chodziwy ná burku zá pokazániem nayudatnieyszym będzie. PienHip 29. PienHip 29.
patrz: KOŃ
– Brzuch trwałość w drodzé znaczy/ a sierć miękka/ y ktora wolna iako są Arabskie konie/ Rączość y bieg pokázuie A ile sierć tak miękka/ że iakby się dartego iedwabiu dotknął. PienHip 6.
patrz: KOŃ
– Kon ktory dzierżenie ma/ y chodziwy/ bywa dobry. PienHip 24.
patrz: KOŃ
– Naprzod stępią/ by się miotać nie iął [młody koń]/ á potym letkim kłosem/ y tám y sám przeiezdzaiąc go: takiey przeiazdzki/ z tym miechem/ ná káżdy dzień poranu/ do dwu Niedziel czynić potrzebá. PienHip 9.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Potym wźiąwszy linę mocną/ álbo postronek miąższy ná sążeń sto/ y pale one dwá pośrodkiem liny opásawszy insze/ y Koniec ieden ná on wyższy pal/ á drugi ná drugi do piast przywiązáć. PienHip 18.
patrz: LINA
– Izbá záś Mastálerska/ w ktorey ácz záwżdy/ y wedle potrzeby/ ále przynamniey raz w tydźień/ choć w Piątek rzecz káżda z Koni ieznych/ y Woźnikow wychędożoną/ y opráwiona bydź ma/ y te rynsztonki w opátrznym schowániu máią bydź/ y według czásu y potrzeby oglądáne. PienHip 31.
patrz: MASTALERSKI, MASZTALERSKI, MASZTALERSKI
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: NOGA
– Jáko niektorzy [jeźdźcy] dziáłáią zgárbiwszy się ná koniá wsiadáią/ záś w biegániu/ gdy się ná ktorą stronę przykłada/ ábo pochyla kon/ dla ubiodrzonego pádnienia nogi z owey strony ku siodłowey ukurczywáć zwykli. PienHip 29.
patrz: PADNIENIE
– Będzie y pásztet z Fráncuska, w ktorym iest Hyppogryph [...] y mozg Orlándá Páládyná. PienHip 163.
patrz: PALADYN, PALADYN, PALATYN
– A pálcaty máią mieć w ręku/ ieśliby go pálcatem uderzył niż dopadnie do swych/ iuż ma być w poimániu/ y zá onym uscem stać/ z ktorego go poimano/ ná dziesięci zagonow na stronie/ to záś tak z drugiego uscá po on kres słomy maią zaś wywabiáć. PienHip 23.
patrz: PALCAT, PALCAT, PALCZAT
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: PEWIEN, PEWNY
– Bo ieśliż w Woźnikách co im ná czás przywiązuią/ y po Węgierzku zakrywáią Szyię/ iuż sie im nakrywáią. PienHip 18.
patrz: PO WĘGIERSKU
– Jeśli do sámego wieczora z stáłą mocą trwáć będzie/ á k temu y do domu idąc/ ták iedzie y w pochotniewaniu czuie się/ że iákoby go dopiero siodłáć miał/ to iuż Kon bez pochyby dobry/ y może go dobrze zápłácić/ ieśli do tego wypráwny y nie stáry. PienHip 22.
patrz: POCHOTNIEWANIE
– Naprzod tedy Kon młody ieszcze nie osiadány/ gdy munsztuk włoży nan ieśli onego munsztuku boiąc nazad ustąpi/ pochutnywaiąc sobą/ możesz go ná każdą obrocić/ otargnąwszy go/ abo przy koniu abo w wozie PienHip 8.
patrz: POCHUTNIWAĆ, POCHUTNYWAĆ
– W polu ieśliby się też sámemu tráfiło odeść koniá/ á nie miałbyś go u czego uwiązáć/ tedy wodze zeym y zá nie koniowi nákrzywiwszy szyię záwádzić/ zá zadnie pochwy ábo zá troki: ále iest to kozáckie dzieło. PienHip 29.
patrz: POCHWA
– A żeby by namniey nie pochylał się [jeździec]/ ábo piersi ku łekowi przykładáiąc/ ále iáko pręt stanąwszy. PienHip 29.
patrz: POCHYLAĆ SIĘ
– Łańcuszek ten w miązsze ogniwká á krotki bydź ma/ ktoremu pod pięciem w umiar ugadzáć tak iákoby zá uięciem wodzey Koniowi u brody práwie w rowku leżeć mogł. PienHip 11.
patrz: PODPIĘCIE
– A z tákiego podpinánia możesz go [konia] odmienić. A ten upor tylko ná Południe/ á ná Noc daway mu w tym odpoczynku. PienHip 17.
patrz: PODPINANIE
– Drugá też do tego iest/ do zásádzánia Koniá/ ogień zápaláią/ y podsadzáią podeń słomy brzemię/ ábo ze dwie/ ktory przelęknąwszy sie z mieyscá pomknąć sie muśi. PienHip 21.
patrz: PODSADZAĆ
– Potym wźiąwszy linę mocną/ álbo postronek miąższy ná sążeń sto/ y pale one dwá pośrodkiem liny opásawszy insze/ y Koniec ieden ná on wyższy pal/ á drugi ná drugi do piast przywiązáć. PienHip 18.
patrz: POJSZROTKIEM, POŚRODKIEM, POŚRZODKIEM
– A za skoczeniem każdym y popuszczeniem bespiecznym/ przez nie równe mieysce być nie może. Już rad zá namnieyszym usterkiem gęby/ aż o ścianę wesprze. PienHip 7.
patrz: POPUSZCZENIE
– A ná drugim onego rzemieniá końcu/ ná dwie piędźi wzdłusz/ káżda ná swey połowicy przyszyta przęcká y záwlecona ná wodzách pomykáć sie będźie. PienHip 20.
patrz: PRZĘCKA
– ...skoro poránu ziedzą obrok/ kazáć ná nie śiodłá kłáść áż ná Południe zeymowáć záwżdy/ á po ześćiu puł Postu/ tedy ośiodławszy/ á korzec owsá w miech ná śiodło przypiąwszy w pole wieść/ w ćiąsz. PienHip 9.
patrz: PRZYPIĄĆ, PRZYPNĄĆ
– Iest to sztuká nayprzednieysza w Secretum. v Káwálkátorow/ áby ná káżdym Koniu Munsztuk iák nabliżey kłow przypuszczan był/ zá czym koniá káżdego/ więcey powolnośći dozná. PienHip 11.
patrz: PRZYPUSZCZANY
– A nogi práwie pod się náchyliwszy/ ma Koniá dośieść/ y śrzodek swoiego kroku ná wierzch przysádźiwszy/ tedy áni w kłośie/ áni w biegániu nie ma namniey/ áni ná tę stronę/ áni ná owę przemykáć sie. PienHip 28.
patrz: PRZYSADZIĆ
– ...á gdy iuż na trzeci Rok przyidzie/ tedy skoro po Nowym lecie/ niech będą połapane [źrebięta] y w uzdzienicach postanowione w przyworach/ ktore do Miesopust nakrywać y głaskáć często a gęsto... PienHip 9.
patrz: PRZYWORA
– Czánki v wędźidłá/ ná ktorych należy práwie wszystko máią bydź w zdłusz ná piąć dobrą/ człowieká śrzedniego/ do dźiury tey w ktorą szrobuią monsztuk. PienHip 10.
patrz: SZROBOWAĆ, SZRUBOWAĆ, ŚROBOWAĆ, ŚRUBOWAĆ, ŚRUBOWAĆ
– Abo ieśli nie kámienista drogá/ tedy kazáć namyślnie námiotáć/ dla tego ieśli nie będźie szwánkował/ to poznáć dobroć nog ná burku/ też to bywa nayprędzey/ bo ná kámieniu muśi litowáć gdźie będźie miał wáde iáką/ k temu też/ przez trzy mile iádąc/ ieśli vsterku nie weźmie/ y po vbiedrzy przykrey. PienHip 22.
patrz: UBIEDRZA
– A gdy się iuż w káżdym onym mieyscu dobrze zátrzymawáć da/ tedy potym do zátrzymánia ná tákiego ugadzay mieysce/ áby mu się z gorki zátrzymáć przyszło/ ktorego gdy zátrzymasz/ tedy ręką ták pociągni/ iákobyś go miał cofnąć ná zad/ á palcatem przez lewą łopátkę vderzysz tedy Końiż ku gorze zádem trudno cofnąć będzie mogł/ przodek podniesie/ zá czym podnoszenia w zátrzymaniu Koń náuczy się. PienHip 12.
patrz: UGADZAĆ
– Łáńcuszek ten w miąższe ogniwká á krotki bydź ma/ ktoremu pod pięciem w umiar ugadzáć tak iákoby zá uięciem wodzey Koniowi u brody práwie w rowku leżeć mogł. PienHip 11.
patrz: UGADZAĆ
– Bo gdy mu rog stáry wybierzesz/ y do nowego podkowę przybiiesz; tedy Kon gdy w skoku/ ábo ná burku/ abo gdzie ugodzi w kámień/ wnet iako w nowy á blisko wybrány Rog musi konia podkowá boleć. PienHip 25.
patrz: UGODZIĆ
– Záczy[m] nodze vgodzić chcąc/ musi [koń] ziemię nie tęgo chwytáć/ y krzepić się/ bespiecznie niestepuiąc. PienHip 25.
patrz: UGODZIĆ
– [...] Monsztuk w mieyscách sobie należących/ áni ná doł/ áni w zgorę nie ma przemykáć sie/ boby też ták y po gębie muśiáł Końskiey. Zskądby Koniowi przypadał nie záwżdy iednáki vmiar/ w czymby Munsztuk/ nie iedno omierznąć/ ále y dźiąsłá odrzećby mogł. PienHip 11.
patrz: UMIAR
– Ale gdy iuż słábieie y poćić sie poczyna/ szkodá iuż ná nim biegáć/ bo ni go dobrze pokazáć nie możesz/ y zá przećiwieństwem onym Koń rad vpornieie. PienHip 16.
patrz: UPORNIEĆ
– A potym do Stáyniey/ ná nie vwiązánie/ żeby wolne chodzenie/ y wegnánie przestrone/ y ono ogrodzenie miáły/ by y drugą Stáynią/ przećiwko ich staniu postánowić/ dla przechodzenia. PienHip 9.
patrz: WEGNANIE
– W śiadszy tedy ná nim jecháć w pole/ y wielkim kłosem/ Rychćią/ choć ták do czterech Niedźiel: to iest/ puśćiwszy go ná wielki kłos/ ná stáiánie záś wielkie zátrzymáć/ iedno nie wędźidłem choć w gębie będźie/ ále sámym Káwecanem/ to zátrzymánie bydź ma/... PienHip 12.
patrz: WĘDZIDŁO
– Ieśliby tez ktory Koń wsparzał/ y nie mogłby tego powolnymi sposoby mu odiąć/ tedy ná wodze przęcki tákie/ iáko v Iárczakowego popręgu przez trzpieniá y węgláste [...] dáć/ y szerokie/ coby w nie wodze mogły záwlecone bydź... PienHip 20.
patrz: WĘGLASTY
– Coby po obudwu stron Konie stáć mogły/ y cudnie okná w niey/ á żeby głowy Końskie ná Wschod Słońcá/ álbo ná Południe/ ábo też po iedney stronie Konie. A po drugiey okná żeby przestrona była dla rzeczy wieszánia y wolna. PienHip 31.
patrz: WIESZANIE
– Zrzebiętá maią być przy klaczách do Swiętego Marcina/ abo poki klacza przyimować ie będzie. A potym do Stáyniey/ ná nie u wiązánie/ żeby wolne chodzenie/ y wygnánie miáły/ by y drugą Staynią/ przeciwko ich staniu postánowić/ dla przechodzenia. PienHip 9.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Koń cudny y dobry/ ma mieć te seść sztuk. Cudne trzy: Kark/ Nogę/ Oko. Dobre trzy sztuki/ Wolną gębę/ Pewne nogi/ Czułość. PienHip 6.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– A poznáć też dobroć Końską/ wszedszy do stáyniey/ y vrodę gdy przydźiesz ćicho/ że ostrzeżony albo popłoszony Koń nie będźie/ ieśli sie postáwi czułym/ dla złobu wysokiego záuzdánia/ álbo kárczystego/ do drábiny dośiągániem śiáná/ poznasz wnet nie omylne Woźniká/ ieśli karczysty/ nie klápouchy/ okrągły zad. PienHip 25.
patrz: WOŹNIK
– A náznáczywszy mieysce gdźie Koń zásádzon bydź ma á to niż one zámkle ná knebliki wpádną álbo onego záchwycą Końiá Bo on postronek pod brodą v Káwecaná záwleczony á ná tey y owey linie wolno przypięty/ będźie sie prętko bárzo/ záraz z koniem mknął aż do onych vwiązánych klockow. PienHip 19.
patrz: WPAŚĆ
– Iáko go wpráwiáć do wypráwowánia korwetow. PienHip 3.
patrz: WPRAWIAĆ
– Do korwetow iáko w práwian być ma. 22. Iáko go wpráwiáć do wypráwowánia korwetow. PienHip 3.
patrz: WPRAWIAN
– ...tedy dopiero nań vzdę y z wędźidłem/ y Káwecan/ iáko nápisano niżey włożyć y z ieźdzcem pomáłu przeieźdzáć: ktory nie zá wędźidło/ ále zá Káwecan koniem obrácáć ma/ y do tąd poko wedle swoiey kluby nie będźie wpráwion. PienHip 10.
patrz: WPRAWIONY
– 18. Wśiadszy iáko wieść koniá. 19. Podnoszenia iáko go náuczyć. 20. Do kołá iáko wpráwowáć. 21. Do korwetow iáko w práwian być ma. PienHip 3.
patrz: WPRAWOWAĆ
– Abo ná kop[...] yny raz/ tedy ieśliby nie práwie vporny w oney śćieszce pomiemoney wyższey/ od mieyscá do mieyscá przeieżdzaiąc go/ á w zad cofáiąc/ zá długiem wpráwowaniem takim/ w śćiągnie sie/ że sie będźie zádźierżawał/ ábo stanowił. PienHip 18.
patrz: WPRAWOWANIE
– Te rzeczy wszystkie ieśliby iuż ták vporny był/ żeby mu niechciáły pomoc/ ták postąpić masz: Niech pale dwá ieden od drugiego ná rożnych mieyscách/ á drugie záś dwá pale przeciw nim wbić/ iedno pará od pary ná pięćdziesiąt sążeni álbo y choć krocey bydź ma/ y dwá ták wysokie/ iáko do biodry Koniá/ á drugie dwá przeciw onym iáko ieźdźcowi ná Koniu w pás/ bo ná tych wyższych máią ku gorze/ iako osi do koł okrągło wyrzezáne bydź do oney miary/ iáko owo krotsze podle wzwysz/ y ná nie zwierzchu/ iáko ná osi wpuścić iákiekolwiek od wozu kołá. PienHip 18.
patrz: WYRZEZANY