– Zrozumiawszy to páni iey/ naprzod ią srodze zgromiłá/ y po tym vpomniáłá/ iako to wiele należy ná zupełney spowiedźi: iáko to brzydka przed Bogiem zátáić y namnieyszego grzechu śmiertelnego. BotŁęczRel V 75.

– Poczęli tedy ci Káwállierowie ábo ráczey iuż gospodarze/ budowáć sobie mieszkánia/ y wysyłáć indziey swe towáry/ áby też powabili támte ludzie ku hándlom y ku práktice z sobą: postępowáli náostátek ták po prostu/ y ták dufále z nimi/ własnie iákby to byli we śrzodku Cásztiliey y Gálitiey. BotŁęczRel V 51.

– Y ztądći poszło ono dziwowánie AEneaszowe/ kiedy możność y dostátki Didony odmieniáłá szopy w páłace/ y budy w pokoie krolewskie/ iáko nápisał Vergiliusz: Miratur molem AEneas, magalia quondam, Miratur portas, strepitumq et strata viarum. BotŁęczRel V 19.

– Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolicie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony/ iesliż nie ma syná. BotŁęczRel V 66.

– Ale cokolwiek niech będźie z strony tám porodzonych ludźi; to iásna iest/ iż Murzynowie y Hiszpani mnożą się tám/ á nie giną. BotŁęczRel V 84.

– KSięża w Mexiku podzielili się byli ná mnieysze/ ná więtsze/ y ná wyższe: á tych názywano Papi. Ich zabáwá vstáwicznie byłá kádzić báłwanom: co czynili ná wschodzie/ y ná zachodzie słońcá/ w południe/ y w pułnocy. BotŁęczRel V 7.

– Nawiętsze hándle/ ktore się zástáły w Nowym świećie były około soli/ cynámonu/ koki/ kákáo. BotŁęczRel V 57.

– W postách/ w modlitwách/ w odpráwowániu paćierzy kośćielnych/ ráczey był zakonnikiem/ á niż láikiem [...]. BotŁęczRel V 35.

– [...] miedzy ptaki niektorzy vżywáią skrzydeł nie do latánia/ ále do biegánia/ iáko strusowie [...]. BotŁęczRel V 14.

– Miedzy źwierzęty wodnymi y ziemnemi/ są iedny/ co żyią raz w wodzie/ drugi raz ná ziemi: miedzy wodnymi y powietrznymi są też ktore báwią sie iuż ná wodzie/ iuż też ná powietrzu: á osobliwie táka iest rybá/ ktorą Hiszpani zowią latáwcem. BotŁęczRel V 14.

– Miásto y powiát Colulski/ miáły przedtym nád sto tyśięcy domow: á dźiś ledwe ich iest 12000. BotŁęczRel V 81.

– Ale ktorzy kiedy żołnierze byli serdecznieyszy/ ábo świętobliwszy/ iáko legia Chrześćiáńska; ktora dla swego dźiwnego męstwá/ zwána byłá od Pogan/ Piorunowa? BotŁęczRel V 33.

– Arcybiskup Limski odpráwował synod Prowinciálski/ kędy postánowiono/ áby był wydrukowány ieden sposob do náuczánia Chrześćiáńskiey náuki Indianow/ ktoryby wszyscy záchowáli/ zá czym sie zniosłá okásiá wielu błędow/ y niegrzecznych náuk. BotŁęczRel V 68.

– Aleć to iest łácnieysza dáleko/ pomyślić o vtrapieniu y o mękách owych ludźi/ ktorzy muśieli wyćiągáć kámienie ták wielkie/ y wyćiągáć ich z gor/ y prowádźić ie z iednego mieyscá ná drugie/ podnośić ich/ vsádźić/ wćináć/ stosowáć/ bez pomocy żełázá wszelákiego/ á niż opisáć ich słowy. BotŁęczRel V 21.

– Ich báłwochwálstwo/ áni ćielesnośćią y lubośćiámi ćiáłu miłymi nie opływáło iáko ono Pogáńskie: niemiáło też sczęśćia y vćiech świeckich/ iáko ma zakon Máhumetow; ktoreby ich były zábáwiły y pieśćiły BotŁęczRel V 60.

– A gdy się żaden nie ruszył rátowáć go/ sam Márchio puśćił się po nim płynąc/ y vchwyćił go z wielkim niebespieczeństwem żywotá swego zá włosy/ y wyćiągnął go ná brzeg. BotŁęczRel V 37.

– A iákoż tu mogłá się táką wielkość ludźi głupich y práwie dźikich wyćwiczyć/ w náuce ták wysokiey o Chrystusie/ przez iednę osobę bełkocąc tylo ięzykiem Mexikáńskim? BotŁęczRel V 61.

– Y nie iest to niesłuszna záżywáć przeciwko nim gwałtu y oręża/ żeby się vználi bydź ludźmi/ á potymby się im opowiádáłá Ewángelia. BotŁęczRel V 58.

– Lecz Kumánczykowie/ ktorzy nie mieli woley hándlowáć/ ále kráść; áni też práktikowáć y kupczyć z nimi/ ále ie ráczey nábieżeć/ porwáli się nie opowiednie z zapálczywośćią y z zgrzytániem srogim do oręża/ y zábili ich więtszą częśc. á to osobliwa byłá/ iż w onym náćierániu ná Hiszpany/ wołáli: sánt Yágo/ sánt Yágo. BotŁęczRel V 51.

– Ten to tłumácz/ rozgniewawszy się ná oycá Correa/ bo mu był odiął iednę białągłowę/ ktorą on chował sobie z zgorszeniem inszych/ podał tákie podeyrzenie do ánimuszow Cárigow/ (z ktorymi miał wielkie stowárzyszenie/ y owszem był v nich w poważeniu) z strony postępkow onego oycá/ iż z prędká porwawszy się/ y roziadszy szalenie/ vstrzeláli go y towarzyszá iego strzałámi/ y ták zábit był. BotŁęczRel V 91.

– Nic więcey nieprzeszkadzáło budowániu duchownemu nowego świátá/ iáko podłe y niskie rozumienie nászych/ ktore mieli o poiętnośći y dowćipie ich: ábowiem y dla vbostwá ich lekce ich ważyli y gárdźili nimi. BotŁęczRel V 47.

– Námowił iednę niewiástę/ áby zábiłá mężá: odkrył się on zły vczynek/ y pokarána byłá wedle spráwiedliwośći oná niewiástá ze dwiemá pomocnikámi: á on záś/ ácz się krył przez niektory czás/ był przećię poimány/ y skazány ná szubienicę/ ktorą mu przeznáczyło było/ iáko sam przyznawał/ ono widzenie. BotŁęczRel V 78.

– Ale iey włosy wszytkie záraz zieżyły się/ y zátrzásnęłá z wielką kwápliwośćią drzwi: słyszáły onże głos drugie sługi/ co były zostáły ná sali: przetoż pokrzepiły tamtę/ ktorey wołáłá/ żeby się polećiwszy Bogu/ weszłá znowu do spiżárniey/ y żeby spytáłá/ iesliby snadź czego potrzebowáłá. BotŁęczRel V 77.

– Nie dáremno się tákie rzucáło naśienie/ bo dźieći one snádnie się náuczáły tego/ czego ich vczono/ y vżyczáły záś tego swym domowym y inszym/ y przykłádem swym pomáluczku poćiągáli towárzysze swe od obyczáiow bestiálskich bestialskich. BotŁęczRel V 89.

– Powiádáią tedy (á te rzeczy wyrozumiáne są z pilnośćią wielką z roskazánia krolá Kátholiká/ od ludzi támtych czásow ábo bliskich nich) iż słyszano głos znowu: Izalim wam nie powiedźiał/ ábyśćie się około tego nie prácowáli? á żebyśćie się wy pomylili/ otoż się ia dopusczę odwieść trochę/ á potym się tu postáwię/ ták/ że mię przećię nie ruszą: y ták się tráfiło/ ábowiem wpadł potym on kámień w ieden kánał do wody; ále záś ználeźiony był ná swym mieyscu pierwszym. Kśięgi wtore. BotŁęczRel V 29.

– A ták bacząc Mexikáni/ iż Hetman ták dźielny/ człowiek ták zacny/ ten ktory stárł wielkiego Motezumę/ ktory dobył Mexiku/ ktory wygrał ták wiele bitew/ vpokarzał się y kłániał zakonnikom/ vżywał ku nim tákiey vczćiwośći y poniżenia/ wźięli niewymowne nábożeństwo przećiw kośćiołowi y rzeczom świętym: y niemász kráiny áż po dźiśdźień/ kędyby Religia y zakonni ludźie byli w więtszym poszánowániu y poważeniu. BotŁęczRel V 38.

– Iescze nie czás/ áby Fránćiszká z námi zostáłá/ niech się wroći ná ziemię: á niech iescze przez ktory czás popilnuie zabaw swych. BotŁęczRel V 79.

– Lecz zamkniemy ten dyskurs jednym uczynkiem sławnym/ nie tylko dla pobożności i gorącości/ ale dla śmiałości i popisania się Chrześcijańskiego. BotŁęczRel V 33.

– Nie dáremne bywáły tákie widzenia przed pośiedzeniem od Hiszpanow Nowego świátá: ále y to też páństwo zle nábyte/ dalibog weźmie koniec swoy w krotkim czáśie/ y ziśći się ten sen od Bogá w. m. pewnie obiáwiony: tákże y insze rozmáite widzenia y znáki poprzedzáiące/ ktore wszytkie vkázowáły Moskiewskiego páństwá prędką odmiánę/ ná ktorą też obywátele iego dobrze zárobili/ iśćić się muszą. BotŁęczRel V 7.

– Tám tedy/ porátowány po wielkiey częśći/ ludzkośćią y hoynośćią Alfonsá de Quintaniglia, podskárbiego stárszego/ ktory go chętnie słuchiwał/ przez niegoż zbiegł się ná rozmowę z Iego M. X. Piotrem Gonzales de Mendozá Arcibiskupem Toledskim... BotŁęczRel V 35.

– Tenże Columbus długo tráktował z Alfonsem V. krolem Portogálskim y z Ianem II. lecz dáremno: BotŁęczRel V 39.

– Lecz iż tym sposobem máło się co nábywáło: y pożytek z támtey roley/ dáleko nie respondował nakłádom/ ktore się tám czyniły/ y pracom ktore się podeymowáły w spráwowániu y pośiewániu iey/ postánowili Oycowie odmienić swoy postępek: Przywiedli proźbámi y obietnicámi oyce y mátki czeládne/ áby im dawáli ná wychowánie y ná ćwiczenie dźiatki... BotŁęczRel V 89.

– Zápłáćisz teraz/ niecnoto/ posoką swą wszytkie twe zbrodnie. BotŁęczRel V 86.

– ...zbiegł się ná rozmowę z Iego M. X. Piotrem Gonzales de Mendozá Arcibiskupem Toledskim: zá ktorego pomocą poważną (bo się dostátecznie contentował iego discursámi y rátiámi) miał audientią v krolá y v krolowey Hiszpáńskich/ ktorzy mu dobrze potuszyli. BotŁęczRel V 35.

– ...poważny/ niewinność żywota niezmázáną/ nabożeństwo sczere/ miłośierdźie ku vbogim hoyne/ subtelność rozumu głęboką/ rostropność nieomylną/ ludzkość ku wszytkim wdźięczną/ męstwo w przygodách naćięższych nieustrászone/ żarzliwość o cześć Bożą/ o krzywdę wiáry ś. y kośćiołá Bożego gorącą/ vczćiwość ku rzeczom ś. y kápłanom Bożym pokorną/ pożalenie nawet nád nędznymi wszytkimi serdeczne. BotŁęczRel V 6.

– Z Cánnibálámi/ pożercámi ludźi/ y z inszymi/ ktorzy bez bráku żrą mięsá ludzkie/ może postępowáć iáko przećiw nieprzyiaćiołom narodu ludzkiego/ ábo iáko przećiw błaznom szalonym... BotŁęczRel V 57.

– Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolicie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony/ iesliż nie ma syná. BotŁęczRel V 66.

– Vpátruyże ruszánie się w źwierzętách: W morzu niektore się przypięły do kámienia/ y dla tegoż się nie ruszáią... BotŁęczRel V 14.

– Ostátni trwáiąc státecznie ná iednym mieyscu względem mieszkánia/ przyprowadzáią tám żywnośći y insze rzeczy potrzebne ku żywotowi. BotŁęczRel V 55.

– Było też tám y to ku pomocy/ iż im oni [Indianie] podleyszego byli rozumu; tym się wiecey dziwowáli niebu y rzeczom niebieskim/ y wszytkiemu temu co im podawano o wielmożności/ wszechmocności y máiestacie Boskim/ o miłosierdziu/ łáskáwości/ y męce Chrystusowey: bo im te rzeczy więcey przenosiły rozum y poięcie ich; tym się przystoynieysze zdáły wysokości máiestátu Boskiego/ y dobroci nieskończoney Chrystusowey. BotŁęczRel V 60.

– [Opis kanibalizmu u rdzennych mieszkańców Ameryki] Częstuią ci ludzie dostátecznie więźnie swe poimáne ná woynie: ále potym gdy chcą odpráwowáć iákie święto vroczyste/ wiążą kilką powrozow onego /ktory się im zda tłuścieyszy y sytnieyszy [...]. BotŁęczRel V 85.

– A tego dokazał/ stáráiąc się/ żeby kościoły były budowáne wielkie y spániáłe: żeby były opátrowáne dobrymi intratámi/ ozdobione świetno/ y opátrzone wszytkim tym/ czego tylo było potrzebá ku odpráwowániu obrządkow Boskich [...]. BotŁęczRel V 63.

– Grzechy ktorych się spowiádáli/ były wszytko vczynkowe/ á osobliwie mężoboystwo/ kradźiesz/ cudzołostwo/ potwarz/ nie vczćiwość ku kośćiołom/ zgwałcenie świąt/ obmowy Ingi/ ábo nieposłuszeństwo ku niemu. BotŁęczRel V 12.

– POmienione rzeczy vłácniły kazánie y náwrocenie Ameriki/ iákby zwierzchownie: powiemy teraz o niektorych inszych dispositiách żywszych y zewnętrznych. BotŁęczRel V 20.

– Tákimi y inszemi pilnośćiámi/ vłácniło się/ y vłácnia vstáwicznie náwrocenie y zbudowánie duchowne Indianow/ ták w Peru/ iáko y w nowey Hiszpániey: y w roku 1584. BotŁęczRel V 68.

– Natrudnieysze ćielesnośći ludzkiey/ y nie smáczne bárzo ártykuły żywotá y discipliny Chrześćiáńskiey są/ wyznánie grzechow/ y insze cząstki pokuty: też y te były tákimże sposobem vłácnione/ á zwłasczá iż szátan wyćiągał do támtych nędznikow ostrośći dáleko więtsze/ ktorych nie roskazał Pan Chrystus pokutuiącym: á nie dźiw/ bo szátan iest kátem y mordercą ludzkim; á Pan Chrystus iest oycem y lekárzem: támten szuka zguby y śmierći; á ten zbáwienia y żywotá dusznego [...]. BotŁęczRel V 25.

– Iest rzecz godná vważenia/ iáko támći ludźie kłáść mogli w mury kámienie nieoszácowáney wielkośći/ y iáko ie stosowáć y vsádzáć mogli bárzo grzecznie w fabrikách kośćielnych (á zwłasczá w kośćiele Virákoki/ y Słońcowym w Kucko) tákże w Támbách/ w zamkách/ nie vżywáiąc żadney stali áni żelázá/ ná wyćinánie kámieni y mármurow z ich gor/ tákże ná wyrobienie ich/ y ná ogłádzenie: [...]. BotŁęczRel V 21.

– więźień też iuż poskákuie k niemu/ áby mu go z ręku wydárł/ iuż też vskákuie się ná zad/ áby rázu vszedł: á pod tym czásem białegłowy y pácholętá poćiągáiąc go/ iuż ná práwą stronę/ iuż ná lewą powrozámi/ nie dopusczą mu nigdy/ áni ruszyć się dáleko z mieyscá/ áni też odpocząć. BotŁęczRel V 86.

– Z tych dwu/ więtszey władzey iest Peruáński; ábowiem on/ oprocz tego/ iż ma wielkie Prowincie pod swym rządem/ może też disponowáć o Commendách wákuiących. BotŁęczRel V 66.

– Iest też to własna przy dworzech/ iuż ze złośći opákowáć/ iuż też z zazdrośći ćmić cnoty y spániáłe myśli inszych. BotŁęczRel V 34.

– Iest rzecz godná vważenia/ iáko támći ludźie kłáść mogli w mury kámienie nieoszácowáney wielkośći/ y iáko ie stosowáć y vsádzáć mogli bárzo grzecznie w fabrikách kośćielnych (á zwłasczá w kośćiele Virákoki/ y Słońcowym w Kucko) tákże w Támbách/ w zamkách/ nie vżywáiąc żadney stali áni żelázá/ ná wyćinánie kámieni y mármurow z ich gor/ tákże ná wyrobienie ich/ y ná ogłádzenie: iáko ie mogli przyprowádźić y tám y sám/ nie máiąc do tego wołow/ áni koni/ áni żadnych dobytkow: iáko ie podnośili/ trzymáli/ vłożyli/ y vstáwili ná swych mieyscách bez kołowrotow żadnych: [...]. BotŁęczRel V 21.

– Nákoniec przybył on żołdat: á ten go też odwiodszy ná stronę/ dał mu ono złoto bárzo táiemnie/ mowiąc mu; iżby był wolał mu dáć trzykroć więcey tego złotá/ á niz ćierpieć onę molestią/ ktorą miał dla iego omieszkánia/ y dla tego áby mu był potáiemnie dobrze vczynił. BotŁęczRel V 36.

– Rybitwy łowiąc ná ieźierze poimáli ptaká/ tákiey fárby/ y ták wielkiego iáko żoraw/ lecz postępki miał nigdy niewidáne: posłáli go do krolá/ y bárzo go nim záfrásowáli. BotŁęczRel V 30.