Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Giovanni Botero
BotŁęczRel V oryginał
RELATIAE POWSZECHNE ABO NOWINY POSPOLITE IANA BOTERA BENESIVSA Rozłożone ná pięć części [...]

https://polona.pl/item/relatiae-powszechne-abo-nowiny-pospolite-iana-botera-bensivsa-rozlozone-na-piec-czesci,MTAyMDc0OTg0/4/#info:metadata, http://rcin.org.pl/dlibra/doccontent?id=19393&from=FBC, http://obc.opole.pl/dlibra/doccontent?id=3795&dirids=1
Odnotowano 88 cytatów z tego źródła
– Pokazał on [Marchion de Valle] wielką śmiáłość swą/ gdy popsował Armatę ná ktorey był przyiáchał do nowey Hiszpániey/ áby tákim sposobem odiął sobie y towárzyszom swym nádźieię/ do inákszego záchowánia sámych śiebie przy zdrowiu/ tylko przez zwyćięstwo/ y przez nábyćie támtego kráiu. BotŁęczRel V 37.
patrz: ARMATA, ARMATA, HARMATA
– Z pomienionych rzeczy łácno poznáć/ iż Bárbárowie nie mogą poymowáć rzeczy niebieskich ze dwu przyczyn: Naprzod dla dźikośći/ y dla bestyálstwá; potym dla nikczemnośći/ y tępośći. Támtá pánuie w Cicimechách/ w Brásilu/ y v Káribow; tá záś ná wyspách Barlouento, Salomonis, po dolinách Peruáńskich/ y po inszych mieyscách. BotŁęczRel V 57.
patrz: BESTIALSTWO
– W Popáián kráinie wystáwiáli przed domámi swymi głowy owych/ ktorych kiedy pobili y poiedli/ ná wysokich tykách/ iákoby przechwaláiąc się z okrućieństwá swego/ y sztychuiąc się w bestiálstwie swym sprosnym z inszymi. BotŁęczRel V 53-54.
patrz: BESTIALSTWO
– Powiem tedy/ iż Bárbárowie máią być poczytáni owi/ ktorych postępki y obyczáie zdrożne są od práwego rozumu: co się tráfia ábo zá dźikośćią ánimuszu/ ábo zá niewiádomośćią/ ábo zá grubośćią obyczáiow. Dźikość iest nieiákie bestyálstwo/ ktore ma cztery stopnie. BotŁęczRel V 52-53.
patrz: BESTIALSTWO
– Zrozumiawszy to páni iey/ naprzod ią srodze zgromiłá/ y po tym vpomniáłá/ iako to wiele należy ná zupełney spowiedźi: iáko to brzydka przed Bogiem zátáić y namnieyszego grzechu śmiertelnego. BotŁęczRel V 75.
patrz: BRZYDKA
– Lecz miedzy Oycámi ś. Fránćiszká/ ktorzy prácowáli ná onych początkách przykłádem/ y kazániem/ y budowániem osobnym/ nie zániecham tu przypomnieć niektorych z więtszym dáleko áffektem/ á niżby kto mogł wspomináć zwyćięstwá Annibálowe/ ábo Scipionowe/ ábo też y Alexándrowe/ y Iuliusá Cesárzá. BotŁęczRel V 42.
patrz: BUDOWANIE
– Poczęli tedy ci Káwállierowie ábo ráczey iuż gospodarze/ budowáć sobie mieszkánia/ y wysyłáć indziey swe towáry/ áby też powabili támte ludzie ku hándlom y ku práktice z sobą: postępowáli náostátek ták po prostu/ y ták dufále z nimi/ własnie iákby to byli we śrzodku Cásztiliey y Gálitiey. BotŁęczRel V 51.
patrz: DUFALE
– Ale dziwniejsza to była/ co czynili Meksykani. BotŁęczRel V 11.
patrz: DZIWNA
– Y ztądći poszło ono dziwowánie AEneaszowe/ kiedy możność y dostátki Didony odmieniáłá szopy w páłace/ y budy w pokoie krolewskie/ iáko nápisał Vergiliusz: Miratur molem AEneas, magalia quondam, Miratur portas, strepitumq et strata viarum. BotŁęczRel V 19.
patrz: DZIWOWANIE
– A iest to godna vważenia/ iż owi dźierżáwce znáyduią się przy śmierći vbogimi: á żaden z nich/ ábo rzadki/ przychodzą do 60. lat. stáráli się nie raz/ áby otrzymáli tákie commendy wiecznośćią/ y dawáli dla tego summy wielkie złotá Kárłowi V. y Philippowi II. lecz oni obawiáiąc się/ żeby ludźi vbogich nie ćiemiężeli ći to Conquistatores, y żeby ćiż dźierżáwcy nie rebellizowáli kiedy/ niechcieli nigdy ná to się dáć námowić. BotŁęczRel V 66.
patrz: GODNA
– W drogách będąc miotáli y ofiárowáli stáre obuwie/ piorá/ y podobne rzeczy po gorách/ po skáłách/ y po tychże sámych drogách/ żeby im dawáły dobre przeszćie y śiły. wybieráli sobie brwi/ y ofiárowáli ie słońcu/ gorom/ wiátrom/ y inszym rzeczom ktorych się bali. BotŁęczRel V 4.
patrz: GÓRA
– Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolicie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony/ iesliż nie ma syná. BotŁęczRel V 66.
patrz: HOŁDOWNICZY
– Ale cokolwiek niech będźie z strony tám porodzonych ludźi; to iásna iest/ iż Murzynowie y Hiszpani mnożą się tám/ á nie giną. BotŁęczRel V 84.
patrz: JASNA
– KSięża w Mexiku podzielili się byli ná mnieysze/ ná więtsze/ y ná wyższe: á tych názywano Papi. Ich zabáwá vstáwicznie byłá kádzić báłwanom: co czynili ná wschodzie/ y ná zachodzie słońcá/ w południe/ y w pułnocy. BotŁęczRel V 7.
patrz: KADZIĆ
– Nawiętsze hándle/ ktore się zástáły w Nowym świećie były około soli/ cynámonu/ koki/ kákáo. BotŁęczRel V 57.
patrz: KAKAO
– [...] skoro też odiáchał on zakonnik/ kazał nábieżeć Pogánom kápliczkę/ ktorą on tám był zostáwił/ y obálić ołtarz: á nieprzestáiąc ná tym/ pozdeymowáli obrázy z murow/ y zákopáli ie/ á potym ná nie plugáwili. BotŁęczRel V 50.
patrz: KAPLICZKA
– Vtopiemy w tobie wszytkę żáłość nászę/ ktorą mamy z pobićia przyiaćioł y powinnych nászych ná woynie: bo ćię rozśiekamy ná sztuki/ y vpiekszy ćię/ będźiemy ćię kárbowáć. BotŁęczRel V 86.
patrz: KARBOWAĆ
– Niemász źwierzá ná świećie sroższego/ iáko żołnierz: á coż iescze poczynáć będzie/ kiedy dálekim będąc od páná/ baczy się pánem y gospodarzem nád wszytkim? Iák zeszło bárzo było ná támtych ludźiách/ ktorych zábawiano po wielkiey częśći około kruszcow w Cibáo/ y około łowienia pereł w Cubáguie y w Tiráquei/ y około szukánia szmárágdow v S. Márty/ y inszych bogactw w támtych kráiách. A gdy się to zdáłá rzecz niesłuszna/ y bárzo ćięszka rozmáitym ludźiom mądrym [...] wźiął się F. Fra[n]ciscus Zámárrágá zakonu S. Fránćiszká/ ktoregom przedtym wspominał: y tráktował tę Causę z Cesárzem/ y otrzymał bárzo dobrą odpráwę. BotŁęczRel V 48.
patrz: KAUZA
– W postách/ w modlitwách/ w odpráwowániu paćierzy kośćielnych/ ráczey był zakonnikiem/ á niż láikiem [...]. BotŁęczRel V 35.
patrz: LAIK
– [...] miedzy ptaki niektorzy vżywáią skrzydeł nie do latánia/ ále do biegánia/ iáko strusowie [...]. BotŁęczRel V 14.
patrz: LATANIE
– Miedzy źwierzęty wodnymi y ziemnemi/ są iedny/ co żyią raz w wodzie/ drugi raz ná ziemi: miedzy wodnymi y powietrznymi są też ktore báwią sie iuż ná wodzie/ iuż też ná powietrzu: á osobliwie táka iest rybá/ ktorą Hiszpani zowią latáwcem. BotŁęczRel V 14.
patrz: LATAWIEC
– Miásto y powiát Colulski/ miáły przedtym nád sto tyśięcy domow: á dźiś ledwe ich iest 12000. BotŁęczRel V 81.
patrz: LEDWA, LEDWE, LEDWIE, LEDWIE, LEDWO, LEDWY
– Ale ktorzy kiedy żołnierze byli serdecznieyszy/ ábo świętobliwszy/ iáko legia Chrześćiáńska; ktora dla swego dźiwnego męstwá/ zwána byłá od Pogan/ Piorunowa? BotŁęczRel V 33.
patrz: LEGIA
– Arcybiskup Limski odpráwował synod Prowinciálski/ kędy postánowiono/ áby był wydrukowány ieden sposob do náuczánia Chrześćiáńskiey náuki Indianow/ ktoryby wszyscy záchowáli/ zá czym sie zniosłá okásiá wielu błędow/ y niegrzecznych náuk. BotŁęczRel V 68.
patrz: LIMSKI
– Aleć to iest łácnieysza dáleko/ pomyślić o vtrapieniu y o mękách owych ludźi/ ktorzy muśieli wyćiągáć kámienie ták wielkie/ y wyćiągáć ich z gor/ y prowádźić ie z iednego mieyscá ná drugie/ podnośić ich/ vsádźić/ wćináć/ stosowáć/ bez pomocy żełázá wszelákiego/ á niż opisáć ich słowy. BotŁęczRel V 21.
patrz: ŁACNA
– Alámir był ieden Máhumetan/ pan miástá Társu/ y niemáłey częśći Kárámániey. BotŁęczRel V 33.
patrz: MACHOMETANIN, MAHOMETAN, MAHOMETAN, MAHOMETANIN, MAHOMETANIN, MAHUMETAN
– Ich báłwochwálstwo/ áni ćielesnośćią y lubośćiámi ćiáłu miłymi nie opływáło iáko ono Pogáńskie: niemiáło też sczęśćia y vćiech świeckich/ iáko ma zakon Máhumetow; ktoreby ich były zábáwiły y pieśćiły BotŁęczRel V 60.
patrz: MACHOMETOWY, MACHOMETÓW, MAHOMETOWY, MAHOMETOWY, MAHOMETÓW, MAHOMETÓW, MAHUMETOWY, MAHUMETÓW
– A gdy się żaden nie ruszył rátowáć go/ sam Márchio puśćił się po nim płynąc/ y vchwyćił go z wielkim niebespieczeństwem żywotá swego zá włosy/ y wyćiągnął go ná brzeg. BotŁęczRel V 37.
patrz: MARCHIO, MARCHION
– A iákoż tu mogłá się táką wielkość ludźi głupich y práwie dźikich wyćwiczyć/ w náuce ták wysokiey o Chrystusie/ przez iednę osobę bełkocąc tylo ięzykiem Mexikáńskim? BotŁęczRel V 61.
patrz: MEKSYKAŃSKI
– Skończywszy to miotánie/ omywáią się wodą/ y poczytáią się poświęconymi przez to: y tym więtszą w sobie moc y władzą vznawáią/ im bárźiey od śiebie odeszli byli/ y im nasprosnieysze bestiálskie trzęśienia śćierwu swego pokázowáli. BotŁęczRel V 94.
patrz: MIETANIE, MIOTANIE, MIOTANIE
– Vdawszy się przeto do proźby/ do vpominánia/ do vkázowánia sprosnośći tákiego grzechu/ spráwili to/ iż niektorzy poczęli się wstrzymáwáć od támtego morderstwá y kátowánia nád ćiáłmi ludzkimi. BotŁęczRel V 88.
patrz: MORDERSTWO
– Turczyn iż ima się Impres pospolićie/ máiąc wielką y práwie zbytnią gorę nád nieprzyiaćielem/ otrzymawszy zwyćięstwo/ y wźiąwszy iákie miásto ábo też krolewstwo/ podáie mu bez odwłoki tákie sposoby y rządy/ iákie mu się podobáią: wykorzenia záraz pány y domy zacnieysze: odeymuie wolność y máiętnośći poddánych: obráca miástá we wśi y w folwárki/ páłace w szopy/ kośćioły w Moschie ábo w stáynie: grunty y role ná timárry/ y zostáie ná koniec pánem wolnym osob y máiętnośći. BotŁęczRel V 46.
patrz: MOSCHIA, MOSCHIA, MOSZCHIA
– Ná teyże Hiszpánioli drugi Cáciche/ rzeczony Guárionex/ przyobiecawszy oycu Romanowi Eremićie iż chćiał być Chrześćiáninem/ y náuczywszy się Paćierzá/ y początkow wiáry/ nie tylo nie pámiętał ná obietnicę/ y nie trwał w postánowieniu; ále skoro też odiáchał on zakonnik/ kazał nábieżeć Pogánom kápliczkę/ ktorą on tám był zostáwił/ y obálić ołtarz: á nieprzestáiąc ná tym/ pozdeymowáli obrázy z murow/ y zákopáli ie/ á potym ná nie plugáwili. BotŁęczRel V 50.
patrz: NABIEŻEĆ
– Z tych dwoygá zátrudnienia pochodźiły rozmáite defekty w náwroceniu Indianow: Ieden był/ nieumieiętność/ w ktorey Neofitowie zostawáli/ y máłe zrozumienie rzeczy potrzebnych ku zbáwieniu: ábowiem będąc pochrzczeni bez náuki wprzod/ máło co więcey w nich znáydowáło się Chrześćiáństwá/ oprocz wody: y vdawáli się/ áby o nię prośili/ więcey dogadzáiąc Cácichom ábo pánom swym/ ábo Hiszpanom: y żeby to byli czynili/ co widźieli v drugich [...]. BotŁęczRel V 61.
patrz: NEOFIT
– Y nie iest to niesłuszna záżywáć przeciwko nim gwałtu y oręża/ żeby się vználi bydź ludźmi/ á potymby się im opowiádáłá Ewángelia. BotŁęczRel V 58.
patrz: NIESŁUSZNA
– W Tescuscu bogowie przepowiedźieli krolowi/ iż nád Motezumą/ y nád wszytkim páństwem Mexikáńskim wiśiáły wielkie niesczęśćia y vtrapienia. Opowiádáli tákież rzeczy czárownicy y nigrománticy/ ácz się ták gniewał y szálał Motezumá/ że ich kazał posádzáć do więźienia: á iż się wywikłáli snádnie/ y poućiekáli precz/ tedy on z iádu wielkiego/ kazał pozábiiáć żony y dźieći ich. BotŁęczRel V 29.
patrz: NIGROMANTYK
– Ale była w woyscze iedná białagłowá/ trochę przedtym ochrzczona. Tá widząc swych/ iż nikczemnieli/ y tráćili ánimusz/ pokrzepiłá ich y vpomniáłá/ áby się spráwili wedle zwyczáiu Chrześćiáńskiego/ znákiem krzyżá ś. BotŁęczRel V 90.
patrz: NIKCZEMNIEĆ
– Skończywszy to miotánie/ [Brazylijczycy] omywáią się wodą/ y poczytáią się poświęconymi przez to: y tym więtszą w sobie moc y władzą vznawáią/ im bárźiey od śiebie odeszli byli/ y im nasprosnieysze bestiálskie trzęśienia śćierwu swego pokázowáli. BotŁęczRel V 94.
patrz: OMYWAĆ SIĘ
– Lecz Kumánczykowie/ ktorzy nie mieli woley hándlowáć/ ále kráść; áni też práktikowáć y kupczyć z nimi/ ále ie ráczey nábieżeć/ porwáli się nie opowiednie z zapálczywośćią y z zgrzytániem srogim do oręża/ y zábili ich więtszą częśc. á to osobliwa byłá/ iż w onym náćierániu ná Hiszpany/ wołáli: sánt Yágo/ sánt Yágo. BotŁęczRel V 51.
patrz: OSOBLIWA
– Ten to tłumácz/ rozgniewawszy się ná oycá Correa/ bo mu był odiął iednę białągłowę/ ktorą on chował sobie z zgorszeniem inszych/ podał tákie podeyrzenie do ánimuszow Cárigow/ (z ktorymi miał wielkie stowárzyszenie/ y owszem był v nich w poważeniu) z strony postępkow onego oycá/ iż z prędká porwawszy się/ y roziadszy szalenie/ vstrzeláli go y towarzyszá iego strzałámi/ y ták zábit był. BotŁęczRel V 91.
patrz: PODEJRZANIE, PODEJRZENIE, PODEJŹRZENIE
– Nic więcey nieprzeszkadzáło budowániu duchownemu nowego świátá/ iáko podłe y niskie rozumienie nászych/ ktore mieli o poiętnośći y dowćipie ich: ábowiem y dla vbostwá ich lekce ich ważyli y gárdźili nimi. BotŁęczRel V 47.
patrz: POJĘTNOŚĆ, POJĘTOŚĆ
– Námowił iednę niewiástę/ áby zábiłá mężá: odkrył się on zły vczynek/ y pokarána byłá wedle spráwiedliwośći oná niewiástá ze dwiemá pomocnikámi: á on záś/ ácz się krył przez niektory czás/ był przećię poimány/ y skazány ná szubienicę/ ktorą mu przeznáczyło było/ iáko sam przyznawał/ ono widzenie. BotŁęczRel V 78.
patrz: POKARANY
– Ale iey włosy wszytkie záraz zieżyły się/ y zátrzásnęłá z wielką kwápliwośćią drzwi: słyszáły onże głos drugie sługi/ co były zostáły ná sali: przetoż pokrzepiły tamtę/ ktorey wołáłá/ żeby się polećiwszy Bogu/ weszłá znowu do spiżárniey/ y żeby spytáłá/ iesliby snadź czego potrzebowáłá. BotŁęczRel V 77.
patrz: POLECIĆ SIĘ
– Nie dáremno się tákie rzucáło naśienie/ bo dźieći one snádnie się náuczáły tego/ czego ich vczono/ y vżyczáły záś tego swym domowym y inszym/ y przykłádem swym pomáluczku poćiągáli towárzysze swe od obyczáiow bestiálskich bestialskich. BotŁęczRel V 89.
patrz: POMALUCZKU
– Powiádáią tedy (á te rzeczy wyrozumiáne są z pilnośćią wielką z roskazánia krolá Kátholiká/ od ludzi támtych czásow ábo bliskich nich) iż słyszano głos znowu: Izalim wam nie powiedźiał/ ábyśćie się około tego nie prácowáli? á żebyśćie się wy pomylili/ otoż się ia dopusczę odwieść trochę/ á potym się tu postáwię/ ták/ że mię przećię nie ruszą: y ták się tráfiło/ ábowiem wpadł potym on kámień w ieden kánał do wody; ále záś ználeźiony był ná swym mieyscu pierwszym. Kśięgi wtore. BotŁęczRel V 29.
patrz: POMYLIĆ SIĘ
– A ták bacząc Mexikáni/ iż Hetman ták dźielny/ człowiek ták zacny/ ten ktory stárł wielkiego Motezumę/ ktory dobył Mexiku/ ktory wygrał ták wiele bitew/ vpokarzał się y kłániał zakonnikom/ vżywał ku nim tákiey vczćiwośći y poniżenia/ wźięli niewymowne nábożeństwo przećiw kośćiołowi y rzeczom świętym: y niemász kráiny áż po dźiśdźień/ kędyby Religia y zakonni ludźie byli w więtszym poszánowániu y poważeniu. BotŁęczRel V 38.
patrz: PONIŻENIE
– Iescze nie czás/ áby Fránćiszká z námi zostáłá/ niech się wroći ná ziemię: á niech iescze przez ktory czás popilnuie zabaw swych. BotŁęczRel V 79.
patrz: POPILNOWAĆ, POPILOWAĆ
– Lecz zamkniemy ten dyskurs jednym uczynkiem sławnym/ nie tylko dla pobożności i gorącości/ ale dla śmiałości i popisania się Chrześcijańskiego. BotŁęczRel V 33.
patrz: POPISANIE SIĘ
– Nie dáremne bywáły tákie widzenia przed pośiedzeniem od Hiszpanow Nowego świátá: ále y to też páństwo zle nábyte/ dalibog weźmie koniec swoy w krotkim czáśie/ y ziśći się ten sen od Bogá w. m. pewnie obiáwiony: tákże y insze rozmáite widzenia y znáki poprzedzáiące/ ktore wszytkie vkázowáły Moskiewskiego páństwá prędką odmiánę/ ná ktorą też obywátele iego dobrze zárobili/ iśćić się muszą. BotŁęczRel V 7.
patrz: POPRZEDZAJĄCY
– Tám tedy/ porátowány po wielkiey częśći/ ludzkośćią y hoynośćią Alfonsá de Quintaniglia, podskárbiego stárszego/ ktory go chętnie słuchiwał/ przez niegoż zbiegł się ná rozmowę z Iego M. X. Piotrem Gonzales de Mendozá Arcibiskupem Toledskim... BotŁęczRel V 35.
patrz: PORATOWANY
– Tenże Columbus długo tráktował z Alfonsem V. krolem Portogálskim y z Ianem II. lecz dáremno: BotŁęczRel V 39.
patrz: PORTOGALSKI, PORTUGALSKI
– Lecz iż tym sposobem máło się co nábywáło: y pożytek z támtey roley/ dáleko nie respondował nakłádom/ ktore się tám czyniły/ y pracom ktore się podeymowáły w spráwowániu y pośiewániu iey/ postánowili Oycowie odmienić swoy postępek: Przywiedli proźbámi y obietnicámi oyce y mátki czeládne/ áby im dawáli ná wychowánie y ná ćwiczenie dźiatki... BotŁęczRel V 89.
patrz: POSIEWANIE
– Zápłáćisz teraz/ niecnoto/ posoką swą wszytkie twe zbrodnie. BotŁęczRel V 86.
patrz: POSOKA
– Pospolita to byłá w Mechiocán y w Peru y w kráiách pobliskich po śmierći Inghi/ y inszych pánow/ zábiiáć żony ich/ y vrzędniki/ y sługi w ktorych się bárźiey kocháli/ ábo ie też żywo grzebli z nimi/ żeby im ná drugim żywoćie nie schodźiło ná posłudze ich. BotŁęczRel V 5.
patrz: POSPOLITA
– ...zbiegł się ná rozmowę z Iego M. X. Piotrem Gonzales de Mendozá Arcibiskupem Toledskim: zá ktorego pomocą poważną (bo się dostátecznie contentował iego discursámi y rátiámi) miał audientią v krolá y v krolowey Hiszpáńskich/ ktorzy mu dobrze potuszyli. BotŁęczRel V 35.
patrz: POTUSZYĆ
– ...poważny/ niewinność żywota niezmázáną/ nabożeństwo sczere/ miłośierdźie ku vbogim hoyne/ subtelność rozumu głęboką/ rostropność nieomylną/ ludzkość ku wszytkim wdźięczną/ męstwo w przygodách naćięższych nieustrászone/ żarzliwość o cześć Bożą/ o krzywdę wiáry ś. y kośćiołá Bożego gorącą/ vczćiwość ku rzeczom ś. y kápłanom Bożym pokorną/ pożalenie nawet nád nędznymi wszytkimi serdeczne. BotŁęczRel V 6.
patrz: POŻALENIE
– Z Cánnibálámi/ pożercámi ludźi/ y z inszymi/ ktorzy bez bráku żrą mięsá ludzkie/ może postępowáć iáko przećiw nieprzyiaćiołom narodu ludzkiego/ ábo iáko przećiw błaznom szalonym... BotŁęczRel V 57.
patrz: POŻERCA
– Do tych nawyższych trybunałow vćiekáią się ták Hiszpani/ iáko y Indiani/ á niemász od nich Appellátiey. Hiszpanowie tám nie máią (oprocz Márchioná de Valle/ á kilku inszych) miast/ áni poddánych hołdowniczym práwem; ále tylo zleconym do żywotá owego/ ktoremu co dádzą (á dáią pospolicie tym co też tám nábywáią tych państw) y do żywotá iego syná stárszego/ ábo żony/ iesliż nie ma syná. BotŁęczRel V 66.
patrz: PRAWO
– Vpátruyże ruszánie się w źwierzętách: W morzu niektore się przypięły do kámienia/ y dla tegoż się nie ruszáią... BotŁęczRel V 14.
patrz: PRZYPIĄĆ SIĘ
– Ostátni trwáiąc státecznie ná iednym mieyscu względem mieszkánia/ przyprowadzáią tám żywnośći y insze rzeczy potrzebne ku żywotowi. BotŁęczRel V 55.
patrz: PRZYPROWADZAĆ
– Było też tám y to ku pomocy/ iż im oni [Indianie] podleyszego byli rozumu; tym się wiecey dziwowáli niebu y rzeczom niebieskim/ y wszytkiemu temu co im podawano o wielmożności/ wszechmocności y máiestacie Boskim/ o miłosierdziu/ łáskáwości/ y męce Chrystusowey: bo im te rzeczy więcey przenosiły rozum y poięcie ich; tym się przystoynieysze zdáły wysokości máiestátu Boskiego/ y dobroci nieskończoney Chrystusowey. BotŁęczRel V 60.
patrz: PRZYSTOJNY
– Ná ten czás ośmieliwszy się/ wźiąłem wągiel/ y przytknąłem go do nosá Motezumie/ ktory się nie ruszył namniey/ áni poczuł. BotŁęczRel V 31.
patrz: PRZYTCHNĄĆ, PRZYTKNĄĆ
– Przywiedli proźbámi y obietnicámi oyce y mátki czeládne/ áby im dawáli ná wychowánie y ná ćwiczenie dźiatki: stáráli się potym z wielką łáskáwośćią y vkłádnośćią/ áby byli one dźieći ich przywabiáli/ głaskáli/ y smákowáli im piękność cnoty y vczćiwego znienagłá. BotŁęczRel V 89.
patrz: PRZYWABIAĆ
– Powiádał to ieden Iápończyk/ ktory był śiedmkroć ná tey wadze/ y został potym Chrześćiániniem. BotŁęczRel V 26.
patrz: SIEDMKROĆ
– [Opis kanibalizmu u rdzennych mieszkańców Ameryki] Częstuią ci ludzie dostátecznie więźnie swe poimáne ná woynie: ále potym gdy chcą odpráwowáć iákie święto vroczyste/ wiążą kilką powrozow onego /ktory się im zda tłuścieyszy y sytnieyszy [...]. BotŁęczRel V 85.
patrz: SYTNY
– A tego dokazał/ stáráiąc się/ żeby kościoły były budowáne wielkie y spániáłe: żeby były opátrowáne dobrymi intratámi/ ozdobione świetno/ y opátrzone wszytkim tym/ czego tylo było potrzebá ku odpráwowániu obrządkow Boskich [...]. BotŁęczRel V 63.
patrz: ŚWIETNIE, ŚWIETNO
– Ná źiemi niektore bestyae bárzo się leniwo obrácáią/ nie podnosząc się nic od źiemie/ iáko limaki [!]: drugie się podnoszą/ ále trochę/ iáko wężowie/ y tyśiącnogi: trochę więcey co o czterech nogách: prędzey chodzą co o dwu nogách/ ták te co nie máią skrzydeł/ iáko człowiek; ták też y owe co máią/ iáko ptacy: á miedzy ptaki niektorzy vżywáią skrzydeł nie do latánia/ ále do biegánia/ iáko strusowie [...]. BotŁęczRel V 14.
patrz: TYSIĄCNÓG
– Grzechy ktorych się spowiádáli/ były wszytko vczynkowe/ á osobliwie mężoboystwo/ kradźiesz/ cudzołostwo/ potwarz/ nie vczćiwość ku kośćiołom/ zgwałcenie świąt/ obmowy Ingi/ ábo nieposłuszeństwo ku niemu. BotŁęczRel V 12.
patrz: UCZYNKOWY
– POmienione rzeczy vłácniły kazánie y náwrocenie Ameriki/ iákby zwierzchownie: powiemy teraz o niektorych inszych dispositiách żywszych y zewnętrznych. BotŁęczRel V 20.
patrz: UŁACNIĆ
– Tákimi y inszemi pilnośćiámi/ vłácniło się/ y vłácnia vstáwicznie náwrocenie y zbudowánie duchowne Indianow/ ták w Peru/ iáko y w nowey Hiszpániey: y w roku 1584. BotŁęczRel V 68.
patrz: UŁACNIĆ SIĘ
– Natrudnieysze ćielesnośći ludzkiey/ y nie smáczne bárzo ártykuły żywotá y discipliny Chrześćiáńskiey są/ wyznánie grzechow/ y insze cząstki pokuty: też y te były tákimże sposobem vłácnione/ á zwłasczá iż szátan wyćiągał do támtych nędznikow ostrośći dáleko więtsze/ ktorych nie roskazał Pan Chrystus pokutuiącym: á nie dźiw/ bo szátan iest kátem y mordercą ludzkim; á Pan Chrystus iest oycem y lekárzem: támten szuka zguby y śmierći; á ten zbáwienia y żywotá dusznego [...]. BotŁęczRel V 25.
patrz: UŁACNIONY
– Zbytnie zabobonámi się báwili ku źrzodłom y wodom bieżącym/ y tám się vmywáli z rozmáitemi caerimoniámi dla otrzymánia zdrowia. BotŁęczRel V 4.
patrz: UMYWAĆ SIĘ
– Iest rzecz godná vważenia/ iáko támći ludźie kłáść mogli w mury kámienie nieoszácowáney wielkośći/ y iáko ie stosowáć y vsádzáć mogli bárzo grzecznie w fabrikách kośćielnych (á zwłasczá w kośćiele Virákoki/ y Słońcowym w Kucko) tákże w Támbách/ w zamkách/ nie vżywáiąc żadney stali áni żelázá/ ná wyćinánie kámieni y mármurow z ich gor/ tákże ná wyrobienie ich/ y ná ogłádzenie: [...]. BotŁęczRel V 21.
patrz: USADZAĆ
– więźień też iuż poskákuie k niemu/ áby mu go z ręku wydárł/ iuż też vskákuie się ná zad/ áby rázu vszedł: á pod tym czásem białegłowy y pácholętá poćiągáiąc go/ iuż ná práwą stronę/ iuż ná lewą powrozámi/ nie dopusczą mu nigdy/ áni ruszyć się dáleko z mieyscá/ áni też odpocząć. BotŁęczRel V 86.
patrz: USKAKIWAĆ, USKAKIWAĆ SIĘ, USKAKOWAĆ
– Z tych dwu/ więtszey władzey iest Peruáński; ábowiem on/ oprocz tego/ iż ma wielkie Prowincie pod swym rządem/ może też disponowáć o Commendách wákuiących. BotŁęczRel V 66.
patrz: WAKUJĄCY
– Widáć ieden táki most nád kánałem ieźiorá Cucuyto/ ktore dná nie ma/ á wdłuż go ná 300. krokow. BotŁęczRel V 57.
patrz: WDŁUŻ
– Lecz żeby się obaczyło/ iákich instrumentow záżywa Pan Bog/ dla odpráwowánia pomienionych łask y cudow/ y że iego moc y dobroć nie wiesza się ná śrzodkách iákiekolwiekby były/ ktorych záżywa w swych spráwách;... BotŁęczRel V 69.
patrz: WIESZAĆ SIĘ
– Odpowiedźiałem ia wieśniaczek potym przyszedszy k sobie: Nawyższy Pánie/ zda mi się że to iest wielki nász krol Motezumá. BotŁęczRel V 30.
patrz: WIEŚNIACZEK
– Iest też to własna przy dworzech/ iuż ze złośći opákowáć/ iuż też z zazdrośći ćmić cnoty y spániáłe myśli inszych. BotŁęczRel V 34.
patrz: WŁASNA
– ...drudzy prowádzą z sobą wielbłądy/ y insze dobytki/ z ktorych się żywią: y nie odmieniáią mieszkánia/ ále położenie iego/ wedle sposobnośći paszey/ ktorey oni szukáiąc włoczą się. BotŁęczRel V 55.
patrz: WŁÓCZYĆ SIĘ
– Miał ieden wielki folwárk z rozmáitymi mieyscámi/ w ktorych pełno było źwierząt źiemnych/ wodnych/ y powietrznych rozmáitych: miáł y dla ryb morskich stáwy słoney wody/ á dla drugich ieźiorká słodkiey; kędy niezliczona rzecz byłá posługáczow. BotŁęczRel V 23.
patrz: WODNY
– Iásna to rzecz iest/ iż Brasilczykowie nie trzymáią się długo wiáry/ tylko kędy są blisko od Portogálczykow: á gdźie od nich dáleko mieszkáią/ zá skłonnośćią przyrodzoną/ y zá zwyczáiem/ y zá obcowániem z inszymi/ ktore ich przemaga/ wrácáią się łácno do womitu. BotŁęczRel V 20.
patrz: WOMIT, WONIT
– A iż o inszych narodách niewspomnię/ Graecy y Rzymiánie/ ludźie ták wielcy/ dźiwna rzecz/ do iákiego szaleństwá przychodźili. Iesliż co ludźiom pożytecznego/ iesliż śiłę iáką możnieyszą/ złąli/ dobrąli/ baczyli/ iesliż człowieká ktorrego nád insze wybornieyszego poználi; to záraz wszytkich tych miedzy bogi wpisywáli. BotŁęczRel V 4.
patrz: WPISYWAĆ
– A żeby tá iego náuká lepiey się wpoiłá w ánimusze ich/ spisał ią pewnymi wierszámi ábo rythmámi/ ktore śpiewáią iescze po dźiś dźień. BotŁęczRel V 27.
patrz: WPOIĆ SIĘ
– Zábiiáli ich po rozmáitym spiewániu y wrzaskách y igrzyskách: á owi nędznicy rozumieli się w tym być sczęśliwymi. táka to iest moc zástárzáłego zwyczáiu. BotŁęczRel V 5.
patrz: WRZASK
– Iest rzecz godná vważenia/ iáko támći ludźie kłáść mogli w mury kámienie nieoszácowáney wielkośći/ y iáko ie stosowáć y vsádzáć mogli bárzo grzecznie w fabrikách kośćielnych (á zwłasczá w kośćiele Virákoki/ y Słońcowym w Kucko) tákże w Támbách/ w zamkách/ nie vżywáiąc żadney stali áni żelázá/ ná wyćinánie kámieni y mármurow z ich gor/ tákże ná wyrobienie ich/ y ná ogłádzenie: iáko ie mogli przyprowádźić y tám y sám/ nie máiąc do tego wołow/ áni koni/ áni żadnych dobytkow: iáko ie podnośili/ trzymáli/ vłożyli/ y vstáwili ná swych mieyscách bez kołowrotow żadnych: [...]. BotŁęczRel V 21.
patrz: WYCINANIE
– Nákoniec przybył on żołdat: á ten go też odwiodszy ná stronę/ dał mu ono złoto bárzo táiemnie/ mowiąc mu; iżby był wolał mu dáć trzykroć więcey tego złotá/ á niz ćierpieć onę molestią/ ktorą miał dla iego omieszkánia/ y dla tego áby mu był potáiemnie dobrze vczynił. BotŁęczRel V 36.
patrz: ZOLDAT, ZOŁDAT, ŻOŁDAT, ŻOŁDAT
– Rybitwy łowiąc ná ieźierze poimáli ptaká/ tákiey fárby/ y ták wielkiego iáko żoraw/ lecz postępki miał nigdy niewidáne: posłáli go do krolá/ y bárzo go nim záfrásowáli. BotŁęczRel V 30.
patrz: ZORAW, ŻÓRAW, ŻURAW, ŻURAW