ESJP XVII i XVIII wieku

GarczAnat oryginał

ANATOMIA RZECZYPOSPOLITEY - POLSKIEY Synom Oyczyzny ku przestrodze y poprawie tego Co z kluby wypadło Mianowicie, o sposobach; zámnozenia Polskę ludem pospolitym, konserwowania dziatwy wiejskiey, przez niedostátek y niewygody márnie ginącey, y wprowadzenia handlow y manufaktur zágranicznych. Dáwniey spisana, z Przydátkami teraz wydana

http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=87423

Odnotowano 74 cytatów z tego źródła

– Rzeczpospolita obmyśliła żydom, Jurisdykcyą, dla administrowania spráwiedliwości przez Jchmość Pánow Podwojewodzych, á Kátolikow Poddánych, ná niedyskretney dyskrecyi Pánow własnych zostáwiła, y wiele Konstytucyi iest, augendo prerogatywy żydom, á cokolwiek zaś ich iest, o Katolikach Poddanych, wszystkie in aggrevationem ich są formowáne. GarczAnat 130.

patrz: ADMINISTROWANIE, ADMINISTROWANIE, AMINISTROWANIE

– Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą [...] GarczAnat 42.

patrz: ALEMBIKOWY

– Anatomia ciała, to iest Rządow Rzeczy-Pospolitey Polskiey. GarczAnat 1.

patrz: ANATOMIA

– Tym czasem kiedy Pan záorze, y zasieye Folwárk, y pustych niemało śladow, niema kim sprzątać, nuż ná tłukę z bátogiem Podstárości lub Włodárz bez respektu, náwet y ciężarne wypędzą Mátrony á Pan zászczyca się. GarczAnat 43.

patrz: BATOG, BATOG, BATOH

– [Stary człowiek] iako mruk w nałogach, y biedzie leży, mowiąc: takci to u nas z dawna dawności, á postaremu dobrze bywało, ktoby się tamtemi wynalazkami nowemi zaprzątał! To źle mowiąc źle wygląda, y bieda od niego śmierdzi. GarczAnat 38-39.

patrz: BIADA, BIDA, BIEDA, BIEDA

– Jakże pytam się ekstirpare Herezym, gdy Heretycy są do nawrócenia twardzi, a choć się też który nawróci, to rzadko kiedy będzie prawdziwy i dobry Katolik, co i sama eksperiencja moja, tyle razy mię edocuit i nie darmo, to spolite przysłowie nastało; Żyd chrzczony wilk chowany; nigdy się nie nada. GarczAnat 65.

patrz: CHRZCZONY

patrz: CZYNIĆ

– Wiele nowych Fundacyi, Klasztorow, Bractw, y Altaryu, przez Konstytucye otrzymały swoie approbacye, y niektore z uwlnieniem, ab omni onere podatkowania, ale takowe approbacye są cum gravamine Miast et injuria Possessorum, zaczym tenetur cała Rzeczpospolita takowym Miastom diminucyą uczynić Taryffy, y obmyślić zkąd inąd rekompensę żołnierzom ktorzy vigore regularney płacy, według zwyczayney wybierayą Taryffy, boc iezeli Rzeczpospolita z swwoiey Kassy; na murowanie Kamienic (tak iako w Brandeburgiy) grosza niedaie, to przynamni, niech nie bierze. GarczAnat 137.

patrz: DEMINUCJA, DYMINUCJA, DYMINUCJA

– Dezolacje zaś które w dobywaniu FOrtec dzieją się przez Bombardowania, naprzykład stu kamienic, a dajmy i tysiąca lub więcej, to tyleż Pan BÓG Gospodarzy albo Dziedziców owych kamienic, ową ruiną karze, ubogich zaś ludzi, którzy obalin rudera rozwozić będą, i potym naprawiać i reparować, nie tysiąc z podłej kondycyj, do Fortuny pracą rąk poprzychodzi, i tak unius divitis corruptio est plurium pauperum (że tak rzekę) generatio. GarczAnat 156.

patrz: DEZOLACJA

– Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą GarczAnat 42.

patrz: DOBRY

– Więc kazdy duchowny pownien nie tylko nasladowac zywego Ewangelizuiącego Christusa, ale tez y umieraiącego karmiącego Ciałem swoim w istocie Chleba ludzi zaczym kazdy pasterz powinien się dla swoich Parochwianow w Chleb obrocic, daiąc im sposoby do dorobienia się Chleba, y dobrego mięnia, y do konserwacyi Ochędostwa. GarczAnat 93.

patrz: EWANGELIZUJĄCY

– Muruią, buduią, y wspaniałe eryguią, fabryki, Cudzoziemcy, ale swoim Rzemieślnikiem, żáden w erygowániu sumpt extra Regnum niewychodzi, ále intra viscera Państwa, między ubogi dzieli się lud, y sposob życia im podaie, do prácy záchęca, á od prożnowánia odwodzi, náwet chłopu, własney niegodzi się stáwić chałupy, gdyby w Cechu niebył. GarczAnat 118.

patrz: FABRYKA

– Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą GarczAnat 42.

patrz: FRASUNEK

– Drugi Mszy Swiętey ráno wysłuchawszy, do Sąsiada wstąpi, tam się żali ná biedę swoię gorzką przy gorzałce, ná kredytorow skárzy, że się do Domu pokázać nie śmie, potym wyszedszy od owego, umyślnie do maiętnieyszego trafia z wizytą w obiad, áby y niego zieść, y tam iuż z gáżetami o rzeczypospolitey, o Seymach, o máteryach publicznych gada, ziadszy: do kárczmy ná chłodne piwo idzie, aż mu dzień tymzeydzie, á tym czasem: Zona z dziećmi łáknie, wodą y okruszynami chleba obchodzić się musi. Przyszedłszy do DOmu Pan Máłżonek, ma się ieszcze zá swiętego, ze Mszy Swiętey słuchał, y zá obrotnego Gospodarza, że sobie grátyskowy wymyślił y ubiegł obiad, Zona od kąta do kata chodzi, á ná Męża nárzeka, á częściey przeklina. GarczAnat 42.

patrz: GRATYSKOWY

– Ja zaś tak Kaznodzieiom y Spowiednikom, iako Auditorom y Panitentom, zarowno odpowiadam: mowiąc y przyznaiąc Ichmośćiom, że trudno wilkiem orać, y od wiekow zaniedbane od wszelkich kondycyi Ludzi prace y trudy, a na samego ubogiego Chłopka, przez oczywistą oppressyą włożone, teraz na wszystkich, bez excepcyi ludzi, narzucać [...]. GarczAnat 38.

patrz: ICHMOŚĆ

– Stan zaś mieyski, ták w stołecznych, iáko y pártykularnych Miástach, nieuważaiąc ná naturę stánu swego od Pána BOGA dysponowanego y postánowionego, áby wszelkich Rzemiesł wársztatowych exercitio wszystkim stánom supplementował y prowidował necessaria, nie tylko muneri et professioni suae zádosyć nieczyni, ále przy emulacyi z Jchmość Pánami Szlachtą w stroiach y modach wiele pieniędzy w Cudze Państwa evehit zgwáłtowną pospozycyą tylu Konstytucyi: iáko to Anni 1613. fol. 23. lex sumptuaria Anni 1620. fol. 11. Anni 1620. fol. 20. Anni 1655. fol. 37. Anni 1683. fol. 6. GarczAnat 123.

patrz: ICHMOŚĆ

– Iż náyprzod Szláchecka młodź wychowáwszy się w domu do lát dziwiąci, idzie do Szkoł ná fundacye, ktore práwie, quodvis territorium ma dla swoich Alumnow, in territorio rodzących się, potym w lát szesnaście do Kádetow, y tam in arte militari exercytuią się bez wszelkiego sumptu swych Rodzicow [...]. GarczAnat 119.

patrz: KADET

– Gdybyś się był udał natę wieś, tam bita droga, rowna bespieczna, y wygodna, ale żeś sie obrocił tędy, niedziw, żeś nietylko złądził, zdrogi, ále konie pozrywał, woz połamał, pułszorki porwał, naszelniki, kantarki pogubił, oczy sobie ogałęzie powycinał, ręki nadłamał, noge wywinął, y ktożci winien, oto ieden upor, że słuchac niechciał, y iak teraz poradzić? Sam to BOG raczy wiedzieć etc. GarczAnat 99.

patrz: KANTAREK

– Ow kápitalista co wełnę kupuie, przedaię pakami. GarczAnat 117.

patrz: KAPITALISTA

– Częstokroć nas pártykularna uczy experyencya, że będzie iáki Pan, ktory pospolicie náymnieyszych sobie káptuie przychylność, kiedy báczy y czuie nad sobą mocnego y potężnego adwersarza, gdy zaś przez kombinacyą zákończy z nim swoie záwziętości, iuż ná ten czas, o nikogo niedba. GarczAnat 160.

patrz: KAPTOWAĆ

– Náyprzod że od láda kogo, y tchurza, náylepszy ginąć musi Káwaler, to nie iest samego prochu przywára. GarczAnat 171.

patrz: KAWALER

– Do tego Mieszczanin, iedynaka Syna maiąc ná Szkoły my łoży, nie dla tego, áby wyperfekcyonowawszy się w Náukach, mogł prodesse sano Consilio owemu Miastu, ále áby został Xiędzem, trzymaiąc sie pospolitego przysłowia, kto ma Xiędza w Rodzie, temu bieda niedobodzie. GarczAnat 199.

patrz: KSIĄDZ

– Więcey niecytuię bobym w tey máteryi podobnemi textami cáłą zápisał librę. GarczAnat 71.

patrz: LIBRA

– [...] także na Ludwisarstwie znać się należy, iakie działa lane lub przelewane bydź mają; gdyż więcy na rozkazaniu nalezy, niżeli na samych Ludwisarzach. GarczAnat 142.

patrz: LUDWISARSTWO

– Tę krotko pokázawszy zágranicznych Państw Regiminis maxymę condescendo do nászego Polskiego kraiu w rządach przyiętych maxym, ktore, iáko opponuntur dobrym Rządom, tá łátwo kombinować każdy może, że nie Clima, lub kraiu przywára są okázyą mizeryi. GarczAnat 121.

patrz: MAKSYMA

– Szpulowacz ná szpulę mączkuiąc rżaną mąką wysuszoną ná wársztat nawiia. GarczAnat 117.

patrz: MĄCZKOWAĆ

– Rumáka pięknego raz w tydzień osiodłaią, nikczemnego zaś mierzyna y hetkę codziennie do pługa, rádła y brony záprzągaią. GarczAnat 188.

patrz: MIERZYN, MIERZYN, MIERZYŃ

– Toz się vicissim ma rozumieć o wszelkich potrzebach do stroju, dopieroż o karetach, szorach, mobiliach, y wszystkich ápparencyach Szlacheckich, ktorych w naszey suppozycyi, zda się per immodicum luxum zażywaią, kraju iednak swego non depauperant, y owszem wszystkie rzemiosła, przez to umacniaią, y daią rzemieśnikom omnem modum vivendi et subsistendi. GarczAnat 113.

patrz: MOBILIA

– Zaś materia multiplicationis generis humani, przez zniesienie ślubow czystości, to iest słodycz, czyli cukrowy powab, ktorym nie tylko pociągnęli, do siebie, ná początku rozsiewania, Sekt swoich, ále też poniekąd nas, swoią ludzi multiplikácyą ledwie nieprzewyższyli. GarczAnat 176.

patrz: MULTIPLIKACJA, MULTIPLIKACJA, MULTYPLIKACJA

– A o tego, á zasz też same kraie, w ktorych się oni znayduią, niechowaią siła żołnierzy, á ci żołnierze passim zostaią in Caelibatu, á przecięż przez to, wcale multiplikacyi ludzi nieubliża się, bo nadgradzaią, w Małżeństwach należyte Dzieci wychowania, z ktorych nie tylko Regimenty żołnierzami, warsztaty czeladzią, handle Kupcami napełniaią, ale też y do naszey Polski niemało się ich na nowe wprowadza kolonie, álbo puste wsie osiada. GarczAnat 180.

patrz: MULTIPLIKACJA, MULTIPLIKACJA, MULTYPLIKACJA

– Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą GarczAnat 42.

patrz: NA

– Jeszcze y to uważam: Osądzą Sędziowie złodzieia, álbo rozboynika ná śmierć, áliści záraz nierozsądni Nábożniczkowie maiąc sobie pro pientissimo opere tam nápisano: Pereat mundus fiat Justitia. GarczAnat 79.

patrz: NABOŻNICZEK, NABOŻNICZEK, NABOŻNISZEK

– Więc y wy Oycowie lub Mátki, ktorzy per incuriam, drudzy przez niedbalstwo, skąpstwo, niechluyność, swoie własne dzieci, y niewiniątka, kátuiecie, y zábiiacie, ná tenże Tyrański Tytuł z herodem zárabiacie, lubo wásze dzieci prosto idą do Nieba. GarczAnat 66.

patrz: NIECHLUJNOŚĆ

– [...] Jch-Msc Duchowni, a na wielu mieyscach y propinacyą uzurpuią sobie; przy tym zadney kamienicy w Miastach, y Miasteczkach, y zadnego Domostwa, y roli mieyskiey bes koscielnego Długu nie ma, potym na ratuszach. Mieyskich y synanogogach zydowskich znacznie zapisane summy; a co większa co rok do nowiciatow wstępowanie zakonnych, tak męskich, iako y panienskich, nie mało importuią kapitałow w posagach [...]. GarczAnat 88.

patrz: NOWICJAT

– Potym gdy ták nowożeńcy w tey maximie ufundowáni, trzeba im sposoby wiedzieć, iák dzieci edukować; bo ieżeli ptasznik ma swoie sekreta, iákim sposobem kánarki, y inne ptaszyny wychować, toć tym bárdziey, Pásterz Chrystusowey owczárni, powinien sekret wychowania Dzieci wiedzić, y záraz owę, nowozábieraiącą się do stánu Máłżeńskiego Párę przestrzegać, y informować. GarczAnat 107-108.

patrz: NOWOŻEŃCY

– Potym áby wszystkie wsie, do paszenia wszystkiego rodzaiu bydła, chowáli umyślnego Pástuchę, bo paszące dzieci, przy trzodach, wszelkich, wspołeczności nabywaią niecnot, ktorych w Kazaniach nayzarliwsi Kaznodzieie, wykorzenić niepotrafią (toc to paszenie bydła, nie iednego na stos ognia wprowadziło [...]). GarczAnat 110.

patrz: PASTUCH, PASTUCHA

– Dzieci, powsinogi, po oborach, stáyniach látaią, y biegaią, á częstokroć y po wsi, przeto w Szkołách, przy tákim wychowaniu, bárdzo ciężkie, y trudne bywaią, do utrzymania, á perconsequens: y do náuki: Mieyscy zaś wpártykularnych Miástach, iáko wieyscy chłopcy, ná podbieraniu ptasząt z gniazd, początki et scintillas crudelitatis zábieraią, potym po cudzych sadach, ogrodach, nocnym sposobem, przez płoty, przechodząc, chęc im się ostrzy do złodzieystwa, y ná cudze rzeczy chciwość, ktorey potym áni Spowiednik, áni Káznodzieia przez exhorty náyżwawsze, y admonicye, wykorzenić niepotrafi, ále ow náłog. GarczAnat 109.

patrz: PODBIERANIE

– Jármarkow zaś znośić, álbo przełożyć ná dzień powszedni niepodobna, puki w zaciągach niebędzie od Pánow pofolgowania, bo poddani, godziny niemieliby ná przedanie krescencyi, przed codziennemi záciągami, pofolgowanie zaś tym sposobem bydźby mogło. GarczAnat 186.

patrz: POFOLGOWANIE

– Zkąd obáwiać sie potrzeba, żeby niezáwstydził ich mizerny Chłopek; zwiększa sie genealogią swoią, przed Bogiem popisuiąc, niżeli pompatycznie ex raptu żyiacy Satrapowie. GarczAnat 79.

patrz: POMPATYCZNIE

– [...] dobrze ták tym skąpcom, poobiezdzáłem tyle Pánow prosząc o służbę, á żaden mię niechciał dla dzieci przyiąc [...]. GarczAnat 44-45.

patrz: POOBJEŻDŻAĆ

– ...ieden zbiegłych zydow, poszedł na potrzebą, potym zowey usiadki wybierał złoto, y wycierał ie, co kilku, zołnierzy postrzegło, rozgłosili to w obozie, dla tego iedney nocy dwiema tysiącom zydom brzuchy porozrzynali złota szukaiąc... GarczAnat 57.

patrz: POROZRZYNAĆ

– ... ále gdy Wászeć táki Apostoł, idźże Wászeć wprzod po Duchownych wsiach, z ktorych ią iedną grániczę, to tam y przyodziewku dzieci niemaią, po śniegu w náytęższe mrozy nie tylko boso, ále y w cále nágo chodzą. GarczAnat 68.

patrz: PRZYODZIEWEK, PRZYODZIEWKA

patrz: PRZYOZDABIAĆ, PRZYOZDABIAĆ, PRZYOZDOBIAĆ

– W Miástach zaś choćby ich było iáko náywięcey znáydą w osmym lub w dziewiątym Roku życia sposob, przez obránie iákiey professyi, do iákiey każdy chłopiec chęć ma y ochotę, iedni do krámow, drudzy do rzemięsła, ktorych iest variorum generum et specierum numerus innumerus, drudzy też zá prostych żołnierzow przystaią [...]. GarczAnat 119.

patrz: PRZYSTAWAĆ

– ...wiele mamy przykładow, że degenerantfilij a parentibus, bo po wielu świątobliwych Rodzicach, niecnotliwi bywaią Synowie, átoli bo edukacya wiele może w poprawie wrodzonych przywarow życia y samey nátury przełámaniu... GarczAnat 103.

patrz: PRZYWAR, PRZYWARA

– A postaremu w Himnie Swiętego Tomassa z Aquinu każdy znáydzie tę dystynkcyą, że Bo to przyzwoita iest Człowiekowi, áby znáydoskonalszego lekárstwa, uczynił truciznę, dobre, zámienił w złe, ále nie temu, ktorego łaski sa nigdy niepoięte, Dobroci niesłychane etc. GarczAnat 169.

patrz: PRZYZWOITA

patrz: SPRAWIEDLIWOŚĆ

– Wiedząc, że frasunek dobry trunek, meláncholią wpuł zdesperácyą pomieszáną ałembikową z głowy wybiia receptą GarczAnat 42.

patrz: TRUNEK

– Drugich inkoweniencyi niewspominam, bo tych sie nie ieden w drogach napatrzyił, przeto nicby świątobliwszego bydź niemogło, iáko naśladowanie Mandatu Náyiasnieyszego Cesarze Jegomości Károla VI, w Roku 1716. ktorym po cáłym Sląsku zákazał podobne żebranki, iákie u nas do dzisieyszego dnia práktykuią się, z hańbą Národu, y z ubożeniem kraiu. GarczAnat 144.

patrz: UBOŻENIE

– Zołnierz w Rzeszy Niemieckiey byle non excessivus, uciemięża, gdyż erogowáne ex aerario publico pieniądzę, ná zápłatę woyska, przez akcyzy, szteiergielty y co Miesiąc postánowione podátki, názad się znowu powracaią, náyprzod do Mist zá sukna, flanele, guziki, kápelusze etc. GarczAnat 115.

patrz: UCIEMIĘŻAĆ

– Toż prawie samo widziemy y pod nasze czasy w Oyczyznie naszey, że Pan BOG sprawiedliwy odwracá Twarz swą Nayświętszą od tych, co mu Pańskie wspaniale wystawiaią Swiątnice, przeto, że te wystawiaią z krwawym czoła potem, z krzywdą, y z tysiącznemi przekęctwy ubogich poddanych kmiotkow trapezowanych, uciemiężonych, angarizowánych: GarczAnat 128.

patrz: UCIEMIĘŻONY

– Nędzny wiesniak, chatkę ma ukleconą, iák ná sikorke klátkę, y to dziur w niy około pełno; tam gościem práwie w Domu, bo czyli mu swoiey roli zádosyć czynić, czyli záciąg codzienny Pánu odprawić; więc iedne dzieci od głodu, biedy y mizeryi, drugie od zimna y niewygody, trzecie od fetoru, y złey, et cum porcellis, et cum vitellis áeryi, muszą przed czasem zádychać. GarczAnat 43.

patrz: UKLECONY

– ZDzieci iak z wosku co chcesz to ulepisz. GarczAnat 39.

patrz: ULEPIĆ

– Chcecie áby was właśni kochali, y obserwowali Pánowie, y prostym terminem mowiąc, áby was po ludzku tráktowáli? więc wam náleży, tákie z siebie, im czynić objectum, ktoreby do kochania ich, animować mogło, bo talerza sprosnego, brudnego, nieumytego nikt w rękę (oprocz pomywaczki) nieweźmie, ná czystym zaś ochędożnym y glancownym, náywięksi iadaią Pánowie. GarczAnat 188.

patrz: UMYTY

– Cudzoziemski żołnierz, bez Ekwipaży obeydzie się lenungiem, Pan zaś Towárzysz koni y wozow dość chowaiąc, samowtor do okázyi sie wybiera, á ná czatę dziesiąci wysyła, y gemitus pauperum, w każdey unieszczęśliwiaiącego potyczce, przytym każdy towarzysz idzie do okazyi na pierwszy ogień, á iego własny Pachołek za suknią go ciągnie, mowiąc mu, że iuż drudzy uchodzą, naprawym lub lewym skrzydle, á choć opak sie dzieie, y tak pro libitu biie się, uchodzi. GarczAnat 150.

patrz: UNIESZCZĘŚLIWIAJĄCY

– Do tego ordynaryinie Pan BOG przed ciężkimi woynami, znaki to na Niebie to y na ziemi pokazuie, daiąc interstitium czasu, tak do upamiętania się w nałogach grzechowych, iako y do przygotowania się do woyny, o czym wiele rewolucyi Państw, Historye każdego nauczą [...]. GarczAnat 151.

patrz: UPAMIĘTANIE SIĘ

– Do tego każdy przyznać musi, że ozdoba kraiu, nie tylko ná wspaniałych záwisła Páłacach, ále y ná regularnych Ekonomiach, ktore wpolach bydź powinny, bo punktualność upraw Rol, y gruntow zasianych, wielki lustr wspániałym przydaie strukturom, y prospekt piękny czyni, z ktorym sie ták mieszkaiącym iáko y podrożnym ozdobniey Pálace prezentuią. GarczAnat 161.

patrz: UPRAWA

– Ozdoba kraju nie tylko w Pałacach ale w dobrze uprawnych rolach funduie się. GarczAnat 167.

patrz: UPRAWNY

– [...] y iáko wszyscy Dworscy słudzy arcentur ab activitate lubo są nie tylko Szláchta, ále y czasem wielkich Familiy, toć tez Jchmość Woyskowi tákąż y dáleko większą zápłatę biorąc, bárdziey ad Obedientiam striguntur, y nie do Rády, ále do Exekucyi urádzonych expedycyi náleżą. GarczAnat 148.

patrz: URADZONY

– Zaczym tym probuię zdanie moie że Bog naywyszy dopiero od Zgromadzonych ludzkich serc y affktow w kosciołach bierze chwałę, Poniewasz w przod koscielni nazescie ludzi do kosciołow znaki daią przez Dzwony, w ktorych kosciołach, iako nayporządney Ultarze, przyozdabiaią, y Jlluminuią, wszelkie argenterie koscielne, dla większey wspaniałosci ustawiaią, kadzidłami pełen napełniaią, na to aby przytomni y kazdy wchodzący, serce swoie wonnoscią, do Boga w zbudził, wspaniałoscią do affektu lub pokory, zachecił. GarczAnat 50.

patrz: USTAWIAĆ

– Aby sie zaś miała znaydować in possibilitas w Stanach Małżeńskich do wystarczenia w wychowaniu iak naylepszym dzieci, ktore BOG co rok, á czasem po dwoygu daie, nie iest to moiey propozycyi convictio, owszem to iest argument, samemu BOGU uwłaczaiący y czyniący krzywdę. GarczAnat 111.

patrz: UWŁACZAJĄCY

– A zátym każdego Statysty, ta maxima, bydź powinna ze ex duobus mailis minus eligendum, więc lepiey niż Infantes nápełnią NIeba, niżeli adulti, pressi egestate et miseria, per deperationem, maią nápełniać piekło to umnie dobry Pásterz y Statysta, co rem certam non invedit proincerta, bo dosyć y ták wagusow, hiłyszow, mizerakow po Polszcze pełno, á gdyby ieszcze to promulgowana náuka, iużby dáwno ták cáła zdrobniała by Polska; iakie niektore teraz widziemy Wojewodztwa. GarczAnat 97.

patrz: WAGUS

– Stan zaś mieyski, ták w stołecznych, iáko y pártykularnych Miástach, nieuważaiąc ná naturę stánu swego od Pána BOGA dysponowanego y postánowionego, áby wszelkich Rzemiesł wársztatowych exercitio wszystkim stánom supplementował y prowidował necessaria, nie tylko muneri et professioni suae zádosyć nieczyni, ále przy emulacyi z Jchmość Pánami Szlachtą w stroiach y modach wiele peniędzy w Cudze Państwa evehit zgwáłtowną pospozycyą tylu Konstytucyi: iáko to Anni 1613. GarczAnat 123.

patrz: WARSZTATOWY

– Robiąc ná chleb uchroniam się od nieprzyiaznego głodu, przyodzienie szyiąc na okrycie ciała swego, budę lub chałupę stawiaiąc dla spoczynku, zastawiam się gorącym upałom, niedyskretnym słotom y zimnom, y burzliwym wchrom etc. muruiąc kamienicę, od ognistych pożarow y wichrowych szturmow chce się uchronić, ktoż by piece y kominy stawiał, gdyby się przeraźliwych nieobawiał mrozow? GarczAnat 164.

patrz: WICHROWY

– Y tak dobre traktowanie od Panow, dependuie od samych Poddanych; áby się sami sposobili do tego przez oczom miłe samych siebie ochędostwo, á nauprzod twarzy, ktora nigdy niemoże bydź prziemna, choćby ią kto mydłem codziennie szorował, bez pomiarkowania żywności przyzwoitego, y proporcyonalnego do pracy wiktu. GarczAnat 189.

patrz: WIKT

– Niech kto młodego niedzwiadka, wilczka, zaiączka, ielonka, sarniątko zdzikich lasow, álbo tez z gniazda ptászęta wybierze iednym wychowániem, przeciwne nátury w miłe przeformuje przymioty, z drapieżnego y dzikiego zwierza powolnym, y przychylnym, z pierzchliwego wdzęcznym y káręssuiącym uczyni ptákiem, oczym y S. Ambroży Libro IV. Hexameron pisze. GarczAnat 103.

patrz: WILCZEK

– ...Dusz sobie powierzonych, nie przyprowadza puki kluczem amoris proximi (proximior nad własne dzieci nikt bydź niemoże a u Panow poddani) nieotworzą, ad fontem virtutum, y puki zachowanie Juris natirae niewkorzenią, puty per legem scriptam cnoty wszelkie, w Parafiach swoich zaszczepić niepotrafią. GarczAnat 99.

patrz: WKORZENIĆ

– Do tego iest y ten sposob, áby záwsze zmoczone, przez Dziecię pielucy, wczystey wodzie wprzod przeprać, potym wysuszyć, przemaglowawszy, dopiero Dziecię tym powiiać, áto náto, gdy się Dziecię przyzwyczai, ab incunabulis, do ochędostwa, iuż się ten náłog wkorzeni potym, y wdalszym iego wieku. GarczAnat 108.

patrz: WKORZENIĆ SIĘ

– ...te dwie maxymy concatentatim et correlative obserwowane bydź powinny, sporawdzenie zemieśnika, y obmyślenie mu konsumencyi iego roboty, bo nas edocet, prywátna experyancya, wodnego młyna, ktoremu dobry Gospodarz nie tylko ductum wod sprowádza ná koła, ále y zá kołami áby owe zbierane przed młynem wody, suum miały descensum, wszelkie obstacula amovet. GarczAnat 125.

patrz: WODNY

– Prawo Saxońskie ták obostrzyło exces utraty Dzidzięcia, że gdy ktora Náłożnica swoie dziecię stráci, to ią Sąd irremissibiliter w miech woskowany, wespoł z nią kota y jaszczurkę włożywszy, w wodzie topić każe, álbo z mostu ná bystrą rzucuć głębiznę, záto, że violavit Jus natirae; GarczAnat 73.

patrz: WOSKOWANY

– Do tego maią sferę Prawem opisaną, że żaden drugiemu wtrącać się niepowinien w iego rzemiesło tak naprzykład, że choćby ow sam rzemieślnik mogł inszego kunsztu potrafić robotę, to mu się niegodzi pod wielki strosem drugiemu chleb odbierać, do tego na Granicach Wizytatorowie Towary rewiduią, aby tych niewożono rzeczy, ktore w Państwach Cudzoziemskich robią, á w własnym znaydować się mogą kraiu. Zgub WolRzecz 204 GarczAnat 118.

patrz: WOZIĆ

patrz: ZADOJŚĆ, ZADOŚĆ, ZADOŚĆ

– Viceversa ci co nad wársztátem siedzą, insensibiliter przy prácy sustentuią ubogie pospolstwo, ktore im robot dopomaga, á tym sposobem praecluditur droga do żebranki. GarczAnat 118.

patrz: ŻEBRANKA

– Mieyscy zaś wpártykularnych Miástach, iáko wieyscy chłopcy, ná podbieraniu ptasząt z gniazd, początki et scintillas crudelitatis zábieraią, potym po cudzych sadach, ogrodach, nocnym sposobem, przez płoty, przechodząc, chęc im się ostrzy do złodzieystwa, y ná cudze rzeczy chciwość, ktorey potym áni Spowiednik, áni Káznodzieia przez exhorty náyżwawsze, y admonicye, wykorzenić niepotrafi, ále ow náłog, częstokroć, y ná szubienicę nie iednego záprowadzi. GarczAnat 110.

patrz: ŻWAWY

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych