Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Władysław Aleksander Łubieński
ŁubŚwiat 1740 oryginał
Swiat we wszystkich swoich częsciach [...] to iest w Europie, Azyi, Affryce y Ameryce [...] geograficznie, chronologicznie y historycznie okryslony [...]

http://polona.pl/item/11643942/2/
Odnotowano 91 cytatów z tego źródła
– Abissynowie są czárni, y oliwkowáci według pozycyi Prowincyi, máią wielki affekt do Cesárzá, nie mniey y wielki respekt religii. ŁubŚwiat 629.
patrz: ABASEN, ABASSEN, ABASSYN, ABASYN, ABISSYN, ABISYN, ABISYN
– Chrzesciánie Koptowie się znáyduią máiący swego Pátryarchę, od ktorego y Abissynowie dependuią w ich Religii. ŁubŚwiat 623.
patrz: ABASEN, ABASSEN, ABASSYN, ABASYN, ABISSYN, ABISYN, ABISYN
– [Azja] Monárchow ma sámych absolutow we wszystkim, wolnego Národu nie ma, ále cáła zupełnie pod iárzmem y niewolą ięczy. ŁubŚwiat 547.
patrz: ABSOLUT
– Afrykánowie generálnie są mocni, ále bestyálscy y Prostácy, w scyencyách żádnych áni Kunsztách nie są biegli, nie woienni wyiąwszy pogránicznych medyterráńskich z przyczyny bliskiey Europy, są zli, nie wierni, okrutni, niestateczni, y dáleko odmiennieysi od dáwnych Augustynow, y Annibálow. ŁubŚwiat 611.
patrz: AFRYKAN
– Cały ten Kraj był przedtym rządzony od Rzymian, Alanów, Wandalów, Arabów, Saracenów, Turków, teraz zaś podzielony jest na 6. Królestw ciągnących się od wschodu do Zachodu, Barca, Tripolis, Tunis, Alger, Fes i Marok. Te wszystkie są nad Morzem medyterrańskim tylko Marok nad Atlantycznym. ŁubŚwiat 612.
patrz: ALAN
– ALGER Miásto Stołeczne Páństwá swego, położone nád Medyterránem, ná formę Amfiteátru, z kąd má wielką ozdobę, pięknie murowáne, bogate, y ludne bo liczy ná 100000. ludzi, rozdzielonych ná 3. Rangi. ŁubŚwiat 614.
patrz: AMFITEATR, AMFITEATR, AMFITEATRUM, AMFITEATRUM, EMFITEATRUM
– Ná tey Wyspie znayduie się kámień zwány Amiánt, ktory utłukszy w możdzerzu wydáie z siebie ná ksztáłt nici lniánych, z ktorych robią płotno, ktore nigdy nie zgoreie w ogniu y im ie bárdziey pali tym większą biáłość z siebie wydáie, o czym pisze Káwáler Podocatarus w historyi Cypryiskiey wydáney Roku 1566. ŁubŚwiat 580.
patrz: AMIANT, AMIANTO, AMIANTUS
– Przytym [Monarchia Chińska] obfituie w Ananas, Gojany, y kokosy álbo Cocos. ŁubŚwiat 600.
patrz: ANANAS
– Loanda przy brzegu Angolskim, ma Bisk[upstwo] eryg[owane] W. XVI. ŁubŚwiat 617.
patrz: ANGOLSKI
– Dysponowáno ná tych Synodách zeby káżdá Katedra w tym nowym Swiecie miáłá 5. Prelatur, Dziekanią, Archidyakonią, Scholasteryą, Kantoryą, iednego Podskarbiego, 10. Prebend, á 6. puł Prebend, Choralistow 6. álbo Akolitow. ŁubŚwiat 655.
patrz: ARCHIDIAKONIA
– Inwencya prochu do strzelániá u Chinow naypierwszá od 1700. lát, y nayskuteczniey ognie artyficyálne reprezentowáć mogą ná Powietrzu. ŁubŚwiat 601.
patrz: ARTYFICJALNY
– Witsen w swoim Atlasie wydánym Roku 1687. dzieli Tátáryą ná 3. Części Generalne: Południową, Srednią, y Pułnocną. ŁubŚwiat 549.
patrz: ATLAS
– Chrześciánie záś Rzymscy Kátolicy od Krzyżackich woien záwsze konserwuią Bernárdyński Klásztor przy grobie Páńskim pięknie fundowány [...]. ŁubŚwiat 577.
patrz: BERNADYŃSKI, BERNARDYŃSKI, BERNARDYŃSKI
– TATARYA WIELKA. TEn Kray lubo iest w sobie obszerny y naywiększy nád inne w Azyi, nie iest należycie poznány od Geográfow, y Chánow támecznych, iakoby Monárchow, z trudnosćią y nie podobna Chronologii doyść. ŁubŚwiat 548.
patrz: CHRONOLOGIA
– Teráz záś ci Ludzie są wypolerowáni, ludzcy, Przyiaciele dobrzy, szybcy, biegli y do náwigacyi doskonáli. ŁubŚwiat 636.
patrz: CHYBKI, SZYBKI, SZYBKI
– Kray ten wszystek gorzysty iest, gdzie konni tylko przeiecháć mogą bo Perskie konie są bárdzo szybkie á z trudnoscią piećhotá. ŁubŚwiat 584.
patrz: CHYBKI, SZYBKI, SZYBKI
– Dysponowáno ná tych Synodách zeby káżdá Katedra w tym nowym Swiecie miáłá 5. Prelatur, Dziekanią, Archidyakonią, Scholasteryą, Kantoryą, iednego Podskarbiego, 10. Prebend, á 6. puł Prebend, Choralistow 6. álbo Akolitow. ŁubŚwiat 655.
patrz: DZIEKANIA
– Diabelskie záś Oracula dáły wyrok w Efezie: że ten ogień zápalony tey nocy miał zápalić cáłą Azyą co się spráwdziło w zyciu y szczęściu Alexándrá, ktory záwoiował cáłą Azyą, to záś naypewniesza, że ieden człowiek dla wieczney pámiątki imienia swego ten Koscioł zápalił, ále sie omylił, bo Efezyánie zábronili pod gárłem o tym imieniu wspomináć, iednák Teopomp według Wáleryuszá Maxymá w swoiey Historyi wspomina imię tego Swiętokrádzcy, że to był Herostrates. ŁubŚwiat 561.
patrz: EFEZJANIN
– Duchowieństwo tego Pátryárchy iest złożone z niektorych Duchownych nie wielu, y niektorych Mnichow mieszkáiących w Dámásku, ktorzy mu zá Urzędnikow służą, y posyłá ich pod imieniem Exárchow dla wybieránia powinnosci od swoich Metropolitow, Włádykow y Papáłow. ŁubŚwiat 571.
patrz: EKSARCH, EKSARCHA
– GAZA Miásto dáwne Pálestyńskie názwáne od Skárbow Kambizesá, ktore w nim były ukryte położone nád Medyterránem, wsłáwione wielkiemi cudámi mocy Samsoná, ktory wydobywszy brámę z fundamentow ná rámionách swoich zániosł áż do Hebronu potym Koscioł Dágoná wywrocił, y 3000. Filystynow wraz z sobą przytłukł y zábił, y wiele innych Pismo S. wspomina. ŁubŚwiat 575.
patrz: GAZA
– Twierdzą Geográfowie że ten Kráy [Amazonia] lubo iest pod Ekwátorem iednák grunta ma zyzne, y w owoce obfituie, osobliwie wydáie z siebie tytonie przednie, cukry y báwełny, fárbę szkárłatną etc. ŁubŚwiat 647.
patrz: GEOGRAF
– AMAZYA Miásto miewáło przedtym swoich Arcybiskupow, y zászczycone Oyczyzną Stráboná Geográfá. ŁubŚwiat 564.
patrz: GEOGRAF
– Rządzeni są przez Kácykow ktorych sobie obieraią, są záś dobrego serca y uczeni. Hiszpani tu erygowáli wiele Kolonii [...]. ŁubŚwiat 639.
patrz: KACYK
– KANARYA Wyspa od innych náyprzednieyszá, okrągłá, y może mieć 20. mil ná około, má Miásto Stołeczne tegoż Imieniá nád iednym Golfem Wschodnim, máiące Port wygodny, piękne y mieszkáne przez Gubernátora, y Parlament wszystkich Wysp Kanarskich, má y Biskupa swego postánowionego R. 1485. ŁubŚwiat 632.
patrz: KANARSKI
– MADAGASKAR iákoby miesięczná Wyspá od Portugallow názwáná Wyspá S. Wáwrzyńcá, bo ią w ten dzień odkryli R. 1506. Francuzi ią názwáli Wyspą Delfinską ná Honor Ludwika XIII. Krola Francuskiego ná ten czáś ieszcze będącego Delfinem. Ta Wyspá iest ná Wschod Kaffaryi, y Zanguebaru pod Tropikiem Kaprykornu częścią in żoná torrida, częścią w srednim powietrzu położoná, między 11. y 26. grádusem szerokośći Południowey, y między 72. y 81. długosci [...]. ŁubŚwiat 633.
patrz: KAPRYKORN
– GVADELUPA WYSPA náyznácznieysza y naywiększa, przeź Karaibow mieszkáná y názwáná od nich Karakera, od Hiszpanow názwáná Gvadalupa ná znák, że iey gory są podobne do gor Gwadalupskich w Hiszpanii, obfituie w Cukry, báwełny, etc. ŁubŚwiat 651.
patrz: KARAIB
– Tu był uszedł Annibał Generał Kártágeński do Pruzyászá Krolá Bityniiskiego, ále obáwiáiąc się, żeby go nie wydał Rzymiánom, truciznę sobie zádał, y umárł we wsi Libissie, nie dálekiey z tąd Roku 550. od záłożenia Rzymu w lát 70. wieku swego. ŁubŚwiat 561.
patrz: KARTAGEŃSKI, KARTAGIŃSKI, KARTAGIŃSKI
– Pod Imieniem Kanady, rozumie się, á ráczey zámyká się Ziemia Labrador, álbo Estotiland, Canada Partykulárna, álbo Nowá Fráncya, Akadya, Saáuenai y wiele innych Kráiow mieszkánych przez dzikich ludzi, z ktorych poznáni są Irokonowie, Juronowie, Algonkinowie,ále wielu nie poznánych od ktorych ná przemiany zá zboże, siekiery, odzienia, y rożne rzeczy, bierą Fráncuzi skory Kastorowe, álbo Bobrowe, wydry, kuny, wilkow Morskich skory etc. ŁubŚwiat 637.
patrz: KUNA
– Krol Arakański zawoiowáł to Krolestwo, y do niego przyłączył Krolestwá, Trypa álbo Tipaura, Pega, y Asem, y przymusił do hołdu Krolestwo Brema, álbo Bráchmanow, Lajow, Gujow, Tymokowow, y Giokangow, Ludzi wolnych [...]. ŁubŚwiat 599.
patrz: LAI
– Afryka liczy się bydź trzecią częscią Swiátá przywiązáná do Azyi Istmem-Zues, ktory dzieli morze czerwone od Medyterránu. ŁubŚwiat 611.
patrz: LICZYĆ SIĘ
– Chinowie Chronologią swoię probuią od 4000. lat, Estymę záś wielką maią włásnego Národu innych postponuiąc, są pyszni, wspániáli, honor swoy kocháiący, łakomi, lubiezni, ále rzetelni w słowie, handel kocháiący, do náuk y sztuk wszelakich applikuiący się, w siłach záś woiennych bárzo słábi, dla czego Tatárowie wiele profitowáli w tym Páństwie, kiedy ie sobie zupełnie podbili w ostátnim wieku y oni teráz panuią w Chinie, ále według Práw dáwnych Chińskich się rządzą. ŁubŚwiat 600.
patrz: LUBIEZNY, LUBIEŻNY, LUBIEŻNY
– RIO GRANDE Kapitania łącząca Pułnocny brzeg z Południowym, Francuzi byli iey Panami, ále wygnáni przeź Portugallow R. 1601. ŁubŚwiat 648.
patrz: ŁĄCZĄCY
– GRENADA nád ieziorem Niragwą wielkie, ludne y hándlowne z przyczyny ieziorá łączącego się z Morzem Pułnocnym, zászczycone częstą rezydencyą Biskupa Leońskiego, y ma wiele Konwentow męskich y białogłowskich. ŁubŚwiat 643.
patrz: ŁĄCZĄCY SIĘ
– Kray ten oblany iest wielą Rzek, y łączny ále nie urodzayny [...]. ŁubŚwiat 565.
patrz: ŁĄCZNY
– Tenże Missyonárz pisze że w Chinie cáłey znáyduie się 57. Milionow 91480. Fámilii, nie ráchuie ieszcze Fámilii Cesárskiey, Magistratur, Sakryfikátorow, y białychgłow y żołnierzy etc. ŁubŚwiat 603.
patrz: MAGISTRATURA
– BAROCHA nád Rzeką Guzártą y Golfem Kámbáyskim między Suratą y Kambáią położone, obfituie náywięcey w Perły szácowne, y w kámienie agátowe náyprzednieysze, znáyduiące się tu w iedney gorze, przytym wsłáwione hándlámi Holenderskiemi, ktorzy tám máią swoy Dom y Mágázyn, iáko y wodą rzeczną máiącą cnotę wielką bo dodáie białości płotnom wszelákim Mogolskim. ŁubŚwiat 592.
patrz: MAGOLSKI, MOGOLSKI, MOGOLSKI
– Krol Kalikut może wystáwić Woyská 100000. pieszego, y iemu hołduią inni Krolowie Malabarscy. ŁubŚwiat 593.
patrz: MALABARSKI
– MARAGNAN Stołeczne swoiey Kapitánii położone ná takiey Wyspie, gdzie węże, Krokodyle, żaby, y inne gadziny zádnego iádu w sobie nie máią, y iedzą ie tameczni, przytym obfituie w Melony specyalne we dwá miesiące po zasianiu ich, y tak są dobre w Styczniu, iak y w Sierpniu. ŁubŚwiat 648.
patrz: MALON, MALUN, MELON, MELON
– Przytym są postánowieni w Prowincyách Vice-Krolowie, y w Miástách Gubernátorowie ktorzy się generálnie zowią Mandarynámi y dystyngwowáni są ná 9. Rángow, wszystkich záś iest 13647. y wszyscy bydź powinni Doktorami Filozofii, nie rządzą nigdy w tey Prowincyi w ktorey są urodzeni, y co 3. lata bywáią odmieniáni, po Funkcyách záś skończonych examinuią ich Dwory, y według zásług promowuią ich wyżey, álbo poniżáią álbo prywuią. ŁubŚwiat 599.
patrz: MANDARYN
– Przytym hándluie mánufakturámi płocien, báwełnic, owocámi suszonemi, figami, rozynkámi, dáktylami, koralami, papugámi etc. ŁubŚwiat 612.
patrz: MANUFAKTURA
– Dzieli się rożnie u Geográfow, iedni ią dzielą ná 5. Części Generálnych; Pierwsze 3. Południowe, iáko; 1. Ursebek, álbo Zagatay zámykáiący w sobie dáwną Baktryanę, Sogdyanę, Margianę, y Kray Massagetow. I. Turkestan, 3. Katay álbo Kray Serow, te wszystkie názywáły się u dáwnych Scytyą. ŁubŚwiat 549.
patrz: MASAGETA, MASSAGET, MASSAGETA, MASSAGETA
– KAIROAN Miásto fundowane przeź Machometanow R. 652. wsławione Akademią wspaniałą y w Meczecie Mauzoleámi dáwnych Tunińskich Krolow. ŁubŚwiat 613.
patrz: MAUZOLEUM
– Białegłowy Tunkingskie są ná Twárzy Koloru oliwkowego, á żęby sobie czernią ktore máią czerniyesze żęby to te pięknieysze, ádoruią wszyscy Niebo, Słońce, Miesiąc, y 5. częśći Swiátá, między 4. komputuią srednią Metempsykozyą, ále teráz upewniaią Missyonárze że Wiára Chrzesciáńská tám iuż zászczepioná y publicznie ią wolno opowiádác z pozwoleniem Krolá. ŁubŚwiat 598.
patrz: METEMPSYKOZJA
– Drudzy piszą że wierzą w Metempsykozyą, y adoruią 4. elementa, dla czego ktore się komu podoba dla życia, y ktore czci, ták się káże chowáć, ieżeli czci ziemię to w ziemi, iezeli Powietrze to się obiesic káże ná Powietrzu, ieżeli ogień to spálic, iezeli wodę to się utopić káże. ŁubŚwiat 597.
patrz: METEMPSYKOZJA
– Karol V. Cesarz surowe wydáł Edykta y Ordynánse áby tego nie czyniono, iákoż teráź nie tylko Hiszpáni tám lokowáni, ále y wielkie mnostwo ludzi, y liczne Familie Amerykanow náturálnych zagęsciły Dyecezye w Wierze S. Portugallowie także ustanowiwszy się w Brezylii R. 1501. erygowáli tám Biskupstwo S. Salwatorá R. 1552. ktore Innocenty XI. Pápież erygowáł ná Metropolią R. 1676. y 3. Suffraganow mu przydał. ŁubŚwiat 655.
patrz: METROPOLIA
– Hiszpáni ten Kráy zástáli znácznie ludny, y dobrze rządzony, máiący Krolestwa dysponowáne, y Rzeczypospolite, Mexykáńskie iednak Krolestwo náyznácznieysze było, ále Tyrannia y okrucieństwo Ferdynanda Hiszpanow nád tym ludem, znácznie uięły liczby Amerykanow ták, że teráź więcey pustyń, procz iednák Amerykánow iest teráź więcey tám Hiszpánow codzień przybywáiących, wiele iest tákże Kreolow, ktorzy idą od Hiszpanow iáko y Nigrow, álbo Murzynow, ktorych tránsportuią z Afryki dla robienia około kruszcow, tákże wiele Metysow rodzących się z Małzeństw pomięszánych między Hiszpanami, Murzynámi y Amerykánámi, te 3. Národy są Wiáry Kátolickiey, ále bárdziey przeź boiázń Hiszpanow, y Inkwizycyi postánowioney. ŁubŚwiat 640.
patrz: METYS
– AGRA Miásto stołeczne Krolestwá tegoż Imieniá á przedtym Monárchii Mogolskiey, położone nád rzeką Gemini przeciw Miástu Secándera, ma bydź náywiększe w Indyi, á źe nie dáwno było stolicą Wielkich Mogołow dlá tego iest przyozdobione wielą Páłacow Pánow Koronnych. ŁubŚwiat 590.
patrz: MOGOL, MOGOŁ, MOGOŁ
– Táż Fámiliá Cesárzow Mogolskich są biali, bo Mogol znáczy białość, z ktorey przyczyny nazwani Mogolami y są Machometáńskiey Religii Sekty Omara, iáko y Turcy. ŁubŚwiat 590.
patrz: MOGOL, MOGOŁ, MOGOŁ
– TO Páństwo rozdzielone Rzeką Iaik od Astrachámu áż do gor Altay, álbo Imaus, ktore go dzielą od Tátárow Mongolskich, ná Południe grániczy z Usebekiem, á ná Pułnoc z Syberyą, około gor Altay są Puszcze zwáne Kinlos, y Lop. Kałmucy nie máią áni Wsiow, áni Miást, y tylko Ordámi podzieleni pod Námiotámi mieszkáią z mieyscá ná mieysce się przenosząc dla żywności. ŁubŚwiat 551.
patrz: MONGOLSKI
– Mowá Chińská iest naytrudnieyszá bo naywięcey ma Monosyllab máiąc w Alfábecie swoim 330. liter. ŁubŚwiat 599.
patrz: MONOSYLABA, MONOSYLABA, MONOSYLLABA
– Znayduie się tu y drzewo Mangaa ktorego liscie podobne do bukszpanu, kwiat záś żołty, owoc podobny do Morelow, ále beź pestkow, smak záś ták delikátny że się rospłynie iák cukier w ustach. ŁubŚwiat 648.
patrz: MORELA, MORELA, MORELLA
– Linscotus pisze że się tám w tym Kráiu znáyduie ptaszek zwány Gonambuch nie większy od muchy Zimowey, maiący skrzydełka iásne, głos záś ták wdzęczny w spiewaniu iák słowik. ŁubŚwiat 647.
patrz: MUCHA
– XXé źwierze zwyczáyne w Chinie, ták wielkie iák kozieł ktoremu z spuchłego żywotá podczás pełni Miesiącá wybieráią muskát. ŁubŚwiat 602.
patrz: MUSKAT, MUSZKAT, MUSZKAT, MUSZKATA
– Ziemię nie bárzo żyzną bo płonną, y nápełnioną błotámi y bágniskámi osobliwie ná Pułnoc, ná Południe záś obfituie w iedwábie, wełny, y Muskaty. ŁubŚwiat 549.
patrz: MUSKAT, MUSZKAT, MUSZKAT, MUSZKATA
– Nubia obfituie w Cukier czárny ktorego smak nie dobry, w złoto náyprzednieysze, muskaty, drzewá sandalowe, słoniową kość. ŁubŚwiat 268.
patrz: MUSKAT, MUSZKAT, MUSZKAT, MUSZKATA
– Są tu y sarny, Jelenie, Konie, á náywięcey się znáyduie żubrow, ktore tám Anglowie biią, y łowią rożnemi sztukámi, bo są złe, ogniste, y nie ráź z azárdem życia Mysliwych. ŁubŚwiat 654.
patrz: MYŚLIWY
– Hiszpáni ten Kráy zástáli znácznie ludny, y dobrze rządzony, máiący Krolestwa dysponowáne, y Rzeczypospolite, Mexykáńskie iednák Krolestwo náyznácznieysze było, ále Tyrannia y okrucieństwo Ferdynanda Hiszpanow nád tym ludem, znácznie uięły liczby Amerykanow ták, że teráź więcey pustyń, procz iednák Amerykánow iest teráź więcey tám Hiszpánow codzień przybywáiących, wiele iest tákże Kreolow, ktorzy idą od Hiszpanow iáko y Nigrow, álbo Murzynow, ktorych tránsportuią z Afryki dla robienia około kruszcow, tákże wiele Metysow rodzących się z Małzeństw pomięszánych między Hiszpanami, Murzynámi y Amerykánámi, te 3. Národy są Wiáry Kátolickiey, ále bárdziey przeź boiázń Hiszpanow, y Inkwizycyi postánowioney. ŁubŚwiat 640.
patrz: NIGR
– To Miásto Ian Bázyli odebrał Roku 1554. y wygnáwszy wszystkich Tátárow Moskalámi osádził, iest dwoistym murem opasáne, y zmocnione Artyleryą dobrą y Gárnizonem licznym, ma dwá Predmiesciá, w iednym mieszkáią Ormianie, á w drugim Tátárowie Nogayscy, ma swego Arcybiskupá y hándluie z Moskwą, Persyą, y Turkią w Azyi. ŁubŚwiat 551.
patrz: NOGAJSKI
– NUBIA záś Miásto Stołeczne nád Nilem. Nubiyczykowie są zbytnie czárni, odwáżni, subtelni, y prácowici, hándluią w Egipcie, są Religii Abissynskiey y máią włásnego Krola mocnego. ŁubŚwiat 628.
patrz: NUBIJCZYK
– Przedtym font iedwábiu, kosztowáł font złotá, według záś Lamprydyuszá y Spárcyana Heliogábálus náypierwszy stroiu záżywáł iedwábnego, co mieli Rzymiánie zá wielką rozrutność, bo przed nim Cesárze zá náybogátszy sobie stroy mieli kiedy Sukniá byłá iedwábiem oblámowána. ŁubŚwiat 601.
patrz: OBLAMOWANY
– Inwencya prochu do strzelániá u Chinow naypierwszá od 1700. lát, y nayskuteczniey ognie artyficyálne reprezentowáć mogą ná Powietrzu. ŁubŚwiat 601.
patrz: OGIEŃ
– To osobliwsza że kiedy Krol się żeni pierwszą noc żony swoiey ofiáruie Braminowi, y zá fatygę mu płaci 500. czerwonych złotych y kiedy w drogę wyieżdzá, Krolową zostáwuie w opiekę Bramina, dla czego tam Synowie nie dziedziczą, tylko Siostrzency Krolewscy, Siostrom záś Krolewskim wolno sobie wybráć mężow ze Szlachty z ktoremi ieżeli bezpotomnie żyią, to Braminow zaciągaią. ŁubŚwiat 593.
patrz: OSOBLIWA
– Wsłáwiony tákże ten kray Arábski, że tám Pan Bog przez 40. lát Izráelczykow prowidował wyprowádziwszy ich z niewoli Egipskiey, tu im Práwo dał, żywił Mánną, y inne Cudá czynił, o ktorych wolno czytáć Pismo S. ŁubŚwiat 555.
patrz: PROWIDOWAĆ
– Powietrze w tym Kráiu przyzimne ále zdrowe, ziemiá gorna ále obfituie w zbożá, owoce, winá nie ma, ále ná to mieysce obfituie w miody, iedwábie, gory srebrne, w konie dzilne [!]. ŁubŚwiat 566.
patrz: PRZYZIMNY
– [...] wydaie z siebie iedno drzewo fruktyfikuiące owoc okrągły czerwony, ktory iák się dostoi iest czarny, z niego oliwę robią dobrą do iedzenia y do lámp, zowie się u Maurow Vers á u Sycyliánow Steinca, białegłowy smáruią sobie tą oliwą włosy żeby rosły y kolor miały pięknieyszy, tá wyspá koni nie zywi tylko bydło, náleży do Sycylii. ŁubŚwiat 613.
patrz: SMAROWAĆ, SMAROWAĆ, SZMAROWAĆ
– Cedry záś tákie wielkie wydáie, że ieden z nich sciąwszy, może pomiescić w sobie 50. osob zrobiwszy z niego iednego bácik ná Morze. ŁubŚwiat 653.
patrz: ŚCIĄĆ
– ZGádzáią się wszyscy dáwni że S. Márek Ewangelistá był posłány od S. Piotra Apostoła do Egiptu ktory tám zászczepił wiárę S. y Terápeutow náypierwszych w Chrzesciáństwie Zákonnikow czyli Mnichow fundowáł ŁubŚwiat 625.
patrz: TERAPEUTA
– Ta Wyspá iest ná Wschod Kaffaryi, y Zanguebaru pod Tropikiem Kaprykornu, częścią in żoná torrida, częścią w srednim powietrzu położoná, między 11. y 26. grádusem szerokośći Południowey, y między 72. y 81. długosci [...]. ŁubŚwiat 633.
patrz: TROPIK
– Twierdzą Geográfowie że ten Kráy lubo iest pod Ekwátorem iednák grunta ma zyzne, y w owoce obfituie, osobliwie wydáie z siebie tytonie przednie, cukry y báwełny, fárbę szkárłatną etc. ŁubŚwiat 647.
patrz: TYTOŃ, TYTOŃ, TYTUŃ
– Mnieysze wielbłądy zwáne Dromadaryusze służą támecznym zá konie, ktore ták szybko biegną że 25. mil ná dzien mogą upędzić. ŁubŚwiat 628.
patrz: UPĘDZIĆ
– Kray ten w Pułnocney Stronie iest bárdzo zimny, po sniegách záś ták są przyuczeni támeczni, że podłożywszy ná kształt sáneczek pod nogi, ták się sámi wożą szybko iák koń naybiegleyszy, álbo też ieleniá záprzegą do sáni á zá sániámi dwoch psow, ktorzy szczekáiąc ieleniá pędzą, y dáleko uiecháć może, tu naywiększe łowy odpráwuią się sobolow, ktorych pod utrátą życia bić się niegodzi tylko ná Skárb Cárski, kondemnowáni tylko ná śmierć y niewolnicy tám posyłáni bywáią do tych łowow pod dyrekcyą Officyerow, ták záś są doskonáli, że dla nie zepsucia futrá w nos sám utráfiáią sobole strzáłámi. ŁubŚwiat 552.
patrz: UTRAFIAĆ
– MEDYNA słowo znáczące Miásto Proroká, położone w Xięstwie Mekskim nád Rzeką Larkik wsłáwione u Máchometánow ucieczką Máchometá z Mekki, gdzie ten fáłszywy Prorok umárł Roku P. 631. y tám pochowány, á grob iego w wielkiey wenerácyi od Máchometánow náwiedzáiących go ze wszystkich stron, y dostátkámi swiecący. ŁubŚwiat 554.
patrz: WENERACJA
– Te Wyspy rozdzielone są ná dwie Częśći: pierwsze się ciągną ná Wschodniey Stronie od Pułnocka ku Południowi, y zowią się Barlovento álbo Wiatrowe. ŁubŚwiat 651.
patrz: WIATROWY
– TO Krolestwo położone ná Południe gory Atlasu między Selmegessą, y Darą, Marokiem, y Sarą, Kráy ma gorny, y piásczysty, y tylko w niektorych mieyscách przy Rzece obfituie w Pszenice, y ięczmiony, ludzie żyią mięsem wielbłądzim, y dáktylami, ktorych tam náywięcey bo y konie niemi żywią, y Europę prowiduią. ŁubŚwiat 616.
patrz: WIELBŁĄDOWY, WIELBŁĄDZI, WIELBŁĄDZI, WIELBŁĄDZY
– S. MARTA Prowicya má Kráy obfituiący w Cytryny, Pomarancze, granady, winogrady, wielogrochy, á przytym zbogáconá drzewem Brezylskim, złotem, szmaragdami, szafirami, marmurami wszelakiemi, y w brzegách morskich má perły. ŁubŚwiat 644.
patrz: WIELOGROCH
– Stroie Egipskie były piękne, y bez pompy y zbytkow, wielożeństwo im było pozwolone, wolno im było, y z Siostrámi się żenić osobliwie Krolom z przyczyny żeby y siostry mogły były dziedziczyć nie sami Brácia. ŁubŚwiat 623.
patrz: WIELOŻEŃSTWO
– Chrześciánie záś Rzymscy Kátolicy od Krzyżackich woien záwsze konserwuią Bernárdyński Klásztor przy grobie Páńskim pięknie fundowány, gdzi Gwárdyan támeczny iest Wikárym Generalnym Pátryárchy mieszkáiącego w Rzymie, ktory Pontificalia wszystkie ma sobie pozwolone, Bernárdyni máią dyspozycyą iáko y Betleemskiey, gdzie się národził Zbawiciel, co im Cesarz Turecki pozwolił zá instancyą Krolow Fráncuskich. ŁubŚwiat 577.
patrz: WIKARNY, WIKARY, WIKARY
– Abissynowie záś zwyczáynie piią miody, wisniáki, etc. ŁubŚwiat 628.
patrz: WISZNIAK, WIŚNIAK
– Anglowie tákże máią káp Corse y Eniáchám, Dánowie Christiánsburg, y Friderixburg. wywozą z tamtąd báwełny, Cukry, miedzie, pieprz długi, Wosk, niewolnikow, złoto etc. ACANES nád Rzeką Woltą Miásto Stołeczne ále dálekie od Morza, á bliskie Nigrytyi. ŁubŚwiat 620.
patrz: WOLTA
– Obfituie w Bandal, w wonnosci wszelakie, w słoniową kosć, w złoto, ále y w truciznę ták subtelną że ziárkiem iednym może otruć 10. ludzi, y tę truciznę przedáią bárdzo drogo... ŁubŚwiat 628.
patrz: WONNY
– iscie tego Drzewá zwáne Thé, trzebá zbieráć w Márcu, y Kwietniu w ktory czás iest zołte y sokiem nápełnione, zebráne to liscie trzebá długo trzymáć nád párą wody wrzącey, potym ná rozpálone żelázne deki kłáść, pokąd nie wyschnie, iák go widziemy y záżywámy w Europie, ták iák Chinowie ktorzy są potrzebni wielce tákiego specyáłu dla czyszczenia wody ktorá tám u nich iest słoná. ŁubŚwiat 601.
patrz: WRZĄCY
– TYch Wysp iest wielká liczbá położoná ná Oceanie Indyiskim, między 3. y 7. grádusem w szerz, á między 107. y 116. w zdłuż. Rozdzielone są ná 13. Częśći zwánych Attolony, ciągnące się w zdłuż od Pułnocka Záchodniego do Południa Wschodniego, Kánáłámi od siebie grániczące, káżdá záś Attolona ma w sobie wielką liczbę Wysp dzielących się Kánáłámi od siebie y od nátury uformowánych. ŁubŚwiat 608.
patrz: WSCHODNI, WSCHODNY
– TA Prowincyá zwána od innych Segestan álbo Sygistan naywschodnieysza w Persyi, ma Miásto SYTZYSTAN Stołeczne y innych pomnieyszych wiele. ŁubŚwiat 588.
patrz: WSCHODNI, WSCHODNY
– TE Wyspy są położone ná Morzu álbo Oceanie Wschodnim między 8. y 20. grádusem szerokośći Pułnocney. Názwáne są Latrones iákoby rozboynicze bo ták iest w samey rzeczy, że tameczni Obywatele są wielcy złodzieie y rozboynicy. ŁubŚwiat 610.
patrz: WSCHODNI, WSCHODNY
– [Azja] Grániczy ná Południe y Wschod z Oceánem Wschodnim, ná Pułnoc oblana Morzem Medyterráńskim, á ná Záchod oddzielona od Afryki Morzem Czerwonym, y Istmem Suez, od Europy záś oddzielona Medyterránem, Archipelágiem, Mármorą, Morzem Czarnym, y Zabácznym, Rzeką Donem, áż do sámego Morzá wpadáiącym, y Wolgą, áż do Oby y Tobola. ŁubŚwiat 547.
patrz: WSCHODNI, WSCHODNY
– TO Krolestwo [Korei] grániczy ná Pułnoc z Krolestwem Niuche ná Wschod y Południe z Morzem Wschodnim ná Záchod z Golfem Nankin. ŁubŚwiat 605.
patrz: WSCHODNI, WSCHODNY
– KANARYA Wyspa od innych náyprzednieyszá, okrągłá, y może mieć 20. mil ná około, má Miásto Stołeczne tegoż Imieniá nád iednym Golfem Wschodnim, máiące Port wygodny, piękne y mieszkáne przez Gubernátora, y Parlament wszystkich Wysp Kanarskich, má y Biskupa swego postánowionego R. 1485. ŁubŚwiat 632.
patrz: WYSEP, WYSPA
– Dydym w 5. leciech kiedy záczynáł się uczyć strácił wzrok, iednák ták się applikowáł do Náuk że się náuczył nie tylko Filozofii, Retoryki, y muzyki, ále y Geometryi ktorey się niemożná náuczyć nie widząc nic, przytym y Teologii ták się dobrze wyuczył że zásłużył sobie Kátedrę w słáwney szkole Alexandryiskiey o czym swiádczy S. Hieronim y Rufinus Dyscypułowie S. Dydymusa. ŁubŚwiat 624.
patrz: WYUCZYĆ SIĘ
– MARAGNAN Stołeczne swoiey Kapitánii położone ná takiey Wyspie, gdzie węże, Krokodyle, żaby, y inne gadziny zádnego iádu w sobie nie máią, y iedzą ie tameczni, przytym obfituie w Melony specyalne we dwá miesiące po zasianiu ich, y tak są dobre w Styczniu, iak y w Sierpniu. ŁubŚwiat 648.
patrz: ZASIANIE
– Pobożność zaś była ich Królów taka, że sami konserwowali robaczki jedwabne, z których jedwabiów sami robili materie, na ornamenta Ołtarzów i na Suknie Księży, ale potym wprowadzone bałwochwalstwo tak, że cały Kraj napełniony bałwanami, i mają na 1000000. Bonzów albo Księży których połowa są żeniaci i mają Patenta i pensye od Cesarza, a połowa nie żeniatych jałmużników. ŁubŚwiat 599.
patrz: ŻENIATY
– Powietrze ma dosyć zdrowe [Dominika], grunta górzyste, i jeziorami oblane, także i lasami napełnione jednak żywne dla życia ludzkiego i bydła wiele konserwujące. ŁubŚwiat 653.
patrz: ŻYWNY