Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Stanisław Solski
SolGeom II 1684 oryginał
Geometry polskiego, księga II. Zawieraiąca Zabaw V. ze XIII.[...] Podana do druku przez X. Stanisława Solskiego, Societatis Iesu, w Krakowie Roku MDCLXXXIV [1684]

https://crispa.uw.edu.pl/object/files/313465/display/Default, http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=1723&dirids=1
Odnotowano 152 cytatów z tego źródła
– Nie zápominay [przy rysowaniu planu] liter obiecádłá po częściach budynku, ktoreby miánowáły te części. SolGeom II 105.
patrz: ABECADŁO, ABECADŁO, ABĘCADŁO, ABIECADŁO, OBIECADŁO
– Toż czyniąc przy ściánách budynkowych, cobyś czynił przy murách vlicznych Miásto ábrysuiąc, prędziusińko ie wystáwisz. SolGeom II 105.
patrz: ABRYSOWAĆ
– Axioma pospolite: In dubiis benignius interpretandum. SolGeom II 144.
patrz: AKSJOMA
– Ma bydź [igiełka tablicy mierniczej] mosiężna nie żelázna, áby nie bestwieła igiełki magnesowey. SolGeom II 102.
patrz: BESTWIĆ
– NA Abrysy wszelkiego budynku, ktorego chcesz mieć Plántę vżyy trzeciego sposobu Náuki 9. ábo Náuki poprzedzáiącey 12 Toż czyniąc przy ściánách budynkowych, cobyś czynił przy murách vlicznych Miásto ábrysuiąc, prędżiusińko ie wystáwisz. SolGeom II 105.
patrz: BUDYNKOWY
– Toż czyniąc przy ściánách budynkowych, cobyś czynił przy murách vlicznych Miásto ábrysuiąc, prędżiusińko ie wystáwisz. SolGeom II 105.
patrz: BUDYNKOWY
– 5. Zrysuy liniią pierwszą CDM, ná sposobnym kárty mieyscu, od ktoregoby ciągnące się insze budynkowe ściány, mieysce mieć mogły. SolGeom II 107.
patrz: BUDYNKOWY
– Znak do ktorego Geometrá okiem dukt prowádzi przez liniią Celową, áby nie był snopek, choyná, ábo czapká, dopieroż osobá żywa. SolGeom II 96.
patrz: CAPKA, CZAPKA, CZAPKA
– Wyrachuiesz [...] Wiele potrzebá [...] Cegły ná połogę, abo opaskę drewniánego budynku. SolGeom II 77.
patrz: CEGŁA, CEGŁA, CZEGŁA
– CElámi Geometrá náżywa te części Instrumentu, przez ktore zwyklizmy okiem zmierzáć ná rzecz iáką odległą. SolGeom II 10.
patrz: CEL, CEL, CYL, CZEL
– Nowi Geometrowie vżywáią Celu rozerzniętego przez srzodek. SolGeom II 10.
patrz: CEL, CEL, CYL, CZEL
– Wziąć przez liniią celową na Tablicy Mierniczey położenie linii [...] ábyś nie przyczyniał stácyy, áni się z rzeką krecił. SolGeom II 97.
patrz: CELOWY
– Liniia Celowa drewniána może ná długi czás służyć bez powáryowánia skale oboiey. SolGeom II Przestr..
patrz: CELOWY
– Rámię Węgielnice chodzące przy igiełce M Tablice, nie da się dáley odemknąć od igiełki tylko ná 30 części. SolGeom II 57.
patrz: CHODZIĆ
– Znak do ktorego Geometrá okiem dukt prowádzi przez liniią Celową, áby nie był snopek, choyná, ábo czapká, dopieroż osobá żywa. SolGeom II 96.
patrz: CHOINA, CHOJNA, CHOJNA
– SRzodwagá, álbo iáko insi zowią, Wagá: iest Instrument prosty, ktorym doznawamy,ieżeli długość iáka, álbo płászczyzná nie iest niższa ktorym końcem: to iest ieżeli ma obadwa końce, álbo rogi, rowno odległe od śrzodká wewnętrznego ziemie: Iákie położenie záchowuie wodá spokoyna: y zowie się Położenie Horizontalne álbo Poziomne. SolGeom II 3- 4.
patrz: CHORYZONTALNY, HORYZONTALNY, HORYZONTALNY
– Zebyś záś bez przykry prace ráchowánia, wiedźiał kiedy Słońce podnośi się ná 45, gradusow ná niebie, dość będźie trzymáć się tey obserwácyi. Ze Słońce ná Horizoncie Krákoẃskim przychodźi do gradusá czterdźiestego piątego. SolGeom II 41.
patrz: CZTERDZIESTY, CZTERDZIESTY, CZTERYDZIESTY
– Pámiętey ná to, że śćiány podwoyne figur Płáskich, cztery rázy plácu więcey zábieráią: troiste, 9 rázy: czworne, 16: y tak dáley. SolGeom II 92.
patrz: CZWORNY
– Druga Piędź iest: ktorey vżywáią Geometrowie; y ráchuią wniey trzy dłoni, á wdłoni cztery pálce. Pálec záś ma wyrownáć calowi iednemu, iákich łokieć Krákowski liczy 24. SolGeom II 144.
patrz: DŁOŃ
– [...] ręką práwą dołam zágięcia obudwoch połárkuszkow [papieru] [...]. SolGeom II 3.
patrz: DOŁAMAĆ, DOŁAMAĆ, DOŁOMAĆ
– NA twárdey desce grábowey ábo bukowey, ktoraby żadnych dołeczkow nie miáłá, rościągniy kártę. SolGeom II 128.
patrz: DOŁECZEK
– Między figurámi iednegoż rodzáiu, ktora się bárdżiey zbliża do doskonáłey, to iest rownokatney y rownośćienney; tá więcey wsobie zámyka polá, iáko się pokazáło w Náuce poprzedzáiącey ná kwadratách. SolGeom II 92.
patrz: DOSKONAŁY
– Postáwiwszy álbowiem ná PM, kwádrat doskonáły PSTM, y przedżieliwszy go wpoł liniią nieznáczną CZ, gdy MN rowną sámey PM przystáwisz z punktu M do linii CZ, ná N, y dopełnisz kwádratu MNOP; kwádrat PCZM według Własnośći 115. będżie rowny kwádratowi ONMP. SolGeom II 91.
patrz: DOSKONAŁY
– Jeżeli záś postrzeżesz, że Fortecá ma Regulárną, (to iest doskonáłą) figurę, zángułámi y z śćiánámi rownymi; dość bedżie wżiąć miárę Policzku HP; ábo rámięnia EP; ábo Kortyny iedney EF: dáleká wżiąć ich długość, według Náuki 25 26, 27. SolGeom II 107.
patrz: DOSKONAŁY
– A nád to wsześćiokąćie Rownoobwodnym z Tryángułem HFE, zostáią dwá tryánguły HDN, EDM, ktorymi przewyszsza tryánguł HFE. Tęż własność máią y figury iednegoż rodzáiu, ieżeli są rożnego położęnia: że, wrownym obwodżie nie rowne polá záwieráią. Iáko kwádrat doskonáły FGHL, iednegoż obwodu z kwádratem podłużnym CT, iest większy dżiewiąćią 2kwádratow: to iest kwádratem cáłym GKMP. SolGeom II 91.
patrz: DOSKONAŁY
– IEżeli kwádrat krzyżowkątny iest doskonáły; to iest máiący rowne wszytkie cztery śćiány; długość iedney śćiány zmultyplikuy w śię, á produkt, będżie plác kwádratu doskonáłego. SolGeom II 75.
patrz: DOSKONAŁY
– Kwádrat doskonáły, ábo podłużny, znieprzystępną CB, záwrzeć. SolGeom II 120.
patrz: DOSKONAŁY
– Kwádrat wnim wyćięty, pokazuią litery duplikowáne małe nn, aa, bb, tt. SolGeom II 104.
patrz: DUPLIKOWANY
– Wysokość Dostępną v dołu, wymierzáć przez iey Cień od Słońcá, ábo Księżycá rzucony, nie tylko wdzień, ále y wnocy. NIech Słońce, ábo Księżyc S. rzuci cień TC, od wysokości LT, ktorey chcesz wiedzieć miárę. Tedy naprzod laskę DF prostą, pewney wiádomey miáry, dwułokciową náprzykład, postaw ná D, niedáleko końcá C, cienia TC; ták żeby cień końcá F, laski DF, nie wychodził zá koniec C, cieniu TC: ále áby rowno stánęły w punkcie C. SolGeom II 40.
patrz: DWUŁOKCIOWY
– Wymierzywszy łátę ábo laskę HE, długą ná łokći 12, y ćwierć; przy dwunastym łokćiu, w punktćie E, przybiy ná niey co znácznego, sposobnego do widzęnia z dáleká ná kształt Tarcze opisáney w Náuce 9. tey Zabawy. SolGeom II 49.
patrz: DWUNASTY
– [...] n czwartym ćwieku dzwonowym, kołka spod stánął ná drugim terminie po ostátnim głosie. SolGeom II 7.
patrz: DZWONOWY
– Cel D przerznięty, dálszy od oká, zbyt fátyguie oko. SolGeom II 10.
patrz: FATYGOWAĆ
– Flánk Kortyny, ábo Skrzydło [...] broniące Policzkow, dalszego Beluár: PHD. SolGeom II 108.
patrz: FLANK
– Miárá, Łokieć: Tego lub Státut niespecyfikuie, pewna rzecz, że nie inszego vżywa, tylko Krákowskiego, kiedy Łan Fránkoński z kśiąg Krákowskich opisuie. SolGeom II 145.
patrz: FRANKONSKI, FRANKOŃSKI, FRANKOŃSKI
– GEOMETRY POLSKIEGO, ZABAWA VII. Około Rozmierzánia wszelkiey Odległośći, Wysokośći, Głębokośći, y Gruntow, nowym y łátwiuśińkim sposobem: bez zwyczáynych Geometrom Instrumentoẃ, y vmieiętnośći Arythmetyki: z przydatkiem wymiaru wszelkiey Długośći przez Kwádrat Geometryczny. SolGeom II 1.
patrz: GEOMETRYCZNY
– Fortecę Irregularną, to iest Niedoskonałą przenieść z Abrysu ná ziemię. SolGeom II 127.
patrz: IRREGULARNY
– A ták przeniesiesz ná ziemię [z planu] zupełną Fortecę by náirregularnieyszą. SolGeom II 127.
patrz: IRREGULARNY
– Geometra vżywa dwoch tryángułow iednokątnych [...]. SolGeom II 14.
patrz: JEDNOKĄTNY
– Nie záwádźi też ráchowáć y łokćie przećiwko odlegleyszym kolánom rzeki; postawáiąc y przemierzáiąc oraz odległość znácznych kolan rzeki, od obráney prostey linii, ná grunćie, y zrysowáney ná Tablicy: ábyś tę odległość prawdźiwie konnotował ná Máppie záraz w mieyscu. SolGeom II 97.
patrz: KOLANO
– Wtymże krągu [...] ma bydź komorká podługowáta wycięta ná igiełkę mágnesową, zá skłem. SolGeom II 104.
patrz: KOMÓRKA, KUMORKA
– Ponieważ stáie Geometryczne ma krokow 125: á káżdy krok stop 5. záczym stop 625. Stáie ráchuie. SolGeom II 145.
patrz: KROK
– IAko długośći Geometrowie mierzą miárámi długimi: stopámi, laskámi, sznurámi, etc: Ták Polá Figur, ábo pláce, mierzáć powinni kwádratámi wiádomey iákiey miáry, iáko kwáratową stopą, kwádratowym krokiem, kwádratową laską, kwádratowym sznurem: to iest kwádratem, ktorego śćianá, iest stopá, krok, laska ábo sznur. SolGeom II 75.
patrz: KROK
– Ná niedostępney (CN,) ktorey końcow nie widáć tylko zpunktu sámego (D,) stoiącego nie przećiwko tey linii, wyznáczyć kwádrat Krzyżokątny ná źiemi. SolGeom II 125.
patrz: KRZYŻOKĄTNY
– PRzećiągnąẃszy ẃćiąż przez koniec E, ćieniu záłamánego DE, liniią HES, krzyżową sámey wysokośći CHB, y postáwiwszy ná niey ES, długość stylu ES ná Instrumenćie reprezentuiącą: y w iey końcu S, przydawszy krzyżową SG, wyrażáiącą długość ćieniu ná instrumenćie częśći 15; stánie kwádrat krzyżokątny CHED, o rownych śćianách przećiwnych CH, DE, y CD, HE: stáną tákże dwá tryánguły podobne BHE, y GSE. SolGeom II 43.
patrz: KRZYŻOKĄTNY
– Rożnicę pokazáć polá między tryángułem rownośćiennym, y między kwádratem rownokątnym, ktory iest rowny obwodem tryángułowi. ZRysuy ná CF połbázy tryángułu rownośćiennego CEG, kwádrat CTHF, rownokątny y rownoobwodny sámemu tryángułowi, áby śćiány CT, HF, kwádratu kwadratu [kwadrat:subst:sg:gen:m] były rowne śćiánom CE, GE, tryángułu: á TH, rowna połbáźie FG: y CF, spolne. Około Rozmierzánia Polá Figur. SolGeom II 93.
patrz: KWADRAT
– GEOMETRY POLSKIEGO, ZABAWA VII. Około Rozmierzánia wszelkiey Odległośći, Wysokośći, Głębokośći, y Gruntow, nowym y łátwiuśińkim sposobem: bez zwyczáynych Geometrom Instrumentoẃ, y vmieiętnośći Arythmetyki: z przydatkiem wymiaru wszelkiey Długośći przez Kwádrat Geometryczny. SolGeom II 1.
patrz: KWADRAT
– Ná niedostępney (CN,) ktorey końcow nie widáć tylko zpunktu sámego (D,) stoiącego nie przećiwko tey linii, wyznáczyć kwádrat Krzyżokątny ná źiemi. SolGeom II 125.
patrz: KWADRAT
– PRzeż kwádraty rozumiy figury czworośćienne doskonáłe, iako kẃádrat rownokątny podłużny splászczony śćiennorowny, y splászczony dwuśćiennorowny, ktore Rombusami y Romboidesámi Euclides zowie. SolGeom II 138.
patrz: KWADRAT
– Nowi Geometrowie vżywáią Celu rozerzniętego przez srzodek, iáki iest D. Celu dálszego od oká vżywáią pospolićie wszyscy, ábo rozerzniętego, iako D, ábo cále ná Kwádrat podłużny otwártego, z stronką przez srzodek wyćiągnioną, iáki Cel iest G. SolGeom II 10.
patrz: KWADRAT
– PRzećiągnąẃszy ẃćiąż przez koniec E, ćieniu záłamánego DE, liniią HES, krzyżową sámey wysokośći CHB, y postáwiwszy ná niey ES, długość stylu ES ná Instrumenćie reprezentuiącą: y w iey końcu S, przydawszy krzyżową SG, wyrażáiącą długość ćieniu ná instrumenćie częśći 15; stánie kwádrat krzyżokątny CHED, o rownych śćianách przećiwnych CH, DE, y CD, HE: stáną tákże dwá tryánguły podobne BHE, y GSE. SolGeom II 43.
patrz: KWADRAT
– A nád to wsześćiokąćie Rownoobwodnym z Tryángułem HFE, zostáią dwá tryánguły HDN, EDM, ktorymi przewyszsza tryánguł HFE. Tęż własność máią y figury iednegoż rodzáiu, ieżeli są rożnego położęnia: że, wrownym obwodżie nie rowne polá záwieráią. Iáko kwádrat doskonáły FGHL, iednegoż obwodu z kwádratem podłużnym CT, iest większy dżiewiąćią 2kwádratow: to iest kwádratem cáłym GKMP. SolGeom II 91.
patrz: KWADRAT
– Náprzykład: chcesz wyráchowáć pole cyrkułu cáłey żiemie; iákieby było, gdyby Pan Bog przećiąn okrąg źiemie przez centrum. Ze źiemie cáły obwod ma mil Polskich 5400. {iáko się pokazáło w Nauce 15, Zábawy 8) á połdyámetru mil 859, w Náuce 16, ábo więc zpełná 860; multyplikuiąc połobwodu 2700, przez połdyámeter 860. znáydźiesz mil kwádratowych 2 322 000, ktorym pole nawiększego cyrkułu żięmie, iest rowne. SolGeom II 83.
patrz: KWADRATOWY
– IAko długośći Geometrowie mierzą miárámi długimi: stopámi, laskámi, sznurámi, etc: Ták Polá Figur, ábo pláce, mierzáć powinni kwádratámi wiádomey iákiey miáry, iáko kwáratową stopą, kwádratowym krokiem, kwádratową laską, kwádratowym sznurem: to iest kwádratem, ktorego śćianá, iest stopá, krok, laska ábo sznur. SolGeom II 75.
patrz: KWADRATOWY
– Miásto źiarn grochu drobnego, sposobnieyszy będźie Bob álbo pręt iáki ná sztuczki porznięty, do liczenia dźieśiątych obrotow kołká. SolGeom II 8.
patrz: LICZENIE
– Wziąć przez liniią celową na Tablicy Mierniczey położenie linii [...] ábyś nie przyczyniał stácyy, áni się z rzeką krecił. SolGeom II 97.
patrz: LINIA
– Liniia Celowa drewniána może ná długi czás służyć bez powáryowánia skale oboiey. SolGeom II Przestr..
patrz: LINIA
– Kiedy ná kołowroćie, ktorym wyćiągáią wodę, tráfi się linká: rozumiałby kto że bez inszego ćienkiego sznurká wymierzy Studnié głębokość, policzywszy záwinięnia linki, przed wyćiągnieniem wiádrá, á przemierzywszy obwod kołowrotu ábo wálcá, ktory linkę zwiia. SolGeom II 51.
patrz: LINKA
– TAkie pole zwáć się tu będźie, pole liśćiowe, iákie iest CDEF: Záwieráią ie dwie lunety, dwoch cyrkułow rownych, lubo nie rownych. SolGeom II 87.
patrz: LIŚCIOWY
– Miárá, Łokieć: Tego lub Státut niespecyfikuie, pewna rzecz, że nie inszego vżywa, tylko Krákowskiego, kiedy Łan Fránkoński z kśiąg Krákowskich opisuie. SolGeom II 145.
patrz: ŁAN, ŁAN, ŁON
– TA Zábáwá odpráwuie podźiał wszelkich Figur płáskich, nie tylko ná kárćie ále y ná źiemi. Tákże Gránic y Pol, ná Łany, Włoki, Połłánki, y Cwierći zwyczáyne wKoronie Polskiey. SolGeom II 130.
patrz: ŁAN, ŁAN, ŁON
– Dla pomiáru tákże y wydżiału Łanow, tyśiąc rázy doskonálszą iest skálá ná łokćie wydźielona, ániżeli ná pręty ábo na łáńcuchy. SolGeom II 98.
patrz: ŁAN, ŁAN, ŁON
– Wiele guntow potrzebuie dách, ktorego do gory iest łokći 20, á wdłuż łokći 70? SolGeom II 76.
patrz: ŁOKIEĆ
– Sprobuy wprzod ieżeli Igiełki mágnesowe y vstęp od linii południowey prawdźiwie iest zrysowány w kompáśie, oczym masz Naukę w Zábáwie 13. Oraz y z sposobem bárdzo snádnym ználeźienia linii południowey bez igielki magnesowey. SolGeom II 98.
patrz: MAGNESOWY
– Ráchmistrz dla tego liczyć ma od dźieśiąći do dźieśiąći, áby się vchronił omyłki, ktora się zwykłá tráfiáć w miánowániu dźieśiątkow, ieden zá drugi: pięćdźieśiąt náprzykład y trzy; miásto czterdźiestu y trzech: 97, miásto 87: y tym podobnych. SolGeom II 8.
patrz: MIANOWANIE
– Gdyż Iáko CD. (połłokćiá náprzykład odległośći Celow ná linii mierniczey) do DB, miąszszośći stronki 1. ták CG, 200, połłokćiow do GH, 200 stronek. SolGeom II 11.
patrz: MIĄSZOŚĆ, MIĄSZSZOŚĆ, MIĄŻSZOŚĆ, MIĄŻSZOŚĆ
– Twierdzę że stronká EF, swoią miąszośćią BD, może vczynić omyłki ná 200. tákowych stronek, iáko sámá iest miąszsza. SolGeom II 11.
patrz: MIĄSZOŚĆ, MIĄSZSZOŚĆ, MIĄŻSZOŚĆ, MIĄŻSZOŚĆ
– Milá Polska ieżeli ma cztery Włoskie, liczy Stay 32. Ponieważ milá Włoska liczy stay 8. á cztery rázy 8. czyni 32. SolGeom II 145.
patrz: MIELA, MILA, MILA
– Milá Polska ieżeli ma cztery Włoskie, liczy Stay 32. Ponieważ milá Włoska liczy stay 8. á cztery rázy 8. czyni 32. SolGeom II 145.
patrz: MIELA, MILA, MILA
– Náprzykład: chcesz wyráchowáć pole cyrkułu cáłey żiemie; iákieby było, gdyby Pan Bog przećiąn okrąg źiemie przez centrum. Ze źiemie cáły obwod ma mil Polskich 5400. {iáko się pokazáło w Nauce 15, Zábawy 8) á połdyámetru mil 859, w Náuce 16, ábo więc zpełná 860; multyplikuiąc połobwodu 2700, przez połdyámeter 860. znáydźiesz mil kwádratowych 2 322 000, ktorym pole nawiększego cyrkułu żięmie, iest rowne. SolGeom II 83.
patrz: MIELA, MILA, MILA
– AByś mogł vżywáć Tablice Mierniczey ná gránicách, y w mierzęniu odległośći, wysokośći, y Głębokośći; potrzebá do niey sporządźić Liniią z Celámi (bez ktorych żaden Instrument mierniczy bydź nie może,) w ten sposob. SolGeom II 9.
patrz: MIERNICZY
– Niech przed wodą będźie mieysce M, z ktorego Mierniczy nie może widżieć (dla odległośći) znákow C, y B: ktore iednák widáć zbliżywszy się do linii OS. SolGeom II 123.
patrz: MIERNICZY
– Wiedźieć potrzebá że Kśiężyc od 13. stopniá , (to iest Báráná;) do 17 stopniá (to iest Panny,) przechodźi każdey nocy, ktorey się da widźieć, stopień 45. Ktorychby záś dni Kśiężyc zostawał ẃ znakách, oznáymi w Minucyách abo Kálendarzách dorocznych kolumna znákow niebieskich stoiąca po kolumnie świąt, pod tytułem Bieg. SolGeom II 41.
patrz: MINUCJA
– Lunety minutowey záżywszy dla wyráchowánia minut, krom gradusow, ieżeliby ktory ánguł tryángułu, miał minuty krom gradusow. SolGeom II 66.
patrz: MINUTOWY
– Toż pierwszą rożnicę multyplikuy przez wtorą, y produkt, prez trzećią; y ten drugi produkt, przez połowicę summy wszytkich trzech śćian. SolGeom II 79.
patrz: MULTIPLIKOWAĆ, MULTIPLIKOWAĆ, MULTIPLIKOWAĆ
– Nie máiac linii z celámi áni Tablice Mierniczey: toż możesz odpráwić, lubo nie ták doskonále, ná prostey deski srzodek wbiwszy igłę: y przez nię vpátruiąc wszytkie zosobná znáki, iako przez liniią celową: náćináiąc liniie nitką wyćiągnioną od igły srzedniey, (nátártą wprzod kretą) do punktow náznáczonych perpendykułem na brzegách deski: y przenosząc zskal ná te liniie, łokćie wyliczone ná źiemnych liniiách od T, do káżdego znáku G, H, L, etc: etc: SolGeom II 100.
patrz: NACINAĆ
– Przylep woskiem kártę białą sposobną do Abrysu Máppy, ná desce lipowey, y ná białey kárćie przylep woskiem Máppę wżiętą do przerysowánia Potym szpilką przytępioną zwolná náćiskay ánguły Máppy, ábyś kárty nie koląc, tylko dołeczki w niey czynił. SolGeom II 128.
patrz: NACISKAĆ
– Odmierzánie proste iakiey długości dla czwartey niewiádomey, ma bydź odpráwione z wielką pilnością po sznurze prosto, nie wężykiem. SolGeom II 36.
patrz: NIEWIADOMA
– Tekturę OZRG, nie większą nád śćiánę iednę Tablice EL, obetniy nożyczkámi, ábo oberzniy okrągłáwo, choć nie do cyrklá. SolGeom II 102.
patrz: NOŻYCZKI
– A żebyć łamána liczbá wielka nie zádáłá trudnośći, iednę ábo dwie, figur Numeratorá, to iest liczby nástępuiącey po słowku (y) zostáwiwszy, insze ku práwey ręce odrzuć. SolGeom II 84.
patrz: NUMERATOR
– Gdy się vspokoi nitká z kulką, náznácz ná rámieniu SF, przy N, drugi punkt pod nitką właśnie o bok pierwszemu punktowi, nie wyżey, áni niżey. SolGeom II 4.
patrz: O BOK
– Máią być w kliione [tablice] [...] po oberznięciu Księgi, ná brzegach kart. SolGeom II Przestr..
patrz: OBERZNIĘCIE
– 4.Sztuká: iest szpunt S, do kwádratu bdpq, wyciętego w krągu, ktory powinien doskonále nápełniać, żeby kárty przy nim oberznięte, wypełniáły tenże kwádrat. SolGeom II 104.
patrz: OBERZNIĘTY
– NIech przypádnie okázya, rysowáć Plántę Ogrodu obmurowánego, kiedy nie mász żadnego instrumentu, áni kompásá z igiełką mágnesową. SolGeom II 106.
patrz: OKAZJA
– Może stawáć [tablica] ábo ná ládá ławecce, álbo stołeczku, ábo pieńku, ábo też ná sámym Páchołku máiącym przypráwioną ná końcu deszczułkę ćwierciową. SolGeom II 9.
patrz: PACHOŁEK
– PAchołkiem názywam laskę ná ktorey ma stawáć Tablicá Miernicza. SolGeom II 11.
patrz: PACHOŁEK
– Wiele Piechoty może stanąć w Dziedzincu Páłacowym ná kwádrat podłużny. SolGeom II 76.
patrz: PAŁACOWY
– Tá [tablica] bowiem rysuie záraz ná mieyscu figury ná kárcie, podobne figurom pomyślnym ná ziemi, dáleko doskonáley, niżeli Planimetra y sámo Pántometrum z igiełką mágnesową. SolGeom II 21.
patrz: PANTOMETR, PANTOMETRUM
– Záraz ná miejscu w polu Máppę z przyległościámi rysuie [instrument] dáleko doskonáley niż przez Planimetra y Pántometra. SolGeom II 8.
patrz: PANTOMETR, PANTOMETRUM
– Ná párápecie okná, ktore w dzień słońce oświeca, á miesiąc w nocy [...] vstaw Horyzontálnie sztuczką deski. SolGeom II 40.
patrz: PARAPET
– Żeláza inszego nie miey przy sobie, iáko pektoraliká, háftki, száble, bo ią [igłę magnesową] wnet zbestwią od prawdziwey linii południowey. SolGeom II 98.
patrz: PEKTORALIK
– {...] ná wszytkich podziáłách 20, dziurki subtelne [mają być] ná wylot ták pochodzisto otwarte, żeby przez nie z końca P, Stylu SP wsrzobowanego, mogła się przeciągnąć nitká bez złamánia. SolGeom II 12.
patrz: POCHODZISTO
– PRzeż kwádraty rozumiy figury czworośćienne doskonáłe, iako kẃádrat rownokątny podłużny splászczony śćiennorowny, y splászczony dwuśćiennorowny, ktore Rombusami y Romboidesámi Euclides zowie. SolGeom II 138.
patrz: PODŁUŻNY
– Nowi Geometrowie vżywáią Celu rozerzniętego przez srzodek, iáki iest D. Celu dálszego od oká vżywáią pospolićie wszyscy, ábo rozerzniętego, iako D, ábo cále ná Kwádrat podłużny otwártego, z stronką przez srzodek wyćiągnioną, iáki Cel iest G. SolGeom II 10.
patrz: PODŁUŻNY
– Nádlep kásty oqpux, y podociągay liniy c, m, dm, aż do spolnego przecięcia na M. SolGeom II 99.
patrz: PODOCIĄGAĆ
– Milá Polska ieżeli ma cztery Włoskie, liczy Stay 32. Ponieważ milá Włoska liczy stay 8. á cztery rázy 8. czyni 32. SolGeom II 145.
patrz: POLSKI
– SRzodwagá, álbo iáko insi zowią, Wagá: iest Instrument prosty, ktorym doznawamy,ieżeli długość iáka, álbo płászczyzná nie iest niższa ktorym końcem: to iest ieżeli ma obadwa końce, álbo rogi, rowno odległe od śrzodká wewnętrznego ziemie: Iákie położenie záchowuie wodá spokoyna: y zowie się Położenie Horizontalne álbo Poziomne. SolGeom II 3- 4.
patrz: POŁOŻENIE
– Tákże podziały ná skáli tysiącłokciowey bráne poprzecznie, są dziesięć rázy mnieysze od łokci skali 600. łokciowey. SolGeom II Przestrogi (s.8).
patrz: POPRZECZNIE
– W figurze zmieśćiłá się stácya czwarta E, ná kárćie pierwszey; ále F piąta, y G szosta, mieyscá nie máią. Tedy miąwszy ná kárćie pierwszy liniie, ON, y PQ, zátkniesz wtorą kártę pqsr, na igiełkę E y ná przytwierdzoney, porysuiesz tákże też liniie ON, y PQ; y przemierzoną odległość EF ná źiemi, postáwisz cyrklem ná niey... SolGeom II 62.
patrz: PORYSOWAĆ
– Axioma pospolite: In dubiis benignius interpretandum. SolGeom II 144.
patrz: POSPOLITY
– Vstaw deskę poziomno ná stołku iálom. SolGeom II 99.
patrz: POZIEMNIE, POZIEMNO, POZIOMNIE, POZIOMNIE, POZIOMNO, POZIOMNO
– Kiedy potrzebá doswiádczyć, iezeli liniia iáka, álbo płászczyzná stoi poziomnié: posluży ná to srzodwagá postáwiona ná niey. SolGeom II 5.
patrz: POZIEMNIE, POZIEMNO, POZIOMNIE, POZIOMNIE, POZIOMNO, POZIOMNO
– Kędy Plác poźiomny iest rowny y twárdy, iáko bywáią Páwimentá Kośćielne, y gálerye: dość będźie po nich wyćiągnąć sznur dla pokłádánia przy nim prosto miáry, á końce nożow dwoch,w końcu miáry przystáwiáć ná przemiány, iáko się o páznogćiách rzekło. SolGeom II 13.
patrz: POZIEMNY, POZIOMNY, POZIOMNY
– Potym ieżeli się ostatnia stacya z pierwszą doskonále nie zeydźie, potrosze kart pozmykasz, poki się doskonále nie zewrą: y końce ich porządnie poklusz: ábyś zwielu kart iednę kartę wystaẃił reprezentuiącą figurę na polu SolGeom II 62.
patrz: POZMYKAĆ
– Piędź. Tá iest dwoiáka. Pierwsza: Przyrodzona, iáka iest, kiedy ręki pálec wielki y máły rośćiągámi wolno, ktora się v słuszney osoby rowna połtorey ćwierći łokćiá Krákowskiego. SolGeom II 144.
patrz: PÓŁTORA
– Bo ieżeli połtorey stopy, czynią łokieć ieden: toć pewnie stop 625, vczynią łokći 416 y 2 ze 3. SolGeom II 145.
patrz: PÓŁTORA
– Toż czyniąc przy ściánách budynkowych, cobyś czynił przy murách vlicznych Miásto ábrysuiąc, prędziusińko ie wystáwisz. SolGeom II 105.
patrz: PRĘDZIUSIŃKO
– Ieżeli Węgielmusowi ná ktorey stácyi zástąpi Kompás D, przemkniey go ná insze mieysce po linii MS. SolGeom II 103.
patrz: PRZEMKNĄĆ
– ...niech wygotuie Węgielnicę płáską W, ktorey pomocą, potráfi by naprostszy, wymierzáć wszelkie Wysokośći przystępne v spodu, y Odległosći niedostępne: bez skále podżiałow, bez cyrklá, bez przylepiánia kárty ná Tablicy Mierniczey, bez rysowánia liniy iákich ná niey... SolGeom II 32.
patrz: PRZYLEPIANIE
– ...trzebá z tyłu przylutowáć spodowi [...] táki ciężar ktoryby stáwiáł blászką do piániá. SolGeom II 12.
patrz: PRZYLUTOWAĆ
– Gdyż może [tablica] stawáć ábo ná ládá łáwecce, álbo stołeczku, ábo pieńku, ábo też ná sámym Páchołku máiącym przypráwioną ná końcu deszcułkę ćwierćiowa, iáką iest T, w tey figurze. SolGeom II 9.
patrz: PRZYPRAWIONY
– WZábáwie 2. masz sposoby przyprowádzęnia linii krzyżowey z punktu dánego nie ná linii dáney, w Náuce 19, 20 21 22 23. kiedy liniia dána iest przystępna. SolGeom II 115.
patrz: PRZYPROWADZENIE
– [...] áni pierwey wypuszczáiąc sznur z ręki práwey, poki go dwiemá pálcámi wprzod ręki lewey nie ściśniesz ták, żeby koniec miáry przestáwioney po sznurze doskonále przystał do płáskości páznogciá ręki lewey. SolGeom II 13.
patrz: PRZYSTAĆ
– [...] vtykay noż ták wziemi, áby rękoieść nożá przystawáłá do wierzchu miáry, á ostrza sámego nie zostawáło więcey nád ziemią tylko iáko gruba miárá będzie. SolGeom II 13.
patrz: PRZYSTAWAĆ
– Vstaw tablicę przy obránym, ábo nákazánym ángulé D, wielośćienney figury, ktorą masz ná żiemi wyznáczyć) (3. Przez liniią celową przystáwioną, do śćiány DM ná kárćie, każ wyćiągnąć liniią ná żiemi DM, długą wtyle łokći, ile cząstek skáli zábierze liniia DM, ná kárćie... SolGeom II 126.
patrz: PRZYSTAWIONY
– A odlepiwszy kártę, zátkniey punkt iey d, ná igiełkę tablilcy, y znowu ią przytwierdź woskiem. SolGeom II 99.
patrz: PRZYTWIERDZIĆ, PRZYTWIERDZIEĆ
– POmierzywszy ściány z podworza, y miárę ich nánotowawszy ná pugilarách z odległością drzwi wálnych D, od węgła iednego C; stáń we drzwiach siennych D. SolGeom II 106-107.
patrz: PUGILAR, PUGILARES, PUGILARZ, PUILARES
– ...pomocnik, niech z pilnością nánotuie subtelny punktcik q, ná linii db. SolGeom II 24.
patrz: PUNKCIK, PUNKTCIK
– Ten sposob przedźielánia Gránic ácz nie iest ták punktuálny, iáko pierwszy, ilekroć liniia CG, zśćiáną GL, nei záwiera ángułu G, Krzyżowego: wszákże znáczney krzywdyy w podźiale vczynić nie może, przy záchowániu przestrogi 1. SolGeom II 143.
patrz: PUNKTUALNY
– PRzeż kwádraty rozumiy figury czworośćienne doskonáłe, iako kẃádrat rownokątny podłużny splászczony śćiennorowny, y splászczony dwuśćiennorowny, ktore Rombusami y Romboidesámi Euclides zowie. SolGeom II 138.
patrz: RÓWNOKĄTNY
– Rożnicę pokazáć polá między tryángułem rownośćiennym, y między kwádratem rownokątnym, ktory iest rowny obwodem tryángułowi. ZRysuy ná CF połbázy tryángułu rownośćiennego CEG, kwádrat CTHF, rownokątny y rownoobwodny sámemu tryángułowi, áby śćiány CT, HF, kwádratu kwadratu [kwadrat:subst:sg:gen:m] były rowne śćiánom CE, GE, tryángułu: á TH, rowna połbáźie FG: y CF, spolne. Około Rozmierzánia Polá Figur. SolGeom II 93.
patrz: RÓWNOKĄTNY
– PRzeż kwádraty rozumiy figury czworośćienne doskonáłe, iako kẃádrat rownokątny podłużny splászczony śćiennorowny, y splászczony dwuśćiennorowny, ktore Rombusami y Romboidesámi Euclides zowie. SolGeom II 138.
patrz: SPŁASZCZONY
– Gdy álbowiem 100, przemultyplikuiesz przez 20; wynidźie liczbá ludźi 2000 ile by się ich zmieśćić mogło w nawie srzedniey Kośćiołá, gdyby ławki nie były szersze nád łokieć. SolGeom II 76.
patrz: SZREDNI, ŚREDNI, ŚREDNI, ŚREDNY, ŚREDNY, ŚRZEDNI
– Styl SP, może bydź srzobowány, álbo składány. SolGeom II 12.
patrz: SZRUBOWANY, ŚRUBOWANY, ŚRUBOWANY, ŚRZOBOWANY, ŚRZUBOWANY
– PRzeż kwádraty rozumiy figury czworośćienne doskonáłe, iako kẃádrat rownokątny podłużny splászczony śćiennorowny, y splászczony dwuśćiennorowny, ktore Rombusami y Romboidesámi Euclides zowie. SolGeom II 138.
patrz: ŚCIENNORÓWNY
– Potym te laski z pilnośćią wymierzone złoży końcámi, zárznąwszy káżdego końcá ziedney strony śluzem, áby wszytkie ich trzy końce były ostro szerokie [...]. SolGeom II 120.
patrz: ŚLOZEM, ŚLOZEM, ŚLOŻEM, ŚLUZEM, ŚLUŻEM
– Ale deská z málowanymi kołkámi, ktorą náżywam Tarczą, y opisuię w Náuce 9. Zábáwy 7. Rzecz prosta, ktorą lada Wieśniak vćiosáć może. SolGeom II 96.
patrz: UCIOSAĆ
– Wiele ludźi zmieśćić się może w Kośćiele, ktorego nawá srzędnia, ode drzwi áż do kratek Ołtarzowych, iest długa ná 100 łokći, á szeroka ná 10, dawszy káżdey osobie mieysca po łokćiu iednym kwádratowym, dla sposobnego vklęknięnia. SolGeom II 76.
patrz: UKLĘKNIENIE
– Wdrugiey záś figurze E, ználaszszy pole piąćiokątu HNLPS, wyimiy zniego polá ználeżione figur cyrklistych HRN, NTL, LVP, PXS, SZH, wewnętrznych; zostánieć pole HRNTLVPXSZH. SolGeom II 88.
patrz: WEWNĘTRZNY
– Ieżeli Węgielmusowi ná ktorey stácyi zástąpi Kompás D, przemkniey go ná insze mieysce po linii MS. SolGeom II 103.
patrz: WĘGIELMUS, WĘGIELMUSZ, WĘGIELMUŻ, WĘGIEŁMUSZ, WĘGIEŁMUSZ
– Stánąwszy ná n, rogu vlice nf, przyłoż bok z krzyzykámi LH tablicé, do śćiány nf, vstaw tekturę według linii południowey: podle Węgielmuszu zrysuy liniią nf;... SolGeom II 103.
patrz: WĘGIELMUS, WĘGIELMUSZ, WĘGIELMUŻ, WĘGIEŁMUSZ, WĘGIEŁMUSZ
– Stań z tablicą ná zákrzywięniu vlice c; y przystaw iey bok zkrzyżykámi LH do muru, prostym tráktem idącego áż do n: á tekturę OZRG vstánowiwszy igiełką magnesową, do linii południowey, przyłoż Węgielmusu głowę vTs, do boku GH, tablicé, ták żeby liniia IV Węgielmusowa, stánęłá ná c. SolGeom II 103.
patrz: WĘGIELMUS, WĘGIELMUSZ, WĘGIELMUŻ, WĘGIEŁMUSZ, WĘGIEŁMUSZ
– Przybrawszy do Tablice Mierniczey FLH, igiełkę mágnesową D, y Węgielnice ábo Węgielmus Stolarski IV. Tekturę OZRG, nie większą nád śćiánę iednę Tablice EL, obetniy nożyczkámi, ábo oberzniy okrągłáwo, choć nie do cyrklá. SolGeom II 102.
patrz: WĘGIELMUS, WĘGIELMUSZ, WĘGIELMUŻ, WĘGIEŁMUSZ, WĘGIEŁMUSZ
– INstrumentá proste, potrzebne Geometrze krom linii drewniáney, y Cyrklá, są Miárá, Węgielnicá, Srzodwagá, Tablicá miernicza, y Liniia z Celámi. SolGeom II 2.
patrz: WĘGIELNICA
– ...wżiąwszy Tablicę Mierniczą, przystaw do iey linii BMD, węgielnice płáskiey W [...] ták żeby węgieł m, był bliższy spodu C, wysokośći VC: á podźiał trzydżiesty b, ná śćiánie mn, ... SolGeom II 37.
patrz: WĘGIEŁ
– O Rozmierzániu wszelkich Odległośći Poźiomnych, by dobrze niedostępnych, áni widźiálnych wprost, y dálszych niż na milę Polską. SolGeom II 12.
patrz: WIDZIALNY
– Toż rozumiy o inszych wielośćiennych figurách doskonáłych, między ktorymi naprzednieysze ma mieysce cyrkuł, ktory że iest figurá z nieskończonych ángułow złożona, wszystkie insze figury wielośćienne, rowne sobie wobwodżie, przechodżi plácem. SolGeom II 92.
patrz: WIELOŚCIENNY
– Ze często Wieże, Gałki, Krzyże, Wietrzniki, Dáchy, Pirámidy, Słupy, Posągi, wysoko stoiące, krzywo stoią; potrzebá ich wprzod sproboẃáć pianem wyćiągnionym przed okiem, ieżeli nie vstępuią od swego piana: náprzykład D, od C. SolGeom II 35.
patrz: WIETRZNIK
– Tablicá nie ma bydź wkliiána, áby iey kto zechce záżył ná okliienie Linii z Celámi... SolGeom II Przestroga.
patrz: WKLEJANY, WKLIJANY
– Tędy przzenioższy go ná máppę, y wyráchowawszy włoćiách, iego płászczyznę, ktora niech będźie 719 975; vważ ieżeli iest większa ábo mnieysza od liczby, ktorą masz położona w tablicy Łanu Niemieckeigo 729 000. SolGeom II 151.
patrz: WŁOĆ
– Milá Polska ieżeli ma cztery Włoskie, liczy Stay 32. Ponieważ milá Włoska liczy stay 8. á cztery rázy 8. czyni 32. SolGeom II 145.
patrz: WŁOSKI
– niechay żiarko grochu odłoży w woreczek prożny, álbo w pudełko ná to zgotowáne. SolGeom II 7.
patrz: WORECZEK
– ...przebiwszy subtelną dźiureczkę w punktćie Q (wterminie odległośći zrysowáney OQ) zátkniey kártę tą dżiurką na szpilkę we srzodku Tablicy Mierniczey stoiącą, y tę kártę vtwierdz woskiem ná Tablicy. SolGeom II 20.
patrz: WOSK
– ...przy summowániu łokci; obrotem Kołka woskowego odmierzonych, pomniy wyrzucić te przyczynki, ktore brozdy sprawuią. SolGeom II 96.
patrz: WÓZKOWY
– Máppę przerysowáć ná większą ábo mnieyszą. NIech będżie potrzebá z wielkiey Máppy vczynić wpoł mnieyszą. SolGeom II 129.
patrz: WPÓŁ
– Ná D, punktćie do vpodobánia obránym ná sámey odległośći EC, vtkniy laskę DH, długą ná łokći 2; rozdártą v wierzchu H, z liniią GM, ábo z guntem subtelnym wpráwionym w rozdárćie H. SolGeom II 44.
patrz: WPRAWIONY
– PRZESTROGA I. Ztąd dochodź że możesz liniią krzyżową LT wyproẃádźić; y BC przećiągnąć; y długość ták LT, iáko y BC zgádnąć by wnagęstszym leśie, byleć przepłoniono lásu ná dukty CG, BG, BF, y CB; zochroną drzewá znácznego, ktore trzebá miiáć wyboczeniem według Przestrogi 2. SolGeom II 119.
patrz: WYBOCZENIE
– Znaydż pole klinu cyrkułowego VHOD, według Nauki 17. tey Zabáwy: y dwá rázy go wziąwszy, zpilnością nánotuy. Tákże znaydź pole klinu EBH cyrkułu; y on cztery rázy wziąwszy, przyday go do pierwszey liczby nánotowáney. Potym wyrzuć z tey summy pole Czwártaká VFPE, ktory iest spolny, klinom ábo wycinkom VHOD, PNGS: ostátek będzie pole Owáty pękátszey. SolGeom II 89.
patrz: WYCINEK
– Multyplikuy wiádomy połdyámeter EC, (calow 8:) przez EH (calow 10.) połowicę lunety wiádomey EHF (20,) wteyże mierze, wktorey masz wiádomy dyámeter: to iest, w cálách. Produkt 80, będzie pole wycinku. Ponieważ iáko pole cáłego cyrkułu wychodzi: połdyámeter multyplikuiąc przez połobwodu cyrkułu. Ták pole Kliná, ábo wycinku, (ktory iest częścią pewną cáłego polá cyrkułu) wyniść musi, połdyámeter multyplikuiąc przez połowicę lunety, záwieráiącey klin cyrkułu. SolGeom II 86.
patrz: WYCINEK
– W tenże sposob znaydziesz pole ostátká wycinku ábo kliná CEKFC, zpołdyámetru FC, y połowice lunety FKE. SolGeom II 87.
patrz: WYCINEK
– NAVKA XVII. Pole Wycinku, ábo Kliná cyrkułu, y iego Ostátká ználeść: NIech będzie dány wycinek CEHF, záwárty dwiemá połdyámetrámi EC, FC, długimi po calow 8: y lunetą EHF, długą calow 20, ktorego wycinku chcesz wiedzieć pole. SolGeom II 86.
patrz: WYCINEK
– Weźmiy sztukę deski, EFDI, szerokiey ná ćwierć (im szersza tym lepsza) y wyrzniy ná spodnim boku ID, tryánguł SH, ná obięcie kulki Perpendykułowey, á wbiwszy pod wierzchem, igłę, szpilkę, álbo ćwieczek R, vwiąż ná nim perpendykuł, to iest nitkę z kulką RH. SolGeom II 4.
patrz: WYRZNĄĆ
– Potym te laski z pilnośćią wymierzone, złoży [geometra] końcami, zárznąwszy káżdego końcá ziedney strony śluzem, áby wszytkie trzy ich końce były ostro szerokie. SolGeom II 120.
patrz: ZARZNĄĆ