Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Piotr Ciachowski (Cziachowski, Ciachovius)
CiachPrzyp oryginał
P. z Z. B. CZIACHOWSKIEGO O PRZYPADKACH BIAŁYCHGŁOW BRZEMIENNYCH Polszczyzná

https://polona.pl/item/p-z-z-b-cziachowskiego-o-przypadkach-bialychglow-brzemiennych-polszczyzna,NzkyMTIzOQ/#info:metadata
Odnotowano 128 cytatów z tego źródła
– Weź [...] Agariku w trociskách w chustkę záwiązánego drag. 1. CiachPrzyp 37.
patrz: AGARYK
– Worek na pępek trzeba przyłożyć z nasienia przetłuczonego kopru włoskiego [...] polawszy go abo winem korzennym abo aquawitą. CiachPrzyp C1v.
patrz: AKWAWITA
– Miedzy błony/ ktore amnion [...] zową płod będąc w nie obwiniony [...] aż [...] przy rodzeniu donoszony amnion przerywa się od dziecięcia w żywocie iuż dorosłego. CiachPrzyp E3v-E4.
patrz: AMNION
– Tego chędożonego tartarum mocy arcywolney nie znaią [medycy]/ y baią że go kołtun y franca nie lubią. CiachPrzyp D2.
patrz: ARCYWOLNY
– W tym razie purgacye nie służą/ ale radniey womity arcy wolne CiachPrzyp B3v.
patrz: ARCYWOLNY
– Miłe niewiastki [...] dzieci rodzić iest wąm iákby wrodzona/ dziatki bráć bábom przynależna. CiachPrzyp E4v.
patrz: BABA
– Weź żołędzi/ gálásu/ bálausty po łot: 1. CiachPrzyp E3v.
patrz: BALAUSTA
– WeŸ […] krochmalu/ gumi arabici, drágántu po łocie iednym/ násienia bániowego/ pigwowego. CiachPrzyp C3.
patrz: BANIOWY
– Poczwarte osobliwie/ áby purguiące lekárstwo było dáne/ gdy rzecz iest wątpliwá/ ábowiem ieśli chorobá przez się śmiertelna iest/ bespiecznieysza iest nie purgowáć ich/ áby potym śmierći ná lekárzá nie złożono. CiachPrzyp Hv.
patrz: BEZPIECZNA
– Biegunká w Brzemiennych záraz zrazu niebespieczna [...] przeto iák naprędzey ią stánowić trzebá/ zwłaszczá iesliby potráwy ná puł zwárzone biáłáse odchodzieły. CiachPrzyp D3v.
patrz: BIAŁASY
– Ieśli záś [...] kropkámi krew kápie/ ábo z ostrością/ ábo z białością/ y serwatczáno ábo bládo/ krwie máło znáć śmierdząco y cienko [...] uznasz/ k temu ieśli iáka zwierzchnia przyczyná stáłá się. CiachPrzyp E2.
patrz: BLADO
– ... śmieią bluźnić/ że żołądek psuie y insze wnętrzności [lek]... CiachPrzyp D3v.
patrz: BLUŹNIĆ
– Zkąd łátwy przechod w boleść nudną vst żołądkowych/ y omdlewánie/ to iest prędkie vtrácenie sił wszytkich. CiachPrzyp 19.
patrz: BOLEŚĆ
– W głodnym człowieku/ iáko pisze Galenus tym porządkiem się trawienia máią/ że wprzod części káżdey wyprożnienie się stáie/ tychże też y ciągnienie z żeł/ wnetże też wtąż y żeł z żołądká przykre wysysánie zmysłu czuiącego/ aż potym y áppetit bydlęcia rozumnego następuie. CiachPrzyp 12 nlb..
patrz: BYDLĘ
– Trzebá áby co dzień ná stolec chodzieły. CiachPrzyp 10 nlb.
patrz: CHODZIĆ
– [...] przydáć trochę miodu z octem wárzonego/ ábo syropu szczawiowego/ ábo chrząnowego/ abo zwárzeniem z wodą kopru ogrodnego prostego/ y z octem womit przywiedziesz. CiachPrzyp 11 nlb.
patrz: CHRZANOWY
– BRzemię białogłowskie iestći według przyrodzenia iednák ćiężką odmiáną/ o ktorey porządkiem idąc przystoyna tu rzecz pisáć/ ktore przyrodzenie przez dowárzenie ábo rádniey przez doyrzáłość odpráwuie; od ktorego przedśięwźięćia ieśli iáka okázya będźie/ ktoraby nieiáko temu zawádą byłá/ záraz wtyśiąc złego práwie wpadáią/ dla tego brzemiennych zwłaszczá pierwniastki y pieszczotliwe rostropnie trzebá piástowáć/ áby co złego nievgniły. CiachPrzyp H2v.
patrz: DOJRZAŁOŚĆ, DOJRZAŁOŚĆ, DOJZRZAŁOŚĆ, DOJZRŻAŁOŚĆ, DOJŹRZAŁOŚĆ, DOŹRZAŁOŚĆ
– Brzemię záś niosącym [...] porządne káżdego Miesiącá płynienie krwie/ y pożyteczne często bywa/ owszeki są tákie/ iákieśmy y my widáli/ ktore płodu do słusznego czásu niedonosiwáły [...]. CiachPrzyp 36.
patrz: DONOSIWAĆ
– [...] ieśli przytym też wątrobá osłábiáłá/ á krew zátym z surowiáłá y flegmistą y wodnistą się sstáłá/ tá gdy się znowu w wątrobie wárzy/ dlá iey mnostwá się psuie [...]. CiachPrzyp 32 nlb.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– Przytym bol vskramiáć trzebá/ wino ćiepło w vśćiech trzymáiąc/ w ktorymby wrzáło/ sałwia/ skorká morowego drzewá/ koriandrowe náśienie przypráwne/ y gállás. CiachPrzyp Gv.
patrz: GALAS, GALAS, GALLAS
– Polewki [...] osobliwie garnuszkiem ábo czáreczką pite. CiachPrzyp 26 nlb.
patrz: GARNUSEK, GARNUSZEK, GARNUSZEK
– [...] dobre są ptástwá/ y nogi bydlęce/ chleb z sokiem gránatowym abo pigwowym moczony [...]. CiachPrzyp Bv.
patrz: GRANATOWY
– Biała płeć ktora to cierpi/ vstáwnie pluie/ cierpi gryzięnie żołądká/ nudność/ wszytkiego ciáłá wycieńczenie/ womity y cknienie. CiachPrzyp 8 nlb.
patrz: GRYZIENIE
– [...] á ieśliby żołądek od ostrey/ kwáśney/ ábo słoney wilgotności był gryziony/ ciepłą wodą przynamniey miánowicie womit spraw [...]. CiachPrzyp 10-11 nlb.
patrz: GRYZIONY
– Tá chorobá sámá się wydáie: bo przyczyny swoie znáki máią/ ábowiem ieśli od kolerycznych wilgotności bywa żołądká gryźbá/ iest y prágnienie nieznośne/ ieśli iuż od zágniełych/ tedy k temu gorączká niegdy będzie przyłączona/ ieśli záś od wilgotności grubych lipkich/ áni gryźbá żywotá/ áni prágnienie bywa/ ále tylko częste plwociny/ pospolite iednák wszytkim iest cknienie gorące: záś złe vmiárkowánie/ wydáie prágnienie/ przy ktorym zapách spalony z rzygánia/ y dech przygorętszym/ zimnych potraw y picia prágną/ y od tychże vlgę máią. CiachPrzyp B3.
patrz: GRYŹBA
– Weź skorek Cytrynowych/ melissy/ tátárskiego ziela: káżdego po łotách dwu/ wárzyć to wszytko w winie dobrym/ stłuc dobrze/ y przydáć oleyku Nardini masticis, ile obu trzebá/ do tego też prochu z grząnki chlebowey nieco przymieszáć/ áżby była kászá gęsta [...]. CiachPrzyp B2 - B2v.
patrz: GRZANKA, GRZANKA, GRZONKA, GRŻANKA
– Abo weź prochu z grząnek łotow ośm/ naley winá czerwonego/ ábo soku pigwowego [...]. CiachPrzyp C.
patrz: GRZANKA, GRZANKA, GRZONKA, GRŻANKA
– Weź soku pigwowego łotow cztery/ soku gruszkowego/ sorborum, y iágod kwáśnych po łot: dwu/ octu białego z rożey łotow trzy: Zm.[ieszaj] wszytko pospołu/ trochę mąki grząnkowey przydawszy/ to przyłożysz ná dołek żołądkowy ztełu/ ábo vczyn worek wziąwszy prochow zárowno diarrhod: koral: Ieleniego rogu/ rożey czerwoney/ piołunu/ cinámonu y spicae. CiachPrzyp B4v.
patrz: GRZANKOWY
– [...] grząnká z winem/ y z sokiem iábłczánym [...]. CiachPrzyp E3v.
patrz: JABŁCZANY
– weź... mąki latájącey młynskiej łot. 1. z máłmázyą y trochą soku babczánego... ábo z sokiem iábłecznym. CiachPrzyp E 3 v.
patrz: JABŁECZNY
– Weź oleyku Narodini Piołunkowego/ miętczánego/ octu winnego/ káżdego po łotách dwu: náśion/ kminu kramnego/ ameos/ kardámomu/ prochu z korzenia Ráppárowego po drágmie 1. CiachPrzyp B2.
patrz: KARDAMOM, KARDAMOMA
– WeŸ […] krochmalu / gumi arabici, drágántu po łocie iednym/ násienia bániowego/ pigwowego. CiachPrzyp C3.
patrz: KROCHMAL
– Bywa też [kaszel] iako y wyższe choroby z páry krwie Miesięczney grubey y gryżącey do krtąniá/ czeluści/ płuc/ y inszych wnętrzności pierśnych podniesioney. CiachPrzyp 20 nlb..
patrz: KRTAŃ, KRTAŃ, KRTĄŃ, KRTOŃ, KRZTAŃ, KRZTĄN, KRZTOŃ
– Rozerwánie błon poznasz/ dla tego iż przez nie skok dostátek y hurmem wodá wychodźi/ rozszerzenie záś tychże błon/ gdy potrosze y powoli: ktemu gdy się zwiąski płodu oberwą/ záwżdy poronienie nástępuie/ zá inszemi przyczynámi nie bywa. CiachPrzyp E4.
patrz: KTEMU
– Leczone serce bywa nie inszymi pokármy y napoiem/ iedno tymże co w wyższych Rozdzialech iuż przełożylismy. Ktemu ieślibyś zrozumiał/ żeby krwie żylney grubey gwałt było/ koniecznie krwie trochę vpuścić trzebá [...]. CiachPrzyp C2.
patrz: KTEMU
– Przytym dźieći/ pánienki/ y mężczyzny przygotowawszy ich wprzod wilgotnośći/ purgowáć trzebá y nie słábo/ mocnych iednák lekárstw brzemiennym nie dasz/ dla tego iż v nich zły áppetit w pierwszych Mieśiącách brzemienia zwykł bywáć/ ktemu iż y Hippokrates zákázuie przez te dni [...]. CiachPrzyp Bv.
patrz: KTEMU
– Weź Dáktyllow w winie kwáśnym wárzonych łotow cztery/ mąki po mlynie latáiącey łot 1. CiachPrzyp 38.
patrz: LATAJĄCY
– Potym zwierzchu co przysposobić/ áby słáby żołądek vmacniáło/ ku temu koncowi mázáć go oleykiem Národowym/ Muszkátowym/ z kwiećia ábo gałek/ Piołunkowym/ Miętczánym/ wprzod nápárzywszy/ zwárzeniem z wody miętczanym/ piołunowym/ lebiodczánym/ Rożey czerwoney/ rozmárynowym/ máieronowym/ orzechow/ miristi/ gozdźikow zamorskich/ drzewem áloe/ ostrzyszu Cyperi/ potym miásto oleykow może pozad idącey máśći záżyc. CiachPrzyp B2.
patrz: LEBIODCZANY
– Roża ná máćicy brzemienney bywa leczona/ wprzod opowiedźiawszy/ że przypádnie poronienie/ y z niebespieczenstwem śmierći: krwie zgołá z ręki trzebá vpuśćić/ y po dostátku wolnymi/ y oźiębiáiącymi klisterámi/ smárowániem krzyżá/ y inszymi/ trzebá chorą náwet pokármy y napoiem iáko w náwiększey gorączce rátowáć. CiachPrzyp H2.
patrz: LECZONY
– [...] wino iest krew ziemie/ y rzecz bárzo kosztowna dla posiełku zgrzybiáłych/ od nawyższego stworzona/ w ktorey nie może nic być náleziono coby iádem ábo zászkodą iáką ludzką mogło być názwano/ iáko we wszytkich lekárstwách purguiących/ choć y nalekszych ábo nasłábszych nieco się náyduie [...]. CiachPrzyp D2v.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Weź soku lákryciowego drag: pięć/ Hysopu suchego/ náśienia pokrzywianego/ korzenia fiołkowego/ Kárdámonu/ kokornalu okrągłego/ pieprzu/ migdałow gorzkich/ náśienia rzerzuchy po drag: dwu/ z miodem odszymowánym/ vczyń lekwarz ábo z cukrem odwárzonym. CiachPrzyp C3v.
patrz: LEKTWARZ, LEKTWARZ, LEKWAR, LEKWART, LEKWARZ, LETWARZ
– Mężny LEWART sławą swą zdobił wszytkę źiemię. Niż się ták wzgorę cnego Lechá wzbieło plemię. Lecz teraz dla cnot dźielnych PANOW z DABROWICE, Tenże Kleynot niebieskiey dostąpił świątnice. CZIACHOWSKI Jaśnie Wielmożnemu Pánu á Panu ZDĄBROWICE IEGO MOSCI PANV ANDRZEIOWI FIRLEIOWI, Stárośćie Káźmierskiemu, Medickiemu, etc. etc. Z. D. Z CiachPrzyp Av.
patrz: LEWARD, LEWART, LEWART
– Azasz Rzeszpospolita nászá y dźiś z niego się nie chlubisz? patrząc ná iego zacną duchowną powagę: ktorą y inszymi źiemię Polską násyćiwszy práwie poczyna y gory Syon Báránkowey pomnazáć, czego niepochybnie dokaże: bo ieśli przez kilka set lat TEN LEWART dostoienstwá ręką w rękę vmiał sobie podáwáć y one iákby dźiedźiczne zátrzymawáć, potrafi y w to że y niebo nápełni. CiachPrzyp A2v.
patrz: LEWARD, LEWART, LEWART
– Czerwonká záś vleczona będźie potráwámi kosztownymi y łácwymi do strawienia pieczystemi osobliwie. CiachPrzyp D4.
patrz: ŁACWI, ŁACWI, ŁACWY, ŁACWY, ŁAĆWI
– O szotkách to prawią/ że gdy zástąpią/ żadnych szat coby śćiskáły nie vżywáią/ y naczęśćiey tylko w koszulách y płaszczách chodzą/ dla tego też łácwie bárzo/ y bez pomocy bab rodzą. CiachPrzyp H4.
patrz: ŁACWIE
– Weź oleyku Narodini Piołunkowego/ miętczánego/ octu winnego/ káżdego po łotách dwu: násion/ kminu kramnego/ ameos/ kardámomu/ prochu z korzenia Ráppárowego po drágmie 1. CiachPrzyp B2.
patrz: ŁOT, ŁÓT, ŁUT, ŁUT
– Przeto gdy chcesz możesz go brać w polewce iákiey; choć w ięcznienney ábo z śliw/ náczczo dragm pułtory/ ábo dwie y trzy przez kilká dni/ choć dźień podle dniá nic się nie trwożąc/ ráno w nocy we dnie/ y ná koniu/ Rożynki przypráwne też wolno mieláncholią wywodzą/ żywot odwilżáiąc. CiachPrzyp D3v.
patrz: MALANKOLIA, MELANCHOLIA, MELANCHOLIA, MELANKOLIA, MIELANCHOLIA
– Zwierzchu żołądek mázáć oleykiem miętczánym/ pigwowym/ piołunkowym/ mástyxowym/ mirtowym/ námázawszy posypáć prochem rożey czerwoney. CiachPrzyp B3v.
patrz: MIĘTCZANY
– Przyłożyć też trzebá ná serce woreczek przeszywány/ nátkány prochem koralow: rogiem Ielenim/ Dźięwieślim Spe: Diamosci, Diambrae, náśieniem dźięglu/ sándałámi/ y kwiećiem Borakowym/ rożánym/ fiałkowym/ miodunczánym/ ábo grzankę z winem z prochy posypawszy wyższymi y támimi coby wiátry rozbiiali. CiachPrzyp C2v.
patrz: MIODUNCZANY
– Abowiem nic inszego nie iest drżenie sercá/ iedno niezmierne miotánie się od wielkiego tchnienia/ y odetchu serdecznego. CiachPrzyp 19 nlb.
patrz: MIOTANIE SIĘ
– Zwierzchu żołądek mázáć oleykiem miętczánym/ pigwowym/ piołunkowym/ mástyxowym/ mirtowym/ námázawszy posypáć prochem rożey czerwoney. CiachPrzyp B3v.
patrz: MIRTOWY
– Naprzod ieśli pełność krwie będźie/ á chora młodká vmiárkowánia krewnego/ y do poronienia zwyczáyna krwie vpustem z łokćiá/ ábo ieśli krew będźie serwatczána y ostra/ ktora máćiczne żeły trapi/ śrzodki okracáiącemi/ y purguiącemi/ ktorych od czwartego Kśiężycá brzemienia/ áż do śiodmego záżyiesz: według Hippo: vpodobánia/ purgatyki tákiey niech záżyie. CiachPrzyp E2v.
patrz: MŁÓDKA
– Abo weź źiemie Ormiáńskiey Sanguinis draconis, thuris mastixu po drag:[drachm] dwu, acaciae, hippostididos, berberis, nucis cupressi, po drag:[drachm] 1. mąki latáiącey młynskiey łot 1. z máłmázyą y trochą soku bábczánego/ ábo wodą stalowáną ábo z sokiem iábłecznym. CiachPrzyp E3v.
patrz: MŁYŃSKI
– Powtore záżyć tych co krew zgąszczáią/ y płod zmacniáią/ y wątrobę zágrzewáią/ ieśli wątrobá oźiębła/ morszelle dobre niższe. CiachPrzyp E3.
patrz: MORSELA, MORSELLA, MORSZELA, MORSZELA, MORSZELLA
– Potrzećie w tym/ gdy z máćice krew ćiecze/ zwłaszczá gdy krew się puszcza/ ábo purgowánie swe odporáwoa/ tych záżyć/ ktore ná pępek przyłożone płod zmácniáią y zágrzewáią/ á o tych niżesmy w Rozdźiale o biegunce brzemiennych mowili/ iáko iest grząnká z winem/ y z sokiem iábłczánym/ y prochy z morselli wyższych. CiachPrzyp E3v.
patrz: MORSELA, MORSELLA, MORSZELA, MORSZELA, MORSZELLA
– O Brzemiennych goleniách śinych, nábrzmiáłych. CiachPrzyp D4v.
patrz: NABRZMIAŁY
– Ieśli bárzo brzemienney śine nogi náćiekáią/ krwie vpuśćić miedzy śiodmym kśiężycem y czwartym może. CiachPrzyp Ev.
patrz: NACIEKAĆ
– Ztąd głod z sánia onego zmysłu czucia bywa názywány áppetitem/ á łáknienie záś prágnieniem násycenia się [...]. CiachPrzyp B2v.
patrz: NASYCENIE SIĘ
– Weź prochu obudwu korali/ Ieleniego rogu przypráwnego/ pereł/ nátárćia słoniowey kośći/ káżdego po scrup: iednym/ z cukrem rospuszczonym w wodce Rożáney vczynić kołaczki/ ktorych bráć puł łotá dwie godźiny przed iadłem mężczyznom/ y białey płći/ niebrzemiennym dźiwnie też pomaga przez dni wiele záżywány dragmę y pułtory konfekt de scoria ferri. CiachPrzyp B2.
patrz: NIEBRZEMIENNY
– Iáśnie vrodzona z Zurowá Dámiłowiczowná/ Stárośćina Káźmierska/ vmiárkowánia z phlegmą krewnego/ chodząc pierwszym poroniątkiem/ zá ktorym iáko mi małżonek iey sam powiedźiał/ ále aż po wyięćiu płodu trzećiego/ że przy wypáśćiu ná świát pierwszego/ wody ták wiele wyszło/ żeby ią nie tylko konwią/ ále y czym większym mogł był mierzyć/ ktorą obfitość wodną bábki zá rzecz powinną być powiedźiáły/ y ták wysoce szláchetnego Páná bárzo oszukáły/ ktoryby był á wczás o tym rádźił/ y temu złemu pewnie przez mędrszych zábiegał: Iákosz po pierwszym tym poronieniu dla przypadku inszego po mię do Dębice posłał/ gdźie Iey Mość tego pierwszego niedonieśięnia vraz być miánowáłá/ cále o wodźie zbytniey zámilczawszy. CiachPrzyp Fv.
patrz: NIEDONIESIENIE
– [...] puszcza/ gdyż krwie w osmym naniebespiecznieyszym Kśiężycu brzemiennych vpuszczáć iest niepewna/ á tu iey przydáć było nie viąć trzeba/ áby przyrodzenie mocnieysze będąc mogło było płod zmárły/ y z wodą wygnáć/ puśćić iednák krew w brzemieniu może/ ále tym ktore nie tylko są przyrodzenia krewnego/ ále y nád potrzebę ták swoię iáko y dźiećinną krew zbytnią máią; z ktorey więc choroby gorne/ ćiężkie/ ostre/ stawáią się. CiachPrzyp F3v.
patrz: NIEPEWNA
– Cknienie záś iest początek niepewnego poruszenia mocy wyganiáiącey/ przez ktorą vśiełuie przez vstá wygnáć/ to co iest żołądkowi przykro/ ábo nieznośno. CiachPrzyp B4.
patrz: NIEZNOŚNY
– Bo iáko wzwysz maćie nie z powieśći ále rozumem iedno dochodząc złego/ á to dla słabośći máćiczney rokazałem plastr nośić/ tey zacney y pobożney Pániey/ ktora przy nim zácząwszy syná/ y donośiłá/ y porodźiłá/ przeto wczás á wczás/ poki chorobá gory nie weźmie/ do nas vćiekayćie: á iż nam wtory płod Naywyższy dobrodźiey dárowáć raczył/ zá to y wszytko powinnismy Iezu Páná vkrzyżowánego chwalić: á ty Boże dopomoż nam do tego/ ábysmy ćię wiernie chwalić mogli/ niźiuchno prośimy. CiachPrzyp G.
patrz: NIZIUCHNO
– Weź kwiećia rozmárinu/ láwendy po szczyptach/ nostrzykowego/ máćierzy duszki/ sałwiey máieranu po pułgarśći/ rożey czerwoney/ bukwice/ rumienkowego po pułtory szczypty/ senesu/ kocanek árab: po drag: dwie/ gozdźikow kramnych/ gałki muszkátowey [...]. CiachPrzyp C3v.
patrz: NOSTRZYKOWY
– Biała płeć ktora to ćierpi/ vstáwnie pluie/ ćierpi gryźienie żołądká/ nudność/ wszytkiego ćiáłá wyćieńczenie/ womity y cknienie. CiachPrzyp B.
patrz: NUDNOŚĆ
– Zkąd łátwy przechod w boleść nudną vst żołądkowych/ y omdlewánie/ to iest prędkie vtrácenie sił wszytkich. CiachPrzyp 19.
patrz: NUDNY
– Siność nieiáka w pachách spodnich/ y ná goleniách. CiachPrzyp 32 nlb..
patrz: PACHA
– Rosprzestrzenione żeły bywaią ostrością wilgotności/ ábo też dla żeł rzadkości/ rozdzieráią się záś też y od gwałtownego poruszenia/ zkoczenia/ pchnienia/ pádnienia/ vderzenia. CiachPrzyp 35 nlb..
patrz: PADNIENIE
– Plast też może przykładáć/ vwárzywszy liściá kápusty potłuczoney z winem y octem/ abo cimoliey z wodą stalowáną/ ábo kowálską/ ábo pápierem szárym grubym/ octem ciepłym nápoionym obwiiać. CiachPrzyp 34 nlb.
patrz: PAPIER, PAPIER, PAPIOR, PAPIR
– Weź korzeniá páprotki co pod dęby rośnie ochędożonego suchego/ puł funta. CiachPrzyp 30 nlb.
patrz: PAPROTKA
– [...] záwżdy piwo ná wieczerzy wprzod pić trzebá/ y choćby co rzadkiego dla iedzenia tákiego było/ tedy piwo w przod pite śiełá może y czyni. CiachPrzyp D.
patrz: PIĆ
– [...] záwżdy piwo ná wieczerzy wprzod pić trzebá/ y choćby co rzadkiego dla iedzenia tákiego było/ tedy piwo w przod pite śiełá może y czyni. CiachPrzyp D.
patrz: PITY
– Stárościna Káźmierska [...] chodząc pierwszym poroniątkiem [...] przy wypáściu ná świát pierwszego/ wody tak wiele wyszło... CiachPrzyp 42.
patrz: PORONIĄTKO
– Ten Appetit zły troiákim rodzáiem lekow bywa znieśiony: naprzod ditą przećiwną według wilgotnośći zbyteczney ktoreykolwiek będącey/ wszytkim wobec/ iednák to pospolita ma być/ áby vżywáły pokármow mierno/ á dobrych/ nie tłustych/ nie słodkich/ áni też tákich/ ktoreby się bárdziey wsmrod niż w pokarm obracáły [...]. CiachPrzyp Bv.
patrz: POSPOLITA
– Abo weź Palm łotow sześć/ Rożey czerwoney y kopru włoskiego násienia po dwu szczyptách/ w winie to wszytko vwárzywszy dobrze potłucz y ciepło ná żołądek przyłoż [...]. CiachPrzyp B2v.
patrz: POTŁUC
– Iednák ieśli ták wielka puchliná/ żeby áni w nocy/ áni po połogu goleni nie sklęsły/ wolno táką leczyć. Naprzod kosztownemi potrawkámi ią karmić potrosze/ á nabárźiey pieczystym. CiachPrzyp E.
patrz: POTRAWKA
– ...ná żołądek też záraz przywiniesz/ pigwę ábo iábłko pieczone/ winem kosztowym skropione/ y z rozmáitym korzeniem zamorskim potrzęśnione/ gozdzikámi/ gałką miánowicie... CiachPrzyp 19 nlb.
patrz: POTRZĘŚNIONY
– Spáć ma przydłuższym: á ieśliby żywotá zátwárdzenie było/ dlá ostátniego ielitá/ ktore mátkom bywa śćiśnione/ co więc ostátnich Kśiężycow się przytráfia/ potráwy dáwáć iey trzebá takie/ coby sposobne były [...]. CiachPrzyp H3v.
patrz: PRZYDŁUŻSZYM
– Ieśli máteria ćiekąca będźie przygorętszym ná tę dobry drágánt krochmal/ śliskość z źiarn pigwowych abo táki konfekt. CiachPrzyp C3.
patrz: PRZYGORĘTSZYM
– Tá chorobá sámá się wydáie: bo przyczyny swoie znáki máią/ ábowiem ieśli od kolerycznych wilgotnośći bywa żołądká gryźbá/ iest y prágnienie nieznośne/ ieśli iuż od zágniełych/ tedy k temu gorączká niegdy będźie przyłączona/ ieśli záś od wilgotnośći grubych lipkich/ áni gryźbá żywotá/ áni pragnienie bywa/ ále tylko częste plwoćiny/ pospolite iednák wszytkim iest cknienie gorące: záś złe vmiárkowánie/ wydáie prágnienie/ przy ktorym zapách spalony z rygánia/ y dech przygorętszym/ źimnych potraw y pićia prágną/ y od tychże vlgę máią. CiachPrzyp B3.
patrz: PRZYGORĘTSZYM
– Przytym dźieći/ pánienki/ y mężczyzny przygotowawszy ich wprzod wilgotnośći/ purgowáć trzebá y nie słábo/ mocnych iednák lekárstw brzemiennym nie dasz/ dla tego iż v nich zły áppetit w pierwszych Mieśiącách brzemienia zwykł bywáć... CiachPrzyp Bv.
patrz: PRZYGOTOWAĆ
– K temu oto was proszę ábyście sobie/ y zemną nic takowego co włásnie Bogu należy/ nie przypisowáły: tylko wszytko oney gorny Boskiey mądrości/ á potym náukom/ ktore nie w kolebkách legáią/ áni ná bábich stołkách siadáią: bo dzieci rodzić iest wam iakby wrodzona/ dziatki bráć bábom przynależna/ ale y to nie bez nábytego rozumu/ ktorego stárki ieszcze od zwyż swych bábek nábyły/ a wciornastkie wszytkiego się z niemych náczycielow [?] nászych ábo vstnie náuczyły. CiachPrzyp E4v.
patrz: PRZYNALEŻNA
– ...miłe niewiastki [...] dzieci rodzić iest wąm iákby wrodzona/ dziatki bráć bábom przynależna... CiachPrzyp 40.
patrz: PRZYNALEŻNA
– ...z głowy ieśli spadáć będzie [kaszel]/ przynależne są środki co głowę purguią. CiachPrzyp 22 nlb.
patrz: PRZYNALEŻNY
– Znowu y z tych/ ktore płodowi są przytomne/ przez ktore też żywność przyćiągniona bywa/ ábo z inszych ktore przyrodzenie dla przypłodku záchowáło/ y dla potrzeby krwie wyganiánia/ ieśliby iáka zbyteczna byłá. CiachPrzyp Ev.
patrz: PRZYPŁODEK, PRZYPŁÓDEK
– Ztychże oleykow y trochy wosku mázánie vczynisz/ wźiąć też może żołtkow sześć dobrze vbitych/ przydáć prochu náśienia kopru wloskiego z ányzu/ kminu kramnego po drágmie 1. z oleykiem bobkowym ná rynce przysmáżyć/ y ná pępek przywinąć. CiachPrzyp Cv.
patrz: PRZYSMAŻYĆ
– Wtąż nieinaksza prawdá z náuki lekárskiey/ gdy znáki śmierci częstokroć nástąpią/ á chory z nich nád bieg przyrodzony wybrnie: coż/ przecię prawdá prawdą: á kto się czego nie vczył/ vmieć nie podobna/ á nádohad oczy záwiązawszy co spráwić/ omaczką bitwę wygráć/ błaznom to przystoyna. CiachPrzyp 12.
patrz: PRZYSTOJNA
– A gdy Ich Mość PP. Doktorowie przynieśli báńki/ klistery/ kauteria. P. Zyd D. ná wszytko pozwaláiąc powiedział/ że tu nic inszego chorego nie widzimy bárziey iedno głowę/ przeto głowę mázáć/ báńki stáwiáć/ klistery dáć/ y fontánelle wtyle głowy wypalić/ naprzystoynieysze to śrzodki y nápewnieysze będą/ á przytym burztynem kurzyć/ co też wszytko wypełniono. CiachPrzyp F2v.
patrz: PRZYSTOJNY
– Niech przeto będą potráwy z pokármow przytwárdszych... CiachPrzyp 39.
patrz: PRZYTWARDY
– ...Korzenia suchego ślazu wielkiego/ káżdego po czwierći funtá/ Anyżu słodkiego łotow dwá/ przetłuc wszytko/ y warzyć pod pátiną w dostátku wody/ áż tego kwartá ostánie/ á gdy nieco przestydnie/ wyćisnąć przez pytel iák namocniey/ námoczyć w to śliwek słodkich suchych bez kostek funt/ trochę przywárzyć y ná słońcu abo w ćieple ie postáwić: ábo miásto śliw przydayy rożynek wielkich bez kostek/ ábo dla meláncholiey rożynek drobnych dobrze opłokánych: Iednakże do káżdego z tych gdy przywarzáć masz/ przydasz cukru kánáru czwierć funta. CiachPrzyp D3v.
patrz: PRZYWARZYĆ
– ...o tych puchlinách piszą: że przy ták opuchłych nogách/ gdy się surowe wilgotnośćo pomnożą nádchodźi oczu y wszytkiego ćiáła puchliná/ trudne chodzenie/ ćięszki oddech/ kászel suchy/ gorączká máła... CiachPrzyp E.
patrz: PUCHLINA
– We wszytkich tych kászlách rzadko purgę dáć trzebá/ owszem iednák trzemi rodzáymi lekow będźie leczony:... CiachPrzyp C3.
patrz: PURGA
– ... iáko we wszytkich lekárstwách purguiących/ choć y nalekszych ábo nasłábszych nieco [wina] się náyduie/ y choć są niektore purgi/ ktore moc máią nieiaką żołądká zmocnienia: iednákże y takowe nie są bez tegoż nieiákiey obrázy/ sámo tylko tartarum takie/ że zászkodnego w sobie nic nie ma... CiachPrzyp D2v.
patrz: PURGA
– Tu ieszcze nie dosyć ná tych dwuch dźialech/ ieśli máterya rozćieka się/ y ieśli śrzednich Mieśiącow purgácya ma być dána/ ále y drugich przestrog tu trzebá. CiachPrzyp H.
patrz: PURGACJA
– Potrzećie w tym/ gdy z máćice krew ćiecze/ zwłaszczá gdy krew się puszcza/ ábo purgowánie swe odporáwoa/ tych záżyć/ ktore ná pępek przyłożone płod zmácniáią y zágrzewáią/ á o tych niżesmy w Rozdźiale o biegunce brzemiennych mowili... CiachPrzyp E3v.
patrz: PURGOWANIE
– W głodnym człowieku/ iáko pisze Galenus tym porządkiem się trawienia máią/ że wprzod części káżdey wyprożnienie się stáie/ tychże też y ciągnienie z żeł/ wnetże też wtąż y żeł z żołądká przykre wysysánie zmysłu czuiącego/ aż potym y áppetit bydlęcia rozumnego następuie. CiachPrzyp 12 nlb..
patrz: ROZUMNY
– [...] przez nos y vstá bráć wsię párę z wárzenia máieranu/ rozmárinu/ rozmárinu/ poleiu/ rumnu/ miętki polney/ sałwiey [...]. CiachPrzyp C3v.
patrz: RUMIEN
– Przyłożyć tez trzebá ná serce woreczek przeszywány/ nátkány prochem koralow: rogiem Jelenim/ Dzięwieslim Spe: Diamosci, Diambrae, násieniem dzięglu/ Sándałami/ y kwieciem Borakowym/ rożánym/ fiałkowym/ miodunczánym. CiachPrzyp 20nlb..
patrz: SANDAŁ, SANDAŁ, SZANDAŁ
– Iednák y wąm przyznáć to muśi/ że y wy śiełá vmiećie/ y śiełá się náuczyć możećie/ byśćie się tylko záraz z młodu ná to obierały/ nie spuszczáiąc się ná bábek swych doświádczenia/ bo y te nie raz rozumem swym tego dość nie mogą/ y nie vmieią swegoż rozumu sámeż wyłożyć/ gdy iedney plastr ábo Chiná/ według experienciey wszytkich grubych Empirikow/ ábo belicá/ ábo máruná pomoże/ a drugiey záwádźi [...]. CiachPrzyp F.
patrz: SIEŁA, SIŁA, SIŁA
– Weź oleyku Narodini Piołunkowego/ miętczánego/ octu winnego/ káżdego po łotách dwu: náśion/ kminu kramnego/ ameos/ kardámomu/ prochu z korzenia Ráppárowego po drágmie 1. Zágrzać to wszytko áż ocet párą wyidźie/ z trochą wosku vczyn smárowidło. CiachPrzyp B2.
patrz: SMAROWIDŁO
– Przytym wiedząc że Rhapociey y śpikonárdy treść żołądek czyścią: strzeż iednák tego/ ábyś niczego tu nie dał/ wcoby kopr włoski y piołun wchodził. CiachPrzyp B2.
patrz: SPIKANARD, SPIKANARDA, SPIKONARDA, SZPIKANARD, SZPIKANARD, SZPIKANARDA, SZPIKANARDA, ŚPIKONARDA
– Trzebá áby co dzień ná stolec chodzieły. CiachPrzyp 10 nlb.
patrz: STOLEC
– [...] przydáć trochę miodu z octem wárzonego/ ábo syropu szczawiowego/ ábo chrząnowego/ abo zwárzeniem z wodą kopru ogrodnego prostego/ y z octem womit przywiedziesz. CiachPrzyp 11 nlb.
patrz: SYROP
– przydáć trochę miodu z octem wárzonego/ ábo syropu szczawiowego/ ábo chrzanowego. CiachPrzyp 11 nlb..
patrz: SZCZAWIOWY
– Rozumieiąc iż śrzednich Kśiężycow zwiąski płodowe mocnieysze są/ y dla tego może większe poruszenie lekarstw wytrzymáć/ w inszych Mieśiącách słábsze są/ y łácwie się obrywáią/ w pierwszych dla wilgotnośći y ćienkośći/ w ostátnich dla suchośći zwiąskow połodowych/ ktore będąc/ iákoby vschłe/ własnie iákby szypułki/ ná ktorych owoce wiszą/ te gdy doyźrzewáią/ támte vsycháć powinny/ toż się z płodem dźieie dla ćiężkośći. CiachPrzyp G4v.
patrz: SZYPUŁKA
– [...] ieśli záś zá rozprzestrzenieniem żelnym/ to co wypada kropkámi krew kápie/ ábo z ostrośćią/ ábo z białośćią/ y serwatczáno ábo bládo/ krwie mało znáć śmierdząco y ćienko [...] CiachPrzyp E2.
patrz: ŚMIERDZĄCO
– Mdłość iáko vdáno/ ktora Iey Mości nászey miłościwey przy stole siedzącey o godzinách śniadánych przypádłá/ y z sobą womity/ stolce/ y chorobę wielką przyniosła [...]. CiachPrzyp F2.
patrz: ŚNIADANY
– Womit po ktorym znáczna złego vlgá/ zástánowiony nie ma być: ieśliby iednak názbyt przykry był/ bywa leczony trzemá lekarstw rodzáymi/ á zostáwiwszy owe leki/ ktore przynależą/ gdy womit stáie się od wilgotnośći w żołądku będących/ ieszcze niewpoionych/ ále w nimże vległych/ tedy tu ná tym wszytko będźie/ áby żołądek zmocnić/ áby zwysz miánowánych dymow/ ábo wilgotnośći z mieyscá płodowego przychodzących nieprzyimował/ á iuż wdárte trzebá okracáć y vśmierzáć. CiachPrzyp B4.
patrz: ULEGŁY
– Druga może rzecz/ że y wy nie wszytko prawdę powiedaćie/ ázasz nie tylko nam Chrześćiánkom/ ále y Zydowkom to się trafia/ że vlekuią: ázasz Zydowká w Mychowie stárcá zgrzybiáłego w gorączce na vstáwną mdłość/ womity y szczkawkę/ ná szyię mu paćierze trefne záwieśiwszy/ iáiem świeżym v krtąniá vstáwnie trzymánym nie dokazáłá/ ná to káżdy przypádnie/ że zá pewnymi zabobony/ á zá dopuszczeniem Pánskim śiełá czárt może spráwić: CiachPrzyp I2.
patrz: ULEKOWAĆ
– ...dostátek ieść trzebá wárzyste y polewki. CiachPrzyp 23.
patrz: WARZYSTE
– Przeto w brzemiennych iest to wątpliwa/ abowiem ieśli żeły otwieramy/ vbywa żywiołu płodowi/ y stáie się porzucenie/ ktore przy ostrych chorobach záwżdy z śmierćią brzemienney/ ieśli też krwie nie vpuszczamy/ chorobá bywa skrutnieysza/ y ták mátká ginie. CiachPrzyp G3v.
patrz: WĄTPLIWA
– ...zołądek zmocnić/ áby zwysz miánowánych dymow/ ábo wilgotności mieysca płodowego przychodzących nieprziymował/ á iuż wdarte trzeba okracać y vśmierzać. CiachPrzyp 15 nlb.
patrz: WDARTE
– Ieśli nábrzmiáłość się czerwieni/ strzec áby się nie otworzyłá/ ábo ćiáło nie pádło/ przykłádáć liśćie kápuśćiáne z Cimolią/ rożą z maką/ ćiećiorki/ bobu y wielogrochu. CiachPrzyp Ev.
patrz: WIELOGROCH
– GDy máterya oná wietrzna o ktorey w wyższym Rozdźiale że się od Mieśięcy zátrzymánych podnośi mowilismy/ tu gdy się przez żyły serdeczne/ ábo żył[...] c[...] uam do sercá wemknie/ skakánie y sercá drżenie sprawuie/ ábowiem gdy serce to co mu iest przećiwko przyrodzeniu posłánego wygnáć vśiełuie/ poruszeniem to przyrodzonym czyni. CiachPrzyp C2.
patrz: WIETRZNY
– W ten czás ten brzydki áppetit bywa/ gdy vst żołądkowych śćiány złą iáką wilgotnością ábo niepotrzebną zbytą bywáią nápoione. CiachPrzyp A4v.
patrz: WILGOTNOŚĆ
– Pánny Máriey włosek w cukrze łot/ cukru rospuszczonego w wodce Sábiny ábo belice/ ile trzebá ná kołaczki/ każdy z nich ma drágmę ważyć: á ieślibyś chćiał vczynić lekwarz ták go zrob. CiachPrzyp Iv.
patrz: WŁOSEK
– BRzemiennym około goleni wzdęćia bywáią/ ábo że dla płodu wodnisty iáki vchod máćiczny będźie zastánowiony/ ábo ze krwie obfitey Mieśięczney iest zátrzymánie... CiachPrzyp D4v.
patrz: WODNISTY
– Spowiedź vczyniłá chora táż Woiewodzonká Ruska. CiachPrzyp 44`.
patrz: WOJEWODZANKA, WOJEWODZONKA
– Doktorowie z swymi wynálazki odpráwili/ spowiedź vczyniła chora táż Woiewodzonká Ruská/ przed O. Thymoteuszem Grudowiuszem Lektorem v Oycow ś. Dominiká w Lublinie. CiachPrzyp F2v.
patrz: WOJEWODZANKA, WOJEWODZONKA
– Przypadki te nie potrzebuią znákow/ iednák że gdy womit ma nástąpić/ często bywáią tego posełkowie cknienie/ zbrzydzenie pokármow/ sercá śćiśnienie/ zawrot głowy y drżenie wárgi spodniey. CiachPrzyp B4.
patrz: WOMIT, WONIT
– ...ták wtąsz nieporządny/ y iákby zákręcony áppetit bywa/ bo ludźie niepotrzebnych y niezwyczáynych pokármow pożądáią/ iáko miąssurowych/ źiemie/ wody/ węgla/ gliny/ pecyny/ cegły/ krety/ wapná niegászonego/ futer/ owocow názbyt kwáśnych/ ábo niedoyźrzáłych/ wosku/ smoły/ pieprzu/ soli/ gozdźikow/ imbieru/ krup surowych/ y inszych plugastw/ bárzo obrzydłych. CiachPrzyp A4.
patrz: WOSK
– Weź prochu obudwu korali/ Ieleniego rogu przypráwnego/ pereł/ nátárćia słoniowey kośći/ káżdego po scrup: iednym/ z cukrem rospuszczonym w wodce Rożáney vczynić kołaczki/ ktorych bráć puł łotá dwie godźiny przed iadłem mężczyznom/ y białey płći/ niebrzemiennym dźiwnie też pomaga przez dni wiele záżywány dragmę y pułtory konfekt de scoria ferri. CiachPrzyp B2.
patrz: WÓDKA
– ...to źiele nie swoim prostym wzrostem rośnie/ ále áż się miedzy insze wplątawszy/ ták wtąsz nieporządny/ y iákby zákręcony áppetit bywa/ bo ludźie niepotrzebnych y niezwyczáynych pokármow pożądáią... CiachPrzyp A4.
patrz: WPLĄTAĆ
– ...miłe niewiastki [...] dźieći rodźić iest wam iákby wrodzona/ dźiatki bráć bábom przynależna/ ale y to nie bez nábytego rozumu/ ktorego stárki ieszcze od zwyż swych bábek nábyły/ a wćiornastkie wszytkiego się z niemych náczyćielow nászych ábo vstnie náuczyły. CiachPrzyp E4v.
patrz: WRODZONA
– A gdy iuż humory społ wrodzonymi się wilgotnośćiámi w ludźiách stáią/ rzeczy sobie podobnych prágną: ztąd ktore máią spalone wilgotnośći/ węglámi się násyćić chcą/ ktore meláncholią źiemię gryzą/ ktore záś grube wilgotnośći máią/ wapnem/ lniankámi/ futrámi/ y tymi podobnymi nákarmić się żądáią... CiachPrzyp B.
patrz: WRODZONY
– [...] lepiey w przod polewki trunek dobry z tych śliwek/ bądź náczczo/ bądź na wieczerzy wypić/ á potym rożynki y śliwki iedzione większy skutek czynią/ iednák ná nie wtąż pić trzebá/ á przy słábym żołądku wino wolne nie złe. CiachPrzyp D.
patrz: WTĄŻ
– Weź rożey w cukrze stárey łot: dwá/ Ormienskiey źięmie/ y pieczętowaney/ koral czerw: przypráwnych/ rogu ieleniego przypráwnego/ lrkwarzu z Hiácinthu/ pereł przypráwnych po drág: puł/ z syropem mirtynow vczynisz/ czego ná raz łotow dwá weźmie/ á ná to wypić winá czwerwonego rostworzonego wodką żywokostową trunek kazesz [...]. CiachPrzyp E3.
patrz: ZYWOKOSTOWY, ŻYWOKOSTOWY, ŻYWOKOSTOWY
– Ktemu ieślibyś zrozumiał/ żeby krwie żylney grubey gwałt było/ koniecznie krwie trochę vpuśćić trzebá/ ieśli ináczey tedy prochem rhebárbárowym rebarbarowym z rożą/ złe wilgotnośći wypurgowáć trzebá/ ábo konfektem Chamech bez Scamon: dobrze ćiepła też wodá pitna pomaga. CiachPrzyp C2.
patrz: ŻYLNY