Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Aristoteles
PetrSEt 1618 oryginał
Ethyki Aristotelesowey, To Iest Iako sie każdy ma naswiecie rządzic. Z dokladem Ksiąg Dziesięciorga Pierwsza Częsc, W ktorey Pięcioro Ksiąg [...]. Przydatki też są położone na końcu Kśiąg każdych, dla gruntownieyszego rzeczy w Kśięgach tknionych wyrozumienia, częśćią dla zaostrzenia dowćipow buynieyszych, potrzebne. Przez Doktora Sebastiana Petricego Medyka.

http://rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=24860&from=publication [całość], http://dlibra.biblioteka.tarnow.pl/dlibra/doccontent?id=60&from=FBC [do s. 284]
Odnotowano 100 cytatów z tego źródła
– Iedná iest [sekta] Stoikow/ y niektorych Akádemikow/ ktorzy ná nałogu cnoty położyli naywyższe dobro. PetrSEt 61.
patrz: AKADEMIK
– NIemáły o tym miedzy Philosophy Pogańskiemi spor/ iesli człowiek dobrowolnie grzeszy/ czyli poniewoli? Akádemicy/ miedzy ktoremi Plato przodek trzymał/ dowodzili tego/ że człowiek z swey woley nie zstáie się złym/ ktorych dowody naprzednieysze mogą być tákie. PetrSEt 221.
patrz: AKADEMIK
– Akádemikowie tylko stopnie cnot wymyśláli/ nie dzieląc ich práwie miedzy sobą/ powiedáiąc wszystkie cnoty/ iedną cnotą być/ tylko rozmaitemi przezwiski ochrzczona [...]. PetrSEt 225.
patrz: AKADEMIK
– Łákomi też/ áby byli bogátemi/ Alchimicką náuką chcą złoto czynić: záślepieni miłostką/ vdaią się do czarow/ do dyabłow/ aby przedsięwzięciu swemu/ to iest/ końcowi/ ktory przed się wzięli/ dosyć vczynili/ gdyż takie śrzodki prożne są/ y nie w naszey mocy. PetrSEt 208.
patrz: ALCHIMICKI
– A widzi mi się/ iż inszey náuce nie przynależy mowic o końcu y celu ludzkim/ iedno Polityce (ktora rządzi Rzecząposp:) Bo iest naprzednieyszą/ y Arcynáuką miedzy wszytkiemi inszemi: gdyż oná stánowi y roskázuie/ ktora ma być vmieiętność zátrzymána w Rzeczypo: ktora nie: tudzież/ iákich się kto ma náuk vczyć/ y iák długo. PetrSEt 5.
patrz: ARCYNAUKA
– A ták tych náuk/ ktore są árcynáukámi wyższemi/ końce ábo cele są godnieysze/ y wiecey się o nie stáráć mamy/ niż o te/ ktore podlegáią drugim/ y służą im: Ponieważ podleyszych potrzebuiemy dla przednieyszych [...]. PetrSEt 2.
patrz: ARCYNAUKA
– Iesli się Krolowie z Krolow/ Książęta z Książąt rodzą/ są wielmi dobrze vrodzeni/ są zacnego pokolenia/ Pańskiego domu/ y znacznie szlachcicami [marg.] Krolowie Arcyszlachcicami są. PetrSEt 298.
patrz: ARCYSZLACHCIC
– Nieprzystoi szláchcie kostek/ kart gráć: tańcow Włoskich/ piłek/ balonow się chwytać: gdyż kárt y kostki kostyrom/ kártownikom/ y ludziom nikczemnym y prożnym przystoią: galardy skákać/ piłki, bálony gráć/ ácz piękna rzecz iest młodemu/ wszakże na to mieysce potrzebnieysza y przystoynieysza/ kopią do pierścieniá gonić/ ná koniu ieździć/ y co się wyższey námieniło. PetrSEt 300.
patrz: BALLON, BALON, BALON
– A cześć y chwała nas nieśmiertelnych czyni/ iáko vczy Plato. Zkąd Cicero będąc Bándytem/ gdy był przywrocony do oyczyzny/ tę cześć poczytał sobie zá nieśmiertelność. PetrSEt 316.
patrz: BANDYT
– Gdy ná nas iáki áffekt/ ábo namiętność ma przypáść; pierwey się nam iaka rzecz nágadza/ ktora nas porusza: Náprzykład/ krzywdá ábo co takowe[g]o insze[g]o/ tá gdy będzie/ rusza władze smysłow ktore poznawaią/ że krzywdá iest: potym iaka krzywda: oż niesie zá sobą złe/ abo dobre/ vciechę/ abo bol; ktorą poznawszy/ dopiero się wzrusza chęć vchronienia się złego/ abo ćwiczenia się dobrego: w ktory[m] wzruszeniu duchy w ciele mienią się/ ktore są subtelniuchną krwią ciała/ a zá tákim duchow mienieniem/ bárwiczká ná ciele mieni się też rozmáicie/ iáko w gniewie szyiá y twarz się zá czerwieni/ y iskry w oczach świecą się/ kozieł rogi ná czele stáwia. etc. W boiáźni zaś blednieie człowiek/ drży/ zębami tupa. etc. PetrSEt 132.
patrz: BARWICZKA
– Kochać się w roskoszách cielesnych takowych/ y mieć ie sobie zá nawiętsze dobra/ iest rzecz źwierzęca/ y bestyalska. PetrSEt 245.
patrz: BESTIALSKI
– [...] namiętnośći ábo maią miárę/ te dobre muśiemy zwáć/ gdyż się w cnotę obracáią; ábo są bezmierne: á te są zgołá złe/ y niecnotámi. PetrSEt 138.
patrz: BEZMIERNY
– Smiáłość y boiaźń báwi się około złego/ to iest niebespieczeństwá: nádzieiá y beznádzieiá około dobrego: á żądza ludzka przez się pnie się záwżdy do dobrego [...]. PetrSEt 238.
patrz: BEZNADZIEJA
– IVżesmy powiedzieli co práwo iest/ trzebá też wiedzieć/ co/ kiedy/ y iáko bezpráwie się dzieje/ áby iedno z drugiego lepiey się wyrozumiáło. PetrSEt 397.
patrz: BEZPRAWIE
– ... iako bluźnierce wiedząc iż P. Bog iest naywyższe dobro/ o ktorym z wielką boiażnią y vczciwością mowić przystoi/ á wżdy go bluźnią. PetrSEt 209.
patrz: BLUŹNIERCA
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: BŁĄDZIĆ
– Nayduią się też tacy/ co buduią/ w czym też iest wielką Sczodrość. Bo iż niezliczona iest wielkość vbogich malárzow/ strycharzow/ garncarzow/ błoniarzow/ y inszych rzemiesłnikow wiele/ ktorzy gdyby v tych co buduią nie robili/ nie mieliby się czym żywić [...]. PetrSEt 291.
patrz: BŁONIARZ
– A záś budownicy nie żywią ludzi wiele/ gdy iednych do gruntow kopánia/ drugich do murowánia/ trzecich do ciosánia kamieni/ y inszych w rozmaitych náznáczonych pracách zábawionych/ podeymuią żywnością/ ták iż y żonę/ y dzieci/ y drudzy rodzice swe zeszłe w leciech żywią. PetrSEt 291.
patrz: BUDOWNIK
– Bo niebył budownik do tego przywiedziony sámą poczciwością/ ale musem/ áby był nie musiał strácić poddanych. PetrSEt 292.
patrz: BUDOWNIK
– Cicero także ná wielu mieyscach honores, to iest/ czci/ urzędy zowie: skąd poszłá ona iego powieść: Koniec czci ludu Rzymskiego/ Burmistrzostwo/ ábo Rádziectwo iest. PetrSEt 310.
patrz: BURMISTRZOSTWO, BURMISTRZOSTWO, BURMISTRZOWSTWO
– [...] coś inszego Plato rozumie wszystkiem dobrom ludzkim pospolitego/ nie Páná Bogá/ dla czego [Arystoteles] przystoynie burzy mniemanie iego fałszywe: w tey mierze pilną obmowkę czyniąc/ iż pierwsze ma mieć mieysce prawdá [...]. PetrSEt 579.
patrz: BURZYĆ
– Często się to trafia/ iż wola y rozum odrywa nas od iákiego vczynku: á namiętnośc ćiągnie y przymusza: w ten czás mowiemy: Bych mogł to ná sobie przewieść/ byłoby dobrze: Widzę ia co lepszego/ ále muszę iść zá gorszym. Gdy tedy w ten czás nie czyniemy z baczeniem/ nie czyniemy iáko ludźie/ ále bydlęcą [!]: częśćią nie dobrowolnie/ ále z musu czyniemy. PetrSEt 201.
patrz: BYDLĘCO
– Tym [cnotom wiary, nadziei, miłości] iest przećiwna bydlęcość/ ktora z serc ludzkich ma być z gruntu wykorzeniona. PetrSEt 232.
patrz: BYDLĘCOŚĆ
– Ná naywyższey doley są położone [wiara, nadzieja, miłość]: naprzod względem rzeczy naywyższey/ do ktorey nas bez śrzodku dźwigáią: potym względem bydlęcości/ y przećiwney namiętnośći/ ktorą zgołá wykorzeniáią. PetrSEt 232.
patrz: BYDLĘCOŚĆ
– A iżby te trzy cnoty [pobożność, nabożeństwo i świątobliwość] nas wynośiły z pospolitego stanu ludzkiego do P. Boga/ znać to z ich przećiwnych rzeczy/ z bezbożnośći/ z podłośći/ y z wzgardy chwały Bożey/ ktore bydlęce złośći są: a bydlęcość przećiwna iest Bohátyrskiey cnoćie. PetrSEt 231.
patrz: BYDLĘCOŚĆ
– Wielbłądá y Słoniá bestye wielkie/ tak ludźie vmieią wyćwiczyć/ że może ich ledá chłopięćiná zá powrozek trzymáiąc/ to tám/ co sám wieść. PetrSEt 141.
patrz: CHŁOPIĘCINA
– Co rozumieć o przyjacielstwie, w ósmych księgach powiemy. O trzeźwości, uczciwości, panieństwie, czystości, posłuszeństwie, deferowaniu starszym [...]. PetrSEt 321.
patrz: DEFEROWANIE
– Nayduią się tacy w świecie nowym synowie/ ktorzy taką cześć wyrządzaią rodzicom stárym: iż ich dobiiaią/ y iedzą: iako my insze mięso; a za vczciwość to poczytaią. PetrSEt 396.
patrz: DOBIJAĆ
– Nie wszyscy ludzie pragną phasianow/ przepiorek/ kutopatw/ bażantow/ trzetrzewiow/ indyiskich kur/ łosia/ ieleniá/ kapłonow/ cielęciny/ [etc.] ale rozmáici rozmáitych potraw pragną/ abo z wyboru/ iż rozumieią że ich stanowi przystoią takie/ abo owakie pokarmy/ abo ze zwyczaiu/ abo z complexyey. PetrSEt 245.
patrz: FASJAN, FAZAN, FAZANT, FAZJAN, FAZJAN
– Szczodry frymarcza. PetrSEt 367.
patrz: FRYMARCZAĆ
– Nieprzystoi szláchcie kostek/ kart gráć: tańcow Włoskich/ piłek/ balonow się chwytać: gdyż kárt y kostki kostyrom/ kártownikom/ y ludziom nikczemnym y prożnym przystoią: galardy skákać/ piłki, bálony gráć/ ácz piękna rzecz iest młodemu/ wszakże na to mieysce potrzebnieysza y przystoynieysza/ kopią do pierścieniá gonić/ ná koniu ieździć/ y co się wyższey námieniło. PetrSEt 300.
patrz: GALARDA
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: GDY
– Nieprzystoi szláchcie kostek/ kart gráć: tańcow Włoskich/ piłek/ balonow się chwytać: gdyż kárt y kostki kostyrom/ kártownikom/ y ludziom nikczemnym y prożnym przystoią: galardy skákać/ piłki, bálony gráć/ ácz piękna rzecz iest młodemu/ wszakże na to mieysce potrzebnieysza y przystoynieysza/ kopią do pierścieniá gonić/ ná koniu ieździć/ y co się wyższey námieniło. PetrSEt 300.
patrz: GRAĆ
– Bo insza iest mieć vmieiętność/ insza vmieiętnośći vżywáć. PetrSEt 150.
patrz: INSZA
– Te zaś wszytkie rzemięsła i przemysły jezdeczne podlegają i służą żołnierskiej nauce; i insze nauki do wyższych inszych ściągają się. PetrSEt 588.
patrz: JEZDECZNY
– Nic na tym, choć w prawie uczeni jurysperytowie inaczej opisują sprawiedliwość [...]. PetrSEt 483.
patrz: JURYSPERYT
– Jako z przygody uczynek i nie chcący ma być rozumian, o tym jurysprudentowie dostatecznie uczą [...]. PetrSEt 536.
patrz: JURYSPRUDENT
– Pozwał Zyd Chrześciániná do Kádeia Turczyná. Sędzia wysłuchawszy rzecz/ táki dekret dał. PetrSEt 390b.
patrz: KADEJ, KADI, KADY, KADYA, KADYJ
– Nieprzystoi szláchcie kostek/ kart gráć: tańcow Włoskich/ piłek/ balonow się chwytać: gdyż kárt y kostki kostyrom/ kártownikom/ y ludziom nikczemnym y prożnym przystoią: galardy skákać/ piłki, bálony gráć/ ácz piękna rzecz iest młodemu/ wszakże na to mieysce potrzebnieysza y przystoynieysza/ kopią do pierścieniá gonić/ ná koniu ieździć/ y co się wyższey námieniło. PetrSEt 300.
patrz: KOSTERA, KOSTERA, KOSTYRA
– Wiele iest namiętnośći ogułem. NAmiętnośći likiem trudno wypowiedźieć: gdyż rozmaićie ich wyliczaią Authorowie: Thomas liczy ich iedennaśćie. Cicero czterech liczy przednieyszych/ od ktorych insze pochodzą: Frasunek/ boiaźń/ radność/ chćiwość. PetrSEt 134.
patrz: LIK
– Iesli mowiemy o łácnośći do przyięćia cnot y złośći/ te mamy z przyrodzenia [...]. PetrSEt 121.
patrz: ŁACNOŚĆ
– Dla czego ná człowieká więtsze biią namiętnośći. 1. A iesli przyczyny tego chcesz wiedźieć: Pierwsza iest/ iż ma subtelnieysze smysły tknienia/ ma bárzo czuyne/ co z łektania ktorego źwierzętá nie maią znáć: y smák ma rozmáity: bo bydło pewną ma karmią swoię/ a człowiek rozmáitą. PetrSEt 141.
patrz: ŁECHTANIE, ŁECHTANIE, ŁEKTANIE
– Bo tám iuż vstaią markotania przeciwko krolom/ bunty/ rozruchy/ woyny domowe/ gdzie to bywa zachowano. PetrSEt 379b.
patrz: MARKOTANIE
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: MĄŻ
– Methaphysicy wolność ludzką wywracáią sposobem spráwowánia Boskiego/ gdy twierdzą/ iż napierwsza przyczyná wszytkie rzeczy spráwuie/ iakoby z musu iakiego nieodmiennym sposobem. PetrSEt 211.
patrz: METAFIZYK
– Aristoteles in Phisicis powiádał/ iż tylko do władzey czućia/ y smysłow mieńienie przynależy/ nie do myśli y rozumu: á namiętność iest mienieniem/ iákośmi powiedźieli/ iż się mieni wniey człowiek: tedyć tylko do władze chćiwości smisłow przynależy namiętność/ nie do myśli. PetrSEt 134.
patrz: MIENIENIE
– Srzodek ten wynáydowáć/ iest vrząd własny rostropnośći/ bez ktorey nie może być cnotá zwyczáyna: przeto mowiemy/ iż cnotá iest nałog wybieránia miernośći zámierzoney y ográniczoney rostropnośćią. PetrSEt 145.
patrz: MIERNOŚĆ
– Takich bowiem wino czyni: podczas miłosiernemi/ podczás okrutnemi/ czasem milczkámi. PetrSEt 407a.
patrz: MILCZEK
– Miłostká Wenery/ ktorą zgoła zowiem miłośćią: á insze z przydátkiem/ iáko miłość złotá/ pieniędzy czći/ y zwyćieśtwa. PetrSEt 136.
patrz: MIŁOSTKA
– Bo niemász żadney namiętnośći/ ktoraby nie miáłá do śiebie przymięszáney/ ábo roskoszey ábo bolu: wszakże oná roskosz ábo bol/ ktora od początku áż do końcá/ zá namiętnośćiami idźie/ iedná iest postáćią y istnośćią/ chybá rożna według wielkośći ábo mniejszośći/ iż ná ostátku może być więtsza/ ábo mnieysza: á słusznie/ bo iesliż ruszánie od przodku nie iest rożne od ruszenia do końcá: tedyć też y roskosz náprzodku iest iedná/ z oną ktorą náostátku tylko może być więtsza ábo mnieysza/ czystsza/ ábo szpetnieysza. PetrSEt 136.
patrz: MNIEJSZOŚĆ
– A iż Tátárzy są gorący y wilgotni/ ztąd pochodźi mnożność: nie iest rzecz wątpliwa/ iż są bárzo mnożni/ iáko wszytkie kráie pułnocne. PetrSEt 87.
patrz: MNOŻNOŚĆ
– Hipokrates rozumie/ że są delikaći y mnoźni południowi/ á pułnocni. nie: ále to przećiwko doświádczeniu pospolitemu: Bo Gottow/ Tátárow/ Niemcow/ táka iest mnożność/ y nie tylko pułnocne kráie Miásty wielkiemi nápełnili: ále też wszytkę Europę osadźili/ nie tylko Niemcy zá Dunáiem: ále też Scándowie. ná ostátnich gránicách Tátárskich położeni. PetrSEt 86.
patrz: MNOŻNOŚĆ
– Abowiem co wielkiego spráwic bez pracey/ iest coś Boskiego: gdyż Pan Bog sam mocen vczynić/ z nisczego co: a ludźiom nie tylko cnoty zacne; ale y rownieysze przez prace nie przychodzą. PetrSEt 124.
patrz: MOCEN, MOCNY
– Łákomi też/ áby byli bogátemi/ Alchimicką náuką chcą złoto czynić: záślepieni miłostką/ vdaią się do czarow/ do dyabłow/ aby przedsięwzięciu swemu/ to iest/ końcowi/ ktory przed się wzięli/ dosyć vczynili/ gdyż takie śrzodki prożne są/ y nie w naszey mocy. PetrSEt 208.
patrz: NAUKA
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: NI, NIE, NIE
– [...] pies widząc sztukę mięsá/ może ią porwać abo niechać: tedyć bydlętom przynależy dobrowolnie czynić. PetrSEt 203a.
patrz: NIECHAĆ
– Co mowiemy o czci/ to też możem rozumieć o chwale/ záwołániu; o niesławie/ nieczci/ sromocie/ y despekcie. PetrSEt 319a.
patrz: NIECZEŚĆ, NIECZEŚĆ, NIECZĘŚĆ
– Zdáłoby się to komu niepodobno/ gdy rzekę/ iż dobre vżywánie wolności/ iest vżywánie prawdziwey niewoley: wszákże gdy się pilnie rzeczy tey przypátrzysz/ obaczysz dobrze sczerą prawdę z tey miáry. PetrSEt 214.
patrz: NIEPODOBIEN, NIEPODOBNY
– Kto niewiadomie co zle vczyni/ tego nie karzą: Bo co się zstánie z niewiádomości nie iest grzechem. PetrSEt 393.
patrz: NIEWIADOMIE
– A insza rzecz jest czynić/ przez niewiádomość; insza niewiadomie (cosmy zwali wyższey nieostrożnie) czynić. [...] ktorzy co z gniewu czynią/ niewiádomie czynią: iednak nie z niewiadomości/ ale iakąś występną porywczością baczenie wywracaiącą. PetrSEt 195.
patrz: NIEWIADOMIE
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: NIEWIASTA
– Gdzie położona iest máterya cnoty/ tám też musi być istność cnoty: gdyż máterya bez istności/ áni istność bez máteryey/ nie mogą być rożne: Ale máterya cnot námiętności/ do żądze smysłow tylko przynależą (iákosmy wyższey powiedzieli) nie do woli/ áni do rozumu/ iáko obłędliwie Stoicy trzymáli. PetrSEt 147.
patrz: OBŁĘDLIWIE
– Wszelka rzecz, ktorej pragniemy/ musi mieć płasczyk dobra/ ktorym sie okrywa: Bosmy ták dobro opisali. Dobro iest, ktorego wszytkie rzeczy prágną. PetrSEt 210.
patrz: PŁASZCZYK
– Bo ludzie gdy mieszkáią z sobą spolnie/ po ludzku mieszkáią. Gdy zaś osobno mieszkáią/ po bestyalsku/ y po bydlęcu mieszkáią/ musząc na poły nágo chodzić/ surowe rzeczy ieść: bosso chodzić. PetrSEt 392.
patrz: PO BESTIALSKU
– Jornandes zowie tamte kraje [Tatarów, Niemców, Skandynawów] pochwą ludzi. Olaus Magnus warstatem mianuje, gdzie się nawięcej ludzi rodzi. PetrSEt 123.
patrz: POCHWA
– [...] godna jest pilnej pamięci nauka Arystotelesowa, abyśmy się strzegli i chronili we wszytkich sprawach tego, co jest miło, i rozkoszy, żebyśmy przeciwko rozkoszy od siebie oddalaniu tak śmiali byli, jako oni greccy panowie przeciwko Helenie, którą wielkiemi słowy na urząd pochwaliwszy, na ostatek powiedzieli: Chociajże tak zacna i gładka jest, przedsię jej zaniechać. PetrSEt 361 (285a).
patrz: POCHWALIĆ
– abyśmy [...] tak śmiali byli, jako oni greccy panowie przeciwko Helenie, która wielkiemi słowy na urząd pochwaliwszy, na ostatek powiedzieli: Chociajże tak zacna i gładka jest, przedsię jej zaniechać. PetrSEt 361 (285a).
patrz: POCHWALIĆ
– Jako biegłości osiadania konia służy rymarstwo, siodlarstwo, kowalstwo podkuciem konia i insze rzemięsła, które naczynia i potrzeby do jazdy robią. PetrSEt 588.
patrz: PODKUCIE
– Dobroć dwojaka jest: jedna prawdziwa [...]; druga powierzchnia [powierzchowna], która zwykła złości zwierzchnią dobrocią zakrywać wnętrzn: abo słowy, abopodrzutną dobrocią farbować. PetrSEt 205.
patrz: PODRZUTNY
– Ale roskosz nie trzyma się baczenia/ nie pátrzy co przystoi/ byle swe przewiodłá: gniew przy baczeniu bywa: Bo wiele w zapálczywośći pohámowáli się: táki był Sokrates/ gdy mowił: Skarałbym ćię/ gdybym się był nie rozgniewał. PetrSEt 128.
patrz: POHAMOWAĆ SIĘ
– Co tym porządkiem wypowiedziawszy w drugiej części ksiąg poczyna o cnotach pojedynkownie mówić: o męstwie we czterech rozdziałach [...], a o wstrzymawałości we trzech ostatnich. PetrSEt 215.
patrz: POJEDYNKOWNIE
– Na tym mieyscu mogą być napominánia/ karánia/ popráwiánia oycowskie/ abo przyiaćielskie. PetrSEt 121.
patrz: POPRAWIANIE
– Tu się postrzec potrzeba, iż ogólna abo pospolita sprawiedliwość, która się zamyka w statuciech i prawiech, ma być poprawowana od osobnej abo szczególnej sprawiedliwości... PetrSEt 566-567.
patrz: POPRAWOWANY
– Poczwarte/ áby záwżdy y státecznie przy poczćiwym w káżdey spráwie stał: bo iesli po szwánkuie/ od poczćiwego kiedy vchybi z przygody/ y z tráfunku/ nie wedle cnoty dobrze się będźie zdał czynić. PetrSEt 130-131.
patrz: POSZWANKOWAĆ
– Zadna maiętność/ żadna wielkość złotá y srebrá/ nie może się drożey szacować/ iako cnotá/ to iest: Cnota nad wszelką maiętność/ nad złoto y srebro droższa. Powab do cnoty wszytkim. PetrSEt 152.
patrz: POWAB, POWABA
– Do czego iest powabá gęsta y częsta/ temu się odiąć trudniey/ niżli do czego rzadka powabá: Ale do roskoszy wabią nas niemal wszytkie członki często: do gniewu tylko krzywdá/ ktora rzadko się tráfia. PetrSEt .
patrz: POWAB, POWABA
– Mamy tu krotko wiedźieć rzeczy przynależące do władzey pożądliwey/ y do władzey gniewliwey: rożne są/ z czego się też rożność pokázuie miedzy temi władzámi. PetrSEt 137.
patrz: POŻĄDLIWY
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: PRZEZ
– ...Bogu oddajemy, co jest Bożego i cośmy powinni. A takiej są dolej te trzy cnoty, iż przez wiary, nadzieje i przyjazności przytomnej nie mogą nam służyć, ponieważ tak się cnoty między sobą wartują. PetrSEt 232a.
patrz: PRZYJAZNOŚĆ
– Niedbale i jakoby z przyłaja czynić, kiedy owo komu nałają i przyłają. PetrSEt 131.
patrz: PRZYŁAJ
– Niedbale i jakoby z przyłaja czynić, kiedy owo komu nałają i przyłają. PetrSEt 131.
patrz: PRZYŁAJAĆ
– [...] gdy człowiek roskazuie y panuie/ dotąd dobra vżywa/ dokąd to czyni/ co woley y roskazaniu Bożemu iest przyzwoita [...]. PetrSEt 215.
patrz: PRZYZWOITA
– W tych końcách czyny lepsze są/ niżli gołe spráwy: dla tego/ iż spráwy są dla czynow: dla czego lepszy iest dom/ niżli rąbánie ciesielskie/ iż rąbánie bywa czynione dla domu: lepsze płotno/ niżli sámo tkánie. PetrSEt 46.
patrz: RĄBANIE, RĄBANIE, RĘBANIE
– Liczbą rządźcow, iź w Oekonomiey ieden w Polityce wiele rządźcow iest. PetrSEt 44.
patrz: RZĄDCA, RZĄDCA, RZĄDZCA, RZĄDŹCA
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: RZĄDZIĆ
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: SROMOTA
– Strachy iedne przewyższaią siłę ludzką/ iż się ich vstrzedz nie może żaden: iako iest błyskawica/ drżenie ziemie/ powodz: te są rzeczy straszne/ y boi się ich każdy człowiek rozumny. PetrSEt 237.
patrz: STRACH
– Gdy ná nas iáki áffekt/ ábo namiętność ma przypáść; pierwey się nam iaka rzecz nágadza/ ktora nas porusza: Náprzykład/ krzywdá ábo co takowe[g]o insze[g]o/ tá gdy będzie/ rusza władze smysłow ktore poznawaią/ że krzywdá iest: potym iaka krzywda: oż niesie zá sobą złe/ abo dobre/ vciechę/ abo bol; ktorą poznawszy/ dopiero się wzrusza chęć vchronienia się złego/ abo ćwiczenia się dobrego: w ktory[m] wzruszeniu duchy w ciele mienią się/ ktore są subtelniuchną krwią ciała/ a zá tákim duchow mienieniem/ bárwiczká ná ciele mieni się też rozmáicie/ iáko w gniewie szyiá y twarz się zá czerwieni/ y iskry w oczach świecą się/ kozieł rogi ná czele stáwia. etc. W boiáźni zaś blednieie człowiek/ drży/ zębami tupa. etc. PetrSEt 163.
patrz: SUBTELNIUCHNY
– Przeto mowią: Nie tak sromotá, gdy mąż sam przez się błądzi, iáko gdy niewiasta mężem swoim rządzi. PetrSEt 19.
patrz: SWÓJ
– Gdy ná nas iáki áffekt/ ábo namiętność ma przypáść; pierwey się nam iaka rzecz nágadza/ ktora nas porusza: Náprzykład/ krzywdá ábo co takowe[g]o insze[g]o/ tá gdy będzie/ rusza władze smysłow ktore poznawaią/ że krzywdá iest: potym iaka krzywda: oż niesie zá sobą złe/ abo dobre/ vciechę/ abo bol; ktorą poznawszy/ dopiero się wzrusza chęć vchronienia się złego/ abo ćwiczenia się dobrego: w ktory[m] wzruszeniu duchy w ciele mienią się/ ktore są subtelniuchną krwią ciała/ a zá tákim duchow mienieniem/ bárwiczká ná ciele mieni się też rozmáicie/ iáko w gniewie szyiá y twarz się zá czerwieni/ y iskry w oczach świecą się/ kozieł rogi ná czele stáwia. etc. W boiáźni zaś blednieie człowiek/ drży/ zębami tupa. etc. PetrSEt 132.
patrz: SZYJA
– [...] kogo Wstrzymawáłym zowiemy y trzeźwiem/ nie może być piiánicą. PetrSEt 384a.
patrz: TRZEŹWI, TRZEŹWY
– Vgadzánie Platoná z Aristotelesem. PetrSEt 66 marg.
patrz: UGADZANIE
– Zá tym mowiemy/ iż cnotá nałog smysłowey żądze/ to iest/ przynależącey do żądze smysłow/ ábysmy go odłączyli od mądrośći/ vmieiętnośći/ y inszych nałogow vmysłowych. PetrSEt 144.
patrz: UMYSŁOWY
– Nawet iescze wylicza náuczyćiele/ ktorzy cnot vczą: iáko są rodźice/ mámki/ mistrzowie/ bákałarze/ Rymy Poetow zacnych krotkie y węzłowáte/ práwodáwce/ y tym podobne. PetrSEt 121.
patrz: WĘZŁOWATY
– A iż więcey namiętnośći na człowieka przypada: ztąd znać/ iż nie zliczone są frasunki ludzkie/ ktore ludzki rozum wichruią/ nie tylko są rzeczy teraźnieysze/ ale y przeszłe/ y przyszłe: PetrSEt 133.
patrz: WICHROWAĆ
– Wolności imię bierzemy miasto tego/ co dobrowolnie się dzieje. Bo kto co czyni dobrowolnie/ wolnie y z wolnością czyni: w ktorym wyrozumieniu bydlętá y zwierzętá nieme/ y dzieci wolney wolności vżywać mowiemy [...]. PetrSEt 210b.
patrz: WOLNIE, WOLNO
– Roskosz przynależąca do Tknienia. Kosztowánia. Przednie. Widzenia. Słuchánia. Wonienia. Poślednie. Nie przednieysza ále do niey przynależą/ ábo iest iáko. Naczynie wykonánia żądz iáko dar. PetrSEt 136.
patrz: WONIENIE
– Bo ludźie szláchetni dla tego dobrze wrodzeni są/ iż od oycow Complexią wźięli skłonną do obyczáiow poczćiwych/ y do spráwowánia zacnych rzeczy/ y mogą też rodźić dźieći z nátury/ do cnot skłonne. PetrSEt 139.
patrz: WRODZONY
– Lecz mężny y wielkieg[o] sercá człowiek będąc/ lękliwość nátury depce/ y zátłumia/ vsilność bolow wzgárdza/ żadney przykrości w śmierci (wszytek w vważaniu cnoty/ y poczćiwości zabawiony) nie czuie: owszem podczas/ srogą śmierć z wesołą twarzą/ y z rádością podeymuie. PetrSEt 242.
patrz: ZATŁOMIAĆ, ZATŁUMIAĆ, ZATŁUMIAĆ
– Bo kto mężny/ iest spráwiedliwy przećiwko oyczyznie/ y sobie: kto wstrzymawáły/iest sobie sprawiedliwy: kto zaś skąpy/ źmieńdak/ iest niespráwiedliwy: bo do śiebie wszytko dobre garnie/ ktore dla wszytkich nátura vczyniła: tákże o inszych cnotach rozumieć masz/ y przeciwnych cnotom spráwách PetrSEt 371.
patrz: ZMINDAK, ŹMIEŃDAK, ŻMINDAK, ŻMINDAK