– Opisawszy tedy te deklaracyje i ordynacyje nasze, przy nich i inne wszelakie, które in rem skarbu i intraty stołowej królestwa ichmciów na dawniejszych komisyjach są umówione, reasumując, one całe aprobujemy. A które by się zaś znajdowały pożytkowi pańskiemu przeciwne, abrogujemy, zlecając ichmciom panom administratorom i wszystkim urzędnikom, teraz i na potym będącym żupnym, aby one in omnibus punctis et clausulis i sami przez się obserwowali i od innych (komu należy), aby obserwowane były, z pilnością przestrzegali, w czym nie wątpiąc do oddawania żup, tak jako się opisało sporządzonych ichmciom panom administratorom przystępujemy. InsGór 68.

– Ażeby to wszystko exemplariter na swoich własnych osobach wyrazili i weryfikowali [urzędnicy], czym by niżsi do naśladowania [...] w wierności i szczerości oraz w abstynencyi od wszelkich obwencyi zakazanych zachęcani byc mogli. InsGór 167.

– Stajnie obejść mają, jeżeli konie wygodę mają i gnoje wydane i jeżeli woda nie zatęchła w achtelach lub z kałem pomieszana. InsGór 98.

– Od szybika "Mirów" aż pod szyb "Janina" jest dróżek 15. Videlicet od szybika do wrót przy "Adamowie" dróżek 8, od tychże wrót pod "Janin" dróżek 7. Summa ut supra. Kiedy się zaś z drogi na kopienie odwala na stronę, tedy się rachuje: od szybika do wrót przy "Adamowie" dróżek 8, stamtąd aż przed obraz Christi Domini dróżek 4, stamtąd pod szyb "Janina" dróżek 4. Od szybika "Adamów" aż pod szyb "Janina" jest dróżek 9. InsGór 112.

– Mając sobie zleconą administracyją żup krakowskich od im. p. Stanisława hrabię Denhoffa, miecznika koron[nego], marszałka konfederacyjej generalnej stanów Rzpltej, który w daniu raz tymże żupom protekcyi inhaerendo non desistit skarbu Rzpitej providere emolumenta, włożył to onus na mnie administracyjej, abym insistendo komisyjej a. 1690 reasumowany w tych żupach obojgu, także stosując się in a. 1706 uczynionej przeze mnie, nie tylko zważył obserwowane gradus gospodarstwa, według dawnych zwyczajów opiewających, konserwacyją i tychże egzekucyją, ale et nova auge promocyjej onegoż postanowił dyspozycyją, którą niżej w wyrażonych punktach ichm. pp. oficyjalistom przy ordynacyi mojej daję. InsGór 73.

– Tak powinni ci ichmościowie, którym rząd i inspekcyja tychże żup i fodyn jest powierzona, omnem possibilem adhibere curam, ażeby [...] pieniądze gotowe w kasach pod dobrym zamknięciem i w wiernych ręku składane, materyjały dobre, zdrowe i zgodne, zwłaszcza wtenczas, gdy za tańszą cenę być mogą, dostatkiem skupowane, [...] sprawiedliwość ludziom, na przerzeczonych gruntach mieszkającym, sumiennie administrowana, dobre ćwiczenie i porządek między górnikami i wszelkim robotnikiem skarbowym zachowane [były]. InsGór 166.

– Tu też to apponitur, że piecowym bocheńskim i bednarzom dolnym toż beneficium in concurrentia kilku świąt w jednym tygodniu praestari od zwierzchności żup bocheńskich powinno, którym piecowi wieliccy w adracyjonale 3 zł gr 15 gaudent, jako się przy płacy wielickiej opisało i postanowiło. Ponieważ tedy inaczej być nie może, ile gdy robotnik nie jest in statu, ażeby się bez partycypowania pomienionego adracyjonału ad defluxum całego kwartału de proprio mógł sustentować, zaczym toż samo postanowienie, jako dotychczas in usu było, tak i na dalszy czas, ażeby kopacze, piecowi i bednarze dolni w Bochni septimanatim po zł 3 gr 15, świąt przypadających nie potrącając, odbierali, postanawiamy. InsGór 134.

– Postanowiła [...] komisyja, ażeby temu robotnikowi, któremu się nie na szychtę, ale za miary wyrobione płaci i przy dokończeniu kwartału dopiero się porachowanie za każdy cały kwartał czynić zwykło, adracyjonał co tydzień po zł 3 gr 15 in vim roboty jego był wypłacony [...] które adracyjonały in declivio każdego kwartału wytrącone pomienionemu robotnikowi być powinny. InsGór 134.

– Im. p. szafarz [...] na trybarkę ma przyjąć ludzi miejskich [...] wyszukując na to ludzi dobrych i mocnych; [...] żadnemi w tej mierze adumbrując sobie oczy korupcyjami. InsGór 92.

– Potym, d. 19 decembris, nazajutrz po niedzieli czwartej adwentowej, Stanisław i Wojciech Gawęccy, bracia rodzeni, gdy także u góry Lubomierz rzeczonej dla spróbowania smrodów, jeżeliby mogli do ognia dojść, na dół zjechać umyślili, którzy spuszczeni w pół szybu, goryczą i smrodem zarażeni będąc, z szlągów powypadali, z których mianowicie Wojciech spadł w bulgę wody (a Stanisław pod szyb, który się śmiertelnie zabił) i wyciągnionego z wodą ledwie się dotrzeźwili, ten jeszcze potym żył. InsGór 138.

– Jakoż z zezwoleniem i akceptacyją tychże pp. frochtarzów postanowiliśmy z niemi na przyszły czas kontrakt tenoris sequentis, który jednak administracyja żupna pro exigentia czasu lub okoliczności zawsze mieć będzie wolność odmienić lub co do niego przydać. InsGór 156.

– Imć p. podżupek Bartłomiej Skrzetuski rocznej płatności mieć będzie 5 tysięcy tynfów i akcydensu od każdego końca soli na kupca wydanej szostak bity l. InsGór 93.

– Jeśli zaś który z prywatnych, tej nie słuchając inhibicyi, sól swoją ku brzegom ujskim pomykać się waży, takową p. szopny konfiskować będzie, zabrawszy na swój akcydens czwartą część et residuum in emo-lumentum thesauri cedet. InsGór 82.

– Ponieważ p. komornik żadnego profitu nie czynił i nie czyni skarbowi iuxta antiquam ordinationem, jako sama res patet, kiedy żadnej nie produkował konserwaty, przez co ma skarb detrimentum, więc go od tego dyspensuję urzędu, zalecając im. p. podżupkowi, aby na jego miejsce zechciał akomodować, który by był obrotniejszy i wiary godny, iniungendo serio obranemu, ażeby należycie przestrzegał, aby sole kradzione po drogach jako i po różnych miejscach, nikomu nie folgując ani się uwodząc korupcyją, a do skarbu one oddając, przy tygodniowej schadzce kalkulacyi, sub amissione diaryi i urzędu. InsGór 74.

– Na szybikowych solach, gdzie tylko na miar 6 albo mniej ściana wysoka będzie względem kamienia, w którym ażeby kłapci nie ukrócić, z wierzchu i spodu szromy rąbać muszą, należy im rachować nad aktualne miary w długości każdego kłapcia miarę l. InsGór 104.

– Stygar ma to [przewinienie robotnika] donieść starejszym [...] jeśli starejsi nie skarzą, stygar alienowaniem, jako w statucie, skarze. InsGór 23.

– Kiedy się pokaże na którego robotnika, że liny psuje i promienie z sobą wyniesie, przez cały miesiąc robić po drogach i od roboty na zawsze alienowany będzie. InsGór 79.

– Unkoszta zaś na takową reparacyją łożone, tak jak w samej rzeczy wydane i sprawiedliwie uznane będą, pp. frochtarzom bonifikowane być powinny. InsGór 3, 163.

– Takowe regestra nad górą Danielowiec zostawią [sztygarzy], aby je mógł wziąć p. rewizor, a na dole weryfikować, jeźli tak odrabiana robota, jako annotowana. InsGór 90.

– Adracyjonał zwyczajny [...] jak z dawna bywało, żo im [górnikom] skarb antycypował, tak in futurum [...] in vim tygodniowej roboty prenumerowany będzie. InsGór 126.

– Stygarowie [...] żadnegoż z faworu wpisać nie mają, że ow albo który z pokrewieństwa jego im rabia, dla czego serio inhibetur ani robotnikow, żon ich, albo dzieci, do noszenia wody, drwa rąbania albo innej [...] roboty aplikowania [...] aby do roboty osadzeni być mogli. InsGór 89.

– Iż kasa żupna dla słabei wendycyjej natenczas słabo jest w pieniądze gotowe aprowidowana, tedy solą beczkową [...] względem tych 100 zł, po zł 8 rachując beczkę, dam im [robotnikom zapłatę]. InsGór 61.

– Im. p. bachmistrz aby tylko cieślami kasztowemi władnął, w rządy się żadne nie wdawał. Kasztów bez wspólnej narady z p. podżupkiem i szafarzem nie zakładał. InsGór 55.

– Szkody przez urzędników różnych, które by mogły być Przez urząd bachmistrzowski Kiedy sam nie dojrzy, cieśle robót powinnych nie odprawują. InsGór 49.

– Szybikowe zaś bałwany: [...] Trzeci – góralski, w miar 4½ naokoło, waży cetnarów 37 plus minus. InsGór 13-14.

– Gdy kopacz obrąbie kłapcia [...] z tego kłapcia stygar każe bankować bałwanów 2 i partykę 1 [...] a teraz z takiego kłapcia bankują 3 partyki, to jest bałwany partycze. InsGór 8.

– Szybikowe zaś bałwany: 1-mo – kryskowy [...]. 2-go – miechowski [...]. Trzeci – góralski [...]. 4-to – oświęcimski [...]. 5-to – w miar 5. InsGór 13-14.

– Szybikowe zaś bałwany: 1-mo – kryskowy, 3½ miar wkoło mający, ważyć może cetnarów 22 plus minus. InsGór 13.

– A gdzie by potrzeba była pomocy dodać, tedy do wiślnego bałwana, którego by było w głowie dokoła łokci półpięta, pp. urzędnicy dolni powinni dodać chłopa jednego do pary. InsGór 35.

– Magnitudo et differentia bancorum […] Czwarty bałwan, także wiślny, dokoła miar 4½, waży cetnarów 43 plus minus. InsGór 13.

– Szybikowe zaś bałwany: [...] 4-to – oświęcimski, w miar 4½, waży cetnarów 40 plus minus. InsGór 13-14.

– Szlacheckiego bałwana, składowego na Kraków po swemu powinni walić [górnicy]. InsGór 35.

– Magnitudo et differentia bancorum [...] Trzeci bałwan wiślny, miar 1½ [prawdopodobnie powinno być: 4¼] in cinctum mający, waży cetnarów 36 plus minus. InsGór 13.

– Szybikowe zaś bałwany: [...] 2-o – miechowski, miar 4 dokoła, waży cetnarów 28½ plus minus. InsGór 13-14.

– Mogłyby być 4 bałwaniki [soli] tam, gdzie bankują trzy, ale by były bardzo drobne. InsGór 12.

– Z niego [gumna] tylko 5 bałwanów będą, bo część ginie na banka, część też kosa wierzchnia i spodnia odejmie, a kiedy jeszcze wąsko zajmie, tam tylko 4 bałwany. InsGór 58.

– Trafiają się szczepne kłapcie [...] szerokości jednak zwyczajnej nie mają, których i zbicie prędsze, i w bankowaniu ich praca mniejsza. InsGór 105.

– I gdzie się pisze za 6 bałwanów, nie może pokazać tylko własnych trzy. Racyja: kosy trawią czwartego [bałwana], piąty wchodzi w bankowanie. InsGór 11-12.

– Z tych przyczyn [przeszkód w kopaniu] kłapeć i ława dobrze nie weŹmie albo sie przepada. Toż się i na bankowaniu przytrafia, z których przyczyn stygar znacznie szwankowałby, bo miasto bałwanów nie tylko mediaki, ale podczas sztuki tylko miewa. InsGór 16.

– Beczkowi nabiją rumulati vel srutu 50 [beczek]. InsGór 26.

– Bednarz drugi przy beczkowych także, kiedy zabije beczek 50 i na górę wyprawi, gr 15. InsGór 27.

– (...) czwartek po południu o czwartej godzinie strzymana będzie w żupie konferencyja respektem przebudynków tak dolnych jako i górnych. InsGór 93.

– Co tydzień we czwartek po południu o czwartej godzinie strzymana będzie w żupie konferencyja respektem przebudynków tak dolnych jako i górnych. InsGór 93.

– Uskarżali się też j. k. mci urzędnicy na robotnika, że z niego według potrzeby skarb wygody nic ma, a to że wziąwszy miarki, we czwartek ani w piątek, ani w sobotę do robót nie zjeżdżali. InsGór 68.

– Przez niedziel 2 po ładudze swoim kosztem sustentować. Po przejściu zaś dwóchniedzielnego czasu deklaruje zwierzchność żupna według wielkości statków, to jest: na byki po zł 10, na półbycza po zł 5, a na galery po zł 3 co tydzień wypłacać. InsGór 158.

– Wolno p. frochtarzowi kazać tę odbić beczkę, ową pakować, tę odrzucić jako szpetną albo z piaskiem zmieszaną, jako to bywa, że w drodze forman, gdy mu dno z beczki wypadnie, sól z ziemią z piaskiem zbierze, w beczkę znowu wbije. InsGór 71.

– Co się tyczy inkwizycyi względem pomiarkowania okoliczności, tedy jeżeli by statek powyżej Sendomierza zatopił się, powinni będą, tak p. frochtarz sam, jeżeli in persona był przytomnym, jako jego szyper, przednik, rotman i hartfulnik, stawić się do Wieliczki i wypowiedzieć, jakim sposobem ten nieszczęśliwy casus przytrafił się. InsGór 164.

– Beczkę, którakolwiek zda się być nie pakowana albo że gruchoce, stawiają beczkowi, których do jednego statku bywa 10, 12, 15, bednarzów 4 bywa, bednarz odbije i zabije, pakownik p. frochtarza opakuje, chłop p. frochtarza podsypie. InsGór 71.

– Żeby takowy nieszczęśliwy casus jeszcze się między składami skarbowymi kazimierskim i niepołomskim tudzież sierosławskim przytrafić miał, tedy pp. frochtarze powinni statek swój utopkowy do lądu przyciągnąć i kazawszy go zreparować, gdzie będzie można, do kasztu niepołomskiego albo sierosławskiego znowu pod ładugę podstawić. InsGór 163.

– Jakoż z zezwoleniem i akceptacyją tychże pp. frochtarzów postanowiliśmy z niemi na przyszły czas kontrakt tenoris sequentis, który jednak administracyja żupna pro exigentia czasu lub okoliczności zawsze mieć będzie wolność odmienić lub co do niego przydać. InsGór 156.

– Między zwierzchnością żup solnych krakowskich z jednej a pp. frochtarzami z drugiej strony względem frochktu soli skarbowej stał się pewny kontrakt i nieodmienne postanowienie w niżej opisany sposób [...]. InsGór 156.

– Jeśliby zaś przez ich niebalstwo, niedobór i niedostatek szkoda jaka stać się miała, wszytka wina przy frochtarzu ma zostawać. InsGór 62.

– A iż secundum antiquam consuetudinem powinienem im dać po zł 300 anticipate na każdy statek, jako i kontrakt skarbowy z ich. Pp. komisarzami k. jmci in a. 1659 z niemi uczyniony opiewa, tedy tych złotych trzechset pozwalam tymże pp. frochtarzom solą beczkową albo i twardą (który jaką będzie chciał) dawać. A jeśli beczkowej weźmie, tedy powinien mu ją dać po złotych dziewiąci, a twardą jako kupiec potoczny kupuje. InsGór 61.

– Wolno p. frochtarzowi kazać tę odbić beczkę, ową pakować, tę odrzucić jako szpetną albo z piaskiem zmieszaną, jako to bywa, że w drodze forman, gdy mu dno z beczki wypadnie, sól z ziemią z piaskiem zbierze, w beczkę znowu wbije. InsGór 71.

– Wychodzą, słyszę, nienależytem prawem beczkowym i ładarzom nadgórnym garnce, więc aby krom jednego beczkowego, co góry pilnuje, 2 garnca szły w tydzień, bo na myto z osobna, ordynuję. InsGór 75.

– Trybarze dolni. In commissione 1725 sonat. "Bez miarek i garnców po 4 gr 15 mieć będą". InsGór 116.

– Pozwoli się robotnikom dolnym w kwartał dwa razy soli garniec, którego dystrybuta nad górą uczyni się, a to na własną potrzebę domową. InsGór 79.

– Insuper na osolenie pro usu domestico 2 razy w kwartał każdy robotnik dolny tylko mieć będzie po garcu soli nie wierzchowatym, ale tylko pełnym; aby się jednak i pod ten czas nie obierał solą pod utratą takowegoż skopku i oddaleniem od osady. InsGór 81.

– Garce robotnika żup bocheńskich z woli najj. k. j mci abrogantur, aby żaden nie ważył się onych z dołu wynosić, ale na dole one na miejscu od żupy naznaczonym nabijać mają, a za to zapłatę z żupy co tydzień odbiorą. InsGór 80.

– Ci zaś rotni, którzy pakują beczki albo je podają na górę, za każdą szychtę po gr 29 mieć powinni. Cieśle dolni i górni: Z tych ma jeden za miarki i garce na tydzień po fl. 3 gr 15. myta zaś na szychtę po gr 10. Na szychtę teraz po złotemu mieć będą. InsGór 87.

– Lichtarze żeby w nich nie inne, tylko w soli albo z kamienia wyrobione były, świece tylko podczas odprawowania mszy św. żeby zapalano, a po odprawionej nieodwłocznie gaszono [...]. InsGór 118.

– Że zaś dla wiatrów, które często na dole panować i światło robotnikowi lub też pp. oficyjalistom gasić zwykły, lampy po różnych miejscach dla zapalenia pomienionego światła, jako pp. oficyjalistowie allegant, są potrzebne, więc nabożne intencyje łącząc z wygodą robotnika, ażeby we wszystkich górach observata omnimoda securitate et remotis quibusvis materiis ignem oventibus aut succedentibus. InsGór .

– Mają przestrzegać zapuszczenia, strzeż Boże, ognia na dole, zaświecając i gasząc lampy w kaplicach, po drogach przechodząc się doglądać, aby robotnik między kasztami knotów od kaganków nie porzucał i aby żaden tytoniu nie kurzył; a jeżeliby się trafiło, takiemu lulkę i cybuch odebrać i do p. rewizora lub sztygara oddać, tudzież sam aby nie kurzył. InsGór 97.

– Który to łój aby po tylu, jako się dotąd wyraziło, i szczególnie in eum finem, a nie do czego innego, stróżowie dolni obracali, a po skończonej każdej szychcie, przy wychodzeniu robotnika z dołu, wszytkie takowe miejsca, gdziekolwiek lampy goreć będą, obchodzili i one gasili, przykazujemy oraz atendencyi pp. oficyjalistów dolnych serio zalecamy. InsGór 119.

– Soli małej jest gatunek dwojaki, to jest: Końce 10-cetnarowe i końce 5-cetnarowe, zaczym, gdy do wyrobienia takowej soli osobliwi ludzie osadzeni będą, zajmowania i bankowania na końce niżej wyrażony sposób observabitur [...]. InsGór 105.

– A z tego mają starejsi zakładać księdzu na ołtarz gr 10, stądże też odprawić brackie, kolacyją na Gody i na Boże Ciało, gdzie mają dać kopaczowi każdemu świecę w kościele, a w dom żonie posłać. InsGór 22.

– P. kasyjer ażeby był pilny w kasie urzędu swego, nie oddalając się z kasy ani nie spuszczając się na kasyjerczyka, żeby ludzie nie czekali na ekspekta tychże i nie szukali go po gospodach, żeby dokumenta wszelkie znosił bez dylacyi, długów żadnych aby bez konsensu im. p. podżupka nie płacił i nie akceptował bez dołożenia się imci p. podżupka, iuxta antiquam ordinationem, serio zaleca się. InsGór 74.

– Za czym providendo securitati skarbu solnego et integritati gór wielickich i bocheńskich wszystkim i każdemu z osobna, do których niniejsza przestroga non alienis, sed propriis edocta periculis regulatur, teraz i na potym nie tylko tam, gdzie oczywiste wynikać może od ognia niebezpieczeństwo, ale też etiam in minimis occasionibus periculo incendii obnoxiis, wszelkich sposobności, pożary wzniecających, oddalenie i unikanie, a przytym czujny, pilny i ustawiczny około ognia dozór iterum atque iterum zalecamy et sub rigore seriae animadversionis jak naściślejszą ostrożność przykazujemy. InsGór 143.

– Szybikowe zaś bałwany: [...] Trzeci – góralski, w miar 4½ naokoło, waży cetnarów 37 plus minus. InsGór 13-14.

– Takowe tedy uchwały i ordynacyje, przez urzędy pomienione spisane aby in toto, były przez pp. urzędniki, jako i robotnika, zatrzymane, rękami własnemi przy pieczęci żupnej podpisujemy. Actum Vielic. d. 3 augusti 1649. Jan Wojakowski, pisarz grodzki brzeski, podżupek wielicki, Petrus Prochotowicz, subiudex Vielicien., Mikołaj Mrukowicz, starejszy tragarski [...]. InsGór 37.

– Jeżeliby zaś in praefato casu sam p. frochtarz sobie życzył raczej na bliższej komorze, przy której by się z statkiem znajdował, zupełną swoją złożyć ładugę, aniżeli przybycia wody oczekiwać, ażeby się względem niedostatku soli, na tejże komorze in exigua quantitate znajdującej się, łatwo na to pozwolić mogło, tedy się to inaczej stać nie będzie powinno, chyba że się piętnastą groszy mniejszym kosztem, aniżeli do komory naznaczonej należało, komentować będzie. InsGór 162.

– A gdy na wysypkę rumy pomieszane z kamieniem i błotem nabijać będą, od takowego nabijania mają mieć myta dwiema groszami mniej, to jest, gdzie od czystych po gr 8, to od wysypczanych po gr 6. InsGór 36.

– Z takich odeszłych wąskich ścianek szczepnych albo ustępowych na miar 2 albo półtory przy ścianach dłuższych i krótszych ostających in simili stygar kopaczowi pisze, które ustępy lepiej że kopacz niźli piecowy zbiera na pożytek pański, a nie dawać takich kłapetków i wybojów otworowych na sztuki kopackie psować, bo te z wand dawnych odeszłych kruszakom zawsze wcześnie robić więc kazano, płacąc naonczas sztukę jedną po groszu kruszakom. InsGór 17.

– Tymczasem zaś, aby dla wód podchodzących nie stała się ruina na dole, starać się mają pp. officiales, aby ludzi dobrać do wydawania wód, błota, do reparacyi szybów i miejsc ruiną grożących, dla opatrowania koni, którym żupa instantaneam obmyśli solutionem. InsGór 80.

– Przy zakładaniu kasztu za nieostrożnością cieślów kiedy źle fundament założą kaszt się potym pochyla, jako się na Grzmiącej dzieje, i miasto ratunku z wielkim kosztem znowu przekładany, albo za [nie]pomierzeniem drzewa coraz na zaciąganie siła kloców wychodzi i koszt ledwie nie dwojaki nadaremnie wyłożony być może. InsGór 49.

– Tak powinni ci ichmościowie, którym rząd i inspekcyja tychże żup i fodyn jest powierzona, omnem possibilem adhibere curam, ażeby [...] pieniądze gotowe w kasach pod dobrym zamknięciem i w wiernych ręku składane, materyjały dobre, zdrowe i zgodne, zwłaszcza wtenczas, gdy za tańszą cenę być mogą, dostatkiem skupowane, [...] sprawiedliwość ludziom, na przerzeczonych gruntach mieszkającym, sumiennie administrowana, dobre ćwiczenie i porządek między górnikami i wszelkim robotnikiem skarbowym zachowane [były]. InsGór 166.

– Dla czego ichm. pp. pisarz, kontraregestrant i kasyjer hoc temporis intervallo ustawicznie przy ekspedycyjach swoich w żupie znajdować się mają, nie absentując się bez konsensu. InsGór 88.

– P. kasyjer ażeby był pilny w kasie urzędu swego, nie oddalając się z kasy ani nie spuszczając się na kasyjerczyka, żeby ludzie nie czekali na ekspekta tychże i nie szukali go po gospodach, żeby dokumenta wszelkie znosił bez dylacyi, długów żadnych aby bez konsensu im. p. podżupka nie płacił i nie akceptował bez dołożenia się imci p. podżupka, iuxta antiquam ordinationem, serio zaleca się. InsGór 74.

– P. kasyjer ażeby był pilny w kasie urzędu swego, nie oddalając się z kasy ani nie spuszczając się na kasyjerczyka, żeby ludzie nie czekali na ekspekta tychże i nie szukali go po gospodach, żeby dokumenta wszelkie znosił bez dylacyi, długów żadnych aby bez konsensu im. p. podżupka nie płacił i nie akceptował bez dołożenia się imci p. podżupka, iuxta antiquam ordinationem, serio zaleca się. InsGór 74.

– Nie mają się cisnąć około szybu zjeżdżając albo wyjeżdżając; par tylko 5 zjeżdża na kobiele , żelaza, kaganki, kliny ostrożnie niosąc [...]. InsGór 20.

– Przy ładunku zaś naprzód p. kontraregestrant przyjedzie, numeracyją uczyni i każdy rząd nacechuje. InsGór 71.

– Dla czego ichm. pp. pisarz, kontraregestrant i kasyjer hoc temporis intervallo ustawicznie przy ekspedycyjach swoich w żupie znajdować się mają, nie absentując się bez konsensu. InsGór 88.

– Co tydzień we czwartek po południu o czwartej godzinie strzymana będzie w żupie konferencyja respektem przebudynków tak dolnych jako i górnych. Na której praesentes zawsze być mają ichm. pp. podżupek, pisarz, kontraregestrant, szafarz, geometra, rewizor, stygarowie i stróże w Wieliczce. W Bochni zaś ichm. pp. podżupek, pisarz, kontraregestrant, szafarz, rewizor, stygar i stróże. InsGór 93.

– Na statku doładowanym liczą beczki albo im. p. podżupek, albo p. kontraregestrant, stodolny, przybrawszy sobie i drugiego urzędnika dla weryfikacyjej, toż czyni p. frochtarz albo jego przednik. InsGór 71.

– Wojciech Pszczoła, który naówczas w "Kioskach" robił, a teraz jest dziadkiem farnym kościelnym. InsGór 141.

– Szybikowe zaś bałwany: 1-mo – kryskowy, 3½ miar wkoło mający, ważyć może cetnarów 22 plus minus. InsGór 13.

– Ekscerpt z punktów niektórych komisyi w żupach wielickich i bocheńskich sub tempus interregni po śmierci najj. k. jmci Jana III dn. 10 stycznia r. p. 1697 zaczętej, a dn. l lutego skończonej, przez niej spseyfikowanych im. pp. komisarzów Rzplitej z Konfederacyi Generalnej Warszawskiej tak z senatu, jako ex equestri ordine ad hunc actum deputowanych (...). InsGór 139.

– Działo się w Wieliczce, dnia 7 lutego 1661. InsGór 70.

– Jeżeliby po skończonej ładudze dla niedonośnej wody statki popłynąć nie mogły, tedy powinien będzie każdy frochtarz tyle stróżów, ile potrzeba, przez niedziel 2 po ładudze swoim kosztem sustentować. InsGór 158.

– Rząpiowym in genere wszytkim do wylewania wody z rząpiów dawać należy w każdych górach na szychtę po 2 pary, który to łój odbierać ma łojowy albo starszy między niemi. InsGór 120.

– A gdzie by potrzeba była pomocy dodać, tedy do wiślnego bałwana, którego by było w głowie dokoła łokci półpięta, pp. urzędnicy dolni powinni dodać chłopa jednego do pary. InsGór 35.

– Także po zjachaniu na dół ma porachować łój u zraźnych i magistra ciesielskiego, jeżeli wszystek, co wzięli z faryny, z sobą na dół wzięli. InsGór 98.

– pachołki, aby ci, którzy chcą brać łój królewski, żądali miejsca; gdzieby któren miał robić za magistra, tamże urząd obaczywszy, iż godzien taki z łojem robić, ma mu być naznaczone miejsce i tam ma mieć naukę, jako się ma zachować przeciw robocie i dorębie, tak długo, aż rozdawszy wszystkie 121 łojów. InsGór 20.

– [...] gdy cieśle stygarscy wszędy robotę niesposobną sprawować będą, tedy za pierwszym razem winą tygodniowej zapłaty karani będą, a jeżeli się nie poprawią, tedy od majstrostwa oddaleni być powinni. InsGór 3 152.

– 10-mo. In quantum, żeby się na którego oficyjalistę pokazać miała nie bez fundamentu suspicyja jakiej malwersacyi lub dobrowolnego niedbalstwa albo innego jakiegokolwiek z powinności swojej wykroczenia, a po napomnieniu słownym etiam cum maiori pondere powtórzonym nie byłoby temu końca [...]. InsGór 3 168.

– Na ostatek pilne oko na ichm. pp. frochtarzów mieć będzie, aby oni nie tylko potrzebnych na flis ludzie, ale też wiktualia pogotowiu mieli, żeby, gdy czas odkładać od pala, jakie przeszkody i mankamenta nie były, a tymczasem ich woda odbiegła. InsGór 3, 83.

– A ponieważ p. stygar dla rozporządzenia roboty skarbowej, warcabny zaś dla wydawania łoju robotnikowi, zaraz po przedzwonieniu rannym, przy schodzeniu robotnika na dół, nad górą adesse tenentur, zaczym tymże pp. stygarowi i warcabnemu, obiema wespół, od ś. Marcina do Wielkiej Nocy na każdą szychtę łoju kęs 1 dany będzie. InsGór 3 133.

– Na początku marca wzwyż wyrażona zwierzchność żupna ześle rewizyją do statków alias byków i galerów, ex parte pp. frochtarzów pobudowanych i przysposobionych, dla zlustrowania i uważenia roboty, jeżeli dobrze i fundamentalnie, z drzewa zdrowego, zrobione oraz należycie ubezpieczone i obwarowane będą; a potym tychże pp. frochtarzów obwieści, jakim porządkiem jeden po drugim do ładugi, jeżeli ze wszystkim gotowy będzie, przystępować ma. InsGór 157.

– Kiedy już raz meat otworzony widzi do brania soli (jako to pod Szypowem się działo), a rozkazuje z inszych stron piece na też sól bić niepotrzebnie, przez to wielkie szkody skarbowi j. k. mci czyni. InsGór 50.

– Otworowe są te, kiedy kopacz obrąbi kilka kłapci na ścienie i nie może ich oprawići zbić, dokąd meatu nie uczyni wprzód dla czynienia flichtów, to jest dziur dla klinów. InsGór 12.

– Gdy pp. frochtarze przy wiosennej defluitacyi odłożą i z wszelką gotowością in procinctu dalszej drogi znajdować się będą, ale gdyby dla mgły, wiatrów, dla wielkiej fali i innych przyczyn żadną miarą płynąć nie mogli, a tymczasem woda by opadła tak dalece, że nawet i do pierwszej komory mazowieckiej dopłynąć by im nie przyszło, tandem dla nieprzybycia wody cale by stać musieli, tedy niniejszym postanowieniem determinują się niedziel 6, przez które pp. frochtarze bez żadnej pretensyi jakiejkolwiek od skarbu nadgrody, lecz swoim kosztem, ludzi sustentować i za wodą czekać powinni. InsGór 161.

– Szybikowe zaś bałwany: [...] 2-o – miechowski, miar 4 dokoła, waży cetnarów 28½ plus minus. InsGór 13-14.

– Żeby takowy nieszczęśliwy casus jeszcze się między składami skarbowymi kazimierskim i niepołomskim tudzież sierosławskim przytrafić miał, tedy pp. frochtarze powinni statek swój utopkowy do lądu przyciągnąć i kazawszy go zreparować, gdzie będzie można, do kasztu niepołomskiego albo sierosławskiego znowu pod ładugę podstawić. InsGór 163.

– Na żadnych innych miejscach i nie inaczej, tylko tam i tak, jak im przykazano będzie, kruszący sól kruszyć powinni, przeciwnym zaś sposobem, gdy ich przełożony zastanie, tedy za pierwszym razem nie tylko sól wyrobiona nie ma im być zapłacona, ale nadto jeszcze za winę groszy dwadzieścia wyliczą, jeżeli zaś gdziekolwiek calizny albo filarów naruszą, by też było i najmniej, tedy złotych pięć za winę położą. InsGór 150.

– Co do górnika i robotnika in genere 1-mo. Ponieważ pobożność życia jest wszystkich spraw dobrych fundamentem, zaczym zaleca się naprzód wszytkiemu górnikowi i robotnikowi skarbowemu, ażeby w bojaźni bożej żyli, niedziele i dni święte z nabożeństwem wyczajnym obchodzili, w dni zaś robocze prace swoje także od Boga poczynali, to jest mszy ś., która się w kościele farnym z rana po godzinie piątej odprawować zwykła i od najj. Królów polskich osobliwie dla robotników skarbowych jest fundowana, ażeby wszyscy nabożnie co dzień słuchali i na niej się boskiej oddali opiece i opatrzności, proszącgo, aby prace rąk ich błogosławił, a w tym niebezpiecznym stanie życia, do którego ich powołał, wszlkiej szkody i niebezpieczeństwa zachować raczył. InsGór 145.

– Ale wspomnieni ichm. pp. stygarowie i warcabni robotnika według alfabetu pisać mają, eo observato ordine, aby gospodarze nieprzerwanie przez dwie niedzieli robili, a w trzecim po tym tygodniu kumornicy. InsGór 89.

– Potym, d. 19 decembris, nazajutrz po niedzieli czwartej adwentowej, Stanisław i Wojciech Gawęccy, bracia rodzeni, gdy także u góry Lubomierz rzeczonej dla spróbowania smrodów, jeżeliby mogli do ognia dojść, na dół zjechać umyślili, którzy spuszczeni w pół szybu, goryczą i smrodem zarażeni będąc, z szlągów powypadali, z których mianowicie Wojciech spadł w bulgę wody (a Stanisław pod szyb, który się śmiertelnie zabił) i wyciągnionego z wodą ledwie się dotrzeźwili, ten jeszcze potym żył. InsGór 138.

– (...) tedy ichm. pp. podżupkowi i inspektorowi zaraz czym prędzej donieść alias zwyczajnie na niedzielnej konferencyi de statu pomienionych szybów, stułów i studzien, w jakim się znajdować będą, relacyje czynić powinien. InsGór 178.

– Postanawiając praesentibus, ażeby taż ordynacyja generalna w żupach tak wielickich, jako i bocheńskich co kwartał po razu, a to podczas niedzielnej schadzki albo konferencji czytana i tym sposobem contenta jej wszytkim wiadome, pamięci zalecone i oraz do skutku ad amussim przyprowadzone były. InsGór 165.

– Konferencyja niedzielna zwyczajna co niedziela po kazaniu, tak w Wieliczce, jako i w Bochni, na której się wszyscy bez ekscepcyi ichm. pp. oficyjalistowie znajdować mają, sub directione ichm. pp. podżupków odprawiana być powinna. InsGór 172.

– Na schadzkę ordynaryjną niedzielną każdy oficyjalista bez ekscepcyi zaraz po kazaniu stawić się ma, nie oddalając się bez opowiedzi u mnie, jakoż generaliter żaden z miasta, chyba praevio consensu, absentować się nie ma. InsGór 91.

– Należytą uczyni dyspozycyją, aby beczki na składzie tak skopione były, żeby nagła napadłszy inundacyja zaszkodzić nie mogła; przestrzegać także powinien będzie, żeby kradzież nie była, obligowany będąc completum numerum wyprawionych beczek produkować, i dlatego septimanatim w ordynaryjnej niedzielnej schadzce dla weryfikacyi swoją poda cedułę. InsGór 82.

– In omnes casus clare et aperte pateat.w czym to takowym ten dawny zwyczaj, który etiam in futurum ma być zachowany. consistebat. aby ani vetustate temporum cokolwiek nie poszło w niepamięć ani ob defectum autentycznych informacyi różne zdaniu saepe memoratae commissionis cale przeciwne miejsca mieć nie mogły opinie i interpretacyje. Na koniec insuper wszelkie osobliwsze przypadki w różnej robocie skarbowej. InsGór 101.

– suma kloców 40, które na szychtę w kaszt wyrobić powinni; atoli jednak, ponieważ z racyi niejednakowych głębokości dolnych, a per consequens nierównych wysokości kasztów. które stawiać mają, tudzież różnej pozycyi i odległości miejsc, na które kloce po mienione dla stawiania kasztów sprowadzać potrzeba, similiter nierówna, bo w jednym miejscu łatwiejsza, w drugim trudniejsza przypada robota, zaczyni lepiej by było na pewną kwotę drzewa, które wyrobione być ma, ogółem kontrakt z majstrem postanowić, a on potym niech by sobie sam do pomocy przybierał ludzi tyle, ile by mu ich do roboty potrzeba było. InsGór 115.

– [...] takowe przypadki każdy z pp. stygarów w swoich górach iurata conscientia uznać i rezolwować powinien będzie, tak żeby ani robotnik krzywdy, ani skarb niesłusznego detrymcntu nie ponosił. InsGór 108.

– Ichm. pp. hutmani ażeby należycie obierali robotnika, równo każdego, tajster, dybsaków i innej soli niesłusznej, jako się praktykowało, żeby nie przepuszczali bez konsensu im. p. podżupka. InsGór 74.

– Szybikowe zaś bałwany: [...] 4-to – oświęcimski, w miar 4½, waży cetnarów 40 plus minus. InsGór 13-14.

– Mają też ciż urzędnicy — podsędek i z starejszemi — wezwać do siebie pp. stygarów, i tak ci urzędnicy mają na robotę k. jmci obierać godnie i dobre pachołki, aby ci, którzy chcą brać łój królewski, żądali miejsca; gdzieby któren miał robić za magistra, tamże urząd obaczywszy, iż godzien taki z łojem robić, ma mu być naznaczone miejsce i tam ma mieć naukę, jako się ma zachować przeciw robocie i dorębie, tak długo, aż rozdawszy wszystkie 121 łojów. InsGór 20.

– Ten jednak, aby dobrze i życzliwie robotę swoją oddawał, ma to mieć na pamięci: 1-mo. Ścianę lub gumno rozmierzyć porządnie, żeby mu kłapcie i ławy dobrze wydawały, przez pęki szromów nie zajmując. 2-do. Rozmierzywszy kłapcie i ławy wszerz po 3 miary, albo jako ściana każe. InsGór 57.

– Parobcy mają w mocy swojej kliny mistrzowskie, jeśli ich pożyczają bez woli mistrzowskiej, co jest ku szkodzie tego, zakazać, bo każdy mistrz ma mieć kliny swoje. InsGór 21.

– Parobków robiąc[ych] dojźrzeć mają p. stygar i starejsi, aby wedle miary słuszną doręba była, żeby j. k. mci i mistrzowi szkody przez złą dorębę nie było. InsGór 21.

– A który by z parobków miejsca omieszkał, tedy innego na to miejsce dać, a ten jako niepilny i nieposłuszny niech się poniewiera. InsGór 20.

– Nieposłuszny parobek albo stolnik, albo mistrz ma być hamowan na pieniądzach do skrzynki brackiej przez ten urząd. InsGór 23.

– Gdy kopacz obrąbie kłapcia [...] z tego kłapcia stygar każe bankować bałwanów 2 i partykę 1 [...] a teraz z takiego kłapcia bankują 3 partyki, to jest bałwany partycze. InsGór 8.

– w srogim kamieniu wierzch i spodek kłapcia kopacz wycina, przez co szkodę niemałą ma kopacz, bo nie tak mu sporo w kamieniu rąbać jako w czystej soli; i musi dłużej rąbać, więcej żelaz, którymi robi, pasować niźli kiedy na soli zielonej; a prędzej obrąbki z miar 7 zielonego niźli szybikowego w miar 5. InsGór 11.

– Piątek bywała w niej pasyja albo raczej kazanie de Passione Christi Domini, na który czas choinę starą wyrzuciwszy, nową majono, że zaś ten przypadek nieszczęśliwy stał się po Nowym Roku, była tedy w niej już choina sucha, a naprzeciwko niej stał kaszt wielki i drugi niedaleko na "Srociku". InsGór 142.

– Uskarżali się też j. k. mci urzędnicy na robotnika, że z niego według potrzeby skarb wygody nic ma, a to że wziąwszy miarki, we czwartek ani w piątek, ani w sobotę do robót nie zjeżdżali. InsGór 68.

– Że zaś tych cieślów nie zawsze liczba jednakowa jest potrzebna, zaczym aby tylko majster w budowaniu biegły i doskonały, a przy nim pięci przynajmniej czeladzi, similiter cieślów prawdziwych, w stawianiu budynków nadgórnych wyćwiczonych, przy żupach tutejszych osadzeni i ustawicznie sustentowani byli. InsGór 129.

– Lożnym, gdy ich mało robić będzie, np. trzema albo czterema, na szychtę tylko para 1. Pięcioma zaś albo sześcioma para 1 1/2. A kiedy więcej, aż do dziesięci, tedy 2 pary wydawane być powinny. InsGór 122.

– Takowe tedy uchwały i ordynacyje, przez urzędy pomienione spisane aby in toto, były przez pp. urzędniki, jako i robotnika, zatrzymane, rękami własnemi przy pieczęci żupnej podpisujemy. Actum Vielic. d. 3 augusti 1649. Jan Wojakowski, pisarz grodzki brzeski, podżupek wielicki, Petrus Prochotowicz, subiudex Vielicien., Mikołaj Mrukowicz, starejszy tragarski [...]. InsGór 37.

– A zatym nie skończona jeszcze będzie sprawa in casu, który będzie jaką malwersacyją convictus, ale in eo passu nie tylko na osobie jego, lecz i na substancyi swojej teraźniejszej i przyszłej requiretur regres, i owszem, według cyrkumstancyi rzeczy rygor iustitiae podany będzie. InsGór 88.

– Kowalowi, kiedy schodzić będzie do wybierania rogu koniom skarbowym lub do podkowania onychże, będzie dana łoju para 1. InsGór 122.

– Ażeby zaś żaden z kruszaków względem roboty, która dla jednego nie tak ciężko, jak dla drugiego przypadać może, o jakąkolwiek krzywdę uskarżać się nie miał przyczyny, ponieważ jedni koniecznie przodkować i w górę się lozować albo też podłazić, a tak sól z większą pracą aniżeli drudzy wyrabiać muszą, przez co oraz drugim za sobą następującym i w ustępach pod nogami kruszącym robotę ułatwiają InsGór 126.

– I każdy swoje zdanie podług obowiązku sumienia swego i eksperiencyi dać ma, które zdanie każdego z osobna im. p. pisarz w protokół osobliwy notować i in archivo conservare powinien będzie. InsGór 93.

– Kto by zaś słyszał lub widział, albo jakąkolwiek o defektach i występkach dotąd opisanych powziął wiadomość, a tego dobrowolnie zamilczał i pp. oficyjalistom lub zwierzchności żupnej nie doniósł, tedy takowejże winie i karze, jako i sam delinquens, podpadać powinien będzie. InsGór 156.

– Gdy naczynia i instrumenta skarbowe, które do zażywania przy robocie pod ich dozór oddane będą, z swywoli lub z niedbalstwa popsują, spustoszą, połamią albo pogubią i po zakończonej robocie nie pochowają, ale porozrzucawszy je, gdzie ich znowu szukać, wiedzieć nie będą, tudzież, gdy czegokolwiek potrzeba będzie albo gdy co zginie, wcześnie, ażeby się o to postarano, nie doniosą, a przez to się czas i robota opóźni... InsGór 154.

– Jeżeliby zaś tylko jeden zlewał albo pompował w odległym miejscu, tedy mu similiter na szychtę kęs 1 wydawać będzie należało. InsGór 132.

– ...do tej roboty służyć będzie, gdyż się z niej wszelka deduci może proporcyja, co 3 lata albo tak często, jak będzie potrzeba, po wszytkich komorach i miejscach, gdziekolwiek sól wyra- biana i w beczki nasypana będzie, in praesentia wszytkich dolnych i jednego primae classis z żupy, przez szychtę ośmiogodzinną aktualnie trwającą czyniona i ponawiana była, według której się od czasu do czasu intuitu ordynowania ludzi i wydawania łoju miarkować będzie należało. InsGór 128.

– Lidzbę z sobą każdy tydzień w pierwszy poniedziałek post finitam die sabativo septimanam konkludować mają, przy której stygarowie powinni bywać i inni urzędnicy, których by potrzeba była dla dania sprawy jako de aliis necessariis ad rationem spectantibus, tak o porektach, bałwanach że i beczkach. InsGór 4.

– Szafarza niech lidzby zawżdy każdy poniedziałek słuchają de omnibus distributionis i wysłuchawszy, niech podpisują. InsGór 4.

– Ceduły na cetnarki żeby do wagi nie wychodzieły jedno z podpisem obydwu, które każdy poniedziałek do regestru indukować i z cedułek, które są wyważane, przemazować i dopieru do regestru głównego indukować mają. InsGór 5.

– Przy osadach zawsze, a mianowicie poniedziałkowych bywać i wszystkich do robót osadzonych znać i terminować, skąd potem confrontatio regestru, przez warcabnych na miarki podanego, być może; nad górami sypiać, i cokolwiek by się w kletach beczkowych jako i twardej soli działo, o wszystkim wiedzieć. InsGór 65.

– ...robota wszelka przy budynkach, zwłaszcza dolnych, in rem et commodum min potrzebnych, z należytą industryją popierana i kontynuowana, sól z niższych kontygnacyi przez pogłębienie szybów górnych albo przez nowe z jednych miejsc na drugie przebicia (tam commode quam fieri potest, z ochroną czasu i niepotrzebnych unkosztów) do góry wydawana... InsGór 166.

– Pp. warcabni wiarygodni mają być, aby wiernie robotnika popisywali; wieczór rozmówiwszy się z pp. stygarami wprzód kierat naznaczyć, trybarzów, potym walaczów, aby z z niemi senior zjeżdżał. InsGór 52.

– In omnes casus clare et aperte pateat.w czym to takowym ten dawny zwyczaj, który etiam in futurum ma być zachowany. consistebat. aby ani vetustate temporum cokolwiek nie poszło w niepamięć ani ob defectum autentycznych informacyi różne zdaniu saepe memoratae commissionis cale przeciwne miejsca mieć nie mogły opinie i interpretacyje. Na koniec insuper wszelkie osobliwsze przypadki w różnej robocie skarbowej. InsGór 101.

– Po przejściu zaś dwóchniedzielnego czasu deklaruje zwierzchność żupna według wielkości statków, to jest: na byki po zł 10, na półbycza po zł 5, a na galery po zł 3 co tydzień wypłacać. InsGór 158.

– Co się tyczy wielkości statków, tedy pro praesenti waruje sobie zwierzchność żupna, aby nie więcej, jako tylko na największe byki aż do 600 beczek, mało co mniej, albo więcej; na śrzednie alias półbycza aż do 400, a na pomniejsze, jako to na galery, do 300 beczek, oprócz pakunkowych i kuchennych, ładowano. InsGór 157.

– Każdy frochtarz na byka i półbycze alias na każdy statek, którykolwiek pod Kazimierzem albo Niepołomicami czteroma aż sześciąset beczek naładowany będzie, dobierze na używanie swoje beczkę soli kuchennej: na galery zaś, które tylko po 300 beczek biorą, żadnej się soli nie postępuje. InsGór 158.

– A ponieważ p. stygar dla rozporządzenia roboty skarbowej, warcabny zaś dla wydawania łoju robotnikowi, zaraz po przedzwonieniu rannym, przy schodzeniu robotnika na dół, nad górą adesse tenentur, zaczym tymże pp. stygarowi i warcabnemu, obiema wespół, od ś. Marcina [l l X[] do Wielkiej Nocy na każdą szychtę łoju kęs l dany będzie. InsGór 133.

– E converso zaś inna robota, która czyli to w żupie, czyli w górach lub po drogach albo indziej gdziekolwiek sporządzać się zwykła, zawsze za przedzwonieniem dzwonka żupnego z rana zaczynać się, a wieczorem kończyć się powinna będzie. InsGór 176.

– Każdy zaś robotnik i rzemieślnik skarbowy reszty łoju, czego nie wypotrzebują, fideliter oddawać powinni. InsGór 134.

– Tedy powinien szyper albo jego ludzie im. p. pisarza na najbliższej komorze zostającego o tym zawiadomić; tenże im. p. pisarz na miejsce utopku zjechać i tam rzetelnej tegoż nieszczęścia przyczyny inquirere powinien będzie. InsGór 164.

– Szlacheckiego bałwana, składowego na Kraków po swemu powinni walić [górnicy]. InsGór 35.

– Czemu zabiegając miarki takowe na dzień sobotni przekładamy, które to miarki tegoż tylko dnia jednego w soboty z dołu wynosić będą. InsGór 68.

– Łojów każdą septimanę w sobotę pilnie dochodzić będą powinni. InsGór 4.

– Ma z p.podżupkiem w każdą sobotę na dół zjechać dla odebrania roboty piecowej i dozoru robotnika tragarskiego, ma obmyślać płacę każdemu i pieniądze na potrzeby żupne, znosząc się o tych potrzebach z p. podżupkiem. InsGór 51.

– Parobcy aby nie zjeżdżali w sobotę ku robocie kopackiej, tylko na gotową robotę oprawianą bankować, przeświadczonego karać. InsGór 22.

– Uskarżali się też j. k. mci urzędnicy na robotnika, że z niego według potrzeby skarb wygody nic ma, a to że wziąwszy miarki, we czwartek ani w piątek, ani w sobotę do robót nie zjeżdżali. InsGór 68.

– Czemu zabiegając miarki takowe na dzień sobotni przekładamy, które to miarki tegoż tylko dnia jednego w soboty z dołu wynosić będą. InsGór 68.

– Ekscerpt z punktów niektórych komisyi w żupach wielickich i bocheńskich sub tempus interregni po śmierci najj. k. jmci Jana III dn. 10 stycznia r. p. 1697 zaczętej, a dn. l lutego skończonej, przez niej spseyfikowanych im. pp. komisarzów Rzplitej z Konfederacyi Generalnej Warszawskiej tak z senatu, jako ex equestri ordine ad hunc actum deputowanych [...]. InsGór 139.

– Po przejściu zaś sześcioniedzielnego czasu, gdyby im jeszcze dłużej stać przyszło, tedy stróżom pieniądze 11 naznaczone septimanatim od skarbu wypłacone by im być powinny; InsGór 161.

– Gdyby zaś przez takowe pijaństwo opóźnienie drugim i żmuda roboty skarbowej, czyli to na dole, czyli u ładugi nad Wisłą, jakimkolwiek sposobem wynikać miała, tedy takowy pijanica na niedziel 6 od roboty kasowanym będzie i przez ten sześcioniedzielny czas żaden mu zarobek przy skarbie pozwolony być nie ma. InsGór 147.

– Szybikowe zaś bałwany: 1-mo – kryskowy [...]. 2-go – miechowski [...]. Trzeci – góralski [...]. 4-to – oświęcimski [...]. 5-to – w miar 5. InsGór 13-14.

– Et quidem naprzód, ażeby ichm. pp. oficyjalistowie starsi i przełożeni nie tylko młodszych i pod dyspozycyją swoją zostających rozumnie rządzić i niemi dyrygować umieli, ale też aby przed niemi dobrym przykładem ścisłego przysięgi swojej zachowania przodkować usiłowali. InsGór 167.

– 4. Stróż dolny, ten musi najpierwej na dół zjachać, a najpóźniej wyjachać, przyglądając, aby się na którym miejscu szkoda nie stała; bierze także myta na dzień gr 6, wynosków za oddaniem miarki do kolekty gr 4, facit gr 10. 5. Śniadanny, ten, jako wiele dni walacze robią, myto ma wozackie gr 3, wynoski gr 2 na dzień, facit gr 5. InsGór 26.

– Co się tknie inszgo robotnika, mianowicie beczkowych, dolnych, których in nro 10 w Starych i w Nowych Górach także 10, ci mają zachować według teraźniejszej ustawy zwyczaj, nie umniejszając ani też na potym nie przyczyniając myta, powinni każdy z nich na swą osobę nabić beczek nro 5 bądź rumowych, bądź stochmalowych, co uczyni na dziesiąciu nro 50. InsGór 36.

– A że ur. inspektor nasz względem następującej defluitacyi z frochtarzami convenit, że im wolno będzie na każdy byk beczek przykładkowych nro 40 przyłożyć, zaczym ordynujemy, ażeby superintendent takie beczki przyjąwszy płacił wieliczkie po tymfów 17, a bocheńskich po tymfów 18 każdą, a pro emolumento skarbu naszego poprzedawał znowu po tymfach 24 i 26, z czego rachunek podawać powinien będzie. 12. InsGór 78.

– Imć p. podżupek Bartłomiej Skrzetuski rocznej płatności mieć będzie 5 tysięcy tynfów i akcydensu od każdego końca soli na kupca wydanej szostak bity l. InsGór 93.

– [...] często się trafia, że robotnik calizny i filarów nie uchroni, czego potrzebna zawsze konserwacyja [...]. InsGór 3, 84.

– Dla uchronienia się wszelkiego niebezpieczeństwa i dla zabieżenia jakiejkolwiek w szybikach, stułach i studniach ruinie tedy powinien zawsze osobny magister cieśla do tego tylko być przyjęty i konserwowany [...]. InsGór 3, 177.

– [...] uważyliśmy tudzież iustas et proportionatas wziąwszy mensuras pewne reguły tak względem roboty, jako też i zapłaty postanowiliśmy oraz staraliśmy się wszytko tak disponere et moderari, ażeby ani skarb j. k. mci jakiejkolwiek szkody, ani górnicy i wszelki robotnik jakiejkolwiek krzywdy albo uciemiężenia etiam in minimo nie ponosił. InsGór 3, 101.

– Kiedy się zacznie ładuga, powinien każdy frochtarz statki swoje na tymże miejscu, na którym się na wodę spuszczą, trzymać ucumowane i żadną miarą nie ma się cisnąć pod kaszt do ładugi, ale raczej powinien oczekiwać dyspozycyi skarbowej, która do podstawiania statków seorsive każdemu tudzież do tego lub innego składu od zwierzchności żupnej in scripto wydawana będzie. InsGór 3, 157.

– Do którego to płacy i inszych okoliczności postanowienia, mocą mnie od j. k. mci pana mojego miłościwego zleconą, dla wygody skarbu j. k. mci et in emolumentum Rzpltej tudzież z pewnym ukontentowaniem robotnika uformowanego dla lepszej wiary i wagi ręką własną podpisuję się. InsGór 3, 88.

– Ile gdy do takowego ognia nikt bezpiecznie dla ratowania przystąpić nie może, ponieważ drzewo tak w kasztach, jako i innych budynkach, będąc wilgotne, palić się inaczej nie może, tylko się tli i żarzy na kształt węgli kowalskich, które zwyczajnie pod ziemią wypalają, a stąd nieznośne zdrowiu i życiu szkodliwe fetory, z strasznym dymem i goryczą wychodzące, tudzież sulphurei vapores, z gór ogniem przejętych exhalantes, wielce zaraźliwe, które, nie mając wolnego odchodu, tylko się wespół z dymem pod ziemią duszą i po wszytkich rozchodzą minach tak dalece, że nie tylko robić około roboty zwyczajnej, ale nawet i zjechać na dół, ponieważ wszytkie szyby pomienionej zarazy pełne, multo minus do takowego ognia zbliżyć się dla ugaszenia nikomu bez oczywistego życia niebezpieczeństwa niepodobna. InsGór 3, 136.

– Na szybikowych solach, gdzie tylko na miar 6 albo mniej ściana wysoka będzie względem kamienia, w którym ażeby kłapci nie ukrócić, z wierzchu i spodu szromy rąbać muszą, należy im rachować nad aktualne miary w długości każdego kłapcia miarę 1. InsGór 3, 104.

– [...] jedni koniecznie przodkować i w górę się lozować albo też podłazić, a tak sól z większą pracą aniżeli drudzy wyrabiać muszą, przez co oraz drugim za sobą następującym i w ustępach pod nogami kruszącym robotę ułatwiają, a zatym różne sprzeczki między niemi powstawać zwykły, więc zabiegając pomienionej krzywdzie i kwerymoniom tudzież niepotrzebnych przegród do rumów każdego z osobna unikając, postanowiamy. ażeby pp. oficyjalistowie kilku albo kilkunastu kruszakom wespół pro commoditate loci et in quantum bez zbyt dalekiego noszenia być może, robić i kruszyć kazali [...]. InsGór 3, 126.

– Taż kaplica rok od roku bywała choiną młodą dla ozdoby umajona, w Wielki Piątek bywała w niej pasyja albo raczej kazanie de Passione Christi Domini, na który czas choinę starą wyrzuciwszy, nową majono, że zaś ten przypadek nieszczęśliwy stał się po Nowym Roku, była tedy w niej już choina sucha, a naprzeciwko niej stał kaszt wielki i drugi niedaleko na „Srociku”. InsGór 3, 142.

– A to nie tylko, ażeby wszelkie przebudynki porządnie, grontownie i bezpieczniej stawiane były, ale też dla umniejszenia ekspensy, która często in duplo causatur przez niedobre założenie onych. InsGór 3, 93.

– Żeby na drodze, którędy sól walić będą, beczki stały i do walenia końcy przeszkadzały, tedy powinni to donieść pp. oficyjalistom dolnym, secus, jeżeliby którąkolwiek solą napakowaną rozbili, powinni będą próżną beczkę zapłacić, a sól rozsypaną znowu nabić i upakować. InsGór 3, 151.

– Powinni mieć atendencyją, ażeby robotnik nie tylko przerzeczone beczki solą czystą napełniał, ale też i należycie pakował; o robotniku wiedzieć im należy, skąd sól brać będzie, tudzież liczbę tak beczek próżnych, które na dół spuszczone będą, jako też nabitych i upakowanych notować powinni oraz pp. oficyjalistom codziennie i za każdym razem notując i te, co do pakunku wynidą, rzetelnie donosić. InsGór 154.

– Instrukcyje, które secundum intentionem commissionis, a. 1730 ichm. pp. oficyjalistom teraz podane, należycie obserwować powinni, wykonując solerte wszelkie onych contenta; secus, upewnieni być mogą, gdy in contrarium sobie postępować będą, że dimittentur, bo skarb potrzebuje oficyjalistów, którzy non obiter, ale wiernie, pilnie et remota omni indisplicentiae nota funkcyi swoich incumbant powinnościom. InsGór 3, 92.

– Upominam im. p. szafarza, aby o nabywaniu i obmyślaniu materyjałów nie dopiero wtenczas, kiedy nie staje, szukać był czułym i obrotnym [...]. InsGór 3, 74.

– Więc podobnymże sposobem, gdzie rumy szpetne na stronę uprzątać potrzeba, tam się należy z wozakami zgodzić albo super integram quantitatem, albo na pewną miarę, jak się robota zgodzić pozwoli. InsGór 3, 117.

– Die vero 28 decembris anno eodem 1644 w dzień Młodzianków 7 górników na dół zjechawszy z urobionemi na to umyślnie kapturami dla prędszego dojścia ognia, aby im smród takowy i gorycz nie szkodziła, to jest: Jurga, Barciński, Wojciechowski, Gabończe, Socik, Kapustka, Kotarski, ci do ognia nie doszedłszy pomarli, między któremi ósmy Jan Niziołek będąc, którego gdy z drugiemi, już nie żyjącemi, także za umarłego na górę wyciągniono, za łaską Bożą do pierwszego zdrowia był przywrócony. InsGór 3, 138.

– Ażeby zaś żaden z kruszaków względem roboty, która dla jednego nie tak ciężko, jak dla drugiego przypadać może, o jakąkolwiek krzywdę uskarżać się nie miał przyczyny, ponieważ jedni koniecznie przodkować i w górę się lozować albo też podłazić, a tak sól z większą pracą aniżeli drudzy wyrabiać muszą, przez co oraz drugim za sobą następującym i w ustępach pod nogami kruszącym robotę ułatwiają, a zatym różne sprzeczki między niemi powstawać zwykły, więc zabiegając pomienionej krzywdzie i kwerymoniom tudzież niepotrzebnych przegród do rumów każdego z osobna unikając, postanowiamy. ażeby pp. oficyjalistowie kilku albo kilkunastu kruszakom wespół pro commoditate loci et in quantum bez zbyt dalekiego noszenia być może, robić i kruszyć kazali, a potem, gdy też same rumy w beczki nabite do góry wydane i opakowane będą, zapłatę za nie według liczby kruszaków tych, którzy sól pomienioną społecznie wyrobili, podzieliwszy, każdemu zarówno zapłacili. InsGór 3, 136-127.

– Tych jest czterech, którzy lozując się co tydzień, po dwóch usługują. InsGór 3, 130.

– Tego przestrzegać mają, gdy robotnik będzie na rumunkach ordynowany (ponieważ w tym rumunku nie może być formalne na szychtę ustanowienie, siełę i jak długo powinien robić), aby łój ordynowany należycie i wiernie był spalony, mając w tym dozór, aby robotnik nie obrócił łoju na stronę dla swojej prędszej odprawy w robocie. InsGór 3, 97.

– Niemniej o sposobnych i należytych rzemieślników starać się, tychże samych z innych krajów za deklarowaniem conditionum favorabilium sprowadzić i, gdy już przy żupach ustanowieni będą, zapłatę ugodzoną nieoszczędnie wypłacać, owszem, w wszelkich potrzebach omnimode zakładać ich i zapomagać, deinde o tym przemyślać i do tego skutku rzeczy kierować potrzeba będzie, ażeby przez gruntowną i doskonałą robotę et consequenter przez dłuższą trwałość wyrobionych materyjałów znaczny skarbowi j. k. mci przybył pożytek. InsGór 3, 171.

– Słupy albo filary sole tam, gdzie potrzeba będzie i gdzie oficyjalistowie dolni rozkażą, zostawiać, zostawionych zaś nie tykać i nie podcinać oraz udając się za dalszą solą ustępy dla pomieszczenia się więcej kruszaków według zwyczaju zostawiać, błotne żyły albo przysuchy tudzież wszelkie rumy szpetne od soli czystej wyłączać i osobno je odrzucać kruszacy przy robocie swojej za każdym razem powinni. InsGór 3, 127.

– Z takich odeszłych wąskich ścianek szczepnych albo ustępowych na miar 2 albo półtory przy ścianach dłuższych i krótszych ostających in simili stygar kopaczowi pisze, które ustępy lepiej że kopacz niźli piecowy zbiera na pożytek pański, a nie dawać takich kłapetków i wybojów otworowych na sztuki kopackie psować, bo te z wand dawnych odeszłych kruszakom zawsze wcześnie robić więc kazano, płacąc naonczas sztukę jedną po groszu kruszakom. InsGór 1, 17.

– Jako tedy ichm. przełożonym futuras dispositiones na tejże konferencyi czynić incumbit, tak vice versa pp. oficyjalistom młodszym desideria swoje, jakiekolwiek mieć będą, jeżeli in materiis gravioribus, tedy nie inaczej, tylko in scripto, jeżeli zaś in levioribus, tedy ustnie proponować i na nie o rezolucyją upraszać wolno będzie. InsGór 3, 172.

– Kiedy się trafi na dole imminens periculum jakie i ruiny bliskiej, tedy pp. stygarowie nieomieszkanie p. geometrze o tym znać dadzą, żeby na dół zjachać mógł i takowe miejsce niebezpieczne zrewidować, i o tym Generalnej Inspekcyi relacyją ustną albo in scripto podług okoliczności uczynić. InsGór 3, 93.

– Pro casibus fortuitis, mianowicie za utopienie soli, gdyby takowy bez dania przyczyny, i owszem irrito omni possibili conatu, przeciwko wszelkiej należytej cyrkumspekcyi trafił się przypadek nieszczęśliwy, tedy za niego pp. frochtarze odpowiadać nie będą powinni. InsGór 3, 163.

– A że według tejże komisyjej nad postanowioną osadę więcej ludzi zjeżdża na dół, którzy wynoszeniem soli prepedycyją czynią skarbowi, ab hinc abrogando zjeżdżania na dół praecavco pp. oficyjalistów, żeby nie dopuszczali nad należącą osadę więcej ludzi zjeżdżać, pod utratą urzędu swego; dzieci małych nie przyjmując, tylko słusznych i zdolnych robotników. InsGór 3, 75.

– Jeżeli dla lżejszego walenia głowy u końców postrącają, a tym samym końcy ukrócą, tedy za każdy utrącony koniec winy groszy piętnaście wyliczą. InsGór 3, 151.

– Od wszelkiego przeniewierzenia się i kradzieży powinni się górnicy i wszelki robotnik, czyli to na dole, czyli nad górami i przy ładudze utrzymować, gdyby się zaś którykolwiek bądź to w soli lub łoju, bądź w konopiach lub innych materyjałach przeniewierzył, takowy za pierwszym razem na ćwierć roku, za drugim na pół roku, a za trzecim na zawsze z osady kasowanym i od wszelkiej roboty skarbowej oddalonym będzie. InsGór 3, 148.

– Obywatele miasteczek Wieliczki i Bochni, jako też i gruntów żupnych przy postanowieniu osady według dawnego zwyczaju przed innemi do niej mają być przypuszczeni, zgoła wszytek robotnik, ile tylko możności i sposobów znaleźć się może, utrzymywany być powinien i zawsze o tym sollicite przemyślać należy, jak by im wszytkim, według proporcyi liczby ich, od czasu do czasu do zarobku dopomagać et eo ipso sustentować ich można było. InsGór 3, 171.

– Górnika i robotnika wszelkiego, według różności i roboty skarbowej, in sua munia i nazwiska różne podzielonego, osobliwie jednak kopaczów, piecowych, kruszaków, burtowych, walaczów, tudzież i cieślów różnych, jako to: szybowych, dolnych, studniarskich i kasztowych utrzymywanie przy robocie skarbowej et omnimoda conservatio, jak najpilniejszemu recomendatur staraniu, między którymi similiter dystynkcyja observari powinna i żaden do przerzeczonych robót, który by ich nie był świadomym, nie ma być dopuszczonym. InsGór 3, 171.

– Na początku marca wzwyż wyrażona zwierzchność żupna ześle rewizyją do statków alias byków i galerów, ex parte pp. frochtarzów pobudowanych i przysposobionych, dla zlustrowania i uważenia roboty, jeżeli dobrze i fundamentalnie, z drzewa zdrowego, zrobione oraz należycie ubezpieczone i obwarowane będą; a potym tychże pp. frochtarzów obwieści, jakim porządkiem jeden po drugim do ładugi, jeżeli ze wszystkim gotowy będzie, przystępować ma. InsGór 3, 157.

– Gdy koni tak wiązać nie będą, ażeby się wygodnie kłaść mogły, a z zbyt krótkiego albo z zbyt długiego uwiązania jakakolwiek wyniknąć by miała szkoda, tedy takową nadgrodzić i prócz tego sposobem immediate wyżej wyrażonym karani będą. InsGór 3, 153.

– W Starych Górach na "Boczańcu" była kaplica drewniana, do której przegroda była od buna z tarcic. W tejże przegrodzie były dwa okna szklane, aby widno było robotnikowi, gdy się w kaplicy świece albo lampy świeciły [...]. InsGór 141.

– Mogłyby być 4 bałwaniki tam, gdzie bankują trzy, ale by były bardzo drobne, którymi nie można by się akomodować kupcom, bo na tak wielkim wozie, jako zwykli przyjeżdżać, 2 małe bałwaniki nie mogą dobrze leżeć, a na jeden bałwanik wielki wóz; i czyni kupiec i furman tak wielki koszt na małego bałwanika jako na największego, a nie mogłyby się jemu nagrodzić takie koszty, zaczym już według sznurów ich i miar musimy się akomodować bankowaniem. InsGór 12.

– Magnitudo et differentia bancorum [...] Trzeci bałwan wiślny, miar 1½ [prawdopodobnie powinno być: 4¼] in cinctum mający, waży cetnarów 36 plus minus. InsGór 13.

– Magnitudo et differentia bancorum […] Czwarty bałwan, także wiślny, dokoła miar 4½, waży cetnarów 43 plus minus. InsGór 13.

– A gdzie by potrzeba była pomocy dodać, tedy do wiślnego bałwana, którego by było w głowie dokoła łokci półpięta, pp. urzędnicy dolni powinni dodać chłopa jednego do pary. InsGór 35.

– Jakoż z zezwoleniem i akceptacyją tychże pp. frochtarzów postanowiliśmy z niemi na przyszły czas kontrakt tenoris sequentis, który jednak administracyja żupna pro exigentia czasu lub okoliczności zawsze mieć będzie wolność odmienić lub co do niego przydać. InsGór 156.

– Gdyby zaś tym czasem minęło lato i niżeli się wrzesień skończy wody nie przybyło, a skarbowi j. k. mci na tym by należało, żeby koniecznie wszelkimi sposobami przynajmniej na niektóre komory mazowieckie sól zostawiona była, in tali casu powinni pp. frochtarze, którzy z swemi statkami w podróży między Krakowem a Sendomierzem znajdować się będą, do zwierzchności żupnej odezwać się i pewne podać sposoby, czyli z jakim by kosztem przynajmniej na najbliższe komory sól sobie powierzoną jeszcze by dostawić mogli. InsGór 162.

– A lubo się tu czas, gdy się zaczynać albo kończyć ma, nie wyraża, jednakże przy każdych szychtach to observabitur, ażeby robotnik wszelaki przez pomienione godzin osiem actu się przy robocie znajdował, ponieważ do czasu samej tytko robocie naznaczonego ani schodzenie; ani wyjeżdżanie, multo minus próżnowanie albo czymkolwiek się zabawianie, rachować się nie powinno. InsGór 175.

– P. koniuszy ażeby był trzeźwy i pilny w swojej powinności, osobliwie w teraźniejszej szczupłości sian i owsów, ażeby wiedział, gdzie się co obraca, i przypilnował cugów i trybarzów, jeżeli to dochodzi koni, co im wydają, żeby się na stronę vel in alienum usum nie obracało, bo stąd subsequitur zdychanie koni, kiedy swojej nie mają wygody i dozoru p. koniuszego, a po tych i tych, co koło nich chodzą, co onemu serio zaleca się wszelki jako najlepszy dozór sub privatione officii. 10-mo. InsGór 75.

– Jeśliby zaś przez ich niebalstwo, niedobór i niedostatek szkoda jaka stać się miała, wszytka wina przy frochtarzu ma zostawać. InsGór 62.

– Stygarowie [...] żadnegoż z faworu wpisać nie mają, że ow albo który z pokrewieństwa jego im rabia, dla czego serio inhibetur ani robotnikow, żon ich, albo dzieci, do noszenia wody, drwa rąbania albo innej [...] roboty aplikowania [...] aby do roboty osadzeni być mogli. InsGór 89.

– Stygarowie [...] żadnegoż z faworu wpisać nie mają, że ow albo który z pokrewieństwa jego im rabia, dla czego serio inhibetur ani robotnikow, żon ich, albo dzieci, do noszenia wody, drwa rąbania albo innej [...] roboty aplikowania [...] aby do roboty osadzeni być mogli. InsGór 89.

– Robotnicy ze wsi ziemiańscy póki robią, póty słuchać mają urzędu podkomorskiego i p. żupnika, o górne rzeczy tam się sprawić sądownie od swych panów. InsGór 22.

– Za czym powinien będzie pisarz żupny z komornikiem w żupie mieszkać i zasiadać dla prędszej każdego kupca ekspedycyjej, wedle dawnego zwyczaju, a ceduły bez korupcyjej i agrawacyjej kupieckiej wydawać mają, zaraz wszelakiego kupca odprawując, i dlatego żaden dwóch urzędów trzymać nie będzie. InsGór 68.

– Nadto konotacyją konotacyją [konotacyją:adj:sg:inst:f:pos] wyładowanej soli należytą wypisać będzie, którą odda im. p. kontraregestrantowi żupnemu. InsGór 83.