Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Stanisław Kazimierz Hercius (Herka)
HercBan 1660 oryginał
BANKIET Narodowi ludzkiemu; OD MONARCHY NIEBIESKIEGO Záraz przy Stworzeniu Swiátá z rożnych źiół, zbóż, owoców, Bydląt, źwierzyn, ptástwá, ryb, &c. ZGOTOWANY. Ktorych tu káżdych z osobná, zdrowiu ludzkiemu służących y szkodzących, własność, krotko w tey Kśiążeczcze PRZEZ M. STANISLAWA KAZIMIERZA HERCIVSA, Philozofiey y Medycyny DOKTORA Z rożnych Authorow, zebránie, y opisánie, znaydźiesz

https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=641446
Odnotowano 127 cytatów z tego źródła
– Karczoch [...] Carduus [...] dla rożności od inszych Ostow/ ktore nie są w zażywániu pokarmowym zowie Bulby Polskie/ okrom Afryckich/ ktore w Aptykách przedáią/ ktorych też y do potraw zażywáią [...]. HercBan 47.
patrz:
– Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz:
– Karczoch [...] Carduus [...] dla rożności od inszych Ostow/ ktore nie są w zażywániu pokarmowym zowie Bulby Polskie/ okrom [bulb] Afryckich/ ktore w Aptykách przedáią/ ktorych też y do potraw zażywáią [...]. HercBan 47.
patrz:
– A iż na te dwa akty [weselny i pogrzebowy] rożney kondycyey y Stanu ludzie z rożnymi humorami [...] zieżdżaią się rożne też bywa dokończenie: a czasem iednego do grobu włożą/ a dwoch na placu położą/ ieden się weseli/ drugiemu się smutek urodził. HercBan 4.
patrz: ACHT, AKT, AKT
– Karczoch [...] Carduus [...] dla rożności od inszych Ostow/ ktore nie są w zażywániu pokarmowym zowie Bulby Polskie/ okrom [bulb] Afryckich/ ktore w Aptykách przedáią/ ktorych też y do potraw zażywáią [...]. HercBan 47.
patrz: AFRYCKI
– O konfektach w Cukrze y w Miedzie smażonych, ktorych do stołu na Antypast zażywają. HercBan 16.
patrz: ANTYPAST
– Stoł obrusami białymi y serwetami nakryty/ y inszymi apparamentami do niego należącymi niech goście [...] gotowy zastaną. HercBan 3.
patrz: APARAMENT, APPARAMENT
– Po insze wodki z zioł kwiecia korzenia rożnego Cudzoziemskiego palonych do Aptyk odsyłam. HercBan 15.
patrz: APOTEKA, APTEKA, APTEKA, APTYKA, HAPTEKA, JAPTYKA
– Każdy/ ktory około zdrowia ludzkiego/ nie tylko Kucharz/ Kucharka/ ale też y Aptykarz chodzi/ powinien we wszytkim osobliwie ochędostwo tak około siebie samego/ iako y naczynia zachować. HercBan 5.
patrz: APOTEKARZ, APTEKARZ, APTEKARZ, APTYKARZ
– Takiego bowiem Pan Bóg kucharskiey sztuki Archimagistra na niebie/ to iest Słońce dla człowieka postanowił. HercBan 5.
patrz: ARCHIMAGISTER
– Podlasianin [...] naszedł w drodze iednego Archimandrytę y o swoim zamyśle chcąc się od pijaństwa wstrzymywać/ dał mu relacyą. HercBan 10.
patrz: ARCHIMANDRYT, ARCHIMANDRYTA
– Więc ziela nazwanego Przetarcznik z Aurypigmentem/ y mlekiem zmieszay/ potym deszczową wodę rostworzyć/ kędy muchy siędą tam tropić/ wszytkie abo pozdychaią/ abo precz polecą. HercBan 16.
patrz: AURYPIGMENT
– Chleb bez kwasu ktory się azymos zowie ma swoię dla cięszkości od wszytkich Medykow naganę. HercBan 9.
patrz: AZYMOS
– Już tedy miły Gospodarzu ostátek we wszytkim ná twoię dexteritatem y baczenie puszczam/ iako goście do ciebie chętnie záproszeni przyszli/ ták też niech we wszytkim od ciebie ukontentowáni odeydą. HercBan 5.
patrz: BACZENIE
– [...] dostátkiem posiłku/ y krwie dobrey iáko y Kárczoch dáią po ktorych bez grania [...] chce się táńcowáć, ciąła przymnażaią/ wiatru iednak/ osobliwie Bulby nieco zostáwuią [...]. HercBan 47.
patrz: BALBA, BULBA, BULBA
– Znáyduią się ieszcze nie ná wierzchu ziemie/ ále w ziemi nákształt Bulb/ Guzy ktore Się grzybámi Jelenimi [...] zowią/ ktore tám się naybárdziey rodzą/ kędy się nayczęściey Jelenie pásą y zchodzą [...]. HercBan 42.
patrz: BALBA, BULBA, BULBA
– Ponieważ Bulby w Korzeniu/ Kárczochy záś w głowách máią iednę moc y iednym sposobem ich uwarzywszy/ to iest z octem/ másłem/ pieprzem/ záżywaią/ dla tegoż zdało mi się obiedwie te Plancie ná iednym mieyscu położyć. HercBan 47.
patrz: BALBA, BULBA, BULBA
– Karczoch [...] Carduus [...] dla rożności od inszych Ostow/ ktore nie są w zażywániu pokarmowym zowie Bulby Polskie/ okrom [bulb] Afryckich/ ktore w Aptykách przedáią/ ktorych też y do potraw zażywáią [...]. HercBan 47.
patrz: BALBA, BULBA, BULBA
– Karczoch [...] Carduus [...] dla rożności od inszych Ostow/ ktore nie są w zażywániu pokarmowym zowie Bulby Polskie/ okrom Afryckich/ ktore w Aptykách przedáią/ ktorych też y do potraw zażywáią [...]. HercBan 47.
patrz: BALBA, BULBA, BULBA
– Mieyskich bánkietow y Chłopskie stypy dla uczciwości gościom y wygody dostáteczney ucżynienia nie gánię. HercBan 4.
patrz: BANKIET
– ROZDZIAŁ XVI. Bánkietowe Ceremonie. HercBan 65.
patrz: BANKIETOWY
– Baranek ieszcze mleká záżywaiący dobry y zdrowy/ gdy trawy skosztuie/ mięso ma wilgotne y lipkie. HercBan 29.
patrz: BARANEK
– Prosię dwu Niedzielne/ nie w barłogu y gnoiu/ ale na ochędożnym mieyscu bawiące się iest zdrowe/ y choremu go zażyć nie zawadzi chociaż iuż ziarna zażywa. HercBan 30.
patrz: BARŁÓG
– Iako chleb przez kwas y nasienia niektore przydane/ staie się zdrowszy tak barszcz z teyże materyey to iest mąki żytney robiony tęż dobroć ma. HercBan 35.
patrz: BARSZCZ
– Barwena pijaństwa do głowy nie dopuszcza/ womitow porusza. HercBan 37.
patrz: BARWENA
– Prosię dwu Niedzielne/ nie w barłogu y gnoiu/ ale na ochędożnym mieyscu bawiące się iest zdrowe/ y choremu go zażyć nie zawadzi. HercBan 30.
patrz: BAWIĄCY SIĘ
– Grzybow rodzay z deszczem spada do rośnienia/ y zniszczenia ma czasu siedm dni/ drugie betłki mniey/ ktore się prędzey psuią/ te gorsze do záżywánia/ ktorych wszytkich z odwagą zdrowia człowiek záżywa [...] HercBan 42.
patrz: BEDŁKA, BEDŁKA, BETKA, BETŁKA
– Iż Wieśniacy robotni wszelkie bedłki [...] bez szkody w zdrowiu iedzą nie dziw/ gdyż z dzieciństwá w nie żołądek zápráwuią. HercBan 43.
patrz: BEDŁKA, BEDŁKA, BETKA, BETŁKA
– Toż rozumiemy o Jágłách z Prosa y Bru zrobionych y iedzonych. HercBan 9.
patrz: BER
– Chorym [ryba] poráwa nieprzyiazna/ zdrowym często ic záżywáć nie bárzo bespieczno. HercBan 36.
patrz: BEZPIECZNIE, BEZPIECZNO
– Białek zaś iáiowy chłodzi y wysusza/ oczu zapalenia uśmierza. HercBan 41.
patrz: BIAŁEK, BIAŁKO
– Iż w Wieprzu iest białe mięso/ ślin y flegmy do ust przyczynia dla tłustości tuczy: że ospały tak iako y świniá/ sen spráwuie/ ponieważ płodne nie płodnym służy. HercBan 31.
patrz: BIAŁŁY, BIAŁY, BIAŁY, BIEŁY
– Są y leśne śliwy [...] záżywáią ich pospolicie ná zstánowienie biegunki y białogłowskiey choroby [...]. HercBan 56.
patrz: BIAŁOGŁOWSKI
– O Márcypanách y Biskoktách ktożby nie wierzył że są dobre y posilaiące. HercBan 10.
patrz: BISKOKT, BISKOKT, BISZKOKT
– Kminek [...] kto z nim często záżywa/ bladość twárzy/ y wszytkiego ciałá spráwuie. HercBan 64.
patrz: BLADOŚĆ, BLADOŚĆ, BLIADOŚĆ
– Nerkom kámień w sobie maiącym iest [cukier] pomocny/ z oczu błonkę ciemności rospądza. HercBan 16.
patrz: BŁONKA, BŁONKA, BŁÓNKA
– Lin y Karáś zgodnie z sobą ále w plugáwey wodzie y błotnistey żyią. HercBan 38.
patrz: BŁOTNISTY
– Rzeczna [woda]/ tá iż przez rożne mieyscá y krainy bágniste/ błotniste/ rudáwiste/ piaszczyste/ bieży/ rożną też ma własność według gruntu. HercBan 7.
patrz: BŁOTNISTY
– Podágrę cierpiącym z siárką ciepło przykłádáć/ [ocet] boleści ulżywa/ głowy bolenie/ z oleykiem rożánym zmieszány uśmierza [...]. HercBan 61.
patrz: BOLEŚĆ
– Cybulá [...] ná ukąszenie psie/ z octem/ miodem/ y Kuta/ bárzo iest pomocna/ ná ztarcie od botow y trzewikow/ z kokoszym smalcem máść uczynić/ y przykładáć/ rzecz dobra. HercBan 48.
patrz: BOT, BOT, BÓT, BUT
– Z inszych bydlątek domowych/ iáko też y leśnych/ iako y z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow ? Koni dzikich/ mięso przez słábość ciepła przyrodzonego zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz: BYDLĄTKO
– Nád wszytkie bydlątka domowe/ Koziełká młodego mięso z smáku/ z prędkiey konkokcyey y z zdrowego posiłku/ ma swoie zalecenia. HercBan 29.
patrz: BYDLĄTKO
– Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz: BYDLĘ
– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.
patrz: BYDLĘ
– Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz: BYDLĘ
– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.
patrz: BYDLĘ
– Mleko tedy ma pomiárkowáne ciepło z wilgotnością/ dla tegoż z zdrowego bydlęcia dziwnie człowiekowi/ ieżeli ie żołądek strawi iest zdrowe. HercBan 43.
patrz: BYDLĘ
– Cybulá moc pędzi/ białogłowom każe do rzeki/ co zá dziwy z cybulą robią/ lepiey wiedzą. HercBan 48.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Cybulá [...] ná ukąszenie psie/ z octem/ miodem/ y Kuta/ bárzo iest pomocna/ ná ztarcie od botow y trzewikow/ z kokoszym smalcem máść uczynić/ y przykładáć/ rzecz dobra. HercBan 48.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Dwa liquory ábo trunki náturálne Bog Wszechmogący dla człowieká to iest Wodę y Wino stworzył/ trzeci w owocach/ iakjo in [...] Cytrynach Cedrowych y pospolitych iabłkách. pomárańczach. HercBan 13.
patrz: CEDROWY, CEDROWY, CZEDROWY
– Káżdemu są znáiome Pozimki/ y smákuią/ ále zdrádliwie/ máią przyrodzenie chłodzące nerki/ y z nich kámień wypądzáiące. HercBan 58.
patrz: CHŁODZĄCY
– Tak y Pomaráńcze/ ktore się słodkie znáyduią máią moc zágrzewáiącą/ ktore lubo z nátury/ ábo przez niedostánie się są kwaskowáte/ chłodzą/ y gorączkę uśmierzaią. HercBan 21.
patrz: CHŁODZIĆ
– Káżdemu są znáiome Pozimki/ y smákuią/ ále zdrádliwie/ máią przyrodzenie chłodzące nerki/ y z nich kámień wypądzáiące. HercBan 58.
patrz: CHŁODZIĆ
– Mieyskich bánkietow y Chłopskie stypy dla uczciwości gościom y wygody dostateczney uczynienia nie gánię. HercBan 4.
patrz: CHŁOPSKI
– Ięczmienne niewiele wnętrzności rozgrzewa sámo z siebie/ ále z chmielu dodánego/ niewiele posila/ y krew rzadką czyni/ przeto ią często każe odcedzáć/ w chorobie gdy nie názbyt chmielne [piwo] posila trochę/ chłodzi/ y wnętrzności zciera. HercBan 11.
patrz: CHMIELNY
– Kucharz y Kuchárká w iedney zsforze chodzą/ w ktorych ręku nie tylko Páńskie/ ále y káżdego/ dobre/ przez szczerość y umieiętność/ złe przez skwápliwość y złość/ zdrowie. HercBan 5.
patrz: CHODZIĆ
– Smarze szczegulnym sposobem máią swoie zalecenia/ dla snadnego w żołądku strawienia/ gdy im żołądek nie rádzi dawią y cholery poruszaią. HercBan .
patrz: CHOLERA, CHOLERA, HOLERA, KOLERA
– O Sliwach [...] Słodkie przed Obiádem iedzione láxuią/ cholery gorącość uśmierzáią/ dla tegoż cholerycznym y gniewliwym zdrowa rzecz iest onych záżywáć. HercBan 56.
patrz: CHOLERYCZNY
– Oto iá sam spełniam do ciebie/ a moiá gębá nie cholewá. HercBan 47.
patrz: CHOLEWA
– Są y leśne śliwy [...] záżywáią ich pospolicie ná zstánowienie biegunki y białogłowskiey choroby [...]. HercBan 56.
patrz: CHOROBA
– W káżdey spráwie od máłych rzeczy postępuiemy/ abysmy przyrodzeniu gwałtu nie czynili. HercBan 24.
patrz: CZYNIĆ
– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.
patrz: DOMOWY
– Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz: DOMOWY
– Nád wszytkie bydlątka domowe/ Koziełká młodego mięso z smáku/ z prędkiey konkokcyey y z zdrowego posiłku/ ma swoie zalecenia. HercBan 29.
patrz: DOMOWY
– [...] dopomoże dobrey dygestyey száfran [...]. HercBan 30.
patrz: DYGESTIA
– Lubo w Polszcze nie mamy blisko morzá/ okrom Gdáńská/ iednak nam rożne ryby morskie/ iáko Stokwisze/ Węgorze/ Sledzie/ Perki/ Pláteyzy/ drobne rybki solone/ wędzone/ dymione/ wożą. HercBan 38.
patrz: DYMIONY
– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.
patrz: DZIKI
– Orkiszowego piwá/ y kasze w kaszlu/ w biegunce/ w krwáwym zrzucániu flegmy dobrze záżywać. HercBan 12.
patrz: FLAGMA, FLEGMA, FLEGMA
– Iż w Wieprzu iest białe mięso/ ślin y flegmy do ust przyczynia/ dla tłustości tuzcy: że ospały tak iako y świniá/ sen spráwuie/ ponieważ płodne nie płodnym służy. HercBan 31.
patrz: FLAGMA, FLEGMA, FLEGMA
– [...] gorzałki ná rátunek wołać nie dobrze/ bo [...] flegmę spráwuie/ co widzimy w owych gorzałecznikách/ ktorzy zraná flegmiste ustámi z krtuszeniem się wymioty máią [..]. HercBan 37.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– Mozg iest flegmisty/ grubey substáncyey y nie dobrey/ prędko przez gárdło przeydzie/ ale się w żołądku zátrzyma/ bo iemu iest nieprzyiazny/ y do wzroku ciągnie. HercBan 28.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– Płocice/ Ukleie/ chociaż flegmiste/ do rosołu z imbierem gotowane zdrowsze/ pieczone y smażone są posilaiące/ chorym ich może udzielić. HercBan 39.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– [...] z ráná mi záwsze nie zdrowo/ y krtuszę się aż do womitu flegmistego/ przez co nie mam dobrey farby na sobie y twarz nabrzmiałą/ dla tegoż/ porwoná kátu/ nie będę iey pijał. HercBan 11.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– Włoskie orzechy [...] wysuszone/ są przyrodzenia ciepłego y suchego/ dla tegoż zwyczay iest po rybách/ ktore máią w sobie chumor flegmisty [..] záżywáią ich. HercBan 59.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– Oto iá sam spełniam do ciebie/ a moiá gębá nie cholewá. HercBan 47.
patrz: GĘBA
– [...] wodka z tego ziela [tabaki] zrobiona/ plamy ná ciele wrzody zástarzałe/ świerzby/ párchy/ liszaie leczy/ oczy czyści/ grucoły kędykolwiek pokazáne rospądza [...]. HercBan 62.
patrz: GRACZOŁ, GRUCOŁ, GRUCZOŁ, GRUCZOŁ, GRUCZÓŁ, GRUCZUŁ
– Wieprz z rospusty kámienie zrze/ dla tegoż iego mięso/ tenże cierpiącym pomocne; Człowiek rospiły sklenice gryzie. HercBan 33.
patrz: GREŹĆ, GRYŹĆ, GRYŹĆ, GRZYŹĆ
– I my tákże bez mięsá nie pochudnieiemy, ále każemy sobie ná tzry misy naprzod náláć (osobliwie we Srzodę y Piątek), Barszczu, Gruce owsiáney, y Migdałowey polewki. HercBan 35.
patrz: GRUCA, GRUCA, GRUCZA
– Po máśle/ barszcze/ gruce/ polewki/ ná śrzodę y Piątek/ z rybámi y kászámi/ záchowaymy. HercBan 25.
patrz: GRUCA, GRUCA, GRUCZA
– U nas w Polszcze gorzałka ná wszytko/ ná spánie/ ná gryzienie/ ná frasunek/ ná apetyt/ dla prezencyey y śmiałości/ ná smrod záráźliwy [...]. HercBan 13.
patrz: GRYZIENIE
– Szpárák z Chmielem iedne cnoty maią to iest/ áni grzeią áni ziębią/ dla tegoż táką dyspozycyą powietrza się ná Wiosnę pokázuią [...]. HercBan 48.
patrz: GRZAĆ
– [...] piegi ná twárzy niszczy oleiek; grzanki lepsze z nim/. aniżeli z czosnkiem/ ábo rzepnikowym oleikiem. HercBan 20.
patrz: GRZANKA, GRZANKA, GRZONKA, GRŻANKA
– Rzotkwicy/ okrom surowey z solą nie záżywamy/ y to miásto lekárstwá: grzeiącą ma moc/ flegmę cieńczy/ uryny pobudza/ kámień w nerkách y w męcherzynie kruszy [...]. HercBan 46.
patrz: GRZEJĄCY
– Botwiney [...] y w Polszcze poczęściey zázywáią/ ktora nie zaszkodzi/ gdyż ma moc grzeiącą y odwilżáiącą/ iákiey dyspozycyey náturze potrzebá/ dla tegoż smak nieiaki dáie/ iednak się prędko z żołądká/ kędy rosła/ wyśliznie [...]. HercBan 46.
patrz: GRZEJĄCY
– Kuleby/ iż są podobne ksztáłtem/ y nieco smákiem/ pieprzowi/ własność przyrodzenia máią grzeiącą y suszącą/ dla tegoż słábemu żołądkowi dostátkiem flegmy y wiátrow máiącemu służą [...]. HercBan 64.
patrz: GRZEJĄCY
– O Imbierze. Ma własność grzeiącą y trawiącą zbytnie/ także wilgotności z żołądku wysuszaiąca y wypędzaiąca. HercBan 20.
patrz: GRZEJĄCY
– W káżdey spráwie od máłych rzeczy postępuiemy/ abysmy przyrodzeniu gwałtu nie czynili. HercBan 24.
patrz: GWAŁT
– Wodá ma przyrodzenie zimne y wilgotne/ dla tegoż bez przewarzánia człowiek niezwyczáyny nábywa złych wilgotności/ flegmy/ wiátrow/ puchliny/ á zwłaszczá/ gdyby się kto z pragnienia y gwałtem nápił. HercBan 7.
patrz: GWAŁTEM
– Białek zaś iáiowy chłodzi y wysusza/ oczu zapalenia uśmierza. HercBan 41.
patrz: JAJOWY
– Kucharz y Kuchárká w iedney zsforze chodzą/ w ktorych ręku nie tylko Páńskie/ ále y káżdego/ dobre/ przez szczerość y umieiętność/ złe przez skwápliwość y złość/ zdrowie. HercBan 5.
patrz: JEDEN
– Iemioło/ ktore iest záwsze zielone osobliwie n dębie rosnące/ n'a proch ztarszy dać wypić [...] wolką chorobę coerpiącym pożyteczno. HercBan 8.
patrz: JEMIOŁA, JEMIOŁO
– O Kárdámomie y Káppárách. O Kárdámomie pisze Dioscorides , iż ma przyrodzenie rozgrzewáiące y rospądzáiące/ glisty morzy/ z octem vtárty/ párch y świerzb smárowániem lecży [...]. HercBan 61.
patrz: KARDAMOM, KARDAMOMA
– Okoń ma młode y kruche w sobie mięso/ niewiele ma tłustości/ y lipkości/ dla tego do trawienia lekki iest/ y niezły pokarm lubo niewielki dáie. HercBan 38.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Z inszych bydląt tak domowych/ iáko też y leśnych/ iáko z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow: Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow/ koni dzikich/ mieso przez słábość ciepłá przyrodzonego/ zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz: LESTNY, LEŚNI, LEŚNI, LEŚNY, LEŚNY
– Z inszych bydlątek domowych/ iáko też y leśnych/ iako y z Báránow/ Kozłow/ Cielcow/ Krow: Kurow/ Páwiow/ Zorawiow Wielbłądow/ Niedźwiedzi Wilkow/ Liszek/ Zubrow/ z Bykow ? Koni dzikich/ mięso przez słábość ciepła przyrodzonego zdrowiu ludzkiemu nie służy. HercBan 31.
patrz: LESTNY, LEŚNI, LEŚNI, LEŚNY, LEŚNY
– [...] wątrobka gęśi utuczoney zdrowy pokarm daie do strawienia łácna y pośilaiąca/ dźika łykowata. HercBan 26.
patrz: ŁYKOWATY
– Mieyskich bánkietow y Chłopskie stypy dla uczciwości gościom y wygody dostáteczney ucżynienia nie gánię. HercBan 4.
patrz: MIEJSCKI, MIEJSKI, MIEJSKI, MIESCKI
– Iż w Wieprzu iest białe mięso/ ślin y flegmy do ust przyczynia dla tłustości tuczy: że ospały tak iako y świniá/ sen spráwuie/ ponieważ płodne nie płodnym służy. HercBan 31.
patrz: MIĘSO
– Bánkietu Monárchy Niebieskiego, Iáłowcowe drzewo sto lat bez náruszenia w pniaku swoim stoi/ węgle Iáłowcowe rospalone przysypáć tymże popiołem/ przez cáły rok nie zgáśnie/ przed iego ogniem węże vćiekáią/ z skorek iáłowcowych popioł z wodą zmieszány/ trąd z twárzy zá násmárowániem zdeymuie. HercBan 8.
patrz: NASMAROWANIE
– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.
patrz: NIEMY
– Stworzywszy Bog Wszechmogący wszytkę Máchinę świátá, y ná niey nieme bydlętá domowe, y dzikie [...] táką rádę uczynił: Faciamus hominem. HercBan 1.
patrz: NIEMY
– Włosy czerni [szałwia] żołądek zacieśnia/ w wodzie warzona w pachách mieyscá świerzbiące uśmierza/ w wino włożona prędko pijanymi czyni. HercBan 19.
patrz: PACHA
– Jeszcze ma insze rożności [ser] dziurkowáty wielki/ nie ták prędko zwietrzeie/ y rzadki lepszy ániżeli gęsty y zgnieciony/ wdzięcznie pachniący/ ániżeli ktory stárą słoniną trąci/ miernie słony/ ániżeli nie solony. HercBan 44.
patrz: PACHNĄCY, PACHNIĄCY
– Ślimaki [...] które w sadách przy ziołách pachniących wieszáią się z przypráwámi/ to iest z pieprzem/ solą/ másłem/ rozenkámi zgotowáne/ zdrowe są. HercBan 40.
patrz: PACHNĄCY, PACHNIĄCY
– We Włoszech w mięsną polewkę chleb tárty sypią y ták wárzą/ co Pánetellą zowią. HercBan 53.
patrz: PANETELLA
– Cytryna sáma/ iż ma w sobie rzetelną kwaskowatość/ w tercyánach może trochę záżyć/ osobliwie przed Pároxyzmem/ ábo soku samego/ w ktorym się smáży z cukrem. HercBan 21.
patrz: PAROKSYZM
– Miernie go [miodu] zażywáiącym iest zdrowy/ zwłaszcza z Ruskich Pasiek/ á do tego wystały o co u nas w Polszcze trudno. HercBan 17.
patrz: PASIEKA
– Ktoby nosił z niego[kopytka] Krzyżyk ábo pierścionek ná Szyiey/ od tey choroby y czárow/ będzie miał prezerwátywę. HercBan 32.
patrz: PIERŚCIONEK, PIERŚCIONEK, PIERŚCIONKA, PIERŚCIONKA, PIERŚCIUNEK, PIERZCIONEK, PIERZŚCIONEK
– Płocice/ Ukleie/ chociażby flegmiste/ do rosołu z imbierem gotowane zdrowsze/ pieczone y smażone są posilaiące/ chorym ich może udzielić. HercBan 39.
patrz: PŁOCICA
– I my tákże bez mięsá nie pochudniemi, ále każemy sobie ná trzy misy naprzod nálać (osobliwie we Srzodę y Piątek), Barszczu, Gruce owsiáney, y Migdałowey polewki. HercBan 35.
patrz: POCHUDNĄĆ
– Z figowego drzewa ktory Kucharz wárząchew ma prędko y smaczno często nią w gárcu potráwy poruszywaiąc ieść nágotuie. HercBan 8.
patrz: PORUSZYWAĆ
– Też ma moc háłun z cżarną lebiotką/ y mlekiem vtárty/ tym pomieszániem nacżynia posmárowáć/ żadna ná niem nie pádnie. HercBan 16.
patrz: POSMAROWAĆ
– Ktoby nosił z niego [kopytka] Krzyżyk ábo pierścionek ná Szyiey/ od tey choroby y czárow/ będzie miał prezerwátywę. HercBan 32.
patrz: PREZERWATYWA
– Gruszek rożny iest rodzay z ktorych/ iedne są kwáśne przykrogorzkie y ostre/ á te żołądkowi szkodliwe. HercBan 54.
patrz: PRZYKROGORZKI
– Gdy bowiem młode zápráwuiemy bydlę do iárzmá/ psá do łowu/ ptaká go [!] przepiorki/ konia do osiadánia y prace przyspasabiamy/ záwsze od máłych y lekkich rzeczy poczynamy. HercBan 24.
patrz: PRZYSPASABIAĆ, PRZYSPOSABIAĆ, PRZYSPOSOBIAĆ
– Winne iágody świeże y dostałe brzuchá poruszáią/ y odymáią/ lepsze przywiędłe/ w potráwách chorym smáku dodáiąc/ prágnienie gászą/ gorączkę uśmierzáią... HercBan 57.
patrz: PRZYWIĘDŁY
– Cytryna sáma/ iż ma w sobie rzetelną kwaskowátość/ w tercyánach może trochę záżyć/ osobliwie przed Pároxyzmem/ ábo soku samego/ w ktorym się smáży z cukrem. HercBan 21.
patrz: RZETELNY, RZETELNY, ZRZETELNY, ŹRZETELNY
– Kucharz y Kuchárká w iedney zsforze chodzą/ w ktorych ręku nie tylko Páńskie/ ále y káżdego/ dobre/ przez szczerość y umieiętność/ złe przez skwápliwość y złość/ zdrowie. HercBan 5.
patrz: SFORA
– Wieprz z rospusty kámienie zrze/ dla tegoż iego mięso/ tenże cierpiącym pomocne; Człowiek rospiły sklenice gryzie. HercBan 33.
patrz: SZKLENICA, SZKLENICA, ŚKLENICA
– Sowie iaica dziecięciu wárzone do ziedzenia dane/ przez wszytek żywot [...] będzie wstrzemięźliwym/ trzeźwim/ y winá nie rad pijącym. HercBan 41.
patrz: TRZEŹWI, TRZEŹWY
– Płocice/ Ukleie/ chociaż flegmiste/ do rosołu z imbierem gotowane zdrowsze/ pieczone y smażone są pośilaiące/ chorym ich może udzielic. HercBan 39.
patrz: UKLEJA
– Podágrę cierpiącym z siárką ciepło przykłádáć/ [ocet] boleści ulżywa/ głowy bolenie/ z oleykiem rożánym zmieszány uśmierza [...]. HercBan 61.
patrz: ULŻYWAĆ
– Włoskie orzechy nie swieżo z drzewá urwáne/ ábo utłuczone/ dobrze wysuszone/ są przyrodzenia ciepłego y suchego [...]. HercBan 59.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– W tymże źwierzątku/ w przednich nogách są kostki máłe/ ktore dobrze utłukszy ná proch/ dáć się w iákimkolwiek liquorze nápić tym/ ktorzy trudność uryny cierpią [...]. HercBan 32.
patrz: UTŁUC
– Belgowie obaczywszy/ lepszego się domyśleli/ bo miásto wody w mleku Kászę warzáią. HercBan 53.
patrz: WARZAĆ
– Abo też pierza garść zápaliwszy ptaká dudká w izbie od smrodu muchy pouciekaią ktory dość sam przez palenia śmierdzi z Arszenikiem y Aurypigmentem obyczaynie poczynać dla wlecenia muchy w garniec/ ábo ná pułmisek. HercBan 16.
patrz: WLECENIE
– Káżdy [...] powinien [...] y ku gorze weyźrzeć/ ieżeli się paiąk ábo inszy robak y sadzá dla wpádnienia nie wiesza. HercBan 5.
patrz: WPADNIĘCIE