– Przy gębie rzeki Obio iest ieden báłwan stáry iako Bábá trzymáiąc dwoie dzieci ná ręku iedno á drugie v nog ktory obywátele zowią złotą bábą. BotŁęczRel IV 133.

– O Chrześciánách ná wyspie Socoterze. [...] Idą po wielkiey części zá wiárą y obrządkámi Abissinow/ ále więtszą máią niewiádomość/ y więcey błędow w wierze: ábowiem będąc práwie odsádzeni od wszelákiego społkowánia z Kátholikámi/ nie máią też żadney pomocy duchowney/ ktorey kośćioł Rzymski zwykł dodáwáć zá obcowániem swym synom. BotŁęczRel IV 225.

– [...] zowią ich Ioghi [...] Ci nie máią żadnych dochodow: á wielkiey żyią ostrośći y śćisłośći z iáłmużny: chodzą pielgrzymuiąc po Indiey: y wstrzymawáią się od wszelkiey roskoszy/ y od vćiechy ćielesney/ áż do pewnego czásu: po ktorym zostáią Abdutámi/ to iest/ wolnemi od praw/ y iákby iuż nie grzeszącemi. BotŁęczRel IV 138.

– Z tákąż wolnośćią y złorzeczeństwem mowi o tychże zakonnikách/ y o rzeczách świętych/ w Adágiách/ y w inszych kśiążkách swych. BotŁęczRel IV 1.

– Naprzod się náwrociłá do wiáry ziemiá Tigia; y tey ziemie ięzykiem wszytkie pismá iáwnie podziś dzień wydáią: Vpádli potym wespoł y z Costámi Égyptskiemi w haeresią Eutichiáńską/ pod Pátryárchy Alexandriyskiego posłuszeństwem będąc/ ktoreg[o] oni przyznawáią zá głowę/ y zá Doktorá/ od ktorego też miewáią swego Abunę/ to iest Pátryárchę. BotŁęczRel IV 219.

– Iest też miedzy nimi sektá Kobtinow szalona y bestyálska. Ieden z tych pokázował się/ nie bárzo temu dawno/ po vlicách y po mieyscách Algierskich/ iákby ná koniu ze trzciny/ á vździenicę y muńsztuk miał skorzáne. BotŁęczRel IV 148.

– Miedzy wielą sekt Máhometáńskich są też Morobitowie/ ktorzy prowádzą żywot nawięcey po pusczách/ á obieráią się koło professiey Philosofiey/ Etiki/ máiąc niektore principia rożne od Alcoranu. BotŁęczRel IV 148.

– Niektorzy mieli zá Bogá słońce/ ábo miesiąc/ drudzy drugie rzeczy niebieskie ábo ziemskie/ właśnie iáko Aegiptczykowie stárzy. Co vłácniło/ y łácni bárzo wprowádzenie tám Alkoranu y Máhumetostwá. BotŁęczRel IV 141.

– Iest tám iedno mieszkánie w ktorym powiádáią iż iest tych olmáriy z bożkámi więcey niż 420 000. BotŁęczRel IV 136.

– Abubequer fundował sektę Melchią/ ktorey się ięli powszechnie Arábowie/ Sáráceni y Africani. Omár był authorem Anefiey/ ktora pánuie miedzy Turki y w Siriey/ y w támtey częśći Afriki/ ktorą názywáią Záchárá. BotŁęczRel IV 148.

– Abowiem oprocz owych/ ktorzy tám zostáli iescze od czásu Bárbárossy/ y od inszych Hetmánow Tureckich/ ktorych byli ná morzá násze náwiedli Fráncuzowie/ y od porażki v Alzerbe/ y w Bárbáriey (kiedy zginął Sebástyan krol Portogálski) niemász tego roku/ żeby rozboynicy/ nászláduiąc smiáłość y przykłádu Drákoná Angielczyká/ niepozwaláiąc nigdy nie tylo pokoiu/ ále też áni przymierza/ nászym morzom/ nie miei pobráć bárzo wiele ludu po brzegách Hiszpáńskich/ Sárdińskich/ Corsickich/ Siciliyskich/ y áże do gęby Tibrowey. BotŁęczRel IV 237.

– GDy we śrzodku młodych lat vmárł Odoárdus/ pokazał P. Bog Angielczykom/ y inszym ich sąśiádom wielkie świátło żarzliwosći y pobożnośći/ ále ná krotki czás. BotŁęczRel IV 50.

– W pospolitośći mowiąc/ bárźiey się pomázáłá haeresią Anglia/ á niż Wália: (ábowiem też haeresiae naprzod były wydáne ięzykiem Angielskim/ á potym nierychło Wáleskim) y więcey miástá/ á niż powiáty: bárźiey mieyscá co przy morzu/ á niż te co we śrzodku źiemie/ dla obcowánia z cudzoźiemcámi: więcey nákoniec te bliskie dworu miástá ludźie/ á niż od nie[g]o odlegli. BotŁęczRel IV 60.

– Korzeń tego wszytkiego zgorszenia byłá chuć nieokiełznána ku iedney niewieśćie/ ktorą on [król Henryk VIII] przełożył nád Bogá/ y nád kośćioł iego. Przysádźiły się potym do wszeteczeństwá iego/ łákomstwo y okrutność: y ná tych fundámentách vrosł ten nowy kośćioł Angielski. BotŁęczRel IV 47.

– Angolski kśiądz Pogánin o descz prosząc/ piorunem zábit. BotŁęczRel IV 9.

– A Portogálczykowie máią Tánger/ Septę: á zá wąskim morzem Zibilterrae máią Mezágán: w Etyopiey máią San Giorgio della mina: Máią też mocną hábitátią w mieśćie S. Saluatoris, przednim krolestwá Congo/ y w Cumbibie kráinie Angolskiey: y przebywszy Caput Bonae spei/ trzymáią fortece y Coloniae w Cefali y Mozámbiche. BotŁęczRel IV 235.

– Miedzy ktorymi [biskupami] bez wątpienia odniosł dánk Ie[g]o M. X. Stánisław Osius Biskup Vármieński/ Kárdynał wielce godny kośćiołá Rzymskiego. Ten zá pilnośćią y zá pieczołowániem dźiwnym spráwił to/ iż sekty niezbożnych nie mogły nigdy wprowádźić się w iego szeroką Iurisdictią. Nástąpił po nim kśiądz Kromer/ ktory też namniey nie odstąpił od porządku Antecessorá swego. BotŁęczRel IV 111.

– Vpatrzywszy tedy Mahomet occasią napisał ieden zakon w ktorymby wszyscy mogli mieć nieiaką cząstkę. Ratowali go w tym dwai żydowie Apostatowie y dway haeretikowie łotrowie. BotŁęczRel IV 146.

– Bałwochwalcy idą powszechnie mowiąc od rzeki Obio az do Oceanu y po wszytkich wyspach ktorych iest bez liczby na tamtym Arcipelagu niezmiernym. BotŁęczRel IV 132.

– ROzszerzjłá się też wiárá Chrześciáńska y szerzy się vstáwicznie ná Oceanie Atlantskim/ przez Coloniae/ ktore tám wprowádźili/ częśćia Cásztiliani/ częścią Portogálczycy. BotŁęczRel IV 236.

– ROzszerzjłá się też wiárá Chrześciáńska y szerzy się vstáwicznie ná Oceanie Atlantskim/ przez Coloniae/ ktore tám wprowádźili/ częśćia Cásztiliani/ częścią Portogálczycy. BotŁęczRel IV 236.

– [...] á trwáło to ich sczęśćie ná woynách przez 300. lat/ pod ktorymi pośiedli wszytko to co leży miedzy rzeką Abiánem/ Oceanem Atláńskim/ y Hiszpánią/ y Sicylią/ y część Itáliey/ tákże y Fráńciey [...]. BotŁęczRel IV 210.

– Lecz nic bárźiey nie rátowáło rozszerzenia sekty iego iáko powodzenie ná woynách/ y rozmáite zwyćięstwá: gdyż Máhomet poráźił Persy/ został Pánem Arábiey: wypędźił Rzymiány z Siriey: á iego następcy potym rozszerzyli páństwo od Eufrátesu/ áż do Oceanu Athlántskiego; y od rzeku Czarney/ áż do gor Pireńskich: y nád to pośiedli byli Sicilią/ náieżdżáli Itálią y przez 300. práwie lat vstáwicznie/ przybawiáiąc sobie páństwá/ ábo trapili/ ábo podbiiáli/ wschodnie y zachodnie kráie. BotŁęczRel IV 147.

– Ze Franciey wywołani byli naprzod od Philipa Augusta a potym od Philipa pięknego [Żydzi]. BotŁęczRel IV 144.

– Ze Fránciey wywołáni byli naprzod od Philippá Augustá/ á potym od Philippá pięknego: ná koniec (ábowiem zá pieniadze dostawáli pozwolienia ná zwrácánie się) od Philippá Ludwiká/ ácz ich przećię zostáło potroszę áż do tego czásu w páństwie Auiniońskim. BotŁęczRel IV 144.

– Księgi wtore. W ktorych się mowi o Báłwochwálcách, o Zydách, o Mahumetánách, y o Chrześciánách Asiátickich, y Indiáńskich. BotŁęczRel IV 132.

– Przy gębie rzeki Obio iest ieden báłwan stáry iako Bábá trzymáiąc dwoie dzieci ná ręku iedno á drugie v nog ktory obywátele zowią złotą bábą. BotŁęczRel IV 133.

– Nie zostáłoby czásu przypomináć zabobony ich w czárách y w wieżdżbiárstwách y caerimoniae przy vmárłych ábo-wiem gdyż władza Brámmánnow iest bárzo stára y nawyższa v tych tám [w Indiach] ludzi; tedy iest to ku wierze podobna iż námnożyli tych báłámuctw y plotek swych nád miárę. BotŁęczRel IV 138.

– Ludzie z Nársingi wierzą naprzod w iednego Bogá [...]: á potym y w czárty/ iáko w tych co są przyczyną złego: y przetoż więtszą tym cześć czynią/ á niż owemu: y buduią im wiele y spániáłych báłwanic/ y bogácą ie wielkimi intratámi: W niektorych z tych mieszkáią ludzie/ ktorzy iákby zakonnicy pilnuią służby báłwanow: w drugich mieszkáią białegłowy po osobnych komorách/ y nábywáią zyskow z swey sprosności ku czci támtym bałwanicom. BotŁęczRel IV 136.

– CZESCI CZWARTEY, KSIĘGI TRZECIE. W ktorey się opisuią sekty Báłwochwálskie, Zydowskie/ Máhumetáńskie/ y Chrześćiáńskie/ W AFRYCE. BotŁęczRel IV 205.

– Tám gdy się zápuśćił [św. Tomasz Apostoł] ná budowánie kośćiołá/ kiedy mu się w tym zástáwiáli kápłani báłwochwálscy/ ábo też krol sam Ságámius; powiádáią/ iż przydáłá się táka rzecz/ ktora wiele pomogłá ku pokazániu onym bárbarom mocy Chrystusowey/ y prawdy Ewángeliey. BotŁęczRel IV 166.

– Z Tátárámi grániczą ludzie Chińscy vwikłáni rozmáitemi báłwochwálstwy: chwalą bowiem niebo słońce miesiąc y insze gwiazdy: y wynáleŹce rzemiosł; y tych ktorzy zá iáką dzielnością znáczną ku posłudze pospolitey ábo też ktorego człowieká pártikulárnego popisáli się zá żywotá. BotŁęczRel IV 133.

– Chwalą też [mieszkańcy krainy Pegu] nieiákie báłwany rękámi porobione ná kżtałt Pyrámidow AEgyptskich [...] Są to fábriki porobione z cegieł y z wapná/ pozłocone [...] ná wierzchách máią nieiákie gorki z żelázá/ z bánią/ ábo kápelluszem nád nią spiżánym/ około ktorego są dzwonki. BotŁęczRel IV 136.

– o zle vdáiąc Ministrowie niezbożni/ przywiedli Isábellę do tego/ áby publikowáłá wyroki Nerońskie przećiwko nim/ to iest/ áby deklárowáłá/ iż wpádli oni wszyscy w występek obráżonego máiestatu: áby roskazáłá rodźicom y opiekunom/ żeby przyzwáli swych synow y sierot z támtych Collegia: áby zákazáłá Bánkierom y kupcom/ żeby im nie posyłáli żadnych pieniędzy: á wszystkim áby zákazáłá prziymowáć ich do domu/ mowić z nimi/ y dáwáć im iákiegokolwiek rátunku. BotŁęczRel IV 57.

– Nie bawią się z niewiastami spolkuiąc z nimi [członkowie konwentów kapłanów Peguinów]. BotŁęczRel IV 136.

– Szátáństwo też záżywa wielkich sztuk bá y gwałtu áby ich czczono w postaci rozmáitych bestiy. BotŁęczRel IV 140.

– Lecz iż się wroćiemy do krolá Christierná: Ten iáko dał swym bestiálstwem occásią/ żeby byłá weszłá haeresia do Szweciey: tákże też y do tego pomogł/ iż się táż haeresia rozszerzyłá po Dániey: gdyz wroćiwszy się z Szweciey do domu swego/ pokazał się w krotki czás Lutheranem: ále choćiaż nárobił wiele złego; odniosł też iednák bárzo prędko zapłátę swey niezbożnośći [...]. BotŁęczRel IV 71-72.

– Lecz niezbożność Hussitow/ ácz się szeroko rozbiegłá po Czeskiey źiemi; nie bárzo iednák dáleko w ychodźi z gránic ich: áleć przećię otworzyłá zá czásem wrotá Nowochrzczeńcom ludźiom obrzydłym/ v wszystkich inszych dla ich bestyálstwá: á potym zaś powoli y Lutheranom/ Kálwinistom/ y Pikárdom. BotŁęczRel IV 25-26.

– W kśiążce de missa angulari pisze/ iż długo disputował z dyabłem: á iż go nákoniec dya beł przekonał swymi rátiámi/ dla ktorych muśiał znieść Mszą. A iednák zá tákimi/ y tyśiącem inszych bestialstw/ ználasł tákich ktorzy mu przychylni byli/ y ktorzy przyimowáli náukę iego. BotŁęczRel IV 4.

– Chineńczykowie/ śmieią się [...] z Bogow swoich [...] rzucaią przed nimi losy swe a iesli im lubo nie padaią tedy onym mizernym bożkom złorzeczą i kiymi ich biią. BotŁęczRel IV 134.

– [...] zbiorą naprzod niemáłą summę z iáłmużny y włożywszy ią sobie w biesági przepowiádáią kazánie ludzoim. BotŁęczRel IV 141.

– Chirgessowie wieszáią vmárłych ná drzewách nád ktoremi ich księża czynią kazánie kropiąc słuchácze krwią znieszáną z błotem z gnoiem y z ziemią. BotŁęczRel IV 133.

– Inszych tám ludzi nie grzebią ále ie palą żony tákże z nimi; ácz vbogie záraz á bogátsze w kilká dni po śmierci mężá. BotŁęczRel IV 137.

– Ná teráznieyszym też Biskupstwie niewiem by kto inszy miał W. M. złorzeczyć/ oprocz ludźi Bogá się nieboiących/ y w sumnieniu zápomniáłych/ ktorych W. M. nie rad widząc/ wedle powinnośći krzewić się im dopuśćisz. BotŁęczRel IV 7 nlb.

– Támci po więtszey części byli księżą z Bonzámi; á ci Pány y ludźmi wielkich dzieł. BotŁęczRel IV 140.

– Tám ieden krol Jápoński [...] zbudował 3800 kościołow z Conuentámi Bonzow ktore rozsádzone są w 16 dolinách. BotŁęczRel IV 139.

– O Báłwochwálstwie Iápończykow [...] Bonzi ich księża y Doktorowie dzielą się ná iedennaście ábo ná więcey sekt rożnych y sobie przeciwnych, zgadzáią sie iednák z sobą. BotŁęczRel IV 139.

– Nie mogą się żenić; iáko też áni Bonze zá mąż nie mogą iść. BotŁęczRel IV 139.

– Bonzi obrocili się od náuk do oręża. BotŁęczRel IV 139.

– bożkom BotŁęczRel IV 134.

– Teraz ci Brámmánni chwalą nieiákiego Párábrámmę y trzech iego synow. BotŁęczRel IV 138.

– W Indiey zwierzchność máią w Religiey z nawyższą władzą Brámmánni [...] á dizelą się ná dwie sekcie: bo niektorzy się żenią y mieszkáią w mieściech y máią to imię Brámmánni: drudzy bez żon żyią á zowią ich Ioghi. BotŁęczRel IV 138.

– Ci [Peguinowie] głowy golą á brody zápusczáią: vżywáią szat długich z rękawámi áż do nog. BotŁęczRel IV 136.

– W wielkiey żyią [Bramini] ostrości y ścisłości z iáłmużny: Chodzą pielgrzymuiąc po Indiey y wstrzymawáią się od wszelkiey roskoszy y od vciechy cielesney áż do pewnego czásu: po ktorym zostáną Abdutámi. BotŁęczRel IV 138.

– w czárty BotŁęczRel IV 136.

– dyabły BotŁęczRel IV 134.

– Vpatrzywszy tedy Mahomet occasią napisał ieden zakon w ktorymby wszyscy mogli mieć nieiaką cząstkę. Ratowali go w tym dwai żydowie Apostatowie y dway haeretikowie łotrowie. BotŁęczRel IV 146.

– Po trzech dniách/ białegłowy y dzieci ciągną go [więźnia] y tárgáią/ iuż ná te/ iuż ná owę stronę/ powrozámi/ ktorymi iest obwiązány w pás: druga záś gromádá ciska nań iábłkámi/ y fruktámi rozmáitemi: á on też zbieráiąc one frukty po ziemi/ ktore może/ ciska też nimi ná swoich przeszládowcow/ mscząc się tych złości/ ktore mu wyrządzáią: á w tey swey nędzy prosi podczás o ieść y o pić/ áby nábył sił. BotŁęczRel IV 86.

– HAEresiae/ Luterska y Kálwińska/ weszły znienagłá do Siedmigrodzkiey źiemie w roku 1562. bo ácz przedtym ią gábáły/ iednák ná ten czás iuż ią zgołá zepsowáły: y przywiodły powoli do tákiego kresu/ iż bliższa teraz iest od Máhometáństwá/ á niż do Chrześćiáństwá. BotŁęczRel IV 35.

– NIezbożność heretycka zá czásow naszych/ iest iáko niewstydliwa wszetecznicá/ co owo powolna iest káżdemu/ ná wszeláką niecnotę: y iáko oná sławna korteziánká v Sálustiusá: o ktorey mowi: iż ták ćielesnośćią gorzáłá/ że częśćiey gábáłá mężczyzny/ á niż onę gábano. BotŁęczRel IV 61.

– W Láćinnikách tám zrodzonych/ ták w Constántinopolskich/ iáko y w Gáláckich/ pokázuie się wiárá y nabożeństwo sczere przećiw stolicy Apostolskiey/ tákże gorącość y stáránie niewymowne o kośćioły/ ktore im iescze pozostáły/ y o zakonniki. Iest w gálácie 8. kośćiołow/ y ieden Conuent Dominikáński/ á w nim 4. zakonnikow/ y drugi Fránćiszkanow/ Obeseruántow z 10. Bráćiey. BotŁęczRel IV 123.

– Przy gębie rzeki Obio iest ieden báłwan stáry iako Bábá trzymáiąc dwoie dzieci ná ręku iedno á drugie v nog ktory obywátele zowią złotą bábą. BotŁęczRel IV 133.

– Potomkow ich znáyduie się podziś dzień bárzo wiele w krolestwie Válentskim: (powiádáią żeby ich miáło bydź 22000 Fámiliy) nawięcey ich było w krolestwie Gránátskim bo też ta napośledzey odiskana z ręku Maurow [...]. BotŁęczRel IV 145.

– Pod czás wierszámi y śpiewániem pełnym vciechy y melodiey podnoszą ich do niebá: y ofiáruią im kury y gęsi grzecznie przyprawione y ryż y głowy wieprzowe (ktore zá nalepsze potráwy poczytáią w Chinie) y naczynie winá [...] BotŁęczRel IV 134.

– A szátáństwo tez záżywa wielkich sztuk bá y gwałtu áby ich czczono w postaci rozmáitych bestiy. BotŁęczRel IV 140.

– Krolowa bacząc się być vciśnioną od strony przeciwney/ áppellowáłá do Papieżá. A przyczyny áppelláciey były/ iż oná w tym krolestwie cudzoziemką byłá/ á pan tego krolestwá był przeciw niey Actorem: więc że też sędziowie iemu powinnieyszy byli y obwiązáni/ ieden zá práwem hołdowniczym/ y dla Biskupstwá Wintońskiego/ y dla Arcybiskupstwá Iorskiego/ á drugi dla kościołá Sárisberiey. BotŁęczRel IV 42.

– Postępowáłá tedy y pomnażáłá się co dźień Religia y nabożeństwo w krolestwie: nápráwowáły się kośćioły: poświącano ołtarze: budowano znowu ábo opráwiano klasztory mniszkom/ y Conuenty zakonnikom: ludźie z prágnieniem niewymownym/ zbiegáli się hurmámi ná Msze/ do Spowiedźi/ do Communiey/ do Bierzmowánia/ (ktory Sákráment w wielkiey vczćiwośći y powadze bywał w Angliey) ná obrządki chwały Boskiey. BotŁęczRel IV 52.

– Ná ten czás Vgonotscy ministrowie rozumieiąc/ iż zá onym kazániem swym/ ktorego im iuż pozwolono/ nábyli creditu/ y reputátiey/ y owszem mocy y wolnośći ná wszytko złe; odmienili z więtszym zápędem y z więtszymi śiłámi onę swą pierwszą Impresę: ábowiem spráwiwszy to/ iż Vgonotowie/ porwáli się do oręża ná Pariżány; oni sámi chodźili po mieśćie/ iedni pieszo/ drudzy ná koniu z dobytymi szpadámi w ręku/ wołáiąc: Ewángelia/ Ewángelia. BotŁęczRel IV 92.

– Powiádáią/ iż insza iest słowo Boże/ á insza Chrystus. BotŁęczRel IV 157.

– W pospolitośći mowiąc/ bárźiey się pomázáłá haeresią Anglia/ á niż Wália: (ábowiem też haeresiae naprzod były wydáne ięzykiem Angielskim/ á potym nierychło Wáleskim) y więcey miástá/ á niż powiáty: bárźiey mieyscá co przy morzu/ á niż te co we śrzodku źiemie/ dla obcowánia z cudzoźiemcámi: więcey nákoniec te bliskie dworu miástá ludźie/ á niż od nie[g]o odlegli. BotŁęczRel IV 60.

– W Indiey zwierzchność máią w Religiey z nawyższą władzą Brámmánni [...] á dzielą się ná dwie sekcie: bo niektorzy się żenią y mieszkáią w mieściech y máią to imię Brámmánni: drudzy bez żon żyią á zowią ich Ioghi. [...] Chodzą pielgrzymuiąc po Indiey y wstrzymawáią się od wszelkiey roskoszy y od vciechy cielesney áż do pewnego czásu: po ktorym zostáią Abdutámi/ to iest/ wolnemi od praw/ y iákby iuż nie grzeszącemi. BotŁęczRel IV 138.

– Przetoż iescze y dźiś Abyssini powiádáią/ iż nád Nilem ku zachodowi/ mieszka bárzo wielki narod żydowski pod iednym krolem możnym. Y niektorzy Cosmográfowie dźisieyszy kłádą w támtych kątách/ iednę Prowincią/ ktorą zowią źiemią Zydowską [...]. BotŁęczRel IV 208.

– Korzeń tego wszytkiego zgorszenia byłá chuć nieokiełznána ku iedney niewieśćie/ ktorą on [król Henryk VIII] przełożył nád Bogá/ y nád kośćioł iego. Przysádźiły się potym do wszeteczeństwá iego/ łákomstwo y okrutność: y ná tych fundámentách vrosł ten nowy kośćioł Angielski. BotŁęczRel IV 47.

– [Miasto Mordin] leży ná gorze ták wysokiey/ iz też Turcy powiadáią/ że mieszkáńcy iego nie widáią nigdy ptástwá latáiacego nád swymi głowámi. BotŁęczRel IV 162.

– Nie zá długo przyiácháli Polus/ máiąc władzą zupełną Legácką/ tákże y Kśiążę. BotŁęczRel IV 51.

– A tám stany drugiego dniá pochwaliwszy/ y przyiąwszy vpomnienie y rádę Legatowę/ prośiły krolá y krolowey/ áby się zá nimi przyczynili/ y przeiednánie y łáskę im ziednáli. BotŁęczRel IV 51.

– Pierwszy był/ iż ktokolwiekby iedno: od 16. lat/ zbrániał się chodźić ná kazánie/ y ná modliwtwy haeretyckie/ żeby wienien był płáćić 20. libr Angielskich/ co vczyniło 70 szkutow ná Mieśiąc. BotŁęczRel IV 58 .

– Miedzy inszemi Pogány/ ktorzy mieszkáli w tymże mieśćie/ znáydowáli się y tácy (o ktorychesmy indźiey mowili) ktorzy ná pewnych mieyscách mieszkáiąc/ á zwano ich Logi/ vbiorem grubym/ y żywotem ostrym/ stáráli się zdobywáć sławy o cnoćie y świątobliwośći swey. BotŁęczRel IV 194.

– Ten wiedząc dobrze/ iáko krol złego był sercá przećiw Kośćiołowi/ względem oney przychylnośći Arcybiskupiey pokazáney Duńskiemu/ y dla skłonnośći/ ktorą Curia Romana kwoli Cesárzowi okázowáłá temuż Duńczykowi w rzeczách iego; zrozumiał iż iuż czás przyszedł/ áby krol ten y krolestwo iego poćiągnione było do Lutheryey. BotŁęczRel IV 65.

– Napierwszy ktorzy pili z kubká Lutrowego/ y inszych Mistrzow niezbożnych náuk/ byli Prussacy: ábowiem tám naprzod kupcy z towárámi swymi/ przyprowádźili też y trućiznę Niemiecką/ y roźlali ią częśćią przez obcowánie swe/ częśćią przez kśięgi: á potym Praedikántowie y Klechowie ná wielu mieyscách popsowáli Religią. BotŁęczRel IV 110.

– Niektorzy mieli zá Bogá słońce/ ábo mieśiąc/ drudzy drugie rzeczy niebieskie ábo źiemskie/ własnie iáko AEgiptczykowie stárzy. Co vłácniło/ y łácni bárzo wprowádzenie tám Alkoranu y Máhumetostwá. BotŁęczRel IV 141.

– Zostáwił dwor pełen Politikow: to iest/ ludźi ktorzy nie wierzyli nic inszego/ tylko co im pożytek vkázowáło/ łákomych/ łupieżnych/ prágnących czći; bez sumnienia/ bez wiáry/ y bez Bogá. BotŁęczRel IV 47.

– Nic sobie nie ważą swych báłwanow/ przetoż łácno się chwytáią raz sekty Máhumetskiey/ drugi raz wiáry Chrystusowey: lecz nie wiele się ná obie oglądáią. BotŁęczRel IV 199.

– Posłány tu był od Oycá Xáueriusá nieiáki Pr. Gáspár Berzeus z Gudy miástá z Zelándiae, ktory sobie ták tám postępował/ […] odwodząc gorąco y skutecznie bárzo Chrześćiány z Europy od małżeństwá z białymigłowámi Máhumetankámi/ ábo Zydowkámi […] vcząc wiáry Chrześćiánskiey y Cáthechismu dźiatek y niewolnikow/ y ludu pospolitego. BotŁęczRel IV 193.

– Miedzy wielą sekt Máhometáńskich są też Morobitowie/ ktorzy prowádzą żywot nawięcey po pusczách/ á obieráią się koło professiey Philosofiey/ Etiki/ máiąc niektore principia rożne od Alcoranu. BotŁęczRel IV 148.

– Ociec Máhometow był nieiáki Abdálá báłwochwálcá z pokolenia Ismáelowego á matka iego była Henniná zydowká: oboie podłey y vbogiey Conditiey. BotŁęczRel IV 146.

– Zá ktorą occásią Páywá/ począł discurrowáć szeroce o niezbożnośći y márnośći sekty Máhumetowey; á z drugiey strony o prawdźie y sczerośći zakonu Chrystusowego. BotŁęczRel IV 197.

– Máią Kátholicy niektore mieyscá táiemne […]: lecz zbierowie y szpiegowie/ iáko pśi śledzący/ przeniknęli y wymácáli káżdy kąćik: y ták nie máią tám iuż inszych vćieczek y ochron/ tylko iáskinie/ doły/ á máclochy. BotŁęczRel IV 58.

– Márchionowie Brándeburscy tákże wwiązáli się w kośćioły y ich dochody/ iáko w Máydeburski/ Náuelburski/ y Segubski. BotŁęczRel IV 9.

– HAEresiae/ Luterska y Kálwińska/ weszły znienagłá do Siedmigrodzkiey źiemie w roku 1562. bo ácz przedtym ią gábáły/ iednák ná ten czás iuż ią zgołá zepsowáły: y przywiodły powoli do tákiego kresu/ iż bliższa teraz iest od Máhometáństwá/ á niż do Chrześćiáństwá. BotŁęczRel IV 35.

– Chrześćiánie vdáli się do Máhumetánstwá zá niedostátkiem kśiężey. BotŁęczRel IV 14.

– Isábellá záś ácz iey vśilnie żądano/ áby byłá znowu vtwierdźiłá/ y moc dáłá małżeństwom duchownych; nigdy tego iednák nie vczyniłá: tylko postánowiłá/ żeby nie bráli żony inszey/ iedno ktoraby zá vczćiwą poczytano: ále iednák trudno się żenić mogą/ tylko z podłemi małpiskámi. BotŁęczRel IV 55.

– Dla czego niektórzy przywiedzeni do ostatniej desperacji/ rzucali syny swe do studzień/ drudzy się sami zabijali: wiele ich też przekonani takimi trudnościami i kłopotami/ podawali się i chrzcili: Niektórzy z tych potym pojachali za lepszą pogodą do Italii/ i osiedli się w Ferarzu/ w Mantujej/ w Wenecji/ nazywając się Marranami: a nakoniec założyli jednę niemałą Synagogę w Pisie. BotŁęczRel IV 145.

– Ná co gdy się Potryárchá nietrudnił áni przećiwił; przywiodł go też do tego/ áby ná támte mieyscá przyzwał przez listy dwu Oycow Iezuitow/ ktorzy dla pomocy duchowney Mármitow/ mieszkáli ná ten czás w gorze Libáńskiey. BotŁęczRel IV 215.

– Pátriárchá Máronitski iest z Czerncow ś. Antoniego. Obieráią go Biskupi y Czerncy: á potym go confirmuie stolicá Apostolska. BotŁęczRel IV 164.

– Pátriárchá potym dáie 200. Rubli Wielkiemu Kniáźiowi/ zá to másztálerstwo. BotŁęczRel IV 130.

– Abubequer fundował sektę Melchią/ ktorey się ięli powszechnie Arábowie/ Sáráceni y Africani. BotŁęczRel IV 148.

– O Melchitách. MELchity názywáią od Melech/ co się rozumie krol ábo kśiążę: ábowiem ći w wierze y w soborách szli záwsze zá przykłádem y zá poważnośćią Cesárzow Constántinopolskich. BotŁęczRel IV 155.

– [...] y roskazáłá też/ áby wedle postánowienia oycá iey/ Biskupi byli stánowieni ode dwu ábo ode trzech Biskupow przytomnych/ zá dozwoleniem Metropolitaná/ y zá listem krolowey. BotŁęczRel IV 54.

– Pod tym imieniem Iákubitow żyie iedná część Cháldeyczykow/ ktorzy mieszkáią po wśiách y miástách Mezopotámskich/ Bábilońskich/ y Syriyskich: y iest ich do 160000. domow/ trochą mniey ábo więcey: á naprzednieysze są w Aleppo/ w Cárámit/ y w Tur gorze Mesopotáńskiey. BotŁęczRel IV 162.

– Pod tym imieniem Iákubitow żyie iedná część Cháldeyczykow/ ktorzy mieszkáią po wśiách y miástách Mezopotámskich/ Bábilońskich/ y Syriyskich: y iest ich do 160000. domow/ trochą mniey ábo więcey: á naprzednieysze są w Aleppo/ w Cárámit/ y w Tur gorze Mesopotáńskiey. BotŁęczRel IV 162.

– Milortowie w Szkotiey 80. Mindski kośćioł záráżony srodze 15 Mindoch W. X. Litewski 116. Ministri Kálwinscy pierwszy w Polscze 114. Ministrowskie żony nierządnice/ y synowie bękárći 50. BotŁęczRel IV 13.

– Wszedł záraz po nim Milord Lyndesáy/ człowiek ánimuszu y poyźrzenia Tátárskiego: y ten iey powiedźiał: przyszedłem tu/ práwi/ od szláchty/ ktora chce tego po tobie/ ábyś się podpisáłá ná to postánowienie/ ktore v mnie baczysz ná kárćie/ y żebyś vstąpiłá Korony swemu synowi. BotŁęczRel IV 82.

– W roku 1582. Herman Scámborg/ dostawszy przez oszukánie confirmátiey ná kośćioł Mindeński od Grzegorzá XIII. poiął zá żonę corkę Iuliuszá z Brunszwiku/ á w zamiánę posagu po niey/ dał Henrikowi Iuliuszowi synowi Kśiążęcemu támten kośćioł. BotŁęczRel IV 10.

– Kśiążętá Sáskie/ opiekáią się kośćiołmi/ Misneńskim/ Mesburgskim/ y Náyburgskim/ własnie iák dźiedźicznymi Páństwy. BotŁęczRel IV 9.

– Morábitowie Máhumetánska sektá BotŁęczRel IV 14.

– Miedzy wielą sekt Máhometáńskich są też Morobitowie/ ktorzy prowádzą żywot nawięcey po pusczách/ á obieráią się koło professiey Philosofiey/ Etiki/ máiąc niektore principia rożne od Alcoranu. Ieden z tych był ow Morábitá/ ktory lat przeszłych niedawnych/ pokázuiąc imię Máhometá wyráżone ná swych pierśiách (wodką iákąś mocną rozumiem/ ábo czym inszym podobnym) wzburzył wielką liczbę Arábow w Africe/ y obległ Tripolim/ kędy wydány od iednego swego Kápitaná/ został więźniem v Turkow/ ktorzy posłáli iego skorę wielkiemu Cárowi swemu. BotŁęczRel IV 148.

– Nikielsprug iest miásto znáczne/ y niemáłe w Moráwie: to wszytko przyięło wiárę Kátholicką w roku 1581. z swymi pobliskiemi osádámi: tám Biskup drugiego roku bierzmował do 400. osob/ y postánowił tám 8. kośćiołow. BotŁęczRel IV 27.

– Weszli nákoniec do bogátego krolestwá Chińskiego/ y tám pobudowáli Moschi swe/ y gdźieby byli Portogáłczykowie w Indiey y w Málukách/ á potym Cásztiliani w Philippinách/ nie záśiedli wprzod/ y nieprzerwáli im mieczem y opowiádániem Ewángeliey ś. ich zamysłow/ iużby do tego czásu pośiedli byli bez liczby krolestw w támtym wschodnim kráiu. BotŁęczRel IV 151.

– Obrázy Boskie y Swiętych w wielkiey vczćiwośći máią/ á zwłasczá Krzyżá ś. ktory máluią/ ábo też ná miedźi y ná drzewie wyrażáią/ y przy sobie wszyscy mośiężne noszą ná szyiey/ zá znák przesławnego Chrześćiáństwá swego: po domách/ y po drogách/ po vlicách/ po cerkwiách/ wszędźie pełno krzyżow. BotŁęczRel IV 131.

– Chowáią świece zapalone w láterniách/ żeby wokoło nich nie gorzáły/ motelice ábo komorowie: w potrzebie przyzywáią niektorych inszych z sweyże sekty/ ále surowszego żywotá y ostrzeyszego; żeby zbieráli z grzbietá ich źwierzątká owe/ co się z ćiáłá nászego rodzą/ á oni ie sadzáią ná swoie ćiáło. BotŁęczRel IV 137.

– Ná tego tedy nábiegł on Oćiec Iezuitá/ łágodnymi á wdźięcznymi postępkámi swemi z nim/ ziednał sobie v niego chęć y towárzyską miłość: y rozmawiáiąc z nim częstokroć/ o powśćiągliwośći/ o czystośći/ y o wszelkiey inszey cnoćie/ przywiodł go ku zámiłowániu świátłośći y prawdy Chrześćiáńskiey. BotŁęczRel IV 194.

– NIezbożność haeretycka zá czásow naszych/ iest iáko niewstydliwa wszetecznicá/ co owo powolna iest káżdemu/ ná wszeláką niecnotę: y iáko oná sławna korteziánká v Sálustiusá: o ktorey mowi: iż ták ćielesnośćią gorzáłá/ że częśćiey gábáłá mężczyzny/ á niż onę gábano. ták y haeresia/ częśćiey się nádawáłá sámáż ludźiom niezbożnym/ y złych postępkow/ iáko wypátrzyćielká/ ábo iák towárzyszká/ y owszem sługá/ y pośrzedniczká ná wszelką sprosność niesłycháną; á niżby iey miano szukáć. BotŁęczRel IV 60.

– Rátowáli go w tym dwáy Zydowie Apostátowie/ y dwáy haeretikowie łotrowie/ z ktorych ieden był Ioánnes z szkoły Nestoriuszowey/ á drugi Sergius z sekty Arriuszowey. BotŁęczRel IV 146.

– Haeretykom vrzędy zlecáć niebespieczno BotŁęczRel IV 11.

– Trzymáią [Syjamczycy] że ná ten czás [przy końcu świata] vkażą się ná niebie siedm oczy słonecznych ktore gorącem niepodobnym wysuszą rzeki y morze y spalą ziemię [...]. BotŁęczRel IV 135.

– Przypomniałem tę superstytią ku wierzeniu niepodobną białych głów Nársingskich [o samospaleniu wdów]/ żeby káżdy obaczył iák wiele może zwyczay w ktorym się zrodzimy [...]. BotŁęczRel IV 138.

– Gdy przybyli do Portogálliey/ Patrem Xauierum krol/ wiedząc przedtym o iego cnoćie/ dźiwnie czćił/ y zálećiwszy mu gorącą spráwę Chrystusowę w Indiey/ dał mu iedno Breue Pápieskie/ w ktorym był vczyniony Nuntiusem stolice Apostolskiey z wielką władzą w támtych kráiách: wśiádáiąc niechćiał z sobą bráć nic dla śiebie/ áni dla swych towárzyszow/ oprocz po iedney sutánnie grubey ná káżdego/ á trochę kśiag potrzebnych: y Komesowi de Castanera (á ten z roskazánia krolewskiego miał opátrowáć ich potrzeby) gdy mu mowił/ iż nieprzystało Nuntiuszowi Papieskiemu iecháć ták zgołá bez żadnego sługi [...]. BotŁęczRel IV 174.

– [...] oycowie s. Fránćiszká/ ácz mieli w Goey ieden dobry Conuent; zábáwieni iednák byli w nocy y we dnie/ odpráwowániem zwyczáynym obrządkow Boskich/ y pogrzebámi vmiárłych/ etc. ták/ iż máło czásu mieli obchádzáć okoliczne kráie/ y pilnowáć káthechismu/ y inszych zabaw/ ktore należą do náwrácánia y ćwiczenia ludźi. BotŁęczRel IV 172.

– Chwalą ten báłwan Iugrowie/ Obdorani/ y Condorani/ y ofiáruią mu futrá drogie: czynią mu też obiáty z ieleni/ kropiąc krwią ich/ gębę y oczy onego báłwaná. Poki trwa tá obiátá/ kśiądz ich/ rádźi się onego báłwaná/ o przyszłych rzeczách/ y odnośi podczás odpowiedźi. BotŁęczRel IV 132.

– Duchowni osobno bywáią od pospolstwá przegrodzeni ściáną wywiedzioną śrzodkiem cerkwie. á ma tá ściáná dwoie drzwi/ z ktorych iedney zowią Cárskie/ y nie otwieráią ich nigdy/ tylko kiedy niosą zgotowáną hostią ku ofierze obiedniey. BotŁęczRel IV 132.

– [...] á trwáło to ich sczęśćie ná woynách przez 300. lat/ pod ktorymi pośiedli wszytko to co leży miedzy rzeką Abiánem/ Oceanem Atláńskim/ y Hiszpánią/ y Sicylią/ y część Itáliey/ tákże y Fráńciey [...]. BotŁęczRel IV 210.

– Lecz nic bárźiey nie rátowáło rozszerzenia sekty iego iáko powodzenie ná woynách/ y rozmáite zwyćięstwá: gdyż Máhomet poráźił Persy/ został Pánem Arábiey: wypędźił Rzymiány z Siriey: á iego następcy potym rozszerzyli páństwo od Eufrátesu/ áż do Oceanu Athlántskiego; y od rzeku Czarney/ áż do gor Pireńskich: y nád to pośiedli byli Sicilią/ náieżdżáli Itálią y przez 300. práwie lat vstáwicznie/ przybawiáiąc sobie páństwá/ ábo trapili/ ábo podbiiáli/ wschodnie y zachodnie kráie. BotŁęczRel IV 147.

– ROzszerzjłá się też wiárá Chrześciáńska y szerzy się vstáwicznie ná Oceanie Atlantskim/ przez Coloniae/ ktore tám wprowádźili/ częśćia Cásztiliani/ częścią Portogálczycy. BotŁęczRel IV 236.

– A iesliby mu kto nie ziścił obietnice wráca się y trapi onegoż patientá ták długo áż się mu viści. BotŁęczRel IV 140.

– Buduią im [swoim bogom] kościoły y śluby oddaią. Chwalą teź dyabły z piekłá y conterfetuią ich opásánych węźámi z ogniem pałáiącym z pászczeki. BotŁęczRel IV 134.

– Trzeciego dniá vbrawszy się w napysznieysze száty co ich tylo máią iádą ná ono mieysce kędy był spalony ich mąż. Tám wstąpiwszy ná iedno wydáne mieysce vpomináią białegłowy w około stoiące żeby pámiętáły ná powinność ku swym małżonkom wyrządzáiąc im táką cześć. BotŁęczRel IV 137.

– Bástárd obaczył/ iż zá postępkiem ták niespodźiewánym/ zátrudnił swe rzeczy: á żeby się z tych trudnośći wywikłał/ kuśił się w przod/ iákby Grábię zábić y oycá iego/ á krolową osádźić ná zamku Locheuin. Lecz gdy mu się to niepowiodło/ puśćił głos przez Ministry Kálwińskie/ iż Grábiá de Harle był Papieżnikiem/ y że krolowa nie dla czego inszego zań poszłá/ tylko áby wierne wynisczyłá (ták się oni niezbożniey názywáli) á ták potrzebáby ich vprzedźić/ pokiby cudzoźiemskie śiły nie przyszły do krolestwá. BotŁęczRel IV 79.

– Naprzod się náwrociłá do wiáry ziemiá Tigia; y tey ziemie ięzykiem wszytkie pismá iáwnie podziś dzień wydáią: Vpádli potym wespoł y z Costámi Égyptskiemi w haeresią Eutichiáńską/ pod Pátryárchy Alexandriyskiego posłuszeństwem będąc/ ktoreg[o] oni przyznawáią zá głowę/ y zá Doktorá/ od ktorego też miewáią swego Abunę/ to iest Pátryárchę. BotŁęczRel IV 219.

– Ale iż się do rzeczy nászey wroćimy/ są ták pilni Pánowie heretyccy/ áby wprowadzáli do Państw swych/ heresiae swe ktore sámi trzymáią; iż zá czásow nászych w Pálátinaćie Reńskim/ támći nędzni ludźie/ muśieli cztery ábo pięć kroć przechodźić od sekty Kálwińskiey do Lutherskiey/ y záś od tey do támtey/ iáko się podobáło támtemu Comesowi. BotŁęczRel IV 11.

– Nie godzi się im áni zábijáć/ áni pátrzyć ná zábicie rzeczy żywey: kupuią ptástwo żywe/ od tych ktorzy ie chcą pobić/ y wypusczáią ich. BotŁęczRel IV 137.

– Dał pewny termin zydom y Maurom ktorzyby się byli niechcieli pochrzcić áby pod nim wychodzili z Portogálliey. BotŁęczRel IV 145.

– Chciał nákoniec áby dzieci ich ktore nieprzechodziły 24 lat [...] wspieräiąc się w tym ná opieniey osobney Szkotowey - były wszytkie ácz też przeciw woley rodzicow zátrzymáne y pochrzczone. BotŁęczRel IV 145.

– y owszem wszędźie wszyscy pod niebiosá práwie wynośili: iż nie wspomnię nic/ iáko świádomey wszytkim rzeczy/ vrzędu W. M. przy boku Krolá I. M. Podkánclerskiego/ ná ktorym/ ácz iest bárzo trudny/ rádźiby byli wszyscy obywátele Koronni W. M. do śmierći widźieli. BotŁęczRel IV 7 nlb.

– Nie zostáłoby czásu przypomináć zabobony ich w czárách y w wieżdżbiárstwách y caerimoniae przy vmárłych ábowiem gdyż władza Brámmánnow iest bárzo stára y nawyższa v tych tám ludzi; tedy iest to ku wierze podobna iż námnożyli tych báłámuctw y plotek swych nád miárę. BotŁęczRel IV 138.

– Gdy iuż był podrosł Arábowie Sceniti ktorzy zwykli záieżdżáć y kráść wszędzie poimáli go też y przedáli iednemu kupcowi Perskiemu. BotŁęczRel IV 146.

– Poháńbiłá tá spráwá dźiwnie Luterany/ ktorzy do tego czásu nie mogli nigdy y iednego szátáná wygnáć: á nie mniey też vćieszyłá Chrześćiány/ ktorzy baczyli/ iż się odnawiáią przez kápłany Kátholickie/ cudá Apostolskie. BotŁęczRel IV 29.

– Przebiegał Criminalis káżdy mieśiąc wszytkie ony kąty/ ktore się rozćiągáią (zámykáiąc tám y ludźie Mácoie) iákby ná 200 mil/ pokrzepiáiąc wszędźie y náukę/ y duchá onych nowych Chrześćian: á mieli nászy iedno máłe mieysce ku pułnocnemu kráiowi/ blisko państw krolá Bisnagae... BotŁęczRel IV 177.

– ...pokázuiąc krolowi (iáko czynili ći wszyscy/ ktorzy chćieli wprowádźić kędy haeresiae zá czásow nászych) rospustę y złe spráwy Duchowieństwá/ bogáctwá niezmierne y możność zbytnią Biskupow/ zkąd pochodźiły niebespieczne seditiae y tumulty/ przelewánia krwie/ wypychánie Krolow/ mieszánie páństwá: nie zámilczáiąc też/ iák wieleby mogło przyść mu ku połatániu rzeczy iego/ gdyby się zbogáćił z Intrat Kośćielnych/ przywiodł go łácniuchno do Haeresiey. BotŁęczRel IV 66.

– Naprzod bowiem/ nie tylo Kátholicy/ ále też y haereticy biorą to sobie zá niecześć/ áby corki miáły być zwáne popowskimi żonámi: potym też y dla tego/ iż áże do tego czásu/ práwá Koronne nie ápprobowáły tákich małżeństw/ y przeto poczytáią ie zá porubstwá/ y potomstwá z nich máią zá bękárty. BotŁęczRel IV 55.

– ...ábowiem wroku 1556. Ottho Henrik Palatinus Reni, y Kárzeł Marchio Badae, wykorzenili Mszą ś. y wiárę Kátholicką z swych państw: ták postępuiąc Nicolaus Galla, pośiał też kąkol Lutherski w Rátisbonie/ á Martinus Kemnicius w Brunszwiku. BotŁęczRel IV 7.

– Ow ktory był głową inszych (á ten prowádźił żywot bárzo ostry/ zápusczáiąc brodę y włosy ná głowie długo/ á nigdy ich nie czesząc/ ćiáło wszytko popiołem posypuiąc/ száty podrápáne nosząc/ twarzy też był suchey y pośiniáłey) dostąpił był ták wysokiego o sobie y o swey świątobliwośći rozumienia; iż krol Ormuski/ z wielkiego głupstwá y z prosnych zabobonow/ piiał tę wodę/ ktorą on nogi vmywał. BotŁęczRel IV 194.

– Przybywszy do Dániey/ obrał záraz niektorych Biskupow swey fáctiey/ ná mieysce onych pobitych we Szweciey/ przećiw zwyczáiowi y przywileiom Cápituł Szweckich y Gotskich; ktore zwykły były obieráć Biskupy z pośrodku śiebie/ y vprośił ná to Confirmátią w Rzymie przez Sprawce Cesárskie/ ktorzy wszystką mocą bronili spraw Christiernowych/ względem iego żony. BotŁęczRel IV 64.

– Po tych pomienionych Dekretách/ haeresia/ iák potok bez támy/ rozbiegłá się wszędźie po Niemcech [...]. BotŁęczRel IV 7.

– Krolowa bacząc się być vciśnioną od strony przeciwney/ áppellowáłá do Papieżá. A przyczyny áppelláciey były/ iż oná w tym krolestwie cudzoziemką byłá/ á pan tego krolestwá był przeciw niey Actorem: więc że też sędziowie iemu powinnieyszy byli y obwiązáni/ ieden zá práwem hołdowniczym/ y dla Biskupstwá Wintońskiego/ y dla Arcybiskupstwá Iorskiego/ á drugi dla kościołá Sárisberiey. BotŁęczRel IV 42.

– [Wyznawcy Amidy] wsiádáią w nową barkę/ do szyie/ do rámion/ do bioder/ do vdow/ do nog náwiązawszy sobie kámieni: przybywszy ná głębokie morze/ przekolą barkę/ ábo wyskákuią do wody/ y ták się topią. BotŁęczRel IV 141.

– I tam postawiwszy jeden krzyż z kamienia/ przypowiedział/ iż kiedy morze przybędzie na to miejsce/ przyidą z dalekich krajów ludzie biali/ żeby wzbudzili nasienie i naukę/ którą on tam opowiádał. BotŁęczRel IV 167.

– Vpátrzywszy tedy Máhomet occásią/ nápisał ieden zakon/ w ktorymby wszyscy mogli mieć nieiáką cząstkę. [...] rozgłosił go pozwaláiąc tego wszytkiego/ co tylo namiętność y ciáło ludzkie lubi/ á niemniey też/ podáiąc wolność niewolnikom/ ktorzyby iedno do niego przystáli. BotŁęczRel IV 146-147.

– A ták iuż ći Fránći popsowawszy Páná/ y odćiąwszy go tákim sposobem od Kośćiołá y od Chrystusá/ przywiedli Dawidá do tego/ iż wstąpił ná pulpit/ y przy sámym Woiewodźie/ przy szláchćie/ y przy pospolstwie/ wyrzekł się sam y wywołał naswiętszą Troycą/ y Bostwo Páná Chrystusowo. BotŁęczRel IV 35.

– Rozumiem że tám więcey iest Puritanow/ á niż Protestántow/ y iest miedzy nimi wielka niezgodá. BotŁęczRel IV 59.

– Lecz nie mnieysze było rosproszenie dwoygá pokolenia ktore się były wrociły do zydowskiey ziemie: ábowiem gdy rebellizowáli Neronowi Cesárzowi doználi ná pokaránie śmierci zádáney Pánu Chrystusowi ostátniego wykorzenienia [...]. BotŁęczRel IV 143.

– Mowilismy ná swym mieyscu o Africe: tu dla iáśnieyszey wiádomości oznáymię o rosproszeniu ich po Asiey y po Europie záraz. BotŁęczRel IV 141-142.

– W Indiey zwierzchność máią w Religiey z nawyższą władzą Brámmánni [...] á dzielą się ná dwie sekcie: bo niektorzy się żenią y mieszkáią w mieściech y máią to imię Brámmánni: drudzy bez żon żyią á zowią ich Ioghi. [...] Chodzą pielgrzymuiąc po Indiey y wstrzymawáią się od wszelkiey roskoszy y od vciechy cielesney áż do pewnego czásu: po ktorym zostáią Abdutámi/ to iest/ wolnemi od praw/ y iákby iuż nie grzeszącemi. BotŁęczRel IV 138.

– Lecz niemász żadney kráiny w Polscze wolnieyszey y świebodnieyszey/ sczerszey y czystszey od tych haeresiy/ żarzliwey/ y mocnieyszey w dotrzymániu sczerey wiáry/ iáko Mázowsze [...]. BotŁęczRel IV 119.

– Biskup Augustae miástá zacnego/ iest Pánem częśći Szwábskiey źiemie/ ktorą zowią Alogią/ y kilku inszych miast. BotŁęczRel IV 21.

– Swiádczą o tym miástá Ginsburg/ Vertingá/ Almángáuia/ y insze: świádczą toż rozmáite klasztory zakonniczek/ ktorych iest niemáło w Szwabskiey źiemi: miedzy ktorymi iest tám ieden Kanoniczek/ ktore wszystkie są ze krwie zacney. BotŁęczRel IV 22.

– Lecz Henrik ślepnąc co dźień to bárźiey w miłośći ku Bolenie/ wypráwił Thomam Kranmerum do Rzymu/ áby tám bronił tego ná co się vsádźił: á do tego kazał zbieráć po krolestwie Fráncuskim y Niemieckim Theologow y Práwnikow/ áby iego Cáusy/ zá pieniądze gotowe/ y zá nagrody wielkie bronili. BotŁęczRel IV 42.

– chodźił wokoło przedawáiąc go/ y wołáiąc: kto z was chce kupić swego Bogá? y ználazł się ten/ ktory z nabożeństwá odiął go zá pieniądze z ręku tych świętokradźskich. BotŁęczRel IV 99.

– Tyrolskie Grábstwo czyste od haeresiy BotŁęczRel IV 15.

– Byłá w iedney wsi/ ośm mil od miástá/ iedná dzieweczká/ ná imię Anná/ haeretyczká/ ále nátury prostey: Tá miáłá ciotkę czárownicę/ ktora się iuż byłá oddawnych lat oddáłá zá łup szátáństwu/ y obiecáłá im też y onę swoię siestrzankę: Przetoż áby ią do tego námowiłá/ dáłá iey kilká iábłek pięknych y wdzięcznych/ ále vczárowánych y záklętych [...]. BotŁęczRel IV 29.

– Ow ktory był głową inszych (á ten prowádźił żywot bárzo ostry/ zápusczáiąc brodę y włosy ná głowie długo/ á nigdy ich nie czesząc/ ćiáło wszytko popiołem posypuiąc/ száty podrápáne nosząc/ twarzy też był suchey y pośiniáłey) dostąpił był ták wysokiego o sobie y o swey świątobliwośći rozumienia; iż krol Ormuski/ z wielkiego głupstwá y z prosnych zabobonow/ piiał tę wodę/ ktorą on nogi vmywał. BotŁęczRel IV 194.

– Przećiwnym sposobem Stenon/ ktory o inszych ták rozumiał/ iákim sam był/ chcąc vpewnić sobie possessią krolestwá ludzkośćią/ y chcąc áduersarzá przeiednáć dobrodźieystwy/ postárał się iż Gostáwowi/ synowi Henriká Trollá/ obiecáne było Arcibiskupstwo Vpsálskie/ vrząd w támtym krolestwie/ y względem władzey/ y względem bogactw/ przedni. BotŁęczRel IV 61.

– W pospolitośći mowiąc/ bárźiey się pomázáłá haeresią Anglia/ á niż Wália: (ábowiem też haeresiae naprzod były wydáne ięzykiem Angielskim/ á potym nierychło Wáleskim) y więcey miástá/ á niż powiáty: bárźiey mieyscá co przy morzu/ á niż te co we śrzodku źiemie/ dla obcowánia z cudzoźiemcámi: więcey nákoniec te bliskie dworu miástá ludźie/ á niż od nieo odlegli. BotŁęczRel IV 60.

– A szátáństwo też záżywa wielkich sztuk/ bá y gwałtu/ áby ich czczono w postáći rozmáitych bestiy. Wchadzáią w ćiáłá nędznikow támtych/ y trapią ich okrutnie. BotŁęczRel IV 140.

– Nie zostáłoby czásu przypomináć zabobony ich w czárách y w wieżdżbiárstwách y caerimoniae przy vmárłych ábowiem gdyż władza Brámmánnow iest bárzo stára y nawyższa v tych tám ludzi; tedy iest to ku wierze podobna iż námnożyli tych báłámuctw y plotek swych nád miárę. BotŁęczRel IV 138.

– Przypomniałem tę superstytią ku wierzeniu niepodobną białych głów Nársingskich [o samospaleniu wdów]/ żeby káżdy obaczył iák wiele może zwyczay w ktorym się zrodzimy [...]. BotŁęczRel IV 138.

– drudzy záś chowáią wiárę w táiemnicy sercá swego: á z inszey miáry áccommoduią się ku wyrokom tyráńskim: będąc báránkámi/ przybieráią się z boiáźni w wilczą skorę. BotŁęczRel IV 59.

– Ruś záś má dwie Arcybiskupstwá/ to iest/ Kiiowskie y Lwowskie/ ktorych oni zowią Metropolitámi: y 6. Biskupstw ábo Włádykostw/ to iest/ Połockie/ Wołodimierskie/ Hálickie/ Luckie/ Pińskie/ Przemyskie. BotŁęczRel IV 118.

– W nie ktorych kráiách Armeniey więtszey/ fámiliae są bárzo gęste; ábowiem wszytkie dźieći y wnuczęta ich żyią z swymi żonámi w pospolitośći/ w iednych domách/ pod iednym dáchem/ z oycámi y z dźiádámi... BotŁęczRel IV 160.

– Zowią ich Ioghi [...] Chodzą pielgrzymuiąc po Indiey y wstrzymawáią się od wszelkiey roskoszy y od vciechy cielesney áż do pewnego czásu: po ktorym zostáią Abdutámi/ to iest/ wolnemi od praw/ y iákby iuż nie grzeszącemi. BotŁęczRel IV 138.

– [Jan II przyiął ich ze dwiemá przednieyszemi Condytiámi] Jedná áby płácili 8 skudow od głowy: druga żeby po pewnym terminie wychodzili z krolestwá ináczey mieli trácić wolność. BotŁęczRel IV 145.

– Bywáli w Szweciey niektorzy krolowie bárzo okrutni/ y krwie przelewce/ ktorzy godnieyszy byli wpisánia miedzy Tyránny/ á niż miedzy krole. BotŁęczRel IV 61.

– Záżywáią nád ich mizernemi ćiáły łáncuchow żeláznych/ żeł wołowych suchych/ korbáczow: obręczy z beczek rozmokłych/ oleiu wrzącego/ łoiu wyskwárzonego/ słoniny rospusczoney. BotŁęczRel IV 238.

– Názáiutrz przyiáchał z Angliey Bástárd z ludem niemáłym/ ktory kazał wsádźić krolową do więźienia. BotŁęczRel IV 80.

– Námowili go naprzod/ áby się podpisał ná wyznánie wiáry/ ábo raczey niezbożnośći Kálwińskiey. co gdy vczynił zá rádą Politykow/ vtráćił z łáską Bożą/ y credit wszytek v sámychże haeretykow: á ći/ gdy był krol ná łowách/ wsádźiwszy go do więźienia/ przywiedli go záś do tego/ iż się muśiał podpisáć y przyśiądz/ że miał wyiácháć z krolestwá. co też potym vczynił... BotŁęczRel IV 85.

– Przetoż wsádzona byłá do więźienia/ y przekonána/ iż miewáłá spráwę z iednym swym brátem/ oprocz inszych/ iáwnie byłá strácona:... BotŁęczRel IV 45.

– Graekowie też tám mieli 4. Władykow/ ktorych obieráło pospolstwo/ ále ich confirmował potym Arcybiskup Láćinski: á ći mieli stolicę w Soliey/ w Cárpásso/ w Leffiar/ w Báffostárey: tákże ich wiele mieli wschodni Ormiánie/ Iákobitowie/ Máronitowie/ Nestoriani/ ále tych niewiele było. BotŁęczRel IV 127.

– Ci [Peguinowie] głowy golą á brody zápusczáią: vżywáią szat długich z rękawámi áż do nog. BotŁęczRel IV 136.

– Moskwá máią w Liwlanćiech Nareẃ zarzeczną/ y kilká inszych mieysc máłych/ w ktorych chowáią obrządki tákie/ o iákich indźiey powiemy. BotŁęczRel IV 114.

– Przy gębie rzeki Obio iest ieden báłwan stáry iako Bábá trzymáiąc dwoie dzieci ná ręku iedno á drugie v nog ktory obywátele zowią złotą bábą. BotŁęczRel IV 133.

– [...] mowi się tu o Religiey/ y do tego opisuie się w ktorychby teraz terminách było Zydostwo/ Pogáństwo Máchumetáństwo/ y Haeretyctwo w Europie/ y po wszytkim świećie [...]. BotŁęczRel IV 8 nlb.

– W Indiey zwierzchność máią w Religiey z nawyższą władzą Brámmánni [...] á dizelą się ná dwie sekcie: bo niektorzy się żenią y mieszkáią w mieściech y máią to imię Brámmánni: drudzy bez żon żyią á zowią ich Ioghi. BotŁęczRel IV 138.