– Przyiecháli też tám potym/ częścią z dworności; częścią dla hándlow kupieckich niektorzy Florentczykowie: ábowiem Franciscus Medici książę Tuszkánskie/ miał nieiákie záchowánie y obcowánie z Abissiny. BotŁęczRel III 151.

– Ten krol (ktory iednák iest z Sekty Máhumetáńskiey) máiąc wieczną professią/ woiowáć przećiw Chrześciánom Abissinom/ to iest poddánym Popá Ianá/ nábył v támtych Bárbárow sławy o swey świątobliwości. Czeka też ten/ áby niebożętá/ Abyssini pomdleli/ y ztruchleli támtym długim y cięszkim postem pięćdziesiątdniowym/ kiedy oni ledwo się mogą ruszyć około zabaw domowych: ná ten czás on wpada do ich kráiny/ pustoszy wsi/ wywodzi ludzie w niewolą/ y czyni nieoszácowáne szkody Abissinom. BotŁęczRel III 150.

– Kogoby iednák ná ták dálekie y trudne pielgrzymstwo nie zstáło/ żeby miał wielom/ ábo y wszytkim Monárchom/ co ich ná świecie/ przypátrzyć się: ábo choćby też zstalo/ áleby chćiał z więtszym pożytkiem tę peregrinatią odpráwić/ w tey tu kśiążce dogodźi się obiemá: bo y ow będźie tu miał/ iák na tablicy iákiey/ wszytko/ czego drugi y kilká lat/ y kilkánaśćie pewnie/ włocząc się po świećie/ nie widźiałby; gdyż ten Author/ nie tylko zá doświádczeniem własnym/ ále też y z inszych ludźi bywáłych/ y z kśiąg doświádczonych/ co tu pisał/ wyczerpnął: y ten drugi/ coby sam chćiał náwiedźić/ y oglądáć kráie ktorekolwiek/ ztądże będźie mogł mieć wprzod informátią/ y regestr nie iáki/ do snádnieyszego y porządnieyszego vpráwowánia kráiow/ Monárchow/ y przymiotow ich: y stánie tá książká dobre obiecádło káżdemu do Kosmográphiey/ y do historiey wszelákiey/ á zwłasczá do świeżey. BotŁęczRel III 4.

– Przetoż Cesarz nie iest ták słábym Pánem/ iáko go niektorzy czynią/ máło świádomi rzeczy/ ktore się ná świećie dźieią; dla tego iákby miał ábo ćiásne w gránicách Páństwo/ ábo niedostáteczne w żywność/ ábo vbogie w pieniądze/ ábo nędzne w ludźie: (bo ma szerokie/ żyzne/ bogáte/ ludne) lecz ráczey dla tego/ iż sąśiedztwo iego z Turkiem/ z ktorym grániczy od gor Kárpátskich/ áż do morzá Adriátickiego/ może znisczyć/ nie tylo osłábić/ możność iescze y więtszą/ niż iest iego. BotŁęczRel III 79.

– Na Seymach maią też pewną moc Posłowie ziemscy: tak zowią pewną szlachtę/ ktorzy są iakoby Agentowie z Seymikow partikularnych szlachty. BotŁęczRel III 44.

– Iesliby ie [mury obronne] też popsowano/ łacno y prętko może ie naprawić/ y łacniey ie może accommodować/ ku rozmaitym sposobom obrony y szkodzenia. BotŁęczRel III 56.

– Casztiliani y Andalogi/ ktorych kraina iest rownieysza y uciesznieysza/ accommoduią się choć też nie z chęcią/ ku temu/ co się barziey podoba ich Panu. BotŁęczRel III 4.

– Ma dwie Arcibiskupstwá/ w Armágnáku/ y w Cássel: ále mieysce nagrzecznieszye tám iest Dublin/ máiąc port dobrze obwárowány. Naludnieszya tey insuły stroná iest wschonia y południowa: lecz Prouinciae Vltoniae, Conachiae, y Manoniae, leżące bárźiey ku zachodowi y ku pułnocy/ są bárzo gorzyste y lásty zápusczone/ kędy przećię mieszkáią niektorzy Pánowie/ ochraniáiąc się tám ieźiorámi y pusczámi od niebespieczeństwá Anglikow. BotŁęczRel III 24.

– Nie dostawało Imperio [Cesarstwu Niemieckiemu] dwu rzeczy: naprzod ziednoczenia animuszow: a potym prędkości y ochoty w oney potędze. BotŁęczRel III 76.

– Śmiałość wielom służyć może/ y dodać się iey może rozmaitemi sposobami/ y z prędka zaraz/ animuszom żołnierskim. BotŁęczRel III 3.

– Stąd bowiem pochodzi/ rozróżnienie animuszow/ y obyczaiow mieszkańcow iż iednych są głupie y prawie dzikie/ a drugich stateczne y szlachetne. BotŁęczRel III 4.

– Dla pospolitego dobra approbowali w tey mierze ono co był Antipapa vczynił. BotŁęczRel III 70.

– Może iednak Krol/ po śmierci tych co trzymali dobra Krolewskie/ applikuiąc ie do Korony abo do stołu swego/ przyczynić sobie znacznie Intraty. BotŁęczRel III 46.

– [...] ná woynę pod Seget Emmánuel Kśiążę Sáwoyskie/ posłał 600. Arkibuserow ná koniech [...]. BotŁęczRel III 76.

– Arcibiskup Gnieźnieński/ ma nawyższą authoritatem pod Interregnami. BotŁęczRel III 43.

– Miedzy Praełatami pierwsze mieysce maią Arcibiskupowie Elektorowie a miedzy tymi zas moguntski ktory iest Kanclerzem Germaniey: a po nim są Koloński y Treuirski tamten Włoskim a ten Francuskim. BotŁęczRel III 73.

– Jest oprocz tych Panow podobno 34 inszych Książąt miedzy ktorymi maią pierwsze mieysce Arciksiążęta Rakuskie. BotŁęczRel III 73.

– Imperium Rzymskie (ktore w nawiętszey swey możnośći/ rozćiągáło się od Oceanu Hibernickiego/ áż zá Tigris rzekę/ y od Oceanu Atlántskiego/ áż do odnogi Perskiey/ y od Atlantu/ áż do pusczey Káledońskiey/ y przychodźiło do rzeku Albis/ y przechodźiło Dunay/ á to było zá Cesárzá Tráianá) poczęło się nákłániáć náprzod pod woynámi domowymi/ zá Gálby/ Otthoná/ Vittelliusá: ktorego czásu woyská/ co były ku obronie w Wielkiey Británniey/ poszły ad Terram firmam, á Olándia/ y bliskie niey kráie rebellizowáły: á prędko potym/ gdy gránice zostáły bez obrony/ Sármatowie przeszli Dunay/ Alánowie zás bramy Káspiyskie: Persowie nábyli śił y sławy: Gothowie przeszli Misią/ y Mácedonią/ á Fránkowie weszli do Gálliey. BotŁęczRel III 65.

– Ma nád to Papież páństwo Auiniońskie we Fránciey/ kędy są cztery miástá przednie/ y 80 inszych murowánych. BotŁęczRel III 203.

– A przeto iáko owemu/ ktory ma dostátek ludzi/ y baczy się dobrze sprawionym y potężnym/ przystoi nácieráć ná nieprzyiacielá/ y dáć mu bitwę. BotŁęczRel III 6.

– Leży iákoby miedzy Oderą y Mosą rzekámi; miedzy ostátkiem Wisły y rzeczką Aa/ ktora idźie nie dáleko od Gráuelingi/ y miedzy Oceanem Niemieckim y Báltyckim/ y miedzy gorámi Alpes. BotŁęczRel III 71.

– Turcy odpráwuią swe bánkiety ryżem á koziną/ ábo bárániną. BotŁęczRel III 109.

– Przywiodł Imperium do pierwszey reputátiey Constantin wielki; bo zágáśił domowe woyny/ y tyránny wygłádźił: y trzymał Bárbárskie narody/ y insze nieprzyiaćiele ná wodzy. BotŁęczRel III 65.

– Należy też niemáło ná koniách wybornych: bo Flánderskie wiele máią nád Frisońskie/ y Niemieckie tákże: Węgierskie y Polskie lepsze są. Dźiánet/ Turecki/ y Bárbárski koń iest dáleko prędszy nád pomienione. BotŁęczRel III 51.

– Nie ma [car] pod sobą Panow z titułami/ iako są u nas Książęta/ Baronowie [...] ale wszystka szlachta abo Baronowie/ są chłopi Carscy. BotŁęczRel III 58.

– Maią [Polacy] konie dobre [...] y insze szaty abo barwy złotem ysrebrem świetno osadzone/ y vpstrzone roznemi farbami. BotŁęczRel III 47.

– Iest to Moskiewski zwyczay/ pográniczne mieyscá y bliskie od nieprzyiacioł zostáwiáć puste/ żeby tám porosły lásy [...] y służyły iákby zá párkány y zá bászty miástom ich. BotŁęczRel III 60.

– Turcy [...] idą nápoły nádzy ná woynę/ y nie zákrywáią się tylko ná wstydźie: skąd idźie to/ iż im nie potrzebá owego mnostwá rzemiosł y rzemieslnikow/ iáko nam; kędy więtsza część robot iest należących do szat/ y do stroiow ludzkich/ ábo też do sukien ták roznych/ y do wełen/ do iedwabiow/ do płoćien: bárzo wiele ich też potrzebuią rozmáite kształty/ y fodze/ pięknośći farb/ pompá obićia/ y insze podobne rzeczy: lecz miedzy támtymi ludźmi wszystek práwie koszt obráca się ná sztukę báwełnianki/ ktora ich pokrywa/ od pásá do kolan. BotŁęczRel III 109.

– To głupia rozumieć iżbyś mogł ziednoczyć Niemiecką ziemię ábo żebyś miał spráwić co znácznego siłámi iey áż do tąd poki oni [...] będą przekłádáć Luthrá nád Christusá y náukę bestiálską ludzi niezbożnych y niecnotliwych nád Ewángelią. BotŁęczRel III 77.

– Wzięli wielkie Księstwo Siewierskie: tákże Páństwá Smoleńskie/ Bielskie/ Pskowskie/ Nowogrodzkie. BotŁęczRel III 53.

– Owemu ktory ma dostátek ludzi/ y baczy się dobrze spráwionym y potężnym/ przystoi nácieráć ná nieprzyiacielá/ y dáć mu bitwę/ nietrawiąc nádáremno czásu. BotŁęczRel III 6.

– Wielki Kniáź Iwan Wasilowicz/ doznawszy tey nikczemności swych ná wycieczkách y utarczkách/ y w bitwách walnych/ á záś śmiáłości y sercá Polskiego/ mawiał; iż iego ludziom potrzebá było ostrog/ coby ich pobudzáć przeciw nieprzyiaciołom. BotŁęczRel III 61.

– Káuálleria/ á zwłaszczá bogátszy/ używáią kárácen y szyszakow z blach subtelnych y pięknych. BotŁęczRel III 62.

– Moskiewska ziemiá/ iest po wielkiey części zágęsczona lásámi y pusczámi wielkimi/ tákże y błotámi. BotŁęczRel III 55.

– Krolestwo Neápolitańskie [...] iest bogáte w frukty/ y w bogáctwá sámorodne. BotŁęczRel III 46.

– Ozdobnieysze w miástá y w budowánia/ y bogátsze w hándle/ y ... kupcow/ są (dla sposobności morzá y rzek/ ktore się tám ściągáią) Prussy y Liwlanty. BotŁęczRel III 41.

– W pieniądze záprawdę nie iest bárzo bogáte [Królestwo Poskie]: ábowiem wyiąwszy port Gdański/ nie ma inszego mieyscá hándlownego znácznego. BotŁęczRel III 45.

– Támtych urzędnikow [wojewodów, kasztelanów, biskupów] zowią Senatory: iż przy boku Krolewskim/ w Rádzie iego y ná Seymách/ y inszego czásu máią mieysce y głos. BotŁęczRel III 44.

– Trudnoć ich [mieszkańców księstwa moskiewskiego] w prawdzie przeciw ogniowi bronić/ ale też im strzelbá nie może wiele szkodzić. BotŁęczRel III 56.

– Á Seymy záś y tákowe consultácie/ ná ktorych wiele ludzi bywa/ są iákby máchiny ku budowániu zamku o wielu sztuk drobnych/ y o wielu połkow/ ktore nie spráwuią nic znácznego/ áż nie rychło. BotŁęczRel III 49.

– Nie ma [car] pod sobą Pánow z titułámi/ iáko są v nas Książętá/ Báronowie. etć. ále wszystká szláchtá ábo Báronowie/ są chłopi Cárscy. BotŁęczRel III 58.

– Tákzeby ich wiele musieli kupcy mieć/ rzemieslnicy/ pácholikowie/ iesliby w Moskwie pospolitym sposobem ná woynę ieżdżono/ y iesliby miedzy woienne ludzie tey cháłástry y zaszkodnych nie ráchowano. BotŁęczRel III 61.

– Nie ma [car] pod sobą Pánow z titułámi/ iáko są v nas Książętá/ Báronowie. etć. ále wszystká szláchtá ábo Báronowie/ są chłopi Cárscy. BotŁęczRel III 58.

– [...] wszystká Pruska ziemiá/ byłá przedtym Káwállierow Niemieckich/ ktorzy tám mieli (iákom iuż powiedział) mistrzá osobliwego: ále nie mogąc się oprzeć sile Polskiey (ktorym też zádziaływáli przez swe niecnoty)/ poddáli się potym iáko hołdownicy krolowi Kázimirzowi. BotŁęczRel III 43.

– Turczyn się też bárzo przybliżył do Polski/ vczyniwszy się Pánem Wołoch/ ktorzy przedtym byli hołdownikámi korony Polskiey/ zá postánowieniem pewnym/ miedzy Alexándrem Woiewodą Wołoskim/ y Ládisłáwem krolem Polskim w roku 1403. y potym w roku 1432. miedzy Eliaszem Woiewodą/ y Ládisławem III. BotŁęczRel III 52.

– Owemu ktory ma dostátek ludzi/ y baczy się dobrze spráwionym y potężnym/ przystoi nácieráć ná nieprzyiacielá/ y dáć mu bitwę/ nietrawiąc nádáremno czásu. BotŁęczRel III 6.

– Lecz iż popędliwość nie długo trwa/ zátym idzie/ iż oni łácniey nábywáli/ á niż zátrzymawáli: bo w nátárciu wiele waży Impet: ále ku záchowániu więcey szkodzi/ á niż pomaga: bo mátką długotrwáłości państw iest pomiárkowánie. BotŁęczRel III 5.

– Są tám przecię grzeczne fortece niektore/ iáko Lwow/ y Kámieniec/ y Iázłowiec/ w Ruśi: zamek Krákowski w Polscze máłey/ więc Krzepicki/ Rábsztyński/ Dobczycki/ Pińczowski támże: Połocki ná gránicách Moskiewskich/ y Nieswieski y Wileński w Litwie; Málborg z niektorymi inszymi miásty w Pruśiech/ y w Liwlanciech/ ktore obwárowáli iáko fortece/ nie Polacy/ ále Káwállierowie Niemieccy/ ktorzy tám byli Pány. BotŁęczRel III 48.

– Iádą wszyscy Polacy ná woynę dosyć stroyno/ y z pompą: máią siodłá grzecznie opráwne/ rzędy piękne/ konie dobre [...]. BotŁęczRel III 47.

– Czásu iednák potrzeby/ skłáda Imperium wielkie summy pieniężne/ ktore wybieráią extráordinárie: á dla vłácnienia tákowych Contribuciy/ wszystká Germánia dźieli się ná 10. Circułow/ kędy się odpráwuią Seymiki párticulárne/ dla exekutiey Deliberáciy záwártych ná Seymie wálnym/ y dla inszych potocznych spraw. BotŁęczRel III 74.

– Ma też niektore fortece/ pobudowáne częścią z kámieni y z cegieł po Włosku/ ale bez fiánkow/ y bez sztuk należących do umocnienia [...]. BotŁęczRel III 60.

– Tym sposobem Florentczykowie zostáli po wielkiey części Pány Tusciey [...]. BotŁęczRel III 6.

– Turcy [...] idą nápoły nádzy ná woynę/ y nie zákrywáią się tylko ná wstydźie: skąd idźie to/ iż im nie potrzebá owego mnostwá rzemiosł y rzemieslnikow/ iáko nam; kędy więtsza część robot iest należących do szat/ y do stroiow ludzkich/ ábo też do sukien ták roznych/ y do wełen/ do iedwabiow/ do płoćien: bárzo wiele ich też potrzebuią rozmáite kształty/ y fodze/ pięknośći farb/ pompá obićia/ y insze podobne rzeczy: lecz miedzy támtymi ludźmi wszystek práwie koszt obráca się ná sztukę báwełnianki/ ktora ich pokrywa/ od pásá do kolan. BotŁęczRel III 109.

– Frukty Moskiewskie są iábłka/ orzechy/ kłukwy/ tarnki: inszych ledwo znáią. BotŁęczRel III 56.

– W Africe ácz Turczyn ma więcey kráiu/ á niż Serif; bo ow trzyma to wszytko/ co leży miedzy morzem czerwonym/ y miedzy Belis Gomerae; iednák ten ma lepszą y żyznieyszą/ y bogátszą/ y ziednoczoną lepiey/ y mocnieyszą kráinę: lecz się woyną máło gábáią/ dla sąśiedztwá Krolá Kátholiká. BotŁęczRel III 175.

– Oprocz tych dochodow/ ma też krol cłá y gábelle z Fessy/ y z inszych miast: ábowiem gdy przybywáią towáry/ miesczanin Feski płáći po dwu ode stá/ á cudzoźiemcy po 20. BotŁęczRel III 160.

– Lecz w Impresách morskich/ bárzo leniwe są okręty/ bo bez wiátru nie mogą się ruszyć/ áni náwroćić: trochę są prędsze y obrotnieysze galery wielkie: á naprędsze Gáleáze y gáleotty. BotŁęczRel III 51.

– Ale to głupia/ rozumieć iżbyś mogł ziednoczyć Niemiecką źiemię/ ábo żebyś miał spráwić co znácznego śiłámi iey/ áż do tąd/ poki oni będą nieprzyiaćielmi kośćiołá Bożego/ y sámego P. Bogá/ y poki będą przekłádáć Luthrá nád Christusá/ y náukę bestiálską ludźi niezbożnych/ y niecnotliwych nád Ewángelią. BotŁęczRel III 77.

– Arcibiskup Gnieźnieński/ ma nawyższą authoritatem pod Interregnami. BotŁęczRel III 43.

– Ma też dostátek lnow/ konopi/ bydłá wszelkiego/ y dobytkow: á zwłaszczá wołow/ owiec/ koz/ świni; tákże y źwierzá rozmáitego ma dosyć: miedzy ktorymi są Zubry/ y Łosie/ ktore Włoszy zwą Grán bestią/ y konie dzikie/ Tury [...]. BotŁęczRel III 42.

– Oświádczył to dobrze Stefan Bathory/ zá ktorego Polská nie tylo nabyłá o sobie sławy y rozumienia/ iż iest krolestwem/ ktore się może obronić i odiąć mocy cudzoziemskiey; ale też iż iest godnym krolestwem/ żeby się zdobywáło ná Páństwá grzeczne y u potężnych nieprzyiacioł. BotŁęczRel III 50.

– Są tám przecie grzeczne fortece niektore/ iáko Lwow/ y Kámieniec/ y Iázłowiec/ w Rusi [...]. BotŁęczRel III 48.

– Iádą wszyscy Polacy ná woynę dosyć stroyno/ y z pompą: máią siodłá grzecznie opráwne/ rzędy piękne/ konie dobre [...]. BotŁęczRel III 47.

– Máią wszytkie dosyć dobre Intraty/ ktore powiętszey części przenoszą dobrze wydátki: á zgołá powiádaią iákby Imperium miáło nád 7 millionow Intraty co záprawdę wielka iest bo gdyż ludzie nie są tak tu vciążeni iáko we Włoszech tedy dáią oprocz zwyczáynych podátkow wielkie pomocy gdy ich potrzebá ábo gwałt iáki Pánow własnych wyciąga. BotŁęczRel III 73.

– A co się tycze páństwá iego zleconego inszym: Iest pánem zwierzchnym krolestwá Neápolitáńskiego/ y Siciliyskiego (ktore feudum nád insze iest naprzednieysze) Vrbinu/ Ferarzá/ Pármy/ Messeranu/ y inszych; Insuły Hiberniey/ y Krolestwá Angielskiego/ ktore własni Krolowie zdawná poddáli Kościołowi/ y vczynili ie hołdownicze iemu. BotŁęczRel III 203.

– Y owszem niektorzy Pánowie poczytáli to sobie zá sławę/ żeby byli poczynili swe krolestwá ná wieki hołdownicze y trybutálne kościołowi: iáko to vczynił Inno krol Nortumbrow/ y Osá krol Mercow w Wielkiey Britániey/ y Alfons I. krol Portogálski. BotŁęczRel III 210.

– IMperium Rzymskie [...] rozciągáło się od Oceanu Hibernickiego áż zá Tigris rzekę y od Oceanu Atlántskiego áż do odnogi Perskiey y od Atlantu áż do pusczey Káledońskiey[...]. BotŁęczRel III 65.

– Nákoniec nie tylo to iest rzecz iásna/ iż Papieżowie máią tę władzą; ále też y to iest iáwna/ iż rzadko się tráfiáło/ áby owi co się pokázowáli vpornie nieposłusznymi/ przećiw Vikáriemu Christusowemu/ y pogárdzáli iego władzą [...]. BotŁęczRel III 80.

– IMperium Rzymskie (ktore w nawiętszey swey możności/ rozciągáło się od Oceanu Hibernickiego/ áż zá Tigris rzekę/ y od Oceanu Atlántskiego/ áż do odnogi Perskiey/ y od Atlantu/ áż do pusczey Káledońskiey/ y przychodziło do rzeki Albis/ y przechodziło Dunay/ á to było zá Cesárzá Tráianá) poczęło się nákłániáć náprzod pod woynámi domowymi [...]. BotŁęczRel III 65.

– Miedzy świeckiemi Książęty/ pierwsze mieysce ma z Elektorow Krol Czeski/ ktory iest nawyższym Podczászym: więc Książę Sáskie/ ktory Márszałkiem: Márchio Brándeburgski. Cámerarzem/ Cemes Palatinus Podstolim Imperij. BotŁęczRel III 73.

– drudzy [ludzie jeżdżący konno] záś pobobni[!] są konnym Włoskim lekkim/ á máią ná sobie káwtany nászyte z cwelichu/ y z kánáwáce/ ábo też iákie bláchy/ y ná głowie misurki [...]. BotŁęczRel III 27.

– Niemász tedy mieyscá sposobnieyszego ku osłábieniu mocy y śiły/ przez wczásy y dogodzenie/ y do zepsowánia ich przez lubośći/ iáko iest to Constántinopolskie. co pokázuie iásnie nikczemność/ y ospáłość więtszey częśći Cesárzow Greckich y woysk ich. Bo iesliż wesołość kráiu Tárántskiego/ y roskoszy powiátu Sibárskiego/ mogły vczynić zleniáłe ánumusze/ y popsowáć obyczáie támtych ludźi: iesliż vćiechy Kápuyskie/ niekczemnym vczyniły/ y práwie martwym śmiáłego y mężnego Annibálá/ y iego żołnierze: iesliż Plato rozumiał nie sposobne do náuk y praw Cireneyczyki/ dla dostátkow; coż mamy rozumieć o położeniu Constántinopolá roskosznieyszym/ y osobliwszym nád wszystkie co ich ná świećie [...]. BotŁęczRel III 66-67.

– [...] muśiał prowádźić máterią z portow Bithyńskich y Kárámáńskich przez Nil do Káiru: skąd potym wożono ią wielbłądámi do Suez/ kędy ma Arsenał. BotŁęczRel III 174.

– Iádą wszyscy Polacy ná woynę dosyć stroyno/ y z pompą: máią śiodłá grzecznie opráwne/ rzędy piękne/ konie dobre/ kássánki/ y insze száty ábo bárwy złotem y srebrem świetno osádzone/ y vpstrzone roznemi fárbámi: máią piorá y skrzydłá orle/ futrá lámpárćie/ niedźwiedze: proporcow y chorągwi rozmáitych tákże bębnow/ musik dosyć: oręża rozne/ y wiele inszych ozdob miewáią/ żeby się im ták dźiwowáli ludźie/ ábo też żeby byli strászni nieprzyiaćielowi/ y srodzy á śmieli sámi w sobie. BotŁęczRel III 47.

– [...] y stánie tá książká dobre obiecádło káżdemu do Kosmográphiey/ y do historiey wszelákiey/ á zwłasczá do świeżey. BotŁęczRel III 4.

– Támże też znáyduie się źwierzá rozmáitego niezliczona rzecz/ niedźwiedźi/ kun/ soboli/ lisow/ wilkow; z ktorych futer máią znáczne hándle y pożytki wielkie. BotŁęczRel III 55-56.

– Są potym Márchionowie/ Landgrauij, Comites, Baroni, ktorych iest bez liczby. BotŁęczRel III 73.

– PRzebieżemy iuż do Krolá Szweckiego. Kroluie ten Pan w Scándiey/ kráinie więtszey á niż iest Dánia; gdyż od gránic Duńskich áż do Lappow/ ráchuią więcey drogi á niż 45 dni [...]. BotŁęczRel III 34.

– Dźielą się ty wszystkie iego Páństwá (oprocz Liwland) ná trzy krolestwá/ ná Gothią/ Szwecią/ y Vándálią: á te záś Krolestwá ná 11. Prouinciy/ y ná 12 Grabstw/ nie kłádąc w to Lápponow: gdyż ći ludźie/ ktorzy mieszkáią w kráiu iescze więtszym niż Szwecia/ ácz nędznjm y vbogim/ chodzą błąkáiąc się po leśiech y po dolinách: á dla tegoż nie może ich opisáć pod pewnym Páństwem. BotŁęczRel III 34.

– Oni w státkách lekuchnych/ y dobrze opátrzonych grzeczną strzelbą (ktorey po wszystkim krolestwie iest wielki dostátek) przeieżdżáią się przespiecznie po Oceanie/ niemniey źimie/ iáko y lećie. BotŁęczRel III 25.

– [...] lud konny iest tám [w Anglii] dwoiáki: ábowiem iedni vbieráią się we zbroię do potrzeby/ á ci po więtszey części są szláchtá; á drudzy lekko wsiádáią [...]. BotŁęczRel III 27.

– Ba ia tu nie mowię/ żeby konny lekki miał być lepszy zgołá do potrzeby woienney/ nád żołnierzá uzbroionego/ ále iż iest gotowszy y prędszy. BotŁęczRel III 50.

– Záczym/ iż nie powiem o inszych/ czásow nászych w Páństwie Comesá Pálátiná Renu/ widźielismy cztery odmiány z iedney sekty w drugą: bo oni nędzni ludźie/ będąc Lutherany/ przymuszeni byli do Kálwiństwá/ á potym z Kálwiństwá do Luterstwá: znowu zás od tego do owego/ bez końcá/ áccommoduiąc swe sumnienie ku woley Páná swego. BotŁęczRel III 20.

– Iesliby ie [mury obronne] też popsowano/ łacno y prętko może ie naprawić/ y łacniey ie może accommodować/ ku rozmaitym sposobom obrony y szkodzenia. BotŁęczRel III 56.

– Pod nim są insuły Máderskie/ Portus Sanctus, Caput Viride, Arguin/ S. Thomae, insze bliskie. BotŁęczRel III 196.

– Záprawdę gdźieby Portogálczykowie ták byli poważáli sobie bliskie rzeczy/ iáko y dalekie/ y obroćili te śiły/ (z ktorymi przebywszy Caput bonae spei, záiácháli do Indiey/ y do Máláki/ y do Máluchow) ná woynę do Afriki/ dostáliby byli y łácniey/ y z mnieyszym kosztem bogactw więtszych. BotŁęczRel III 197.

– SIámczykowie grániczą ze wschodu z Caucinchiną/ miedzy ktorą Prouincią y nimi/ są lásy niezmierne pełne lwow/ Tigrisow/ Onz/ Márich/ y słoniow/ ktore nie dopusczą/ żeby támći ludźie mieli z sobą woiowáć. BotŁęczRel III 104.

– Tákći Rzymiánie w szrobowáli się w Sicilią/ przyzwáni od Mámertinow: y w Grecią przyzwáni od Atheńczykow: y w Numidią/ proszeni od synow Micypse: y w Prouincią od Mársiliensow: y w Gállią od Edwow wezwáni: y ták powoli y w insze/ pomagáiąc inszym/ w więzywáli się BotŁęczRel III 9.

– Pospolitsze iest mniemánie/ iż Mogorowie są Tártárskiego rodzáiu/ ktorzy wyszli z owego kráiu/ kędy mieszkáli stárzy Másságetowie/ ludźie niezwyćiężonego męstwá ná woynách: ábowiem sámi nie będąc nigdy pod cudzym pánowániem/ pánowáli iednák nád wielkiemi krolestwy. BotŁęczRel III 121.

– Tám bowiem kwitnęły Monárchie ták sławne Assyriyskie/ Medskie/ Perskie/ y Pártskie. BotŁęczRel III 81.

– Mexikáni przybyli do tych kráiow/ rozdźieleni ná 7. pokolenia z iednego kráiu pułnocnego: kędy się odkryłá tych lat niedawnych iedná Prouincia bogáta/ y dobrze náśiádła/ ktorą Hiszpani názwáli nowym Mexikiem. BotŁęczRel III 183.

– Y owszem niektorzy Pánowie poczytáli to sobie zá sławę/ żeby byli poczynili swe krolestwá ná wieki hołdownicze y trybutálne kośćiołowi: iáko to vczynił Inno krol Nortumbrow/ y Osá krol Mercow w Wielkiey Britániey/ y Alfons I. krol Portogálski. BotŁęczRel III 210.

– Miast wolnych/ ktorych bywáło przedtym 96. iest teraz do 60. ktore wszytkie rządzą się sámy/ y práwa máią własne. BotŁęczRel III 73.

– Vczynili też y czynią krolowie Polscy/ dla vmocnienia páństwá swego/ iednę rzecz znáczną: bo iáko Rzymiánie szerzyli moc y wielkość swą/ pozwaláiąc praw Włoskich/ y wolnośći ábo miesczáństwá Rzymskiego/ inszym miástom/ y owszem cáłym Prouinciom; tákże też y oni tym sposobem rozszerzyli/ y ziednoczyli/ y vmocnili Páństwo swe: przypusczáiąc do własnych przywileiow Polskiey szláchty/ Prouincie/ bądź mocą/ bądź inszym sposobem nábyte/ y rownáiąc szláchectwo ich z Polskim. BotŁęczRel III 45.

– Z támtych trzech krolestw pomienionych/ Gothia grániczy z Scánią/ á dźieli się ná wschodnią y zachodnią ieźiorem Wenery: w ktorego ieźiorá pośrzodku iest insułá/ ná ktorą dla wesołośći iey/ przeieżdża się często y mieszkiwa tám Krol. BotŁęczRel III 34.

– Nie bywáli bárzo potężni w piechotę swoyską/ obawiáiąc się tumultu y wzburzenia pospolstwá: y ácz Kárzeł VIII. naprzod/ znáiąc potrzebę tákiey militiey/ postánowił pewny porządek ná 5000. pieszych Fráncuzow/ á potym Fránćiszek I. ná 50000. iednák ten rząd zá máłym dozorem/ w niwecz poszedł. BotŁęczRel III 17.

– Znáć że sámá náturá chćiáłá opátrzyć te to ludźie minerámi żeláznemi w Biscáliey/ w Ghipuszcę/ y w Molinie: szpadámi w Báionie/ w Belbáo/ w Tolosećie/ w Cálátáiut: wárstátámi do rynsztynkow w Mediolánie/ y w Neápolim/ y w Bolduk: y obmyślić ie żywnośćią z szpichlerzow nieprzebránych Apuliey/ Siciliey/ Sárdiniey/ Artesiey/ Cásztiliey/ Andálogiey. BotŁęczRel III 90.

– Ale choćiaż to intraty y máiętnośći iego są dosyć wielkie; lud iednák iego iest nikczemny: á dla tego/ iż ie trzyma zá własne niewolniki; schodźi ná owey spániáłośći ánimuszu/ ktora czyni ludźie ochotne ku woynie/ y śmiáłe w przygodách/ bo się im zda/ iákby mieli záwsze ręce związáne/ dla owego poważánia swego Páná/ y dla boiáźni ku niemu: Więc też y dla tego/ iż nie máią oręża ku obronie/ oprocz ládá iákiey przyłbice/ ábo misurki/ y páncerzow/ ktorych tám náwieźli Portogálczykowie. BotŁęczRel III 148.

– BOgáctwá tych krolestw są w dostátku żywnośći/ ktorey máią mnogo: co też pokázuią y sáme nazwiská Gothiey/ iákby Boskiey źiemie/ iákom iuż powiedźiał/ y Finlándiey/ co się znáczy piękna ábo żyzna źiemiá/ iáko też y Finmárchia. BotŁęczRel III 35.

– Grunty/ będąc iákby wymokłe od wod/ po więtszey częśći są podłe y piasczyste: y przetoż tám y suchość y mokrość zbytnia/ łácno psuią zbożá. BotŁęczRel III 56.

– Przetoż Cesarz nie iest ták słábym Pánem/ iáko go niektorzy czynią/ máło świádomi rzeczy/ ktore się ná świećie dźieią; dla tego iákby miał ábo ćiásne w gránicách Páństwo/ ábo niedostáteczne w żywność/ ábo vbogie w pieniądze/ ábo nędzne w ludźie: (bo ma szerokie/ żyzne/ bogáte/ ludne) lecz ráczey dla tego/ iż sąśiedztwo iego z Turkiem/ z ktorym grániczy od gor Kárpátskich/ áż do morzá Adriátickiego/ może znisczyć/ nie tylo osłábić/ możność iescze y więtszą/ niż iest iego. BotŁęczRel III 79.

– Iest tám iedná Moschea barzo dźiwna/ ktorą názywáią Cárrucen/ we śrzodku miástá leżąca: iest iey wokoło pułmile fráncuskie/ á dźieli się ná 17 przegrodek ábo łodźi wszerz/ á ná 120 wdłuż/ ktore wszytkie wspieráią się ná pułtrzećiu tyśięcy filarow okrągłych z mármuru białego. BotŁęczRel III 154.

– Moskiewska ziemiá/ iest po wielkiey części zágęsczona lásámi y pusczámi wielkimi/ tákże y błotámi. BotŁęczRel III 55.

– Miedzy Prałatámi/ pierwsze mieysce maią [...] Arcibiskup Sálzburski/ możny/ y dla godnosci/ y dla bogactw. BotŁęczRel III 73.

– Abowiem dáć spráwę o tym co się dzieie ná świecie/ iest łacna rzecz każdemu/ ktory iákokolwiek świádom rzeczy/ y chce w tey spráwie zábáwić się: lecz poznáć przyczyny dla ktorych iedno Páństwo y Rzeczpospolita zostáła możnieyszá á niż druga/ w tym się pokázuie sławá dowcipu y rozsądku. BotŁęczRel III 1.

– [...] máią piorá y skrzydłá orle/ futrá lámpárćie/ niedźwiedze: proporcow y chorągwi rozmáitych tákże bębnow/ musik dosyć [...] BotŁęczRel III 47.

– Znał y zna w tobie te cnoty páńskie Krol I. M. Pan nász Miłośćiwy/ pobożny/ mądry/ y cnotliwy/ bárzo bystro pátrząc ná wszytko sam/ á pewnie nie zá nádawániem się żadnym twoim: y przeto nie tylko do wszelákich rad swych bárzo chętnie ćiebie vżywa/ y nie myli się nigdy ná nich; ále nawet/ y stołecznego miástá swego Krákowá/ y Zamku/ y skárbow y nadrozszego náwet skárbu/ Naiásnieyszey Krolowey Iey M. namilszey Małżonki/ y synaczká swego Krolewicá I. M pod czás trudnośći swych odiázdow/ pod czás Seymow/ y niebespieczeństwá/ tobie się y twey cnoćie/ wiernośći/ życzliwośći/ y mądrośći powierza. BotŁęczRel III 6.

– Przetoż nie dźiwna iest/ iż oni ná woynę idą dobrze opátrzeni/ y strzelbą/ y kulámi/ y prochem/ y wszeláką munitią: bo oni obćiążáią wozy po źiemi iádąc/ á galery po morzu tákimi rzeczámi/ nie winámi/ áni roskoszámi/ áni inszemi tákiemi strászkámi. BotŁęczRel III 51.

– Lecz y to niemáła iest/ iż pomienieni ludźie idą ná woynę bez zbroy/ bez kárácen/ bez szyszakow/ bez páncerzow/ bez blach; ná co my śiłá wydáiemy: y nie możem tych rzeczy prowádźić z iedneg[o] mieyscá ná drugie/ bez drugieg[o] kosztu. BotŁęczRel III 109.

– Gdźieby się on [papież] nie przymieszał/ tám nie możno Pánom Chrześćiáńskim/ spráwić co znácznego dla dobrá pospolitego/ ábo dla posługi Kośćiołá Bożego. BotŁęczRel III 212.

– Zbiega się tám záś táka obfitość osobliwych ryb/ iż práwie sámy gromádámi idą y płyną/ áż we drzwi do domow mieysckich/ y z nich ie może łowić: ácz to rzecz ku wierzeniu niepodobna/ kto tego nie obaczy sam. BotŁęczRel III 66.

– A zowiemy occásią/ zeszcie się okoliczności/ ktoreć vłácnią przewagę ábo impresę ná pewny czás: ták iż potym/ gdyby się odbiegły iedná od drugiey/ zostánieć ábo trudną abyś ią miał do końcá przywieść/ ábo niepodobną. BotŁęczRel III 8.

– [Mieszkańcy Księstwa Moskiewskiego] Słucháią ná skinienie swych Kápitanow: znoszą cierpliwie wszelákie niewczásy: nie ważą sobie nic zimná/ áni pluskoty/ tákże też wytrwáią niepodobnie wszelką nędzę y głod: y ná mále się obędą. BotŁęczRel III 60.

– A przećiwnym sposobem gory/ dla ich nie vrodzáynośći/ nie mogły wytrwáć długo vtrapienia/ y nákłádow woien wielkich/ áni śił swych nie mogły kupić ná iedno mieysce. BotŁęczRel III 7.

– Potym/ iż tám trudno bárzo woyská prowádźić/ y drogi są trudne; bo wod wielki iest niedostátek/ y rzek portowych nie wiele: ábowiem rzekámi Perskimi/ ábo nie náuiguią/ ábo bárzo máło/ y nie vżytecznie. BotŁęczRel III 133.

– Imperium zachodnie przyszło iuż było do wielkiego zćisnienia; gdyż mu nie zostawáło tylko Germánia/ á część Itáliey: bo iuż Papież spokoynie trzymał niemáłą część Itáliey: Wenetowie też będąc iákby we śrzodku miedzy oboygiem Imperium/ żyli/ iáko y przedtym cum absoluta libertate, mieli statum dominij independentis: á krolestwo Neápolitáńskie y Sicilia/ ktore Normáni odięli byli Cesárzom Greckim/ przyszli iuż byli ná Feudum Kośćielne/ naprzod pod Clemensem Antipapą/ á potym pod Mikołáiem wtorym/ y successorámi iego/ ktorzy dla pospolitego dobrá ápprobowáli w tey mierze ono/ co był Antipapá vczynił [...]. BotŁęczRel III 69-70.

– Nie ważą ku obronie/ dla niedostátku tych coby dobrze ieździli/ á dla obciążáłości swey/ bo są brzucháci [...]. BotŁęczRel III 75.

– To przydáło sercá Rzymiánom/ áby się wwiązáli w Itálią: to vłácniło Wenety/ y Visconty/ iż oburzyli się ná Lombárią/ y Florentczykowie ná Tuscią: á niemniey też Cásztiliani ná Bárbárią/ y Portogálczykowie ná Márrochium: gdźieby tylo było/ y ći y owi przypilnowáli wszystkimi śiłámi. BotŁęczRel III 8.

– Leży iákoby miedzy Oderą y Mosą rzekámi; miedzy ostátkiem Wisły y rzeczką Aa/ ktora idźie nie dáleko od Gráuelingi/ y miedzy Oceanem Niemieckim y Báltyckim/ y miedzy gorámi Alpes. BotŁęczRel III 71.

– Co niech się nie zda niepodobną/ gdyż tu (iáko y w więtszey częśći wschodniey) wszytkie grunty/ lásy/ kruszce/ áż też y wody w niektorych rzekách/ krolowi ábo tym komu on ich pozwoli/ należą: nie może się bowiem nikt vmywáć oną wodą z Gángesu/ ktory idźie przez krolestwo Bengálae/ áni z Gángi/ co przez krolestwo Orissae płynie; áżby zápłáćił cło támtym krolom: y samże krol Nársingae/ kupuie wodę z pomienionych rzek/ y każe ią zdáleká woźić/ áby się nią omywał y oczysczał wedle swych zabobonow. BotŁęczRel III 13.

– Co kiedy było sprosnieyszego [...] iáko ták wielkie wtárgnienie woysk Niemieckich záráźonych heresią częścią do Fránciey częścią do Flandriey iuź pod Comesámi Pálátinámi z Renu iuź teź pod Ksiąźeciem de Dueponti, y inszych. BotŁęczRel III 77.

– Wzięli wielkie Księstwo Siewierskie: tákże Páństwá Smoleńskie/ Bielskie/ Pskowskie/ Nowogrodzkie. BotŁęczRel III 53.

– Ustępowáli [...] iáko [...] Galli Francuzom/ Anglikowie Normandom/ Egyptczykowie Persom y Sárácenom/ y y inszym/ Chálbei Persom y Parthom. BotŁęczRel III 4.

– Mácedończykowie wiele dokázowáli Sárissámi y Sálángámi/ á to były woyská zbroyne 8000 czworogránisto uszykowáne: Rzymiánie kulámi y legiámi: Párthowie łukámi: Angielczykowie kuszami: Hiszpani ukrocili Nowy świát rusznicámi/ y końmi. BotŁęczRel III 5.

– Drudzy nie tylko przykłádáią się do pospolitych podátkow Imperio służących ále nádto iescze płácą tribut párticulárny Cesárzowi. BotŁęczRel III 70-71.

– Liwlántska ziemiá/ byłá przed tym Krzyżakow/ abo Káwállierow Niemieckich/ y miewáli tám swego Mistrzá wielkiego pártikulárnego. BotŁęczRel III 40-41.

– Czásu iednák potrzeby skłáda Imperium wielkie summy pieniężne ktore wybieráią extráordinárie: á dla vłácnienia tákowych Contribuciy wszystká Germánia dzieli się ná 10 Circułow kędy się odpráwuią Seymiki pártikulárne dla exekutiey Deliberáciy záwartych ná Seymie wálnym y dla inszych potocznych spraw. BotŁęczRel III 74.

– A ná Seymách máią też pewną moc Posłowie ziemscy: ták zowią pewną szlachtę/ ktorzy są iákby Agentowie z Seymikow pártikularnych szláchty/ ktore odpráwuią w powiátách/ y w Woiewodztwách/ ná Seym náznáczeni. BotŁęczRel III 44.

– [...] á nie tylo porázili ármatę ná rzece Donie/ á część iey poimáli/ ále też y woysko ziemne pobili/ w ktorym kłádziono 80000. Tátárow: 25000. Turkow/ á 3000. Iáńczárow. BotŁęczRel III 63.

– Mur [...] iednák przeciw szturmowi/ y ogniowi/ y podkopaniu/ daleko lepszy iest: á żeby się do muru przysádziły te rzeczy/ ktore są dobre w drzewiánych fortecách/ tedy potrzebá czynić kosze ziemią násypáne. BotŁęczRel III 56.

– Przetoż rozumieią/ żeby [Kniaź Moskiewski] miał mieć nieiákie skárby po fortecách Moskiewskiey y Járosłáwskiey/ y na białym iezierze: y iest to coś ku wierze podobna [...]. BotŁęczRel III 59.

– Bárźiey to podobna iest/ iż gránice Chińskie odmieniły się y przeniosły (iáko też to zá woynámi/ y zá naiázdámi Bárbárow/ tráfiáło się y gdźie indźiey) á niż żeby miásto tákie miáłó znisczeć. BotŁęczRel III 84.

– Przetoż rozumieią/ żeby miał mieć nieiákie skárby po fortecách Moskiewskiey y Iárosłáwskiey/ y ná białym ieźierze: y iest to coś ku wierze podobna; bo wielki Kniáź Iwan/ złupił z srebrá/ z kielichow/ z krzyżow/ z reliquiarzow/ wszytkę práwie Liwlántską źiemię: á przed tym też iego przodek wielki Nowogrod/ y inszy insze Páństwá y miástá łupili/ y tám bráli wielkie skárby y pieniądze. BotŁęczRel III 59.

– A choćby też było ták wiele tysięcy koni/ y ludzi woiennych/ iáko ci tám powiádáią/ nie iest iednák podobno zebráć ich wszystkich ná iedno mieysce [...]. BotŁęczRel III 61.

– Iesli ktoremu da wioskę iáką (u nich pomieście), ábo trochę gruntu/ to nie może spádać ná potomki/ iesli im tego on nie potwierdzi. BotŁęczRel III 58.

– Y áczkolwiek mogą mieć do dwu tysięcy zbroynych ku potrzebie/ y owych też lekko vbránych niemáłą liczbę; iednák przecię nie baczylismy nigdy/ áby Káwáleria Angielska miáłá się kiedy znácznie popisáć/ ále piechotá się popisowáłá. BotŁęczRel III 27.

– Idálcaná potężność y dostátki/ y poráżenie [...]. BotŁęczRel III 11.

– Alfonsus II. Kśiążę Ferárskie/ ieźdźił támże osobą swą w 1500. koni ták porządzonych/ że też tám nie było w tym woysku lepszey Káwálleriey. BotŁęczRel III 76.

– [...] kędy Pan ktory osadza 57000. ludzi woiennych/ potrzebá żeby liczba pospolita obywátelow támecznych/ byłá dáleko więtsza. BotŁęczRel III 54.

– Wielcy Kniáziowie Moskiewscy/ práwdá iest/ iż rozszerzyli swe gránice/ ále nie przyczynili sobie sił. BotŁęczRel III 55.

– ROzszerzyć Páństwo/ iest iákby skupić y vmocnić wiele kráiow pod swe posłuszeństwo. Do czego koniecznie potrzebá wielkośći ludzi/ ktoraby wielkość przemogłá niebespieczeństwá y przećiwnośći wszelkiey przewagi: gdyż trochę ludu łácno może znieść/ ábo powietrze morowe/ ábo nieprzyiaćiel potężny/ ábo wyśieczeni być mogą w iedney bitwie/ ábo w niwecz obroceni woyną. BotŁęczRel III 1.

– Ták wiele ma miast/ ták wiele osad/ ktore mogą ták wiele ludźi záchowáć: y iest ták obfita/ częśćią zá dogodzeniem nátury/ częśćią zá przemysłem ludzkim/ iż ich może wyżywić. BotŁęczRel III 119.

– To iest prawdá/ iż iey máło rátuią przemysłem swym obywátele/ gdyż z przyrodzenia są dowćipu lekkiego y leniwego. BotŁęczRel III 145.

– Zámknimysz tedy/ iż Chiná będąc krolestwem przestronym/ y szerokim/ y naśiádłym/ y ziednoczonym/ y pełnym ludźi/ żywnośći/ y bogactw/ ma być poczytána zá iedno z wielkich Państw/ ktore kiedy były ná świećie. BotŁęczRel III 96.

– Wszystkich tákich Impres y przewag/ ma się strzedz mądry Pan/ ktoreby nie przynośiły bespieczeństwá/ ábo pożytku znácznego: bo bespieczeństwo należy do istnośći ábo iestestwá/ á pożytek do zlepszenia tegoż iestestwá iego Páństwá. BotŁęczRel III 92.

– Abowiem gdyż cztery są śrzodki/ przez ktore może szkodźić fortecom/ dźiáłá/ szturm/ ogień/ y podkopánie/ ácz mu mniey podobno wytrwáć może dźiáłom/ á niż źiemiá; ále iednák przeciw szturmowi/ y ogniowi/ y podkopániu/ dáleko lepszy iest: á żeby się do muru przysádźiły te rzeczy/ ktore są dobre w drzewiánych fortecách/ tedy potrzebá czynić kosze źiemią násypáne. BotŁęczRel III 56.

– ráczey im [Tatarom] przystoi iák łotrom y złodzieiom rozbiiáć/ y náieżdżáć zdrádziecko/ á niż woiowáć y potykáć się [...]. BotŁęczRel III 52.

– Moskwicin wziął był Sigmuntowi pierwszemu Woiewodztwo Połockie/ y Smoleńskie; á on się mu namniey w tym niesprzeciwił/ iák było przystało tákiemu Krolowi/ y krolestwu zacnemu [...]. BotŁęczRel III 49.

– Dla ktorey przyczyny Sebástiian krol Portogálski/ podniosł przeciw niemu woynę: y wypráwił woyská z sámey práwie szláchty/ ktorego było á600. pod stáwą Fránciszká Bárettá: á Monomotápá/ boiąc się Portogálczykow/ ofiárował się ná wszelákie Conditiae: lecz Báretto nie contentuiąc się tym co było vczciwa y przystoyna; poráżony iest/ nie przez nieprzyiaciele/ ále powietrzem AEthyopskim y chorobámi/ ktore mu ludzie w niwecz obrociły. BotŁęczRel III 153.

– [...] bo czás ktory psuie rzeczy/ nie może mu przynieść nic inszego tylko szkodę/ choroby/ zárázy/ głod/ zmocnienie nieprzyiácielá/ rozproszenie woyská/ zbuntowánie żołdakow/ ták temu ktory ma dostátek pieniędzy/ á nie ludzi/ należy odwłoczyć woynę/ y zwyciężáć pieniędzmi/ woynę w długą pusczáiąc. BotŁęczRel III 6.

– IMperium Rzymskie [...] rozciągáło się od Oceanu Hibernickiego áż zá Tigris rzekę y od Oceanu Atlántskiego áż do odnogi Perskiey y od Atlantu áż do pusczey Káledońskiey[...]. BotŁęczRel III 65.

– Krolestwo Neápolitańskie [...] iest bogáte w frukty/ y w bogáctwá sámorodne. BotŁęczRel III 46.

– W Ostátku AEthyopiey kroluią rozmáići Pánowie wielcy/ iáko są ow Adelski/ Monoemugow/ Monomotápae/ Mátámae/ Angolae/ y z Kongo: o ktorych iednák ták máło wiemy/ iż nie zdało się nam tu słuszna/ referowáć co więcey o nich oprocz tego cosmy iuż w pierwszey częśći powiedźieli. BotŁęczRel III 152.

– A słuszna iest/ żeby Páństwá ktore przyszły w dom Rákuski/ sposobem ták spokoynym y łácnym/ to iest/ przez małżeństwá y spowinowácenia; były też spráwowáne pomiárkowánym y spokoynym sposobem: y że też máiąc początek ták spráwiedliwy y vczćiwy/ miáłyby długo trwáć. BotŁęczRel III 186.

– Nie opusczę też tu powiedzieć tego/ iż ná tey woynie/ gdy Idálcan pomieszał był bárzo strzelbą woysko krolá Nársingi; on sam dodáiąc sobie y swym sercá/ powiedział słowá przystoyne záprawdę Pánu: to iest/ iż wolał ráczey áby się Idálcan chełpił/ że go zábił/ á niż zwyciężył: y wyszedszy ná czoło/ dodawał sercá swym: y poczynił ich z owieczek lwámi: y rozgromił y poráził nieprzyiacielá. BotŁęczRel III 115.

– Ale choćby też podobna byłá zprowádźić do kupy pomienione woysko iezdne; nie byłáby to pożyteczna/ y owszem szkodliwa páństwu: bo muśiáłyby się gránice ogolić z strażey/ y prouinciae pozbyłyby potęgi swey: miástá nie miáłyby vrzędnikow/ y polá rolnikow. BotŁęczRel III 62.

– Opusczam Páństwá Szwábskie/ y Alsáckie/ y Grizonow [...]. BotŁęczRel III 79.

– Y iest to smieszna/ co tymi czásy powiádáią y piszą niektorzy Politycy Fráncuzowie/ iákby krol ich dependeret immediatè à Deo. BotŁęczRel III 207.

– [...] ábowiem wiátry biorą ná się náturę mieysc/ przez ktore idą/ iesli idą przez gory śnieżne/ niosą z sobą źimno onych gor [...]. BotŁęczRel III 11.

– W páństwie záś táki rozdźielonym/ są tu wielkość y śrzedniosć wespoł złączone. Wielkość iest we wszytkim ćiele złożonym z członkow rozdźielonych: mierność ábo śrzodek iest w więtszey częśći członkow [...]. BotŁęczRel III 186.

– Ma też dostátek lnow/ konopi/ bydłá wszelákiego/ y dobytkow: á zwłasczá wołow/ owiec/ koz/ świni; tákże y żwierza rozmáitego ma dosyć: między ktorymi są zubry/ y Łosie/ ktore Włoszy zowią Grán bestią/ y konie dźikie/ Tury: [...]. BotŁęczRel III 42.

– Rozumieią iákby miał skárby wielkie/ ták w szátách y w kleynotách/ iáko też y w złoćie: y że też ma skłády ábo sklepy bárzo wielkie. gdy pisał do krolá Portogálskiego/ ofiárował mu dáć ná woynę/ tyśiąckroć po stu dragm złotá/ y ludu/ y żywnośći niezliczoną rzecz. BotŁęczRel III 147.

– Monomotápá/ boiąc się Portogálczykow/ ofiárował się ná wszelákie Conditiae: lecz Báretto nie contentuiąc się tym co było vczćiwa y przystoyna; poráżony iest/ nie przez nieprzyiaćiele/ ále powietrzem AEthyopskim y chorobámi/ ktore mu ludźie w niwecz obrociły. BotŁęczRel III 153.

– Wielkosć też nábytkow ma przy sobie zazdrość/ tákże y stáránia potrzebuie o zátrzymánie y vbespieczenie ich: á dla vmocnienia się státecznego/ w nábytych rzeczách; potrzebá czásu/ pod ktorym sąśiedźi vmacniáią się/ y przeglądáią przypadki swe przyszłe: á ták z occásią vćieka y vlata precz snádność ku zwyćięstwu. BotŁęczRel III 125.

– Y ták znienagłá postepuią wprowadzáiąc tám sposob woiowánia Europski/ y vżywánie oręża/ y vmacniánia przechodow y mieysc należystych. BotŁęczRel III 151.

– Ták Hetman wielki vstąpieniem swoim do Bárletty/ y przewłoką przy brzegu Gáriliáńskim/ naprzod odiął Fráncuzom krolestwo Neápolitáńskie/ á potym y nádźieię odiskánia go. BotŁęczRel III 191.

– Discipliná też ich iest ták dobrze sporządzona/ iż w niey nie dáią wprzod y Rzymiánom/ nie tylo inszym. á záwisłá w wielu rzeczách; naprzod/ w skromnym vżywániu: przestáią na trosze chlebá vpieczonego pod węglem żarzystym/ y ná ryżu z prochem z mięsá vwędzonego ná słońcu: winá się im nie godźi pić/ iáko y Kárthágineńczykom przedtym. BotŁęczRel III 172.

– Wielki Kniáź Iwan Wasilowicz/ doznawszy tey nikczemności swych ná wycieczkách y utarczkách/ y w bitwách walnych/ á záś śmiáłości y sercá Polskiego/ mawiał; iż iego ludziom potrzebá było ostrog/ coby ich pobudzáć przeciw nieprzyiaciołom. BotŁęczRel III 61.

– Przetoż rozumieią/ żeby [Kniaź Moskiewski] miał mieć nieiákie skárby po fortecách Moskiewskiey y Járosłáwskiey/ y na białym iezierze: y iest to coś ku wierze podobna [...]. BotŁęczRel III 59.

– Zbiega się tám záś táka obfitość osobliwych ryb/ iż práwie sámy gromádámi idą y płyną/ áż we drzwi do domow mieysckich/ y z nich ie może łowić: ácz to rzecz ku wierzeniu niepodobna/ kto tego nie obaczy sam. BotŁęczRel III 66.

– W czym się oni postrzegszy/ áczkolwiek odmienili sposob postępkow swych/ iednák nie odmienili iádowitego ánimuszu y nátury wilczey: zániecháli iáwnego okrućieństwá y tiráństwá/ áby się tylko mogli wkráść w sercá ludzkie/ y osádźić się w mieśćiech. BotŁęczRel III 20.

– W czym się postrzegszy ná tych ostátnich woynách Fráncuzowie/ zániecháli tych włoczeń/ w ktorych przedtym mieli sławę rycerską: á miásto nich vżywáią rusznic y szpady/ iáko Ráytárowie. BotŁęczRel III 50.

– Y záprawdę experientia pokazáłá/ iż Káwálleria Niemiecka nie służy do pogoniey/ áni też do vciekánia/ dla lenistwá swego y wolnego biegu. BotŁęczRel III 51.

– Miast wolnych/ ktorych bywáło przedtym 96. iest teraz do 60. ktore wszytkie rządzą się sámy/ y práwa máią własne. BotŁęczRel III 73.

– Przetoż Rudolf nie tylko nie dbał o to áby było iácháć do Itáliey (bo go odstraszáły przeciwności y niesczęścia iego przodkow) ále też przedawał wolność ludziom ktorzyby ią tylo chcieli byli kupowáć bárzo tanio: BotŁęczRel III 70.

– A z tych iedni się żywią wożeniem ábo przewożeniem ludźi/ y towárow; drudzy tám máią kramy; drudzy gospody trzymáią dla przeieżdżáiących; BotŁęczRel III 94.

– Lecz z drugiey strony Serifowie/ ktorych możność y reputátia pomnażáłá się vstáwicznie/ gdy czás przyszedł oddawánia trybutu; wskazáli do onego krolá/ iż będąc oni własnymi potomkámi Máhometá/ nie winni byli nikomu dáwáć trybutu: [...] BotŁęczRel III 158.

– [...] Graekowie zwáli Bárbáry wszystkie/ ludźie bez mądrośći/ y bez náuk wyzwolonych: y Homerus názwał Achillesá gniewliwym/ y Mársá nieostrożnym/ y dla tegoż go opisuie/ iákby wpadł w żelázną śieć Wulkanowę. BotŁęczRel III 15.

– [...] gdyż trochę ludu łácno może znieść/ ábo powietrze morowe/ ábo nieprzyiaciel potężny/ ábo wysieczeni być mogą w iedney bitwie/ ábo w niwecz obroceni woyną. BotŁęczRel III 1.

– [...] czyniąc sobie drogę do ziemie nieprzyiacielskiey/ musieli wysiekáć lásy/ y ná tym niemáłó czásu trawili [Polacy]. BotŁęczRel III 60.

– Powiádáią iednák/ iż tá kráiná byłá przedtym lepiey násiádła; ále iuż teraz práwie spustoszáłá ná poły/ dla trzech przyczyn; Naprzod dla powietrza (co byłá przed tym nowiná ná Moskwie) ktore ich wiele tysięcy wytráciło. BotŁęczRel III 54.

– Do iezdy wielki Kniáź Iwan przydał był 12 tysięcy strzelcow/ ktore on tám postánowił: miedzy ktorymi szło wiele żołdakow cudzoziemskich/ ktorzy mu vczynili posługę znáczną/ broniąc iego ziemie/ y onego sámego ná Páństwie/ gdy go sámiż moskwá chcieli zábić: bo przez te wytrácił potym niezliczoną rzecz swych własnych poddánych. BotŁęczRel III 62.