Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Anonim
SekrWyj 1680-1689 oryginał
Sekret wyjawiony osobliwszy, ten za którym człowiekowi rozsądnemu, chyba chcącemu żadne złe na świecie szkodzić nie będzie

http://polona.pl/item/35289346/8/
Odnotowano 373 cytatów z tego źródła
– Prosty człowiek, co trochę rozumu ma, widząc gdzie farby położono, on także takiez położy, maiąc na płotnie iuz wybitą formę i abrys. SekrWyj 46.
patrz: ABRYS, ABRYSA
– Iezeli miedzy kwiatkami rzucisz abślag, to iest, owe centki świecące mosięzne okrągłe. Cudny i bogaty haft wydadzą. SekrWyj 38.
patrz: ABŚLAG, ABŚLAG, ABŚLAK
– O preparácyi albo zgotowaniu i zażywaniu Saletry przeciw upałowi gorączek i innych gorących áffekcyij. SekrWyj 178.
patrz: AFEKCJA
– Paciorki alabastrowe okrągłe, tu i owdzie po bokach zpiłuią na nierowności, według upodobania. SekrWyj 61.
patrz: ALABASTROWY
– W Rzymie Miasto Gałeczek i paciorkow szklanych, zazywaią paciorkow alabastrowych. SekrWyj 61.
patrz: ALABASTROWY
– Natrącali się i mnie samemu w roznych kraiach, rozni z tey dymney Alchimiey przykopcieli Mistrzowie [szukający kamienia filozoficznego]. SekrWyj 1.
patrz: ALCHIMIA, ALCHIMIA, ALCHYMIA
– Włoż weń [w olej] zywice i aloes z gruba tłuczony. SekrWyj 119.
patrz: ALOES
– Aloesu Hepatico [!] na proch ztartego [...] wsyp librę l. SekrWyj 118.
patrz: ALOES
– Potym na suchym iuz [płótnie] narysuy sobie węglem kwiaty i łamania takie, iakie bywa na Altembasie. SekrWyj 33.
patrz: ALTEBAS, ALTEMBAS, ALTEMBAS
– Zkliy kartę niemałą, na ktorey niech ci kto [...] naresuie kwiat Altembasowy iakić się podoba. SekrWyj 34-35.
patrz: ALTEBASOWY, ALTEMBASOWY, ALTEMBASOWY, ALTĘBASOWY
– SEKRET I. Zrobić sobie Antependia i tym podobne, ná pozor właśnie, Altembasowe. SekrWyj 33.
patrz: ALTEBASOWY, ALTEMBASOWY, ALTEMBASOWY, ALTĘBASOWY
– Przeciw Anginie i zapaleniu gardła, gargaryzmy z tą czynią wodą. SekrWyj 180.
patrz: ANGINA
– Miey szkiełka gotowe rznięte lub w Anguły, lub płasko. SekrWyj 94.
patrz: ANGUŁ
– Wyrzniy z karty iakiey Trianguł Rectanguł, ktorego Anguł ieden niech ma Anguł Elewacyey Aequatora. SekrWyj 136.
patrz: ANGUŁ
– Obicia, Antependia. Ornaty [...] Kwiatem rozlicznym rzucone [...] iak haftem iakim ozdobione zrobić. SekrWyj 36.
patrz: ANTEPEDIUM, ANTEPENDIUM, ANTEPENDIUM, ANTYPENDIUM
– Po purgacyi Antimoniowey [...] nie lada appetyt do iedzenia przystępuie. SekrWyj 167.
patrz: ANTYMONIOWY
– Po purgacyi Antimoniowey, zwyczaynie [...] nie lada appetyt do iedzenia przystępuie. SekrWyj 167.
patrz: APETYK, APETYT, APETYT
– Przeszłego roku w tym tu mieście był patient wieku i sił mocnych, ale apoplexyą iako naygorszą cale ruszony. SekrWyj 151-152.
patrz: APOPLEKSJA
– Niech powiedzą sami Galenistowie, kiedy zaraz iednego prawdziwego Hydropika, albo tak cale i w naygorszą, apoplektyka uleczyli? SekrWyj 152.
patrz: APOPLEKTYK
– Moia rada, rob go [złoty werniks] na piecyku aptekarskim w pateli albo kociełku. SekrWyj 122.
patrz: APTEKARSKI, APTEKARSKI, APTYKARSKI, HAPTEKARSKI
– W ten czás gdy owoc kárczochá wnáylepszą doyzrzywá/ dopuść áby ktory kárczoch cále wyrosł nie zrzynáiąc go/ aż nád nim wyrośćie kitá iákoby/ albo kwiát błękitny. A żnáydźiesz pod/ i około kity tey błekitney/ piękne / bieluśinkie/ práwie srebrne/ ná kształt ięzyczkow wyrosłe listki/ im dáley od kity/ tym większe. SekrWyj 101.
patrz: ARCIOK, KARCIOCH, KARCIOF, KARCIOK, KARCOCH, KARCZOCH, KARCZOCH, KARCZOCHA, KARCZOCHA
– Jest w morzu za Rzymem pewna rybka co się zowie Argentina, srebrnica. SekrWyj 59.
patrz: ARGENTYNA
– Z Wenecyi dostawaią blaszki cienkiey/ umyślnie zwierciadłowey arkuszowey. SekrWyj 96.
patrz: ARKUSZOWY
– Możesz bydź srozsza trucizna nad Sandarakę? nad arszenik? SekrWyj 153.
patrz: ARSENIK, ARSZENIK, ARSZENIK, ARSZENNIK
– Assasynowie [...] Za roskazaniem Krola swego, na pewne katowania, y iawną śmierć się odwazali. SekrWyj 27.
patrz: ASASYN
– Weś wosku cztery łoty./ Aspaltu łot ieden. SekrWyj 289.
patrz: ASFALT, ASFALT, ASPALT
– Antimonium [...] staie się lekarstwem prawie powszechnym przeciw febrom [...] asthmie, albo ciężkości w piersiach. SekrWyj 144.
patrz: ASTMA
– Matthiolophilus Auctor powiada, iż się częściey powtarzać ma [dawki antymonium] [...] w Asthmacie i iakieykolwiek oddychania trudności. SekrWyj 166.
patrz: ASTMATA
– Dioscorides Sandarakę z miodem albo w pigułkach Asthmatykom radzi. SekrWyj 153.
patrz: ASTMATYK
– Miey potym i farb następuiących tych niemało. [...] 5. Auripigmentu. 6. Vmbry, i nieco Bleygielu. SekrWyj 43.
patrz: AURYPIGMENT
– Vernis ná błękitne i czerwone bánie tak mieć będziesz. SekrWyj 122.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Gdy się ustoi [wino], á proszek upadnie, moze tegoz wina wziąć uncyą iaką; proszek zaś chować w banieczce iakiey. SekrWyj 146.
patrz: BANICZKA, BANIECZKA, BANIECZKA
– Barwica nie łatwo zpełznie. SekrWyj 34.
patrz: BARWICA, BARWICA, BARWICZA
– O Barwicę tyrudno, osobliwie gdzie Postrzygaczow nie masz. SekrWyj 35.
patrz: BARWICA, BARWICA, BARWICZA
– Potrząsnąwszy spodem póltna ręką podbiiay, aby pokost Barwicę lepiey przyiął. SekrWyj 34.
patrz: BARWICA, BARWICA, BARWICZA
– Ieżeli zaś chcą [rzemieślnicy w Rzymie] áby było Mat albo nie polerowno, to za trzecim razem iuż nie krwawnikiem ale bawełną płaty [złota] przytykaią [do pozłacanej rzeczy]. SekrWyj 93.
patrz: BAWEŁNA
– Trzy [złoto] kurrentem tak długo, aż się w tarciu pokazować będą iakoby bąbelki. SekrWyj 97.
patrz: BĄBELEK
– VVystrzyż sobie z papieru białego czworo listkowe kwiateczki, takie iakie na bzie białym włoskim bywaią. SekrWyj 51.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Zrobić kwiecie lśniące się, ná podobieństwo bzu włoskiego. SekrWyj 51.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Antimonium [...] iest to [...] lekarstwo skutecznieysze anizeli iednorożeć, bezuar, albo iakakolwiek teryaka, dryakiew, albo i insze lekarstwa. SekrWyj 171.
patrz: BESWAR, BEZEAR, BEZOAR, BEZOAR, BEZOARD, BEZUAR, BEZUARD, BEZWARD
– [...] woyná/ nieprzyiáćiel/ ubostwo/ chorobá/ zły człowiek ktory i ná niechcącego i ná Swiętego nápáść może. Szkodźić tedy może człowiekowi i niechcącemu/ bezgrzesznemu. SekrWyj 20-21.
patrz: BEZGRZESZNY
– List papierowy białkiem iaia, albo gumią nasmarowawszy, położ na złocie albo srebrze, i przylgnie. SekrWyj 52.
patrz: BIAŁEK, BIAŁKO
– Owoc alboli i kwiát białoczerwony tak zrobisz [wierzchołek czerwony, reszta biała]. SekrWyj 114.
patrz: BIAŁOCZERWONY
– Toż wino, nim się da do używania, ma się przecedzić przez gęstą chustkę, alboby lepiey przez bibułę. SekrWyj 156.
patrz: BIBUŁA
– Ten [wosk] gdyć skrzepnie na bibule, możesz znowu przy węglu trochę rozgrzać. SekrWyj 47.
patrz: BIBUŁA
– Gdy na szynę rospaloną złoto, srebroli, ich [alchemików] sposobem robione włozysz, kurzyć się pocznie, á bieleć szyna. SekrWyj 2.
patrz: BIELEĆ
– Obłup [cytryny] pięknie z skorki, bieliznę co pod skorą bywa precz odskrob. SekrWyj 102.
patrz: BIELIZNA
– To Antimonium będzie proszkiem bieluchnym, i po częściey á nie raz się daie. SekrWyj 160.
patrz: BIELUCHNY
– Antimonium Diaphoreticum iest proszek bielusinki sam pot tylko sprawuiący. SekrWyj 172.
patrz: BIELUSIEŃKI, BIELUSIEŃKI, BIELUSINKI
– Znaydziesz pod, i około kity tey błękitney, piękne, bielusinkie, prawie srebrne, nakształt ięzyczkow wyrosłe listki [karczocha]. SekrWyj 50.
patrz: BIELUSIEŃKI, BIELUSIEŃKI, BIELUSINKI
– Tuby było mieysce o Mastykierowániu: flusách/ szmelcách bláchmálách/ ale że w rzedszym są używániu przestępuię. SekrWyj 286.
patrz: BLACHMAL, BLACHMAL, BLECHMAL
– Łatwo zaś wąglem ábo ołowkiem iákim wyrázniey sobie określisz to, co wąglik blado był naznaczył przez szpilkowe przepchnienia. SekrWyj 35.
patrz: BLADO
– ... miey potym i farb następuiących tych niemało. 1. Gryszpanu. 2. Soku nicianego. [...] 6. Umbry, i nieco Bleygielu. SekrWyj 43.
patrz: BLAJGIEL, BLEJGEL, BLEJGIEL, BLEJGIEL
– ...do Bleygelu przykładaiąc Indychu, trzy oboie z sobą. SekrWyj 44.
patrz: BLAJGIEL, BLEJGEL, BLEJGIEL, BLEJGIEL
– Bleygielu też zażyc możesz, i ten lentrichem rospraw. SekrWyj 44.
patrz: BLAJGIEL, BLEJGEL, BLEJGIEL, BLEJGIEL
– ... miey potym i farb następuiących tych niemało [...] 3. Indychu. 4. Bleywasu alboli krety. SekrWyj 43.
patrz: BLAJWAJS, BLAJWAS, BLEJWAS, BLEJWAS, BLEJWEJS
– Gdy masz kwiat robić z kitayki takiey co blakuie od wody, iaka bywa rozowa, wprzod sam papier [...] wytłocz. SekrWyj 38-39.
patrz: BLAKOWAĆ
– Miey pazłotke albo blaszkę złotą i srebrną szychową, co ią więc na wałeczkach w kramach przedawaią. SekrWyj 48.
patrz: BLASKA, BLASZKA, BLASZKA, BŁASZKA
– Widziałem że w tym samym proszku blaszka mosiądzowa czas niemały poleżawszy, pozieleniała iako śliczny szmaragd. SekrWyj 126.
patrz: BLASKA, BLASZKA, BLASZKA, BŁASZKA
– Inne [liście] co iakoby na słońcu i bliku będą zołtawe. SekrWyj 45.
patrz: BLIK
– Wody, bleywasem biało, tu i owdzie trochę błękitno (lazur z bleywasem zmieszawszy uczynisz.) SekrWyj 45.
patrz: BŁĘKITNO
– Będzie się zdała ona przyrodzona błękitność, ktora się więc na doyzrzałych gronach i sliwach z rana osobliwie pokazuie. SekrWyj 55.
patrz: BŁĘKITNOŚĆ
– Obłoki także białym i błękitnym, wysoko, znaczno błękitne ku zięmi szarawo [pomalujesz]. SekrWyj 45.
patrz: BŁĘKITNY
– Błonkę subtelną przezroczystą, na kształt kamienia Moskiewskiego, do rożnego zażywania zrobić. SekrWyj 55.
patrz: BŁONKA, BŁONKA, BŁÓNKA
– Antimonium [...] staie się lekarstwem prawie powszechnym przeciw febrom [...] robakom, boleści głowy, kolce [...]. SekrWyj 144.
patrz: BOLEŚĆ
– Bret [materiału] ieden na drugim rowno połozywszy [...] na wierzchu naresuy sobie [...] lub to kwiecie, lub zawiiania i essy rozne, lub inne floryzowanie według upodobania. VVeś potym nożyce, rowno i razem obadwa brety z końca przerzniy prowadząc nożycami [...] tak iako rysowanie idzie cale i do koła. SekrWyj 39.
patrz: BRET, BRET, BRETA, BRETA, BRETA, BRYT, BRYTA
– Wargi cynobrem zarumienisz. Oczy, brwi pomaluy. SekrWyj 85.
patrz: BREW
– Weśze gliny na kiełbasę porobioney, przylep na obudwu skroniach [głowy prototypu], także na brodzie i na czele czyniąc tę zagrodę do koła. SekrWyj 69.
patrz: BRODA
– Bywáią oczy robione ták piękne z smelcu/ iákoby cale przyrodzone. Te ieżeli mász [...] Bruy dobrze ostrym i gładkim drewienkiem [figurę woskową] nastroiwszy wyrzniy cale oko woskowe. Zárzniy i tył głowy nożykiem gorącym i tamtędy wsádź oczy robione. SekrWyj 86.
patrz: BRUĆ
– Rospuść przy ogniu karuk. Vwarz i bryzeliey czerwoney trochę. SekrWyj 54.
patrz: BRYZELIA, BRYZELIA, BRYZYLIA
– Chceszli miec żołtą, czerwoną [błonkę]; przymieszay trochę szafranu, bryzeliey laki do karuku rospuszczonego. SekrWyj 56.
patrz: BRYZELIA, BRYZELIA, BRYZYLIA
– Przyley trochę lub wody, lub zgotowanego karuku, i przez chustkę cedząc przecieray. SekrWyj 60.
patrz: CADZIĆ, CEDZIĆ, CEDZIĆ, CĘDZIĆ
– VV te formy gnieciono glinę garnczarską i z niey takie piora formowano, ktore potym w piecu cegielnym ostrożnie wypalono. SekrWyj 82.
patrz: CEGIELNY, CEGIELNY, CZEGIELNY
– Rozpuść cynę, ołow, i marchezytę w łyszce żelazney naprzykład. SekrWyj 121.
patrz: CENA, CYNA, CYNA, CZYNA
– Tam gdzie do muru doydzie [nitka] znaczek uczynisz, bo tam centrum będzie Zegaru. SekrWyj 134.
patrz: CENTR, CENTRUM
– Tedy chćiey przyiąc/ przyimuy chcący i z chućią. SekrWyj 46-47.
patrz: CHCĄCY, CHCĄCY, CHCĘCY
– Postaw w chłodzie: iezeli zgęstnieie i stęzeie to dobrze uwrzał [karuk]. SekrWyj 105.
patrz: CHŁÓD
– W cholicznych wnętrzności bolach dziwnie prętkie remedium, prętko uwolniaiące [lekarstwo antymoniowe purgujące, tj. wino antymoniowe albo syrop antymoniowy]. SekrWyj 169.
patrz: CHOLICZNY
– Zrysuy zegarek Horyzontalny, zwyczayny. SekrWyj 137.
patrz: CHORYZONTALNY, HORYZONTALNY, HORYZONTALNY
– Mieć możesz i zegarek Horyzontalny tenże skutek czyniący. SekrWyj 137.
patrz: CHORYZONTALNY, HORYZONTALNY, HORYZONTALNY
– Ná kolor fiołkowy, weś bryzeliey/ náley wody czystey/ przydáy garść gummi tłuczoney i tyleż háłunu. SekrWyj 211.
patrz: CHWIOŁKOWY, FIAŁKOWY, FIOLKOWY, FIOŁKOWY, FIOŁKOWY
– Wárgi cynobrem zárumienisz/ oczy/ brwi pomáluy/ włosy dáy choć ze lnu farbowánego/ o ktorym niżey. SekrWyj 152.
patrz: CYNOBER, CYNOBR
– Rospuść przy ogniu karuk. Vwarz i bryzeliey czerwoney trochę. SekrWyj 54.
patrz: CZERWONY, CZERWONY, CZYRWONY
– Prosty człowiek, co trochę rozumu ma, widząc gdzie farby położono, on także takiez położy, maiąc na płotnie iuz wybitą formę i abrys. SekrWyj 46.
patrz: CZŁOWIEK
– [...] pierwszym razem szesnaście, wtorym dwadziescia cztery, trzecim dwadzieścia purgacyi, częścią przez womit, częścią przez deiekcyą, spodem sprawiło [antimonium]. SekrWyj 166.
patrz: DEJEKCJA
– Depurowanym tym sposobem Saletrę ieszcze rozpuszczoną wyley w naczynie gliniane albo spiżowe. SekrWyj 179.
patrz: DEPUROWANY
– W destyllacyach albo spadnieniu humorow z głowy do gardła prawie duszących [pomaga antimonium]. SekrWyj 169.
patrz: DESTYLLACJA, DESTYLLACJA, DYSTYLACJA, DYSTYLLACJA
– Miey sekret osobliwy w ktorym zrobisz owoc iákoby soczysty/ co go więc gdy doyzrzeie przeyrzeć/ iáko to wisnie/ porzyczki/ iágodki S. Iáná etc. niewielom wiádomy. SekrWyj 108-109.
patrz: DOJRZEĆ, DOJRZEĆ, DOJZRZEĆ, DOJŹREĆ
– Rozumiem że z sámego sposobu założonego pytaniá i wyráżonego Sekretu/ łacno się dorozumiewász: żeć się tu pytámy/ i rzecz nám iest o Dobrym álbo złym/ ktore złym álbo dobrem iest włásnym człowiekowi rożnemu od bydląt/ to iest ile człowiekiem iest rozsądnym ná obráz Boży stworzony. SekrWyj 22.
patrz: DOROZUMIEWAĆ SIĘ
– [...] gdy dozy przesadzi Medyk i przebierze miarkę [...] człowieka pod czas tak długo czyszczą, że i zwątlą. SekrWyj 140.
patrz: DOZA
– Dostań płatkow kieru czerwonego [...] drobno go nożycami postrzyżesz [...]. SekrWyj 35.
patrz: DROBNO
– Tom widziáł; iż pozłociwszy álbo posrebrzywszy łokciowy drot miedziany przygrubiey/ woskiem go żołtym po wierzchu nie skąpo násmarowawszy przez Cyáyzen przeciągano/ znowu smárowáno/ á to ták długo/ áż ná ćieniuchny droćik wyćiągniono/ bez odnowieniá pozłoty álbo posrebrzeniá /á przecie wszystek był złocisty álbo posrzebrzány/ i sámem probowáł tego. SekrWyj 285-286.
patrz: DROT, DRÓT, DRUT, DRUT
– Sposob robienia Dubleycików álbo kamykow ná pozor drogich i rożnych kolorow. SekrWyj 94.
patrz: DUBLEJCIK
– Tulipany pstre i odmienne mieć będziesz, wziąwszy roznego koloru iedwabiu po trosze. SekrWyj 117.
patrz: DULIPAN, TULIPAN, TULIPAN, TULIPANT
– Jeżeli wypukłości trzeba znaczney, (iako to u tulipanow) to i formeczkę miey pogotowiu. SekrWyj 117.
patrz: DULIPAN, TULIPAN, TULIPAN, TULIPANT
– Natrącali się i mnie samemu w roznych kraiach, rozni z tey dymney Alchimiey przykopcieli Mistrzowie [szukający kamienia filozoficznego]. SekrWyj 1.
patrz: DYMNY
– Na srebro dla lasserowania, kładą farby przezroczyste [..] na zieloną, gryszpan distillowany [...]. SekrWyj 92.
patrz: DYSTYLOWANY
– Bo iż się winu udziela sáma śiłá lekárska bez máteryey/ ták iák żelázu śiłá mángesowá dotknieniem samym; łatwo powoli oráz z winem/ przez pot/ urynę/ i expiracyą wynidzie. SekrWyj 261.
patrz: EKSPIRACJA
– Rog płáski ná zimno fárbowno. SekrWyj 63.
patrz: FARBOWNO
– Ná ták fárbowáne szmátki/ wley świeżą źimną wodę/ i wziąwszy z grubszych á prostszych szmatek farbowną ktorą, mydłem ią weneckim natrzyy i wymyi w wodzie tey w ktorey szmátki inne fárbowne. . SekrWyj 104.
patrz: FARBOWNY
– [...] melancholia dla ciepła fermentuie i w głowę biie. SekrWyj 143.
patrz: FERMENTOWAĆ
– Skręciwszy wedle woley i uformowawszy drociki srebrne/ ná wosku ie układać w swoie figurki [...]. SekrWyj 286.
patrz: FIGURKA
– Iest w morzu za Krymem pewna rybka co się zowie Argentina Srebrnica, ktora ma w sobie Ieliteczko albo flaczek iakoby srebrny. SekrWyj 59.
patrz: FLACZEK
– [...] gdy flisowáć pocznie slaglet/ zeby nie odflisnął drot sám wrzucić garść otrąb na robotę [...]. SekrWyj 287.
patrz: FLISOWAĆ
– Zasiadałem na gościńcach, na gaci, na moście; Tamem dość nawiętszą czynił, gdzie jachali goście. SekrWyj 41.
patrz: GAĆ
– Drudzy po wykráceniu w gárnuszek nietłusty/ wody wstawiwszy/ gdy tá wezwreć poczyná [...] ná nitce metállá w nie wpuszczáią. SekrWyj 275.
patrz: GARNUSEK, GARNUSZEK, GARNUSZEK
– Warz te tabliczki z bryzelią w garnuszku. Gdy trzecia część wywre wyymiy. SekrWyj 62.
patrz: GARNUSEK, GARNUSZEK, GARNUSZEK
– gluzuy ná węglu/ wywarz, wykrácuy/ ráz drugi i trzeci tak uczyń SekrWyj 283.
patrz: GLUZOWAĆ
– O preparácyi albo zgotowaniu i zażywaniu Saletry przeciw upałowi gorączek i innych gorących áffekcyij. SekrWyj 178.
patrz: GORĄCZKA
– Lakmus szmelc z karukiem piękny daie kolor [...] Także grana z trochą kurkumy. SekrWyj 112.
patrz: GRANA
– Kolor piękny cielisty, czerwony, karmazynowy mieć będziesz, z iąderek kiermesu, po włosku grana. SekrWyj 113.
patrz: GRANA
– [...] iezeli iest śkło albo Vitrum Antimonii korrygowane, daie się waga. 3. 4. 5. gran albo ziarn ięczmienia [...]. SekrWyj 159.
patrz: GRANO
– Dosis albo wielkość brania [antimonium] [...] aż do 25. gran albo ziarn ięczmiennych wagi. SekrWyj 173.
patrz: GRANO
– Przyley do niego [klajstru] mozeszli trochę zołci dla mola żeby nie gryzł. SekrWyj 37.
patrz: GREŹĆ, GRYŹĆ, GRYŹĆ, GRZYŹĆ
– Będzie się zdała ona przyrodzona błękitność, ktora się więc na doyzrzałych gronach i sliwach z rana osobliwie pokazuie. SekrWyj 55.
patrz: GRONO
– [...] miey potym i farb następuiących tych niemało. 1. Gryszpanu. 2. Soku rucianego [...]. SekrWyj 43.
patrz: GRYNSZPAN, GRYSZPAN, GRYSZPAN
– Na srebro dla lasserowania, kładą farby przezroczyste [..] na zieloną, gryszpan distillowany [...]. SekrWyj 92.
patrz: GRYNSZPAN, GRYSZPAN, GRYSZPAN
– Naley octu na gryszpan i tak rozprawionym maluy. SekrWyj 43.
patrz: GRYNSZPAN, GRYSZPAN, GRYSZPAN
– [...] pędzlem w niey [gorzałce] dobrze umaczanym robotę smaruy i rownay. Bo się wosk pod nim grzeiąc i potrosze rospuszczaiąc rowno pogładzi. SekrWyj 85.
patrz: GRZAĆ SIĘ
– Co czynić gdyby zbyt gwałtownie operowało [antimonium]? SekrWyj 148.
patrz: GWAŁTOWNIE
– Vczyń kley biały nie gęsty z skorek, ierchy, pergamenu, albo karuku. SekrWyj 125.
patrz: IRCHA, IRCHA, IRZCHA, JERCHA
– Bywáią i pięknie złociste bánie. Iasno-błękitne, iásno czerwone ták lasserowane. SekrWyj 121.
patrz: JASNOBŁĘKITNY
– VVedle dłuzszego albo krotszego wezwrzenia farby, mniy albo barzo iasno zielono będzie. SekrWyj 123.
patrz: JASNOZIELONO
– Iest w morzu za Rzymem pewna rybka co się zowie Argentina, Srebrnica, ktora ma w sobie Ieliteczko albo flaczek iakoby srebrny. SekrWyj 59.
patrz: JELITECZKO
– Ielitko takież włąśnie iest w śledziach. SekrWyj 59.
patrz: JELITKO
– Perły zeby się zdały Kálekuckie, á nie tylko okrągłe Vryańskie, tak czynią. SekrWyj 61.
patrz: KALAKUCKI, KALEKUCKI, KALEKUCKI, KAŁAKUCKI
– Weź [...] dwa łoty kurkumy, dwa łoty kolophoniey SekrWyj 121-122.
patrz: KALEFONIA, KOLOFONIA, KOLOFONIA
– WEŹ [...] pokostu malarskiego i kolofoniej rowne części SekrWyj 118.
patrz: KALEFONIA, KOLOFONIA, KOLOFONIA
– Wźiąwszy trochę terpentyny tudźiesz farby tey/ ktorey chcesz mieć kámyszczek przydáwszy trochę pulpy mastyxowey/ wszytko to na śkle iákim/ nád węglem zágrzewáiąc/ szpádlikiem iákim dobrze rozczyń. SekrWyj 170.
patrz: KAMYSZCZEK
– Poznász zasię że w miárę dość má ćiepłá/ kiedy od ogniá odiąwszy go/ dokołá tyglá/ pocznie się zśiádać. Albo kiedy z łopáteczki/ ktorą go mieszász nie pędem/ iako woda/ ále powoli śćieka. Albo gdy z łopáteczki ná paznogieć kánąwszy/ záraz się zśiádác poczyná. SekrWyj 148.
patrz: KANĄĆ
– RZecz przydátná gdy się Metállá/ Káráwáki/ i inne rzeczy mośiężne uleią/ albo na ich odnowienie. SekrWyj 732.
patrz: KARAWAKA
– Wziąwszy potym dártego iedwábiu/ po niteczce grubszey álbo ćieńszey/ wedle tego iako nakarbowánia bliższe są álbo dalsze siebie; koniec ieden zá droćik spodem zádźierzgnąwszy/ poprowádzisz nitkę przez posrebrzenie do kárbiku zwierzchniego od śrzodku po lewey stronie náprzykład/ i záraz podle przez karbik/ drugi po práwey stronie z wierzchu ku dołowi; á spodem zá droćik záłożywszy/ znowu ná doł. Tám záłożywszy zá droćik/ znowu ku gorze do kárbiku bliskiego temu/ w ktorym iuz iest nitká; i ták daley [...]. SekrWyj 106.
patrz: KARBIK
– Ná złote Weś funt oleiu wárzonego z umbrą/ álbo pokostu biáłego. Cztery łoty Aloesu lub heparicum/ cztery łoty terpentyny Weneckiey/ cztery łoty mástyksu/ dwá łoty sándaraki/ dwá łoty kárkumy/ dwá łoty kolophoniey. SekrWyj 224.
patrz: KARKUMA, KURKUMA, KURKUMA
– Drudzy i trochę Háłunu przy kurkumie i Mástixu przydáwáią. SekrWyj 275.
patrz: KARKUMA, KURKUMA, KURKUMA
– Weźmiy trochę tych źiárnek szárych/ co w sobie máią kármin/ zgnieć/ miáłko wsyp w śkło álbo miseczkę polewaną. SekrWyj 207.
patrz: KARMIN
– Przydatek. Ieżeli nie wiesz iako się robią Obrázki kárukowe; wiedz iż tákim sposobem: Káruk rospuśćiwszy/ przecedźiwszy/ (miáwszy bláchę grubo wysztychowáną/ ná ktorey iest obrazek/ iako więc do wybiiánia obrázkow ná pápierze. Onę oblepiwszy woskiem do kołá i gorzáłką iáko wyżey násmárowawszy) nim rospraw trochę złotá albo srebrá muszełkowego/ co go więc do pisánia záżywaią. SekrWyj 118.
patrz: KARUKOWY
– Była słuzebna katholiczka lat maiaca 20. SekrWyj 175.
patrz: KATOLICZKA
– Assasynowie [...] Za roskazaniem Krola swego, na pewne katowania, i iawną smierć się odwazali [...]. SekrWyj 27.
patrz: KATOWANIE
– Tym omamieni ludzie oni, inszey oprocz ciała roskoszy nieznaiący; szli wesoło z Oyczyzny za dalekie morze na katownie i na śmierć pewną. SekrWyj 28.
patrz: KATOWNIA
– Coż ich na śmierć i wytrzymanie wszelkich katowni, tak odwaznemi czyniło? SekrWyj 27-28.
patrz: KATOWNIA
– Przydáwszy skrzynię z pytlem/ i mąkę mieć możesz. Iest [młynek] mieyscámi w częstym używániu/ miásto owych máchin końskich młynow/ w kąćiku browáru/ ledwo nátrzy łokćie mieyscá zástąpi. SekrWyj 235.
patrz: KONNY
– Przydáwszy skrzynię z pytlem/ i mąkę mieć możesz. Iest [młynek] mieyscámi w częstym używániu/ miásto owych máchin końskich młynow/ w kąćiku browáru/ ledwo nátrzy łokćie mieyscá zástąpi. SekrWyj 235.
patrz: KOŃSKI
– Potrząsnąwszy zmieszáy wszystek krokos dobrze. Potym go do kupy zmieszány zágárniy. Niech ták trochę náprzykłád z kwádrans/ ná kupce poleży/ że go potász przeymie choć nieco poczernieie. SekrWyj 193.
patrz: KUPKA
– Zbierz wszystkie [tabliczki] ná kupki po piąci albo po sześci. Przyłoż ie czym żeby rowne zostawały, á nie paczyły się. SekrWyj 62.
patrz: KUPKA
– Bryzelią álbo lákmus (torna solis názywáią) rozpuść w káruku. SekrWyj 210.
patrz: LACHMUS, LAKMUS, LAKMUS
– Náostátek weś laki suchey skrobaney pędzlikiem álbo bawełną/ nią dász rumieniec ná iunkturách álbo przegubách/ ná kolánách/ łokćiach/ policzkách/ pierśiách/ pępku/ etc. SekrWyj 152.
patrz: LAKA
– Figura ná szpalerze/ sámá rozumowi pokaże/ iákich fárb rzecz potrzebuie. Bo ieżeli lásy/ drzewa/ lantszáwty/ wyráża; toć ná nie trzebá zielonego: á to iasnego i ćiemnieyszego/ potrosze i żołtośći etc. SekrWyj 85.
patrz: LANCZAFT, LANDSZAFT, LANDSZAFT, LANDZAFT, LANSZAFT
– Potym (worek iuż położywszy z krokosem ná stronę) w sok krokosowy wyćiśniony/ wley ow ćiepły ocet z sokiem cytrynowym/ á zámieszáy kilká rázy láseczką. SekrWyj 188.
patrz: LASECKA, LASECZKA, LASECZKA
– Ná srebro dlá lásserowániá/ kłádą farby przezroczyste iákie są/ ná źieloną/ gryszpán distillowány; na czerwoną lákę/ ná żołtą száfran/ etc. SekrWyj 165.
patrz: LASSEROWANIE
– Bywaią i pięknie złoćiste bánie. Iásno błękitne, iásno czerwone iák lászerowáne, ále te przytrudniey się robią/ bo potrzebuią wernisow abo pokostow przydrozszych/ i roboty nie máło. SekrWyj 223-224.
patrz: LASZEROWANY
– W drugim státyszku miey trochę (bo nie wiele trzeba) láugrunu/ to iest fárby soczystey źieloney; ná tę naley wody/ á zźielęnieie. SekrWyj 199.
patrz: LAUGRUN
– Weś lautercynu/ rospuść/ gdy trochę ochłodnieie ná łyszce/ wyley ná pápier tyle/ ileć dość będźie ná formeczkę do twárzy metállowey/ aby się wyráżáłá. SekrWyj 115.
patrz: LAUTERCYN, LAUTERCYN, LAUTERCYNA, LAUTERCYNA, LAWTERCYNA
– [Crocus metallorum] ma moc purguiącą lekszą i lżeyszą niżeli śkło. SekrWyj 157.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Pápier má bydź kliiony mączką z lentrychem. SekrWyj 203.
patrz: LENTRYCH
– Ieżeli ćię nie stánie na to abyś pragnął i sobie życzył przećiwnosći. Tedy chćiey przyiąc/ przyimuy chcący iz chućią. Albo przynámniey nie ućiekáy/ nie boy się lękliwie; ále bądź gotow/ stáw się/ i przyimuy sercem mężnym/ gdy co na ćię przykrego i przećiwnego Bog dopusći. SekrWyj 47.
patrz: LĘKLIWIE
– Odeym zaráz od ogniá/ i Aloesu Hepático ná proch ztártego (po trosze/ nie rázem) wsyp librę 1. mieszáiąc záwsze drewienkiem/ ostrożnie żeby nie wykipiáł. SekrWyj 217.
patrz: LIBRA
– Wystrzyż sobie z pápieru białego cztery listkowe kwiateczki/ takie iákie ná bźie biáłym włoskim bywáią. SekrWyj 103.
patrz: LISTKOWY
– Lutowáć opiłkámi flágletu/ przydáwszy boráksu/ glázgalu/ soli. SekrWyj 286.
patrz: LITOWAĆ, LUTOWAĆ, LUTOWAĆ
– Weś wapna nie gászonego/ litrárgirum álbo gleyty żołtey/ ługiem to oboie rospraw przygęściey trochę á ćiepło. SekrWyj 127.
patrz: LITRARGIRUM
– Zrobić kwiećie lśnące się, ná podobienstwo bzu Włoskiego, wiele kwiećia drobnego w iednę iákoby rożą zámykáiącego. SekrWyj 103.
patrz: LSKNĄCY SIĘ, LSNĄCY SIĘ, LŚNĄCY SIĘ, LŚNĄCY SIĘ, ŁSKNĄCY SIĘ
– Potym też ielitká w miseczce drewniáney ábo inney/ łopáteczką zetrziy cále. SekrWyj 121.
patrz: ŁOPATECZKA
– Po tym ná suchym iuż/ nárysuy sobie węglem kwiáty i łámániá tákie/ iákie bywá ná Altembáśie/ mieyscá te gdzie kwiát i rzeczone łámániá nárysowáne są/ pokostem málárskim (dobrze uczynisz gdy z nim trochę wosku pierwey rospuśćisz aby zgęstniáł/ i trochę Gleyty czerwoney terpentyny aby prędzy schnął przydász) bogáto nápuść nie wszystkie rázem/ ále po częśći. SekrWyj 67.
patrz: MALARSKI
– MANTISSA i PRZYDATEK O prepáracyi albo zgotowaniu i zażywaniu Saletry przećiw upałowi gorączek. SekrWyj 178.
patrz: MANTYSA
– Miey i kláyster z mączki álbo z piękney mąki. SekrWyj 74.
patrz: MĄCZKA
– Iednaż melodia wesołemu miła [...] w kłopocie iakim przykra i utęskniona. SekrWyj 20.
patrz: MELODIA
– N. gdzie się klin wybić może pod nie/ á to wszystko tym końcem/ zeby kámienie śćisley/ abo szerzey wedle potrzeby iść mogły. P Kádź w ktorą mełćie wpadá z kadzi B przez dźiurę/ O ná to uczynioną. SekrWyj 237.
patrz: MEŁCIE, MEŁCIE, MIELCIE, MOŁCIE, MYŁCIE
– Weź tey Saletry uncyą iednę zetrzyy i umieszay z mensurą iedną urody fontanney. SekrWyj 179.
patrz: MENZURA
– Przećiw obstrukcyom wątroby i mezenteryey SekrWyj 180.
patrz: MESENTERIA, MESENTERIA, MEZENTERIA
– To tylko námieniam; iż tám uláne metállá/ prásuią w skępkách álbo modelách stálowych hártownych. SekrWyj 275.
patrz: METALLUM, METALLUM, METALUM
– Włoż kulę papieru/ gdyć potrzebá będźie w wodę/ rospłynie się łácno iákoby ná miázgę/ możesz mu pomoc rozrywáiąc i gniotąć palcámi. SekrWyj 77.
patrz: MIAZGA
– Formę potym násmárowáwszy trochą oliwy/ kłádź w nię/ nie miąszo/ pápier pomieniony gębką przyćiskáiąc/ ktorá i wodę wyćiągá/ y wszędźie dobrze wtłáczá papier. SekrWyj 160.
patrz: MIĄSZO, MIĄŻSZO, MIĄŻSZO
– Kiedy iuz na spodźie mięknąć i czernieć pocznie mieszay/ i ták długo ná węglu trzymáy áż się cále iák wosk gęsty rozpuśći. SekrWyj 228.
patrz: MIĘKNĄĆ
– Weś odrobinkę (choć iáko źiárno iágláne) pięknego śkłá/ pośliniwszy żeby się trzymáło/ położ ná głowce szpilkowy/ potrzymáy w iásnym płomieniu świecy/ á zbieży się w gałeczkę/ ktorą w dźiureczkę miedzy dwie kárćie albo blaszki włożywszy/ w instumenćik iáki wpráwiwszy/ mieć będziesz mikroskopium. SekrWyj 293.
patrz: MIKROSKOPIUM
– SEKRET XXVII. OPTYCZNY Zrobić wlot szkiełká, co rzecz w sobie barzo drobną, i práwie nie doyzrzáną okiem, dość wielką ná widok pokázuią, Mikroskopia ie nazywáią. SekrWyj 292.
patrz: MIKROSKOPIUM
– Náczyn sobie tyleż pędzlow z miotełek ryżowych/ álbo z rożdżek drobnych. SekrWyj 95.
patrz: MIOTEŁKA
– Miey wosk rostopiony z żywicą/ w rożnych miseczkách rożnymi fárbámi przypráwny. SekrWyj 95.
patrz: MISECZKA
– Przydáwszy skrzynię z pytlem/ i mąkę mieć możesz. Iest [młynek] mieyscámi w częstym używániu/ miásto owych máchin końskich młynow/ w kąćiku browáru/ ledwo nátrzy łokćie mieyscá zástąpi. SekrWyj 235.
patrz: MŁYN
– Przydatek piąty Gospodárski, Gdzie się pokázuie Młynek bárzo skromny/ w ktorym dway chłopi/ álbo pomocnicy browárni przez dwá dni trzydźieśći i więcey ktorey Toruńskich/ słodu snádno zmelą. SekrWyj 234.
patrz: MŁYNEK
– Z płotná gotowego wyrzniesz listki ná kwiećie álbo roże do upodobániá/ model sobie z pápieru w przod uczyniwszy/ większy/ mnieyszy etc. SekrWyj 197.
patrz: MODEL
– Osobliwie przećiw powietrzu/ i w ten czás/ choć się iuz morowki ná kim pokázą. SekrWyj 267.
patrz: MORÓWKA
– Lágru álbo wensztenu rozpráw ile trzebá, żeby się rzecz albo robotá/ w náczyniu mośiężnym zatopić w tym mogłá. SekrWyj 282.
patrz: MOSIĄŻNY, MOSIĘŻNY, MOSIĘŻNY
– Potym weś ná pálec álbo ná chusteczkę srebrá tártego co go w muszełkách przedawáią do pisániá. SekrWyj 157.
patrz: MOSZELKA, MOSZEŁKA, MUSZELKA, MUSZELKA, MUSZEŁKA
– Chceszli w moszelki srebro rozłożyć rospuść trochę gummy biáłey nie zbyt gęsto. Wsyp srebrá/ dobrze ie rozbiy z grużełek. Weś potym pioro gęśie zerznione u końcá. Nábierz nim tego srebra. Drugim piorem grubo zaostrzonym z niego potrosze (ná oko mniey więcey) wybieráy i włoż po moszełkách álbo skorupkách. Włożywszy uderz ostrożnie o stoł/ żeby się srebro trochę rozeszło i żplászczyło w muszełce/ zaraz ie wystáw ná słońce że trochę podeschnie. Potym muszełkę z srebrem wywroć/ i zostaw ná słońću/ żeby ták záschło. Toż zimie przy piecu uczynić możesz. Wielość srebra w muszelki kłádźionego ma bydź taka żebyś ná swoie wyszedł. SekrWyj 177-178.
patrz: MOSZELKA, MOSZEŁKA, MUSZELKA, MUSZELKA, MUSZEŁKA
– Pędzlem przytym suchym potrziy robotę/ a glánc weźmie. Ieżeli nád to wezmiesz trochę suchego krochmálu ná proch stártego/ á tego nábráwszy w rurkę/ nim dumchniesz ná robotę wszędźie/ á potym znowu u sty wolno dmuchniesz/ zostánie ná roboćie coś wielce przyrodzonego mszenia się i piękności. SekrWyj 153.
patrz: MSZENIE SIĘ
– Rospuść iáko wyżey káruk biáły/ uiąwszy go trochę w státyszek iáki/ fárbą táką álbo owáką/ srebrem albo złotem muszełkowym (według upodobánia) czerwoną/ lazurową/ nákrápiáną/ żołtą/ etc. rostworz/ i letnie wyley ná formiki cynowe; násmárowáne iednák pierwey ową gorzáłką/ żołćią wieprzową rostworzoną/ o ktorey niżey. SekrWyj 116.
patrz: MUSZEŁKOWY
– Ieżeli nie mász muszełkowego srebrá/ sam go sobie raz ná záwsze nie mało nárobić mozesz/ sposobem ktory podam niżey. SekrWyj 157.
patrz: MUSZEŁKOWY
– Miey albo grzebień z szerokimi zębami, albo sobie w deszczkę nabi szpilek iak grabie. SekrWyj 130.
patrz: NABIĆ
– Máiąc wzgląd ná to/ iż gdźie szeroki plác biáłego zostáie miedzy liniámi czárnemi/ tám trochę głebiey wybráć trzebá/ dlá nábiiánia fárbą/ o czym niżey/ wybráwszy wszystko/ mász formę gotową; Ná ktorey szpálerow wybiiesz iednákowych ile tylko zechcesz/ á to ná płotnie Ktore lepsze gdy będźie przygrubsze/ konopne. SekrWyj 83.
patrz: NABIJANIE
– A to rozumiem dlátego/ że ludźie częśćiey/ do złego żyćia/ niżeli do dobrego naćiągáią. SekrWyj 34.
patrz: NACIĄGAĆ
– Zágrziy część iednę i drugą/ złoż ie do siebie nádłożywszy trochę wosku ná tak złożone i spoione/ i nożykiem znowu gorącym przyłożonym nádłożony wosk rostopisz/ áby się pięknie rospłynął nád złożonymi częśćiámi. SekrWyj 150.
patrz: NADŁOŻONY
– Zágrziy część iednę i drugą/ złoż ie do siebie nádłożywszy trochę wosku ná tak złożone i spoione/ i nożykiem znowu gorącym przyłożonym nádłożony wosk rostopisz/ áby się pięknie rospłynął nád złożonymi częśćiámi. SekrWyj 150.
patrz: NADŁOŻYĆ
– A mász instrument gotowy ná wytłoczenie kwiátow. Ten miáwszy nádostáwáy płátkow máteryi rożney/ Alboli tez po ćwierći lub więcey/ kup rożnego koloru kitáiek/ náprzykłád: biáłey/ czerwoney/ żołtey/ błekitney/ źieloney/ etc. SekrWyj 74.
patrz: NADOSTAWAĆ
– Tą kretą rosprawioną wziąwszy pędzel gruby/ násmáruy płotno. SekrWyj 67.
patrz: NASMAROWAĆ
– Tákich formeczek ile zechcesz sobie nárob/ miawszy ich podostátku. Rospuść iáko wyżey káruk biáły/ uiąwszy go trochę w státyszek iáki/ fárbą táką álbo owáką/ srebrem albo złotem muszełkowym (według upodobánia) czerwoną/ lazurową/ nákrápiáną/ żołtą/ etc. rostworz/ i letnie wyley ná formiki cynowe; násmárowáne iednák pierwey ową gorzáłką/ żołćią wieprzową rostworzoną/ o ktorey niżey. SekrWyj 116.
patrz: NASMAROWANY
– Bo choć [antimonium] nie poruszy/ nie znacznie jednak skutki swe czyni/ krew czyści/ do potu sposobi/ przez co i wielkie barzo choroby nieznacznie się leczą; A ták (iáko tenże i inni świádczą) stáie się lekárstwem práwie powszechnym/ przećiw febrom/ mániey/ hipokondryey/ epilepsiey/ obstrukcyi/ krwi zepsowániu/ szkorbutom/ kaszlom/ asthmie/ álbo ćiężkośći w pierśiach/ náuzei/ nie áppetytowi/ robákom/ boleśći głowy/ kolce/ boleniu bokow/ pleurze/ etc. SekrWyj 260.
patrz: NAUZEA, NAUZEA, NAUZJA
– LVboć to nie omylna, co powiedźiał Filozof: iż każdy człowiek z przyrodzenia wiedźieć i umieć prágnie: osobliwie się to iednák prawdźi tám, gdźie się poda co niepospolitego, á przytym pożytecznego. SekrWyj 2 nlb.
patrz: NIEOMYLNA
– Obrona Antimonium przeciw kalumniey niewiádomych, ktorzy rádzą, áby od niego, iáko od trucizney uciekáć [...]. SekrWyj 150.
patrz: NIEWIADOMY
– Sposob pozłocenia Złotniczego wszystkim prawie wiádomy, przetoż tu nic o nim. Pozłotę nitkowego srebrá albo fánzilbru/ w pewney wodce taki podáią drudzy. SekrWyj 284.
patrz: NITKOWY
– One [paciorki] ná drewienká proste powtykáy/ i w káruku srebrnym zánurzywszy máczáy/ á w náczyniu iákim piasku pełnym/ náprzykłád w donicy/ kotle/ utykáy drewienkiem/ żeby schło. Gdy uschnie/ drugi i trzeći ráz nurzáy w káruku/ poki obáczysz potrzebę. SekrWyj 122.
patrz: NURZAĆ
– Weźmiy kártę papieru. Wymierz nim/ iák wielki kwiát iest w formie/ chustką trochę pápieru nátłoczywszy. Rosprostowáwszy znowu pápier/ námász kláystrem. Námázány przyłosz ná kitáyce; ktorą oberzniesz według wielkości pápieru. SekrWyj 75.
patrz: OBERZNĄĆ, OBERZNĄĆ, OBERŻNĄĆ
– Potym weś mydłá z wodą i z niego szumowiny (pędzlem w ręku) uczyniwszy te szumowiny bierz pędzlem i obmywáy robotę. SekrWyj 151.
patrz: OBMYWAĆ
– W pośrzodku śkłá tak podłożonego/ ná wierzchu obrazeczek máły námáluy w chędogą iaką rámkę albo kompardymencik wpráwić możesz. SekrWyj 174.
patrz: OBRAZECZEK
– Przydatek. Ieżeli nie wiesz iako się robią Obrázki kárukowe; wiedz iż tákim sposobem: Káruk rospuśćiwszy/ przecedźiwszy/ (miáwszy bláchę grubo wysztychowáną/ ná ktorey iest obrazek/ iako więc do wybiiánia obrázkow ná pápierze. Onę oblepiwszy woskiem do kołá i gorzáłką iáko wyżey násmárowawszy) nim rospraw trochę złotá albo srebrá muszełkowego/ co go więc do pisánia záżywaią. SekrWyj 118.
patrz: OBRAZEK, OBRAZEK, OBRAŻEK
– Dostáń tey práwdziwey Petry Wentury sztuczkę iáką/ ztłucz ná proch práwie. Miey żywice przeźroczystą czárnáwą/ utłucz ią ná mąkę. Pomieszáy iedno z drugim/ dáleko iednák więcey niech będzie żywicy. Potym miey śkło iákieć się podobá (Weneckie ślifowáne/ płáskie/ w Anguły obrobione bárzo do tego sposobne) námáż go troszkę cieniuchno terpentyną. SekrWyj 173.
patrz: OBROBIONY
– Raśplą obrownasz do roboty [wyroby z rogu]. SekrWyj 62.
patrz: OBRÓWNAĆ
– Matthiolophilus Auctor powiada, iż się częściey powtarzać ma [dawki antymonium] [...] w Asthmacie i iakieykolwiek oddychania trudności. SekrWyj 166.
patrz: ODDYCHANIE
– Obicia, Antependia. Ornaty [...] Kwiatem rozlicznym rzucone [...] iak haftem iakim ozdobione zrobić. SekrWyj 36.
patrz: ORNAT
– Tę[masę] ślifuią, poleruią rozne tabliczki na ktorych obrazy maluią i paciorki kosztowne robią. SekrWyj 95.
patrz: PACIOREK, PACIOREK, PACIORKA, PACIORKA, PACZOREK
– Nakoniec trochą oliwy napuśc dłoń, i w niey paciorki otrzyy á będą czerwone. SekrWyj 100.
patrz: PACIOREK, PACIOREK, PACIORKA, PACIORKA, PACZOREK
– Miey paciorki białe przezroczyste proste, szklane. SekrWyj 60.
patrz: PACIOREK, PACIOREK, PACIORKA, PACIORKA, PACZOREK
– Paciorki alabastrowe okrągłe, tu i owdźie po bokach zpiłuią na nierownosći, według upodobania. SekrWyj 61.
patrz: PACIOREK, PACIOREK, PACIORKA, PACIORKA, PACZOREK
– Zbierz wszystkie [tabliczki] ná kupki po piąci albo po sześci. Przyłoż ie czym żeby rowne zostawały, á nie paczyły się. SekrWyj 62.
patrz: PACZYĆ SIĘ
– Trzymay ie [wyroby z rogu] iednak pod cięzarem miernym w rowni, aby się nie paczyły áż do zażywania. SekrWyj 62.
patrz: PACZYĆ SIĘ
– Zagrzać ią [formę] trzebá (napuściwszy iuz trochą a nie wielą, bo się inaczey wosk pada, oliwą). SekrWyj 83.
patrz: PADAĆ SIĘ
– Poszło to wszystko iakoby na paięczynkę albo robotę paięczą. SekrWyj 49.
patrz: PAJĘCZY
– Poszło to wszystko iakoby na paięczynkę albo robotę paięczą. SekrWyj 49.
patrz: PAJĘCZYNKA
– Prości; wieyscy ludzie, iako do Panaceyi ze zdrowiem do nich [ludzi mających antymonium] się uciekali. SekrWyj 143.
patrz: PANACEA, PANACEA, PANACEJA
– Maiąc farbę, rozepniy na ramach płotno, á [...] kliiem z ierchy, albo z pargamenu napuść. SekrWyj 109.
patrz: PARGAMEN, PARGAMENA
– Ktoby wernysem pokościł lśnącym alboli umoczył w karuku, kliiu z pargamenu robionym, albo tym nasmarował, miałby rzecz lśnącą się. SekrWyj 91.
patrz: PARGAMEN, PARGAMENA
– Toż wszystko się zrobi z pargamenu, gdy karuku nie będzie. SekrWyj 61.
patrz: PARGAMEN, PARGAMENA
– Okrawki pargamenowe pozbieray. SekrWyj 61.
patrz: PARGAMENOWY, PARGAMINOWY
– Iezeli listek iest papierowy albo pargamenowy, nasmaruy go wprzod gummą git. SekrWyj 111.
patrz: PARGAMENOWY, PARGAMINOWY
– E. Drążek od wrzeciona, i pierścienie po obydwoch stronach. [opis młynka,żaren]. SekrWyj 129.
patrz: PIERSCEN, PIERSCZIEN, PIERŚCIEŃ, PIERŚCIEŃ, PIERZCIEŃ, PIĘRŚCIĘŃ
– Zmawiaią się z Goldschlagerem aby im płaty z-złota albo srebra w przygrubsze bił listki. SekrWyj 92.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Kliiem pargamenowym iak klaystrem cienko nasmarowawszy, [skóry] płátámi śrebrnemi nanoszą. SekrWyj 120.
patrz: PŁAT, PŁATA
– [...] weź garnuszek z wodą, á otworzywszy worek, wley po lekku po wszytkim krokosie. SekrWyj 47.
patrz: PO LEKKU
– W tenze iuż zielony szeydwaser włoz kość twoię, niech w nim słuszny czas pobędzie á weźmie na się kolor. SekrWyj 95.
patrz: POBYĆ
– Krol bowiem tych ktorych widział ku swey myśli sposobnych pewnym nápoiem usypiaiącym podpoić kázał. SekrWyj 56.
patrz: PODPOIĆ
– Potym srebro, złoto [proszek] ususzysz nad wolnym żarzewiem szpadlikiem podruszaiąc do wzięcia koloru swego. SekrWyj 98.
patrz: PODRUSZAĆ
– Listki papierowe nożykiem podskrob ten ku dołowi albo ku wierzchu wedle potrzeby. SekrWyj 117-118.
patrz: PODSKROBAĆ
– Pędzlem w niey [gorzałce] dobrze umaczanym robotę smaruy i rownay. Bo się wosk pod nim grzeiąc i potrosze rospuszczaiąc rowno pogładzi. SekrWyj 85.
patrz: POGŁADZIĆ SIĘ
– Massę pogrązłą w-wodzie wyymi, i utrzyy. SekrWyj 160.
patrz: POGRĄZŁY
– Ktoby wernisem pokośćił lśnącym álboli umoczył w káruku/ kliiu z párgámenu robionym/ albo tym násmárowáł/ miáłby rzecz lśnącą się. SekrWyj 163.
patrz: POKOŚCIĆ
– Toż grzebieniem wzdłuż po wierzchu lekko przećiągniy przez drágánt i fárby/ możesz ieszcze i piorem iáko chcesz pokręćić ná wiry owe fárby i drágánt. SekrWyj 239.
patrz: POKRĄCIĆ, POKRĘCIĆ
– Rozepnij płotno piękne na ramach. Pokrochmaluy iako wyżey powiedziano. SekrWyj 111.
patrz: POKROCHMALIĆ, POKROCHMALOWAĆ
– Gdy uschnie/ ieżeli chcesz potym i inszą fárbą pomálowáć/ to probuy fárbą czy nie przebiiá/ boby trzebá gęstszym krochmálem pokrochmálić. SekrWyj 204.
patrz: POKROCHMALIĆ, POKROCHMALOWAĆ
– Pokwitowáwszy rzecz/ i naniozszy srebrem szeydowanym/ lub zmálowánym/ skop łoiu niesłonego w skorupie. SekrWyj 283-284.
patrz: POKWITOWAĆ
– Rzecz w sobie coś na podobieństwo owego kamienia połyskującego się/ którego proszku świecącego na potrząśnienie listów i pisma zażywają. SekrWyj 255.
patrz: POLYSKIWAĆ SIĘ, POŁYSKOWAĆ SIĘ
– Ták się twárzyczka dość dobrze/ y dość głęboko wybiie. Poncikámi ią iednák potrosze popráwuią. SekrWyj 277.
patrz: PONCIK
– [...] czym się podrożny umacnia, ze się na dzdze, pluskoty, upały poniewierania odwaza. SekrWyj 24.
patrz: PONIEWIERANIE
– I tak coraz poruszáiąc/ zlewáiąc/ we trzy álbo cztery godźiny wodę żołtą/ toż powtorzysz przez dzień/ pięc albo sześć rázy. Strzegąc się iednák tego/ żeby w poruszaniu worka/ niezbyt przyćiskáć álbo wyćiskać/ bo by tak z żołtośćią i fárbą oráz rożową poszłá. SekrWyj 183.
patrz: PORUSZANIE
– Dopieroz gdy się na to obeyrzysz: ze iako wszelki człowiek, tak i ty zporządzenia Boskiego, masz sobie wyraznie założoną zawsze trwaiącą Szczęśliwość. SekrWyj 12.
patrz: PORZĄDZENIE
– Gdy záś oboie iuż zásycháć będźie/ znowu tu i owdźie lub inkaustem/ lub inną fárbą czarną/ tu i owdźie potrosze nakropisz albo posmáruiesz. SekrWyj 115.
patrz: POSMAROWAĆ
– Vczyni łyg z popiołu głąbkow kapuścianych suchych, albo z potaszu. SekrWyj 63.
patrz: POTASZ, POTAŻ
– Miey wosk iarzęcy, potłukszy go w kawałki, rospuść w tygeliku na nozkach, przy węglu barzo wolno [...]. SekrWyj 82.
patrz: POTŁUC
– Máiąc prototyp utwierdź go ná stole náprzykład. Potym ábyś sztukę formy ulał/ upátruy w káżdey częśći prototypu/ od ktorego mieyscá/ do ktorego má náwiętszą szerokość bez podwiiániá i potoczeniá. SekrWyj 139.
patrz: POTOCZENIE
– Ze náyszerszá część iest/ twárz od skroni (bo potym następuie záwiiánie i potoczystość zá ucho (weśze gliny ná kielbásę porobioney/ przylep/ ná obudwu skroniách /tákże ná brodzie/ na czele/ czyniąc tę zágrodę do kołá. SekrWyj 139.
patrz: POTOCZYSTOŚĆ
– Pędzlem przytym suchym potrziy robotę/ a glánc weźmie. SekrWyj 152.
patrz: POTRZEĆ
– W laniu iednák ná to pamiętáy: że gdy forma dużá/ nie trzebá tego abyś cáłą formę woskiem nápełnił/ ále wláwszy znáczną część iáką/ weś formę w rękę/ i trochę potrzymawszy/ poczynáy wylewáć názád wosk powoli/ oraz w koło obracáiąc/ w ręku formę iákoby przez wszystkie strony wylewáiąc. SekrWyj 149.
patrz: POTRZYMAĆ
– Powyrzynay sobie z pápieru listkow co/ chcesz/ iákiegożkolwiek kwiátu/ osobliwie co wzad zwieśisto listki maiąc/ iák to lilia/ srzodek swoy do ludzi pokázuie. SekrWyj 105.
patrz: POWYRZYNAĆ
– A że się poczyniły stryfy tám gdzie wosk miedzy spoieniá formy pozáćiekáł/ z dáleká przy ogniu nożykiem ćiepłym one zrzynáć i drewienkiem głádkim/ pośliniwszy/ przymuskiwác będźiesz. SekrWyj 150.
patrz: POZACIEKAĆ
– Te grużołki rożnych kolorow z sobą zmieszay/ w pásztę czárną pozagniátáy. SekrWyj 182.
patrz: POZAGNIATAĆ
– Ták ztężeie nieco płotno/ i dźiury się iego trochę pozátykáią [posmarowane klejem]. SekrWyj 90.
patrz: POZATYKAĆ SIĘ
– Co się takiego znayduie na świecie, co się to przeciwi, i co człowieka pozbawia tego to Dobra [cnotliwego życia]... SekrWyj 6.
patrz: POZBAWIAĆ
– Miáwszy kurrent drewniány przyćięższy okrągły. Włoż szczyptę obrzynkow złotá u Goldtszlágerá kupionego álboli w kśięgach gotowego. Trzyy kurrrentem ták długo/ aż się w tárćiu pokázowáć będą iákoby bąbelki/ álbo poki będziesz rozumiáł. SekrWyj 175.
patrz: PRZYCIĘSZY, PRZYCIĘŻSZY, PRZYCIĘŻSZY
– Iá na przygęstszym dráganćie pędzlem nie kropiąc/ ále linie pędzlem poprzek prowádźę i máluię/ potym ie grzebieniem po wierzchu prowádzonym przerywám/ á pewniey i piękniey mi się udáie. Może grzebień bydz i gęstszy/ i niemál piekniey/ subtelniey/ ták się piora iákoby ná papierze pokażą. SekrWyj 241.
patrz: PRZYGĘSTSZY
– Weś wapna nie gászonego/ litrárgirum álbo gleyty żołtey/ ługiem to oboie rospraw przygęściey trochę á ćiepło. SekrWyj 127.
patrz: PRZYGĘŚCIEJ
– Rozpuść gummi dragant przygęśćiey/ troszkę gummi arabici przydáwszy przecedź. SekrWyj 214.
patrz: PRZYGĘŚCIEJ
– Tom widźiáł; iż pozłoćiwszy álbo posrebrzywszy łokćiowy drot miedziany przygrubiey/ woskiem go żołtym po wierzchu nie skąpo násmarowawszy przez Cyáyzen przeciągano/ znowu smárowáno/ á to ták dlugo/ áż ná ćieniuchny droćik wyćiągniono/ bez odnowieniá pozłoty álbo posrebrzeniá /á przećie wszystek był złoćisty álbo posrzebrzány/ i sámem probowáł tego. SekrWyj 285.
patrz: PRZYGRUBO
– Połoz nań {na kwiat] kitayką, włoż do formy, przyciśniy ołowiem i kamieniem, á przylęze dobrze kitayka. SekrWyj 39.
patrz: PRZYLĄC
– Tym sposobem dáley postąpisz/ coráż upátruiąc szerokośći mieyscá i rowninę iákoby ná prototypie onę oblepiáiąc po trzech stronách/ á czwártą stronę u litery blisko przed tym sztuki mieć będźiesz z karbámi oráz wyrzniętymi/ dlá lepszego iedney do drugiey strony przylegánia. SekrWyj 141.
patrz: PRZYLEGANIE
– Znowu wley gipsu na palec naprzykład wysoko. A przymuśniy kielnią. SekrWyj 65.
patrz: PRZYMUSNĄĆ
– Pomniy potrzećie i ná to/ żeć to słodycz álbo przykrość: są przypádłośćiami tákiemi/ ktore istoty rzeczy nie mienią/ złą álbo dobrą nie czynią ieżeli samá w sobie táką nie iest. SekrWyj 43.
patrz: PRZYPADŁOŚĆ
– Nie ma bydź zbyt gęsta ale przyrzedsza farba. SekrWyj 113.
patrz: PRZYRZADKI
– ...wszystko to [jajko z farbą i wodą] rozczynisz, przyrzedzey iednak trochę, aby się dobrze i cienko nanieść mogło. SekrWyj 90-91.
patrz: PRZYRZADKO
– Miey miárę z pápieru ná listki do kwiátu większą i mnieyszą/ wedle nich przyrzniy dártego iedwábiu/ żeby się we dwoię złożył. SekrWyj 213.
patrz: PRZYRZNĄĆ, PRZYRŻNĄĆ
– Co Co [co:subst:sg:nom:n] ieżeli styl wzgorę idźie/ prosto wedle linii ná quadranśie/ ktorá znáczy wyniosłość Elewácyi Poli/ twego mieyscá; to okrąg (ná stylu prosto ná krzyż osadzony) má náleży a wyniosłość Aequátorá. Ieżeli nie; To go ták długo przyrzynay spodem (qáudránśik co ráz do niego przykłádáiąc) áż prosto poydzie ku gorze wedle liniyki Eleuationem Poli znaczącey. SekrWyj 249.
patrz: PRZYRZYNAĆ
– Mám tego ten fundáment/ ná ktorym i ty łácno stániesz/ gdy uważysz. Iż dobro powszechnie/ według pospolitego zdánia i opisánia mądrych; iest to co komu przyzwoito/ náleży/ przystoi/ z czym mu wygodno. Więc tedy Dobro Człowieká będzie to co Cłowiekowi iáko stworzeniu rozumnemu przystoi/ przyzwoito/ należy/ i z czym mu wygodno. SekrWyj 7-8.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ, PRZYSTOJEĆ
– Z lipowego álbo osikowego miękkiego drewná miey tárcice/ ktorećby wzdłuż i wszerz ná szpáler wystárczyły. Te zcheblowane i wyrownáne po bokách/ żeby do siebie przystáwáły/ przy ściánie postawiwszy /ná nichze choćby po drábinie/ naresuiesz to co chcesz mieć ná szpálerze Lántszáwt/ drzewá/ wody/ skáły zwierzętá/ etc. SekrWyj 81-82.
patrz: PRZYSTAWAĆ
– [...] złoż álbo spoy cáłe náprzykład ciáło [figurę z wosku]/ nożykiem gorącym zerznąwszy ile trzebá aby część do części iáko powinno przystáwáłá. SekrWyj 150.
patrz: PRZYSTAWAĆ
– Ale mi to samo podeyzrzenie czyniło/ że ci złoci Mistrzowie [=alchemicy]/ i słuszney sukni ná grzbiecie nie mieli. Drudzy lub dość przystoyni, przy wielu piecykach, tyglach i kolbach; więcey długow i niedostatku, niżeli złota pokazowali [...]. SekrWyj 2.
patrz: PRZYSTOJNY
– ...tam tędy wsadz oczy robione [...] nożykiem gorącym, zeby się oko trzymało przytopiwszy [posąg]. SekrWyj 86.
patrz: PRZYTOPIĆ
– Iáko się zás z skorami wypráwnemi do śrzebrzenia obchodzą? iáko ie śrzebrzą/ iáko poleruią? Długoby tu o tym/ i bez widzenia przytrudniey. SekrWyj 220.
patrz: PRZYTRUDNO
– Bywaią i pięknie złoćiste bánie. Iásno błękitne, iásno czerwone iák lászerowáne, ále te przytrudniey się robią/ bo potrzebuią wernisow abo pokostow przydrozszych/ i roboty nie máło. SekrWyj 224.
patrz: PRZYTRUDNO
– ...potym przywarzać to z sobą tak długo przy lekkim ogniu, áż przyydzie do gęstości Syropu. SekrWyj 158.
patrz: PRZYWARZAĆ
– Drugi sposob [srebrzenia] Przywárzaniem tak Weś srebrá szeydowanego/ to iest zgryzionego w Seydwaserze/ łot ieden. SekrWyj 281.
patrz: PRZYWARZANIE
– Tym sposobem mowią drudzy/ że i złoto ná miedzi/ i ná mosiądzu przywarzyć się może... SekrWyj 282.
patrz: PRZYWARZYĆ SIĘ
– Dobro Człowieka będzie to co Człowiekowi iako stworzeniu rozumnemu przystoi, przyzwoito, należy, i z czym mu wygodno [...]. SekrWyj 4.
patrz: PRZYZWOICIE, PRZYZWOITO
– Dobro powszechnie, według pospolitego zdania i opisania mądrych; iest to co komu przyzwoito, należy, przystoi, z czym mu wygodno [...]. SekrWyj 4.
patrz: PRZYZWOICIE, PRZYZWOITO
– Srzodek tey roboty pálcem trochę wygnieć żeby było lekko puklisto. SekrWyj 99.
patrz: PUKLISTO
– Wźiąwszy trochę terpentyny tudźiesz farby tey/ ktorey chcesz mieć kámyszczek przydáwszy trochę pulpy mastyxowey/ wszytko to na śkle iákim/ nád węglem zágrzewáiąc/ szpádlikiem iákim dobrze rozczyń. SekrWyj 170.
patrz: PULPA
– Zostáie [gips] ábyś go zrownał; weźmiesz tedy pumexu i umoczywszy go w wodzie/ śćieráć nim będźiesz nierownośći. SekrWyj 133.
patrz: PUMEKS
– [...] ktore z nich [płócien] maią bydz nayrumieńsze, zaczym w pośrzodek rozy nalezące, te zanurz w tey farbie [...]. SekrWyj 104.
patrz: ROMIANY, RUMIANNY, RUMIANY, RUMIANY, RUMIENNY, RUMIONY
– [...] nią [laką] dasz rumieniec [na posągu] na iunkturach albo przegubach, na kolanach, łokciach, policzkach [...]. SekrWyj 85.
patrz: ROMIENIEC, RUMIENIEC, RUMIENIEC
– Gdy dobrze uschnie, day rumieniec osobie laką suchą. SekrWyj 91.
patrz: ROMIENIEC, RUMIENIEC, RUMIENIEC
– Znak dobrego rozprawienia [masy] gdy trochę ochłodszy ztęzeie, i ledwo tykaiącego się palca chwyta. SekrWyj 95.
patrz: ROZPRAWIENIE
– Rosprostowáwszy znowu pápier/ námász kláystrem. SekrWyj 74.
patrz: ROZPROSTOWAĆ
– Miey szkiełka gotowe rznięte [...] Miej i lakę piękną Wenecką dla rubinu. [o wyrobie sztucznych kamieni] SekrWyj 94.
patrz: RUBIN
– Miey i lakę piękną Wenecką dla rubinu [...] Transmarin dla szafiru [o wyrobie sztucznych kamieni]. SekrWyj 94.
patrz: SAFIER, SAFIR, SZAFIER, SZAFIR, SZAFIR
– Bo choć nie poruszy/ nie znacznie iednák skutki swe czyni/ krew czyśći/ do potu sposobi/ przez co i wielkie barzo choroby nieznácznie się leczą; A ták (iáko tenże i inni świádczą) stáie się lekárstwem práwie powszechnym/ przećiw febrom/ mániey/ hipokondryey/ epilepsiey/ obstrukcyi/ krwi zepsowániu/ szkorbutom/ kaszlom/ asthmie/ álbo ćiężkośći w pierśiach/ náuzei/ nie áppetytowi/ robákom/ boleśći głowy/ kolce/ boleniu bokow/ pleurze/ etc. SekrWyj 260.
patrz: SKORBUT, SZKORBUT, SZKORBUT
– Jest w morzu za Rzymem pewna rybka co się zowie Argentina, srebrnica. SekrWyj 59.
patrz: SREBRNICA
– Sposob pozłocenia Złotniczego wszystkim prawie wiádomy, przetoż tu nic o nim. Pozłotę nitkowego srebrá albo fánzilbru/ w pewney wodce taki podáią drudzy. SekrWyj 284.
patrz: SREBRO, SREBRO, ŚREBRO
– Tam gdzie wyślifowano/ zdał się Krucyfiks z drugą stronę/ jakoby był szczero srebrny/ lity/ nawierzchu; temi miejscami zaś gdzie nie ślifowano/ było zwierciadło. To dla tego namieniam/ bo wiem że nie każdy Ślifierz o tym wie/ gdyż mię sami o to prosili/ i mnie samemu w obcych krajach/ dwie tylko sztuczce takiej roboty widzieć się dostały. SekrWyj 295.
patrz: SZLIFIERZ, SZLIFIERZ, ŚLIFIERZ
– Weś háłunu w stuczkách tak wielkich/ iaki má bydź owoc/ oskrob/ ná wiśnię náprzykład okrągłą. Tám gdźie má bydz szypułká/ droćik álbo suchą szypułkę wiśniową/ trochą wosku przylep/ ieżeli dziurki uczynić nie możesz/ rospuśc przy ogniu káruk/ uwárz i bryzeliey czerwoney trochę. SekrWyj 109.
patrz: SZYPUŁKA
– Owoc alboli i kwiát białoczerwony tak zrobisz. Vformowáwszy z biáłego wosku frukt (iáki droćik miásto szypułki w pośrzod wpuśćiwszy) káruk rozpuszczony/ wpuść krety miáłko tártey/ i w nim frukt nurzay; wyiąwszy obrácay/ żeby ostydł. SekrWyj 209.
patrz: SZYPUŁKA
– Perły żeby się zdáły Kálekuckie, á nie tylko okrągłe Vryáńskie/ ták czynią. Páćiorki alábastrowe okrągłe/ tu i owdźie po bokach spiłuią ná nierownośći/ według upodobániá. Dopieroż moczą w karuku. Tym sposobem. Robią i podługowáte/ ná ksztáłt śliweczek/ gruszeczek etc. SekrWyj 125.
patrz: ŚLIWECZKA
– Ielitko tákież włáśńie iest w śledźiach/ ieno że śledzie u nás słone/ záczym z niego solą przeiętego nie będą perły/ chybá śniáde/ ilem sprobowáł. Ktoby takich nazbieráł lub z świeżych ślodkow/ co się przy morzu połáwiáią/ lub z inszych rybek w ktorychby się tákież ielitko znáydowáło [...]. SekrWyj 120.
patrz: ŚLODEK
– Rospráw gips ná smiotanę gęstą/ ále nie więcey tylko ileć potrzebá do iednego wylánia/ boć ná drugie wylánie uschnie. SekrWyj 136.
patrz: ŚMIETANA, ŚMIETANA, ŚMIOTANA
– Chceszli go do skor záżyć? nim skory iuż posrzebrzáne námáżesz/ i ná gorące słońce wystáwisz. Poklepiesz ręką/ etc. Iáko się zás z skorami wypráwnemi do śrzebrzenia obchodzą? iáko ie śrzebrzą/ iáko poleruią? Długoby tu o tym/ i bez widzenia przytrudniey. SekrWyj 220.
patrz: ŚRZEBRZENIE
– WEźmiey sera co się podobá/ Zetrzey go na tárce/ Wley nan wody wrzącey/ po łyszce leiąc wielkiey ták długo /áż się rospuśći. SekrWyj 178.
patrz: TARKA
– Tártárugę álbo błonkę piękną pstrą, iáko żołwiowey kośći mieć będźiesz. SekrWyj 113.
patrz: TARTARUGA
– Możesz bydź srozsza trucizna nad Sandarakę? nad arszenik? SekrWyj 153.
patrz: TRUCIZNA, TRUCIZNA, TRUJCIZNA
– Tryplą trochę potrzyy dlá gláncu. SekrWyj 166.
patrz: TRYPLA
– Tám pokoy gdźie nás nic turbowáć nie może. SekrWyj 46.
patrz: TURBOWAĆ
– MIey wosk iarzęcy/ potłukszy go w kawáłki/ rospuść w tygielku ná nożkách/ przy węglu bárzo wolno/ á potroszę w sámym rostápiániu więcey á więcey przykadáiąc. SekrWyj 146.
patrz: TYGIELEK
– Vkleią z pápieru sposobem wzwyż powiedźiánym głowę z szyią/ potym ręce/ nogi (bez łokćiow iednák i goleni) Tułup z drotu álbo płotna/ nápchnionego czym uczynią. Ná nim uformuią/ ufałduia płotno ná suknią/ ná płászcz/ iáko zechce. SekrWyj 164.
patrz: UFAŁDOWAĆ
– Potym miásto káruku/ uczyń i wárz krochmal przytęższy/ gdy przestydnie/ szmátki (bo ieźli sztuki płotná wielkie/ to z niemi pierwey ná rámy) przyláwszy trochę soku cytrynowego/ i zmieszáy dobrze/ pędzlikiem álbo ręką ukrochmál. SekrWyj 196-197.
patrz: UKROCHMALIĆ
– Te sobie przekładáy/ przed oczy rozumu stawiáy; á pewnie się ich wolá chwyći/ nimi ukrzepczy; ná męzne/ ćierpliwe i owszem wesołe wytrzymánie/ zdobędźiesz się. SekrWyj 49.
patrz: UKRZEPCZYĆ SIĘ
– Ták i formy iedne pláskie z iedney sztuki/ Drugie całe / cáły prototyp i osobę obeymuiące/ z sztuk i częśći wiele/ w ktore się rożne cząstki/ członki osoby leią/ á po ulećiu skliiáią się do kupy ná wyráżenie náprzykład cáłego człowieká. SekrWyj 138.
patrz: ULECIE
– Kurkumy ćienko urybowáney do żołtey/ ultrámárynu do niebieskiey. SekrWyj 289.
patrz: ULTRAMARYN
– Do roży we śrzodek száfránem pápier umáluy/ i drobno nárzniy/ ná droćiku we śrzodku zwiiáiąc. SekrWyj 215.
patrz: UMALOWAĆ
– Ley przez uczynioną w formeczce dziurę wosk iáki chcesz/ trochę żywice przydáwszy żeby się nie kruszył/ potrzymáy trochę/ ostátek wosku wyley/ á będzie dęty owoc. Ten przy ćieple nożykiem/ gładkim drewienkiem/ álbo pędzlem w wodźie terpentinowey/ álbo gorzáłce kilká rázy przepáloney umoczonym obrownász. SekrWyj 108.
patrz: UMOCZONY
– W tym káruku záfárbowánym/ unurzay owę z háłunu wiśnie. SekrWyj 109.
patrz: UNURZAĆ
– Zágrzać ią [sc. formę] trzebá (nápusćiwszy iuż trochą á nie wielą/ bo się ináczey wosk pada/ oliwą iáko się gdźie indźiey mowiło) lub sucho/ lub wodą ćiepłą poláwszy/ alboli też cále w letniey wodźie unurzywszy/ ták ią postawisz/ áby śćiekł ostátek wody/ i ośiaknełá. SekrWyj 148.
patrz: UNURZYĆ
– Ieżeli chcą poleru to upoleruią. SekrWyj 168.
patrz: UPOLEROWAĆ
– Kurkumy ćienko urybowáney do żołtey [farby]/ ultrámárynu do niebieskiey. SekrWyj 289.
patrz: URYBOWANY
– Niech tak uschnie/ potym ládá pápier/ albo bibułę/ kliiem albo lentrychem násmáruy/ á urywáiąc kłádź ná tenże pápier/ (ácz dobrze uczynisz gdy wolnym lentyrchem trochą żołći wołowey rospráwionym i pierwszy ow uschniony przed tym drugim nápuśćisz/ bo się lepiey trzymać siebie będzie) gdy ten uschnie/ znowu trzeći raz pápierem nákleić mozesz. SekrWyj 160.
patrz: USCHNIONY
– Posiekany [kir] włoż w mozdzerz. Vtłucz prawie na proch. SekrWyj 35.
patrz: UTŁUC
– Na błękitny [altembas] dość utłuc sukna błękitnego [...]. SekrWyj 35.
patrz: UTŁUC
– Miey żywicę przezrozystą czarnawą, utłucz ią na mąkę. SekrWyj 96.
patrz: UTŁUC
– Lágru álbo wensztenu rozpráw ile trzeba. SekrWyj 282.
patrz: WAJNSZTYN, WAJSZTYN, WAJSZTYN, WANSTYN, WANSZTAJN, WAŃSZTYN, WEJNSZTEJN, WENSZTEJN, WENSZTEN, WENSZTYN
– Wywárzywszy robotę ieżeli mogą w Wánsztáynie onę pumexem pięknie wytrą/ á poćieráią w koło iákoby pumex prowádząc ná nieiákie zieżenie się mośiądzu i roboty. SekrWyj 166.
patrz: WAJNSZTYN, WAJSZTYN, WAJSZTYN, WANSTYN, WANSZTAJN, WAŃSZTYN, WEJNSZTEJN, WENSZTEJN, WENSZTEN, WENSZTYN
– ...włoż [rzecz] w wenszteyn albo w lágier winny. SekrWyj 282.
patrz: WAJNSZTYN, WAJSZTYN, WAJSZTYN, WANSTYN, WANSZTAJN, WAŃSZTYN, WEJNSZTEJN, WENSZTEJN, WENSZTEN, WENSZTYN
– Potym wstaw w naczyniu miedziánym wody/ włoż wáńsztynu i tyle dwoie soli. SekrWyj 274.
patrz: WAJNSZTYN, WAJSZTYN, WAJSZTYN, WANSTYN, WANSZTAJN, WAŃSZTYN, WEJNSZTEJN, WENSZTEJN, WENSZTEN, WENSZTYN
– Dostań tey prawdziwey Petry Ventury sztuczkę iaką. SekrWyj 96.
patrz: WENTURA
– A mieć będźiesz iák cále prawdziwą wenturynę. Podłożyć możesz papier czerwony/ albo czarny/ á lepiey się wydáwáć będzie. SekrWyj 174.
patrz: WENTURYNA
– Ná terpentynę kładz owę zmieszaną máteryą wenturyny z żywicą /grubo/ náprzykłád ná gruby tylec nożá.[...] Skło a máteryą tak okryte wezmiey w kleszczyki. SekrWyj 173.
patrz: WENTURYNA
– Do kamykow drogich słusznie należy i Petra venturina. SekrWyj 95.
patrz: WENTURYNA
– Ktoby wernysem pokościł lśnącym alboli umoczył w kaneku [...] miałby rzecz lśnącą się. SekrWyj 91.
patrz: WERNIC, WERNIKS, WERNIKS, WERNIS
– ...tám znowu to cáłe mieysce oblep/ groble czyniąc we trzy strony/ á czwártą uczyni iuż ulana sztuká formy/ w ktorey brzegu álbo grubośći werzniesz kárby álbo dołki/ i tenże brzeg/ w ktorym dołki i nowo mieysce oblepione nasmáruy oliwą/ wleiesz gipsu. SekrWyj 140.
patrz: WERZNĄĆ
– Drudzy po wykraceniu w garnuszek nietłusty/ wody wstawiwszy/ gdy ta wezwreć poczyna/ trochę kurkumy tłuczonej albo skrobanej w nią wrzucą/ na nitce metala w nie wpuszczają patrząć aż dosyć koloru nabiorą. SekrWyj 275.
patrz: WEZWREĆ, WEZWRZEĆ, WEZWRZEĆ
– Materyą tę z Włoch w szkatułach przesyłaią, za rzecz niewidaną wtych tu kraiach [...]. SekrWyj 50.
patrz: WIDANY
– Gotuie się zniego [antymonium] vitrum albo śkło [...] koloru czerwonego, albo Hyacyntowego SekrWyj 155-156.
patrz: WITRUM
– Wez łot mmarchezyty albo wizmuntu. SekrWyj 120.
patrz: WIZMUNT
– Máteryą tę iák másło miękką wygńieć/ wypłocz ráz drugi i trzeći czystą wodą/ wyćiśniy ią przez chustkę/ co wyciśniesz/ wpuść w bánię śkláną okrągłą/ álbo w stronę wklęsłą skłá wypukłe[go]/ i obrácáy ták długo/ áż do wszystkich częśći przystánie /co zbędzie/ w trąbie pápierowey schowáy na drugi ráz... SekrWyj 298.
patrz: WKLĘSŁY
– Czego z innemi lekárstwy nie dokáżesz. Ktore w człowieká wláne/ iuż cale moc nád nim biorą; że nie on nimi/ ále one nim włádcą/ operuią poki ich śiłá zmoże/ nie poki chce Medyk/ dopieroż pátient. SekrWyj 258.
patrz: WLANY
– Czego z innemi lekárstwy nie dokáżesz. Ktore w człowieká wláne/ iuż cale moc nád nim biorą; że nie on nimi/ ále one nim włádcą/ operuią poki ich śiłá zmoże/ nie poki chce Medyk/ dopieroż pátient. SekrWyj 258.
patrz: WŁADCA
– Alboli ná sádze owe tłuste co się więc lsnią/ wody albo octu nalawszy/ wárz aż trzećia częśc wywre/ á będźiesz miał także szaráwą włośistą fárbę. SekrWyj 81.
patrz: WŁOSISTY
– Zrobić kwiecie lśniące się, ná podobieństwo bzu włoskiego. SekrWyj 51.
patrz: WŁOSKI
– VVystrzyż sobie z papieru białego czworo listkowe kwiateczki, takie iakie na bzie białym włoskim bywaią. SekrWyj 51.
patrz: WŁOSKI
– Nim się włozysz [w farbowaniu papieru] moia rada probować na osmey części markuszowey. SekrWyj 131.
patrz: WŁOŻYĆ SIĘ
– Nim ostydnie listek/ wmocz go w wodę dlá glánsu. SekrWyj 216.
patrz: WMOCZYĆ
– Nágrobek záś w śćiánę wsadźić i wmurowáć/ etc. SekrWyj 134.
patrz: WMUROWAĆ
– ...po szmateczce weń wnurzysz i lekko troszeczkę wyciśniesz. SekrWyj 105.
patrz: WNURZYĆ
– Miey lentrychu/ to iest kleiu/ nie gęsto ále rzadko wodnisto rosprawionego spotrzebę. SekrWyj 86.
patrz: WODNISTO
– Trochę wosku biáłego iak deszczułkę pláskiego/ okrągłáwo do wárgi wyższey z tyłu przylep/ á z przodu igłą ostrą tenże woszczek biáły płáski rodźiel na trzy álbo cztery ząbki. SekrWyj 154.
patrz: WOSZCZEK
– Ná ktorym iż wszystek sekret náleży/ osobliwie w tym żeby sech/ á do tego trzebá żywice nie tłustey/ o ktorą trudno (do Rzymu ią z Hiszpániey ná czás wożą) prostey ią wźiąwszy zpędźiłem tłustość/ (domysłem tego doszedszy) wzwyż miánowánym sposobem/ i powiodło mi się dość dobrze. SekrWyj 221.
patrz: WOZIĆ
– Wprost ći tedy bez wielkich záwodow odpowiádám:... SekrWyj 25.
patrz: WPROST
– Len ná wáłeczkách skręć i záwiąż/ i ták skręcone włoż na krotki czás w też sádze wrzące. SekrWyj 155.
patrz: WRAJĄCY, WREJĄCY, WRZĄCY, WRZĄCY
– Tę formę/ gdy dobrze uschnie/ i zlekczeie/ nápuść ráz ze trzy dobrze oleiem/ że się go dobrze nápiie. A gdy w nię będziesz miał láć gips ná Obraz iáki/ to znowu trochę oliwą posmáruy/ lepiey ieszcze będźie/ gdy do oliwy trochę świniego tłustego i wosku przylozysz aby gęśćiey było i nie wśiąkáło w formę. SekrWyj 137.
patrz: WSIĄKAĆ
– Ná ták fárbowáne szmátki/ wley świeżą źimną wodę/ i wźiąwszy z grubszych á prostszych szmátek fárbowną ktorą/ mydłem ią weneckim nátrzyy/ i wymyi w wodzie tey w ktorey szmátki inne fárbowne. [...] Wymywszy wykręć i w inney wodzie świeżey zánurzywszy ráz/ dwá/ wyćiśniy. SekrWyj 190.
patrz: WYMYĆ
– W teyże wodźie wypłocz i inne szmátki/ lekko iednák by się fárbá nie wymyłá. SekrWyj 190.
patrz: WYMYĆ SIĘ
– Miey kwádránśik álbo cząstkę cyrkułu ná 90 częśći podzieloną/ tę centrum ábo śrzodkiem swoim przystaw do końcá spodniego stylu. Co ieżeli styl wzgorę idźie/ prosto wedle linii ná quadranśie/ ktorá znáczy wyniosłość Elewácyi Poli/ twego mieyscá [...]. SekrWyj 249.
patrz: WYNIOSŁOŚĆ
– Z płotna gotowego wyrzniesz listki na kwiecie albo roże do upodobania. SekrWyj 108.
patrz: WYRZNĄĆ
– Tak z gotowego płotna zielonego, listkow narzniesz, albo wyrżniesz żelazem ostrym, na to zrobionym na kształt listka. SekrWyj 110.
patrz: WYRZNĄĆ
– Sam sobie w desce miękkiego drzewa, lipowego naprzykład albo osikowego wyrzniy w głąb kwiat. SekrWyj 36.
patrz: WYRZNĄĆ
– Bruy dobrze ostrym i gładkim drewienkiem nastroiwszy wyrzniy cale oko woskowe. SekrWyj 86.
patrz: WYRZNĄĆ
– [...] wyrznie się iednakie floryzowanie w zołtey i czerwoney materyi [...]. SekrWyj 39.
patrz: WYRZNĄĆ SIĘ
– VVezmiy wyrznięcie żołte, włoż w materyą czerwoną, i znowu wyrznięcie czerwone włoz w materyą żołtą. SekrWyj 39-40.
patrz: WYRZNIĘCIE
– Acz sposobniey będzie, ieżeli rurka wzdłuż przerznięta otworzystość swoię, á po bokach wyrznięcia gradusy naznaczone mieć będzie. SekrWyj 136.
patrz: WYRZNIĘCIE
– [...] w desce [...] wyrzniy w głąb kwiat [...] Alboli miey od Sznycerza wyrznięty [...]. SekrWyj 36.
patrz: WYRZNIĘTY
– [...] czwartą stronę ulitey blisko przed tym sztuki miec będziesz z karbami oraz wyrzniętymi, dla lepszego iedney do drugiey strony przylegania. SekrWyj 80.
patrz: WYRZNIĘTY
– [..] rob go [złoty werniks] [...] pod gołym niebem dla ognia [...] maiąc pokrywkę, chustą mokrą obwinioną pogotowiu, dla zatłumienia gdyby się zapaliło [...]. SekrWyj 122.
patrz: ZATŁUMIENIE
– Zrysuy zegarek Horyzontalny, zwyczayny. SekrWyj 137.
patrz: ZEGAREK
– Mieć możesz i zegarek Horyzontalny tenże skutek czyniący. SekrWyj 137.
patrz: ZEGAREK
– [..] z nieprzyiacielem sprawa bez pilnego oka, pracy, zmordowania się, bydz nie może. SekrWyj 26.
patrz: ZMORDOWANIE
– Tom tu przytoczył/ bo tu drudzy za osobliwszy sekret máią: osobliwie że innym sposobem wyrobienie tákich śkiełek/ rzecz iest bárzo zmudliwá y trudná. SekrWyj 294.
patrz: ZMUDLIWY
– Biorą skory wypráwne/ bićiem i nogami gniotą/ żeby zwolniáły/ zmiękczały/ wodą zmywáią ná iedney stronie/ i nożem duzym szerokim/ rozgárnywáią/ i oskrobuią. SekrWyj 220.
patrz: ZMYWAĆ
– Obłoki także białym i błękitnym, wysoko, znaczno błękitne ku zięmi szarawo [pomalujesz]. SekrWyj 45.
patrz: ZNACZNIE, ZNACZNO
– Potym zágrzáwszy żelázká/ przyłosz mocno do listkow/ ná poduszce złożonych/ á uczyni się wupukłość spodem. SekrWyj 207.
patrz: ŻELAZKO, ŻELAZKO, ŻELEZKO
– Otoli tákze chędogie mieć będźiesz/ gdy troszynkę száfránu przymieszáwszy żołtáwo/ (bárzo iednák bládo) káruk zapráwisz. SekrWyj 117.
patrz: ŻÓŁTAWO
– A potym gdy się iuż ná formeczce zśiądźie/ trochę inkáustu tu i owdźie przydász; álbo tez iuż po odięćiu formki/ z tyłu inkáustem ręce ná przykłád i twárz násmáruiesz/ będźie bowiem iák z żołwiowey kośći. SekrWyj 118.
patrz: ŻÓŁWIOWY
– Włoż weń [w olej] zywice i aloes z gruba tłuczony. SekrWyj 119.
patrz: ŻYWICA