Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Walenty Roździeński
RoźOff 1612 oryginał
Officina ferraria

https://polona.pl/item/officina-ferraria-abo-huta-y-warstat-z-kuzniami-szlachetnego-dziela-zelaznego-przez,MTI3NTk4MjQ5/5/#info:metadata
Odnotowano 214 cytatów z tego źródła
– Po potopie wnet: znowu miásto zbudowali/ Ktore w ięzyku swoim Dámászkiem názwáli. A to od krwie Ablowey/ ktorego (iák otym Vdawáią) miał zábić KAIN tám w mieyscu tym. RoźOff B2v.
patrz: ABLOWY
– Więc tylko z wierzchu grzebą zawalone czachy/ a z onych mieysc vrwanych dawaią abstachy. Zaczym maią kuźnicy szkodę. RoźOff G4.
patrz: ABSTACH, ABSTACH, OBSTACH
– Teraz iż nie dozoru/ więc też rudę psuią/ Ktorą zawżdy z obstachem zmieszawszy dawaią. RoźOff G4.
patrz: ABSTACH, ABSTACH, OBSTACH
– Przy wielkiey górze Ryzenbergu, Ametyst wyborny sie bierze. RoźOff H2v.
patrz: AMATYS, AMATYST, AMETYST, AMETYST, AMETYSZT
– W pieknym barzo sposobie przodka domu tego/ Wyrażono animusz cnych postępkow iego. RoźOff A3v.
patrz: ANIMUS, ANIMUSZ, ANIMUSZ
– Wszakoż barzo kosztowną w nim glinę kopaią/ Ktorą za Antidotum nayprzednieysze maią. Przeciw każdey truciźnie. RoźOff C3v.
patrz: ANTYDOTUM
– Rycerskie wszytkie aparaty/ Ktore służą do boiu y krwawey roboty. Napierwey wynaleŹli [Izraelici]. RoźOff B3.
patrz: APARAT
– Stały ieszce y onych czásow Apostolskich/ Ty Chábulskie Kuźnice w dolinách Libáńskich. RoźOff B4v.
patrz: APOSTOLSKI, APOSTOLSKI, APOSTOŁSKI
– Tegoż y Merkuriusz vżywał oręża [miecza] Ktorym zabił ARGUSA stookiego męża. RoźOff L2.
patrz: ARG, ARGUS
– Kto w boju bez żelazney może bydź armaty? RoźOff Lv.
patrz: ARMATA, ARMATA, HARMATA
– Wszystko ogień popali/ więc też máło dbamy O ozdobę: gdy piwo y gorzałkę mamy. Przecię v nas dobra myśl nikt się nie frasuie/ Bo Bachus troskę z głowy wnet kuflem wybiie. RoźOff M1.
patrz: BACH, BACH, BACHUS, BACHUS, BAKCHUS
– Młot też má bydŹ niemáły ksztáłtnie vrobiony/ Nie názbyt też wysoki/ rowny z káżdey strony. V ktorego trzebá mieć rowną twárdą banę/ Ták iżby nią mogł zawżdy kowáć głádko szynę. RoźOff I2v.
patrz: BANA
– Będzie drugi iákoby Bárnádyn pokorny/ A we wnątrz łotr wyrudny/ y mátácz wyborny. RoźOff K4.
patrz: BARNADYN, BERNADYN, BERNARDYN, BERNARDYN
– Stąd tak [Henryk Ferreus] był nazwany/ Od ludzi pospolitych: iż on officiny Zelazne w swoim Xięstwie niektore wystawił/ Przy ktorych sie iak kuźnik iaki zawżdy bawił. RoźOff .
patrz: BAWIĆ SIĘ
– Blászyn miánowano/ Od Páná tego gruntu co go Bláchą zwano. RoźOff Hv.
patrz: BLACHA
– Latáiący Ogień [...] czásem wędrowne y podrożne ludzi/ Zdrogi wielkie błądzenie (zmámiwszy) záwodzi. RoźOff H3v.
patrz: BŁĄDZENIE
– Iest iescze druga rudá inákszey własnosći Niż tá pierwsza/ ná błoćiech náyduią iey dośći/ Leży w wodźie pod razem zową ią błotnicą/ A mogłby ią (prze cnotę iey) názwáć złotnicą. Bárzo spieszna ná dęćie nie trzebá iey palić/ Tylko wypłokawszy ią z piasku ná piec wálić. Przechodźi w swey plennośći rud wszytkich rodzáie/ Ieno iże żelázo bárzo krewkie dáie. RoźOff G3.
patrz: BŁOTNICA
– Iest záśię táka rudá w ktorey też Miedz bywa/ ALe záwżdy żelázo nie powárne dawa. Wszákoż onę surowość w niey błotnicá psuie/ Kiedy iey do niey przydawa/ á z nią ią szmelcuie. RoźOff G2.
patrz: BŁOTNICA
– Iesli ták bárzo szmelcowna że też iák błotnicá/ Może bydź bez palenia sádzona do piecá [ruda piekarska zwana też zyglińską]. RoźOff G4.
patrz: BŁOTNICA
– Dymárskie piece siebie nie máią bydź blisko/ Ani ná mieyscu błotnym kędy iest zrzodlisko. RoźOff I2.
patrz: BŁOTNY
– Iest iescze druga rudá inákszey własności Niż tá pierwsza/ ná błociech náyduią iey dości. RoźOff G3.
patrz: BŁOTO
– Nie brákuiesz w osobách: lecz w rownym sposobie/ Vbogiego z bogátym vmiesz wáżyć sobie. RoźOff B.
patrz: BOGATY
– Trzebá naprzod kuźnice mieć ná pewney wodzie/ W ktorey skok niech wysoki á nie niski będzie By kołá nie brodziły/ má też bydź głęboka Rzeká ocębrowána z bokow y szyroka. RoźOff I2.
patrz: BOK
– A gdy grzeie żelázo/ záwżdy go nápali/ Ták wiele: áż y głowá ná to pátrząc boli. RoźOff 144.
patrz: BOLEĆ
– [Mówią kuźnicy] Praw żadnych y Státutow pisánych nie mamy/ ták sie tylko zwyczáiem Cyklopskim rządzimy: Bez przysięgłych łáwnikow/ Woytá/ y Burmistrzá/ Wszákoż mamy stárszego miedzy sobą mistrzá. RoźOff M2.
patrz: BORMISTRZ, BUŁMISTR, BURMISTR, BURMISTRZ, BURMISTRZ
– pokłony wyrządzáli Boskie RoźOff 47.
patrz: BOSKI
– My [robotnicy w kuźni] chodzim iákoby głownie ogorzáłe/ Máiąc włosy ná głowie y brodzie nie cáłe. RoźOff M.
patrz: BRODA
– Trzebá naprzod kuźnice mieć ná pewney wodzie/ W ktorey skok niech wysoki á nie niski będzie By kołá nie brodziły/ ,á też bydź głęboká Rzeká ocębrowána z bokow y szyroka. RoźOff I2.
patrz: BRODZIĆ
– Do roley záś lemieszá y z kroiem potrzebá/ Ktorym więc rolą orzą chłopkowie dla chlebá/ Trzebá też y rádlice ktora pod orána/ Bywa náprzyk záś oná rola vrádlona. Trzebá ieszcze do tego mieć żelázną bronę: Ktorąm włoczą oráną rolą zásię onę. RoźOff L3.
patrz: BRONA
– Ledá gdzie pod drzewem mieszkáli W budách darniem przykrytych [mieszkańcy Tarnowic]. RoźOff H2.
patrz: BUDA
– Iest OSTROW nád LIPARą ktory kráiem sięga/ Práwie od iedney strony Sycyliey brzegá. Sławny z lochow podziemnych/ z ktorych nie zgászony Ogień niegdy wychodził z trzáskániem siárczány. Stądże náwigácya (gdy sie ták burzyłá Oná wyspá) strászliwa támtędy bywáłá Dlá Ogniá: ktory od skał iák tám stoią gęsto W pustych mieyscách: wychodził ná wierzch. RoźOff D.
patrz: BURZYĆ SIĘ, BURZYĆ SIĘ, BURŻYĆ SIĘ
– Iest OSTROW nád LIPARą ktory kráiem sięga/ Práwie od iedney strony Sycyliey brzegá. Sławny z lochow podziemnych/ z ktorych nie zgászony Ogień niegdy wychodził z trzáskániem siárczány. [...] Wszákoż sie ieno w nocy on ogień ták burzył/ A wednie sie záś tyko dymieł ábo kurzył. RoźOff D-Dv.
patrz: BURZYĆ SIĘ, BURZYĆ SIĘ, BURŻYĆ SIĘ
– O dobry byt iákiego ná świećie Ludźie pragną/ tu w nászey (nie pytáy się) Hućie. RoźOff 180.
patrz: BYT
– SA też iácyś duchowie dziwni/ ktorzy z ziemi Pospolicie bywáią/ więc między kruszcámi/ Ci z gorniki przy kruszcách iákby cech trzymáią. RoźOff H3v.
patrz: CECH, CECH, CZECH
– [Bachus] Przeto z námi trzyma Cech á záwżdy nam w znoiu/ Vpalonym podawa chłodnego napoiu. RoźOff M.
patrz: CECH, CECH, CZECH
– Miedzy tymi we środku prawie Kuźnicámi/ Leży gorá Libanus zárosła Cedrámi Y kádzidłem. RoźOff B3v.
patrz: CEDR
– Wezmisz wdzięcznie Książeczkę tę proszę ode mnie/ A prostotę tákową moię/ przytym skromnie V siebie znieś; wtym żemci ták Script podłey cenyPrzypisał: ktory słusznie mogłby bydz wzgardzony. RoźOff A4.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Gdyż y oni Kuźnicy ktorzy tám kowáli Zelázo: Chaldeycycy y Zydowie byli: Abo oni z SIDONY Kártáginczykowie/ Drudzy mienią iż byli/ stárzy CHALVBOWIE. Iednak wszyscy ięzykiem Chaldeyskim mowili. RoźOff 63.
patrz: CHALDAJSKI, CHALDEJSKI, CHALDEJSKI, HALDEJSKI
– Bo te wyspy od brzegá blisko są przy stronie Chaldeyskiego krolestwá/ w morzu EVXINIE. Stąd sie znáczy iż byli tám z Cháldeyskiey ziemie Przyszli: ktorym od stali dáno tákie imię. RoźOff 63.
patrz: CHALDAJSKI, CHALDEJSKI, CHALDEJSKI, HALDEJSKI
– Trzebá mieć ná dymárze oko z káżdey strony/ Bo ten narod Cyklopski iest ták wyćwiczony/ Ze sie mniszká ná łupie zerwáć nic nie wstydzi. A potym w wodę wrzuci kiedy nikt nie widzi. Abo też więc żelázo pierwsze z piecá wymknie W nocy: á omoczywszy do cháłupy znim mknie. RoźOff I3v-I4.
patrz: CHAŁAPA, CHAŁUBA, CHAŁUPA, CHAŁUPA, HAŁUPA
– Hutá ma bydź przestrona dla desczá przykryta [...] Trzebá też mieć cháłupy dobrze zbudowáne Robotnice/ á huty blisko postáwione. RoźOff I2.
patrz: CHAŁAPA, CHAŁUBA, CHAŁUPA, CHAŁUPA, HAŁUPA
– Więc by go iákokolwiek od siebie zágnáli/ Rozmáite mu przykrości záwżdy wyrządzali [mieszczanie bytomscy]. Káráktery pisáli/ krzyżyki do tego Czynili: A to kłádli więc ná kruszce iego. Bacząc ich zmowę Szárley on isty tákową/ Powiedział im (wywiodszy ie do gor) rzecz nową/ Ktorey nie bárzo rádzi od niego słyszeli/ Ze kruszce (prze onę swą złość) vtrácić mieli. RoźOff G4v.
patrz: CHARAKTER, CHARAKTER, HARAKTER, KARAKTER
– Bo gdy często ná węgle rospalone leie [koszytarz] Táką wodą/ tedy sie záwżdy spieszniey grzeie: Więc y węgla (á zwłasczá gdy słábe) mniey gore/ Broni z piecá pársczenia/ á z wierzchu chłodnieie. RoźOff Kv.
patrz: CHŁODNIEĆ
– Bachus [...] Przeto z námi trzyma Cech á záwżdy nam w znoiu/ Vppalonym podawa chłodnego napoiu. RoźOff M.
patrz: CHŁODNY
– Bo ácz będzie nápráwiał tłukł około młotá Vstáwicznie: przecię mu [złemu kowalowi] nigdy w-traf robotá Nie poydzie: młotá sobie dobrze nie vsádzi. Ani czopow/ y rámion/ wszytko opák chodzi/ Ryttel zle/ buksze nisko/ y Helzá wsádzona: Młot nie rowno ná przeskok/ pada przez rámioná. RoźOff I4v.
patrz: CHODZIĆ
– Virgilius powiáda że nago chodziliW Officynách swych: kiedy żelázo robili [kuźnicy]. RoźOff E.
patrz: CHODZIĆ
– Y tego też trzebá strzedz by młot rowno chodził/ Ták áby w iedno mieysce káżdy ráz vgodził. RoźOff I2v.
patrz: CHODZIĆ
– Godzieneś wielkiey dzięki ode mnie cny Pánie Zá chęci twe/ y ono łáskáwe stáránie, Ktoreś też o mnie czynił: czymeś mię ták sobie Zniewolił: iż też y ia muszę służyć tobie. Ták ty sobie ludzkością swą ludzi hołduiesz Záwżdy: Bo ią káżdemu/ znácznie okázuiesz. Nie brákuiesz w osobách: lecz w rownym sposobie/ Vbogiego z bogátym vmiesz wáżyć sobie. RoźOff A4v - B.
patrz: CHOŁDOWAĆ, HOŁDOWAĆ, HOŁDOWAĆ, HUŁDOWAĆ
– Stały ieszce y onych czásow Apostolskich/ Ty Chábulskie Kuźnice w dolinách Libáńskich. RoźOff B4v.
patrz: CZAS
– Wielką w ten czas Legnickie Xięstwo sławę miało Z Kuźnic: gdy sie tyśiąc lat od Chrysta pisało/ Y dwieśćie czterdźieśći dwie. RoźOff E4.
patrz: CZTERDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCIE, CZTERYDZIEŚCI, CZTYRDZIEŚCI, SZTERDZIEŚCI, ŚTERDZIEŚCI
– Wszytko sie im dárzyło wedle myśli práwie Ták w robocie żelázney/ iák y w káżdey spráwie. RoźOff I.
patrz: DARZYĆ SIĘ
– dyábeł RoźOff 124.
patrz: DIABEŁ, DIABEŁ, DIACHEŁ, DYJABEŁ, DYJABOŁ
– Jest iescze druga rudá inákszey własnosci Niż tá pierwsza/ ná błociech náyduią iey dości [...]. RoźOff G3.
patrz: DOŚCI, DOŚĆ, DOŚĆ
– W pięknym bárzo sposobie przodká domu tego/ Wyráżono ánimusz cnych postępkow iego. W czym go y dziś dość znácznie (co iáwno káżdemu) Násláduie potomstwo iego cne w tym domu. RoźOff A3v.
patrz: DOŚĆ
– Y stąd byłá názwána od tego HERCYGA/ Tá co idzie k Lublincu z tey kuźnice drogá Hercykowska/ iák świádczy ná lásy nádánie Dromowskie/ ktore máią Lublinscy miesczánie. RoźOff F2.
patrz: DROMOWSKI
– Ma z pilnością Koszytarz zbieráć/ optrowáć/ A do ogniá w piec miotáć y ná dul szmelcowáć. RoźOff K2.
patrz: DUL
– Dymárskie piece śiebie nie máią bydź blisko/ Ani námieyscu błotnym kędy iest zrzodlisko. RoźOff I2.
patrz: DYMARSKI
– Pospolicie wietrunek ten gdy w nocy bywa/ Płomienisty záwżdy kształt abo bárwę miewa. wednie záś bez płomieniá tylko sie po ziemi Ták iáko mgłá ábo dym z szumem wielkim dymi. RoźOff H3.
patrz: DYMIĆ
– EXALATIONES SARDENTES, álbo Wietrunki od Rudy á Kruszcow gdy ogień w nocy z ziemie wyskákuie, á we dnie sie dymi. RoźOff H3.
patrz: DYMIĆ SIĘ
– Te rudy ciągnęły sie wsrzod ziemie Zydowskiey Imo KARMEL począwszy z gránice phoenickiey Przez Kabulską kráinę/ tam gdzie Asserczycy Mieszkali: żydowskiego narodu kuźnicy. RoźOff G2.
patrz: FENICKI
– A gdy mu czás potkánia á bitwy przychodźi/ Foremnie Stratagema záwżdy swe wywodźi. Bo gdźie mocą nie może/ tedy przez fortele/ Podchodźi iáko może swe nieprzyiaćiele. RoźOff A3.
patrz: FOREMNIE
– Iest OSTROW nád LIPARą ktory kráiem sięga/ Práwie od iedney strony Sycyliey brzegá. Sławny z lochow podziemnych/ z ktorych nie zgászony Ogień niegdy wychodził z trzáskániem siárczány. Stądże náwigácya (gdy sie ták burzyłá Oná wyspá) strászliwa támtędy bywáłá Dlá Ogniá: ktory od skał iák tám stoią gęsto W pustych mieyscách: wychodził ná wierzch. RoźOff D.
patrz: GĘSTO
– A gdy grzeie żelázo/ záwżdy go nápali/ Ták wiele: áż y głowá ná to pátrząc boli. RoźOff 144.
patrz: GŁOWA
– Co się tknie nowey Biblijey Polskiey we Gdańsku y Amsterdámie wydrukowáney/ w tej się zgoła c.z. nie wspomináją trzewiki; jákoć y in Bibliis Tremellii o tym głucho. RoźOff 159.
patrz: GŁUCHO
– Bo kiedy głucho kurzy/ tedy głąbowáte Bywa węgle: nie spore y złe ná robotę. RoźOff 159.
patrz: GŁUCHO
– A w piecu zaś surowym rzadko co vpárzy. Sámey tylko żużele nawięcey náskwárzy. A stąd bywa żelázo záwżdy gnoiowáte/ Nie czyste/ więc nie spore/ y złe ná robotę. RoźOff I3v.
patrz: GNOJOWATY
– Rozmáitego też kształtu tám rudę náyduią/ Ktorey wielką obfitość záwżdy wykopuią Z Zięmie: Lecz w każdey gorze iest iey własność insza/ Iest twárda żeleziwa/ iest też y wolnieysza. RoźOff 104.
patrz: GÓRA
– Niżey záś Iędrykowskiey w ćwierć mili Kuźnice/ Iest Płáplinska Kuźnicá: tám gdzie Páłecznice Strumień wpada w Máłpadew/ ktorą osobliwie/ Ná kopcu postáwiono w mieyscu grzecznym práwie. RoźOff F.
patrz: GRECZNY, GRZECZNY, GRZECZNY, GRZĘCZNY
– Ma dozorcá bydź wierny/ ma záwżdy kowali Pilnowáć kiedy kuią/ aby nie dziáłáli Szkody: bo kto nie báczny, przed oczymá iego Vkrádną/ á głupi stroż nie obaczy tego. Trzebá y tám pilnowáć gdy żelázo grzeią/ Bo w ten czás żelázo sztucznie kryć vmieią. RoźOff K.
patrz: GRZAĆ
– Trzebá dobrze dymárskiey napráwie zrozumieć/ Iáko formę postáwić w piecu/ trzebá vmieć. Iakie oko vczynić by sie dobrze grzało Przez nie w piecu: á węgla nie wiele gorzáło. RoźOff I3v.
patrz: GRZAĆ SIĘ
– Bo gdy czésto ná węgle rospalone leie Taką wodą/ tedy sie záwżdy spieszniey grzeie: Więc y wegla (á zwłaszczá gdy słábe) mniey gore/ Broni z piecá pársczenia/ á z wierzchu chłodnieie. RoźOff Kv.
patrz: GRZAĆ SIĘ
– Dymárskie piece siebie nie máią bydź blisko/ Ani ná mieyscu błotnym kędy iest zrzodlisko. Bo więc spodek w tákowym piecu wilgotnieie/ Z czego záwżdy żelázo surowo się grzeie. RoźOff I2.
patrz: GRZAĆ SIĘ
– Iesliże też v piecká w korycie iest gliná Tłusta záwżdy/ á z wodą dobrze vmieszána: Ktorą zwierzchu ná piecu węgle rospalone (Dla tym lepszego grzania) ma bydź polewáne. RoźOff I2v.
patrz: GRZANIE
– Bo gdy często ná węgle rospalone leie Táką wodą/ tedy sie záwżdy spieszniey grzeie: Więc y węgla (á zwłasczá gdy słábe) mniey gore/ Broni z piecá pársczenia/ á z wierzchu chłodnieie. Tákże też kiedy węgle nie chędogie dawa/ Záwżdy grzanie żelázá złe nie spieszne bywa: W piecu sie zásurowi/ y dul sie tám máły Vczyni: y nie czysty/ surowy/ nie cáły. RoźOff Kv-K2.
patrz: GRZANIE
– Vczyniłem to/ ábych też w tym sposobie/ Wyświadczył y zwykłe chęci swe przeciwko tobie: Ná znák y ná pámiątkę doskonáłą tego/ Żeć rad służę: y życzę wszystkiego dobrego. Iednák co iest nie grzeczy/ iák nie ćwiczonemu Przepuść: gdyżci należy to iáko bácznemu Vczynić: nie ták máiąc wzgląd ná dar vbogi/ Iáko ná vprzzeymą chęć życzliwego sługi. RoźOff A4v.
patrz: GRZECZY
– Więc on trzask co tám z lochow wychodził dziurámi/ Zdał sie z dáleká iákby Kuźnicy miechámi Szumiącymi/ swe piece gwałtem rozdymáli/ A kołá obracáiąc młotámi kowáli. RoźOff D.
patrz: GWAŁTEM
– Ktorych [Cyklopów] naprzod misterstwo było okazáne/ Prze dwa sławne kierysy twárdo vstalone. Ktore oni ná roskaz Vulkanow: á k woli/ THETYDZIE y WENERZE byli vrobili. RoźOff C4.
patrz: GWOLEJ, GWOLI, GWOLI, KWOLI
– Irwisch. RoźOff H3v marg.
patrz: IRWISZ
– Niemcy te latáiące ognie názywáią/ (Pospolicie Irwischem) co w nocy latáią. RoźOff H3v.
patrz: IRWISZ
– Bacząc ich zmowę Szárley on isty tákową/ Powiedzial im (wywiodszy ie do gor) rzecz nową/ ktorey nie bárzo rádzi od niego słyszeli/ Ze kruszec (prze onę swą złość) vtrácić mieli. RoźOff G4v.
patrz: ISTY
– Ták żołtá y ták drobna iest w ziemni Krákowskiey Rudá/ nád zwyczay dobra/ ná gruncie Ielenskim Leży w suszy ná gorze blisko Przemsze rzeki/ Lecz fundáment gdzie leży/ ma bárzo głęboki [...]. RoźOff G3v.
patrz: JELEŃSKI
– Pod tą iest bárzo stára kuźnicá Kuczowska/ Czwarta niżey w puł mili leży Iędryskowska. Niżey záś Iędryskowskiey wćwierć mili Kuźnice/ iest Płáplinska Kuźnicá [...]. RoźOff F.
patrz: JĘDRYSKOWSKI
– Gdyż y oni Kuźnicy ktorzy tám kowáli Zelázo: Chaldeycycy y Zydowie byli: Abo oni z SIDONY Kártáginczykowie/ Drudzy mienią iż byli/ stárzy CHALVBOWIE. Iednak wszyscy ięzykiem Chaldeyskim mowili. RoźOff 63.
patrz: JĘZYK
– Tám gdzie on pierwszy Kuźnik TVBALKAIN kował. Te rudy ciągnęły sie warzod ziemie Zydowskiey Imo KARMEL począwszy z gránice phoenickiey Przez Kabulską kráinę/ tam gdzie Asserczycy Mieszkali: żydowskiego narodu kuźnicy. RoźOff G2.
patrz: KABULSKI
– Od ADAMA potomek: Ktory z Kainowego Był narodu/ co zábił ABLA brátá swego. RoźOff B3.
patrz: KAIMOWY, KAIMOWY, KAINOWY
– Trzebá też mieć motiki karce wykopywać/ Y kámienia kędy iest ná roli dobywáć. RoźOff L3.
patrz: KARC, KARCZ, KARCZ
– Ludźie bárzo ogromni/ obrzymowie nádzy/ Przedni w dziele żeláznym Wulkanowi słudzy Ktorych VIRGILIVS w swych kárminách wspomina [...] RoźOff Dv.
patrz: KARMIN, KARMINA
– Bywa śrebro y cżynią też y w drugiey rudźie/ Iáko v Goldkránáchu y w Styryey wszędźie: Náyduią tákie karny rudy ábo bryły/ W ktorych bywa we śrzodku kruszec litoczáły. RoźOff G2.
patrz: KARN, KARNA
– A gdy ktory z tych duchow w gorniczym sposobie/ Vkaże sie z kilofem kołácąc po szybie. Wnet gornicy zrádośćią k temu mieyscu śmiele Kopáia sie: bo kruszcá tám náyduią wiele. RoźOff 127.
patrz: KILOF
– CALLIOPE z PARNASSV/ śliczna MVSA moiá/ Ktora z HIPPOKRENSKIEGO słodką wodą zdroá. Vczone pisorymy przedtym nápawáłá/ tá y mnie ná ten prosty rythm piorá podáłá/ Ktorymech O Libáńskich pierwszych Officynách Zeláznych pisał: ktore w Syryskich kráinách/ TVBALKAIN LAMECHOW Syn był pobudował Przed potopem/ w ktorych miedź/ y żelázo kował. RoźOff A4.
patrz: LAMECHÓW
– Tym wietrunkom podobny iest ow latáiący Ogień/ co sie więc w lesiech vkázuie w nocy, Ktory czásem wędrowne y podrożne ludzi/ Zdrogi wielkie błądzenie (zmámiwszy) záwodzi. Niemcy te latáiące ognie názywáią/ (pospolicie Irwischem) co w nocy latáią. RoźOff 124.
patrz: LATAJĄCY
– [Czapla] kiedy ma nástáć niepogodá/ Tedy spiesznym latániem swym ią opowiáda. RoźOff A3v.
patrz: LATANIE
– Tym wietrunkom podobny iest ow latáiący Ogień/ co sie więc w lesiech vkázuie w nocy, Ktory czásem wędrowne y podrożne ludzi/ Zdrogi wielkie błądzenie (zmámiwszy) záwodzi. Niemcy te latáiące ognie názywáią/ (pospolicie Irwischem) co w nocy latáią. Wszákosz sie to dyábeł ták w powietrzu kręci/ Aby ludźmi kuglował w ognistey postáci. Polacy ie z latánia zową latáwcámi/ Ktorych báby chowáią/ więc co się czárámi Báwią: dla tego iż im pieniądze á zboży Noszą: bo są złodzieie mistrzowni w krádzieży. RoźOff H3v.
patrz: LATAWIEC
– Z Ktorych mocy iednego ACHILES probował/ Pod Troią/ gdy o piękną HELENę boiował. A w drugim záś AENEAS z TVRNVSEM w latium Cżynił: o LATYNOWę corkę LAVINIAM. RoźOff C4v.
patrz: LATYNOWY
– Náyduią też tám kruszec śrebrny/ y rozliczny Mármur łamią: á nádto kopáią też śliczny Lázur bárwy niebieskiey: ktory Turkusowi Podobny iest/ kiedy go gláncownie wypráwi. RoźOff F4v.
patrz: LAZUR
– Ná czás zły dla pokoiu/ czásem też vchodźi W lásy wielkie ná Wiosnę/ kiedy mu przychodźi Czás lągnienia: Tám sobie mocno gniażdo wiąże W wierzchu ná wielkim drzewie: w ktorym dźieći ląże. RoźOff A3.
patrz: LĄGNIENIE
– Wielką w ten czás Legnickie Xięstwo sławę miáło Z Kuźnic: gdy sie tyśiąc lat od Chrystá pisáło/ Y dwieśćie czterdźieśći dwie: gdy zámordowány Był Henricus od Tátar/ Pius z cnot názwány. RoźOff E4.
patrz: LEGNICKI, LEGNICKI, LIGNICKI
– W gurách pod Sudetámi wszędy miedzy lásy/ Gdźie kruszce są/ y rudy náwiosnę/ y w czásy Letne: ludźie ći co tám poblyzu mieszkáią/ tákie wietrunki w nocy częstokroć widáią. RoźOff H3v.
patrz: LETNI, LETNY
– Gdyż záraz po wygnániu z ráiu Adámowym/ Mieszkáli ná podgorzu naprzod Libanowym Iego wszyscy synowie: Tám gdźie był zbudował KAIN miásto: w ktorym sie z swym potomstwem chował. RoźOff B2.
patrz: LIBANOWY
– Bywa śrebro y cżynią też y w drugiey rudźie/ Iáko v Goldkránáchu y w Styryey wszędźie: Náyduią tákie karny rudy ábo bryły/ W ktorych bywa we śrzodku kruszec litoczáły. RoźOff 103.
patrz: LITOCZAŁY
– Ná tákie zerwimniszki záwżdym sie ia gniewał/ Y nie radem łotrasow więc tákowych chował. RoźOff 14.
patrz: ŁOTRAS
– Iák vdąć dobrą łupę/ y żelázo kowáć/ Trudno záraz zrozumieć iák sie w tym spráwowáć. RoźOff Iv.
patrz: ŁUPA
– Wszákosz w Xięstwie Opolskim nád te wszytkie Szląskie Kuźnice: nasławnieysze iuż są Małpodewskie. Tákże y te co z nimi z iednych rud dźiáłáią Zelázo: nie podloyszą od nich słáwę maią. RoźOff 80.
patrz: MAŁPADEWSKI, MAŁPADEWSKI, MAŁPODEWSKI
– Te Kuźnice Małpadwią z przodku názywano/ Od Máłopadwie: iż ią zbudowáno Przy niey: záczym tych czásow te wszytkie Kuźnice/ Máłpadewskimi zową co są ná tey rzece. RoźOff E4v.
patrz: MAŁPADEWSKI, MAŁPADEWSKI, MAŁPODEWSKI
– Pod nią iest MARCISOWSKA/ trzećia od tey w mili Byłá: ktorą ZAWADKĄ pospolićie zwáli. RoźOff 95.
patrz: MARCISOWSKI
– A stąd ludzie rycerscy dla ták wielkiey cnoty Iego [żelaza]: nad wszytkie skárby y drogie kleynoty: Więcey ie sobie ważą w więtszey cenie máią/ Zwłasczá co go w potrzebách marsowych doznáią. RoźOff 164.
patrz: MARSOWY, MARSÓW
– Będzie drugi iákoby Bárnádyn pokorny/ A we wnątrz łotr wyrudny/ y mátácz wyborny. RoźOff 159.
patrz: MATACZ
– Nákowálno też w ktore ćiężko z gory biie Młot/ á ná nim żelázo vstáwicznie kuie/ Trzebá mieć głádkie/ cáłe/ dobrze vstalone/ A w pień miąszy dębowy dobrze vsádzone. RoźOff I2v.
patrz: MIĄSZSZY, MIĄSZY, MIĄŻSZY, MIĄŻSZY, MIĘŻSZY
– Iesli miechy dobrze dmą/ dobreli w nich skory/ Iesli sie nie podárły/ nie sąli w nich dźiury. RoźOff I3.
patrz: MIECH, MIECHY
– Nie zdarteli wietrzniki/ ieslisz dobre deski Są miechowe: y dyszy nogi/ strychy wszytki. Więc áby też zárowno y lekko szły miechy Nie kołácząc: áiżby nie ryczáły strychy. RoźOff I3.
patrz: MIECHOWY
– Do opráwy mielerzá ma bydź wysádyony Záwżdy ieden/ w kurzáckim dźiele mistrz ćwiczony. Ktoryby vmiał dobrze kierowáć w milerzu Ogniem: A nádto trwáły był w dymie á kurzu. RoźOff K3.
patrz: MIELERZ, MILERZ, MILERZ, MILIERZ, MILIRZ
– Iednák ten czyi iest milierz (ták sie záchowywa) Do onego kurzenia ma mieć áchtel piwá. Ktorym swe towárzysze powinien częstowáć Ná ten czás/ y ták sie w tym máią záchowywáć. Do opráwy mielerzá ma bydź wysádyony Záwżdy ieden/ w kurzáckim dźiele mistrz ćwiczony. Ktoryby vmiał dobrze kierowáć w milerzu Ogniem. RoźOff K3.
patrz: MIELERZ, MILERZ, MILERZ, MILIERZ, MILIRZ
– Trzebá naprzod milerzow dostátek zgotowáć Ná zimę: ná co groszá nie trzebá szánowáć. A przez źimę záś możesz dáć robić ná śiągi/ Zebyś z nich mogł ná wiosnę płáćić łońskie długi. RoźOff K2v.
patrz: MIELERZ, MILERZ, MILERZ, MILIERZ, MILIRZ
– Y tego potrzebá strzedz áby ogień w nocy Nie śilił sze w milirzu/ nie brał wielkiey mocy/ Przeto trzebá osádzáć zwierzchu piaskiem wszędy/ A warszlágą vbiiáć dźierżeć tęgo záwżdy. RoźOff K4v.
patrz: MIELERZ, MILERZ, MILERZ, MILIERZ, MILIRZ
– Trzebá ogień w milerzu záwsze wolno trzymáć/ A tám z ktorey strony wiátr by nie mogł przedymáć Przez raz áże do ogniá: sadź piásku nie máło/ Chceszli być sie tám węgle popiołem nie stáło. RoźOff K4.
patrz: MIELERZ, MILERZ, MILERZ, MILIERZ, MILIRZ
– Wtorą zowią Miodkowska tę co iey iest bliższa, Pod tą iest barzo stára kuźnicá Kuczowska/ Czwarta niżey w puł mili leży Jędrychowska. Niżey záś Jędrychowskiey wćwierć mili Kuźnice/ Iest Płáplinska Kuźnicá: tám gdźie Páłecznice Strumień wpada w Máłpádew. RoźOff 80.
patrz: MIODKOWSKI
– To misterstwo sámemu tylko przypisano Wulkanowi: y w tym mu pierwszą chwałę dano. RoźOff C4.
patrz: MISTERSTWO
– Niemcy te latáiące ognie názywáią/ (Pospolićie Irwischem) co w nocy latáią. Wszákosz sie to dyabeł ták w powietrzu kręći/ Aby ludźmi kuglował w ognistey postáci. Polacy ie z latánia zową latáwcámi/ Ktorych báby chowáią/ więc co sie czárámi Báwią: dla tego iż im pieniądze á zboży Noszą: bo są złodźieie mistrzowni w kradźieży. RoźOff H3v.
patrz: MISTRZOWNY
– Od trzasku młotowego máło iuż co słyszę/ W takiey biedźie prácowáć vstáwicznie muszę. RoźOff L4v.
patrz: MŁOTOWY
– Ale gdy wolno ogień z modrym dymem idźie/ Tedy ostre y práwie dobre węgle będźie. RoźOff K4v.
patrz: MODRY
– Iest rudá ktorą łamią włásnie by kámienie/ Ktorey w HRABSTWIE Pileckim Mrzygłodskie imienie: Dostátek ma: ktorą tám Niwecką názwano Po Wśi/ podle ktorey ią naprzod náleżiono. RoźOff G2.
patrz: MRZYGŁOCKI, MRZYGŁODSKI, MRZYGŁODZKI, MRZYGŁODZKI
– Tych to Kuźnic było sześć porząd zbudowano We Mrzygłodzkim imieniu: ktore názywano Niweckimi: leżą trzy z nich náczarney strudze Przy Pileckiey (co idźie do Sieworá) drodze. RoźOff F4.
patrz: MRZYGŁOCKI, MRZYGŁODSKI, MRZYGŁODZKI, MRZYGŁODZKI
– O żywoćie Iestem włąsnie iákoby murzyn vczerniony/ Po wszem ćiele y ogniem srodze popalony. Wstąp ieno (obaczysz tu) do nas iáko káżdy/ Muśi sie w nászey hućie z ogniem biedźić záwżdy. RoźOff L4v.
patrz: MURZYN
– Z Szląská potym do POlski záś żelázne dźieło/ Przez nieiákie Mysznary przynieśione było. [...] Tento kuźnik iż wyszedłz Myszynskiey kráiny/ Mysznarem od Polakow w Polscze był názwány: Ktorego był Przystáński Pan gruntu onego Przyprowádźił w tę stronę z kráiu Myszynskiego. RoźOff F3v.
patrz: MYSZNAR
– Tento kuźnik iż wyszedłz Myszynskiey kráiny/ Mysznarem od Polakow w Polscze był názwány: Ktorego był Przystáński Pan gruntu onego Przyprowádźił w tę stronę z kráiu Myszynskiego. RoźOff F3v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Po Czeskich záś kuźnicách Myszyńskie nástáły Kuźnice: Lecz nie rychło/ bo dopiero były Napierwey od Xiążęćiá Sáskiego OTHONA/ Budowáne kráiny tey Myszyńskiey Páná. RoźOff E3v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Z tyże źiemie Myszyńskiey/ ná Máłpadwi rzece/ Ktora wstawszy od gránic Polskich w Odre ćiecze. RoźOff E4v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Z teyżę źiemie Myszyńskiey do Szląská w te strony/ Zelázny y miedźiány kunszt iest przynieśiony. RoźOff E3v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Po Czeskich záś kuźnicách Myszyńskie nástáły Kuźnice: Lecz nie rychło/ bo dopiero były Napierwey od Xiążęćiá Sáskiego OTHONA/ Budowáne kráiny tey Myszyńskiey Páná. RoźOff E3v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Tento kuźnik iż wyszedłz Myszynskiey kráiny/ Mysznarem od Polakow w Polscze był názwány: Ktorego był Przystáński Pan gruntu onego Przyprowádźił w tę stronę z kráiu Myszynskiego. RoźOff F3v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Aż potym BERNAT Xiążę Opolskie/ ná imię Gláwerá nieiákiego też z Myszynskiey źiemie Wezwał do tey kuźnice/ Kuźniká sławnego W budowániu żeláznych kunsztow ćwiczonego. RoźOff Fv.
patrz: MYSZYŃSKI
– O Kuznicách żeláznych Myszyńskie Kuźnice. Te Kuźnice początek máią zá Ochoná tego imienia wtore[g]o Kśiążęćiá Sáskiego około Roku 974. RoźOff E3v.
patrz: MYSZYŃSKI
– Trzebá dobrych dymárzow sobie wczás nábywáć. Ktorych iáko przystoi trzebá też szánowáć. Niezáwśćiągáiąc mytá ktore od roboty Przychodźi im/ więc w káżdy tydźień ná Soboty Trzebá im też nád myto dawáć álternatym Przyrobek: wprzod stárszemu więc młodszemu. RoźOff I3.
patrz: MYTO
– Iest [na Śląsku] śrebrnego kruszcá dość/ iest też y miedźiány/ Ktory w gorách Rypheyskich bywa náydowány: Nie dáleko Boberu rzeki: v stárego Miásteczká Kupherbergu/ ták z miedźi zwánego. RoźOff H2v.
patrz: NAJDOWANY
– A zátym długotrwáłe látá/ Niechci sczęśnie prowádzą/ nieodmienne Fatá. RoźOff B.
patrz: NIECH
– Gospodárstwá w kuźnicy iesli nie rozumiesz/ A z robotniki swymi rządzić sie nievmiesz. Rádzęć ábyś (niecháiąc kuźnice) w czás sobie O inákszey żywności myślił y o chlebie. RoźOff Iv.
patrz: NIECHAĆ
– Jesli są nowe miechy/ niechay lekko idą/ Bo iak ie zrázu puścisz/ iuż ták záwżdy poydą. RoźOff I3.
patrz: NIECHAJ
– A on [mistrz kuźniczy] nas do żywności nászey potrzebámi opátruie: piniądzmi/ chlebem/ y szátámi. RoźOff M2.
patrz: OPATRYWAĆ
– Więc y węgla (á zwłascza gdy słábe) mniey gore/ Broni z piecá parsczenia/ á z wierzchu chłodnieie. RoźOff 151.
patrz: PARSCZENIE, PARSZENIE
– Kto w boiu bez żelázney może bydź ármaty? Zaliz tám zbroiá śrebrna á miecz sczyrozłoty? Co płatny iest/ niemaszli żelázá dobrego/ Trudnoć przydzie probowáć więc Marsá krwáwego. RoźOff Lv-L2.
patrz: PŁATNY
– Drudzy mienią/ iż IAPHET bacząc syná swego THUBALA, bydź do kruszcow y gor pochopnego. Vkazał mu támże sam pod Libanem ony Mieyscá: gdzie THUBALKAIN miał swe officyny. RoźOff 27-28.
patrz: POCHOPNY
– Widząc że się SZmidberskim dobrze podárzyło/ Wnet sie ich w inszych mieyscach więcey osádźiło. RoźOff E4.
patrz: PODARZYĆ SIĘ
– Gdyż záraz po wygnániu z ráiu Adámowym/ Mieszkáli ná podgorzu naprzod Libanowym Iego wszyscy synowie: Tám gdźie był zbudował KAIN miásto: w ktorym sie z swym potomstwem chował. RoźOff B2.
patrz: PODGÓRZE
– Dziewiątego Dniá gdy vmárł/ wnet zá tym z kuźnice brat iego Ziechał podłużywszy się: á w tym zá posługi HERCYGOWI ią Xiąże dał spłáciwszy długi. RoźOff 87.
patrz: PODŁUŻYĆ SIĘ
– Lecz to rzecz podobnieysza/ iż to zacne dzieło [obróbka żelaza]/ Záraz wynálezione po Potopie było. RoźOff D3v.
patrz: PODOBIEN, PODOBNY
– NIE wiem czemu sie moiey tak barzo osobie Dziwuiesz? czyć sie moy kształt nie podobá tobie? Podobno żem to czarny by sádzelnik iáki/ Iestem Kuźnik w tym ksztáłcie iák mie widzisz táki. RoźOff 175.
patrz: PODOBNO
– Iesli miechy dobrze dmą/ dobreli w nich skory/ Iesli sie nie podárły/ nie sąli w nich dźiury. RoźOff 13.
patrz: PODRZEĆ SIĘ
– A potym z węgielniki gdy ráchunek przydźie/ Tedy tám y koszytarz powinien też będźie Kárby oddáć/ ná ktorych pokárbował fory/ Wiele ich z roboty swey z węglem oddał ktory. RoźOff K2.
patrz: POKARBOWAĆ
– ...tych czasow iák sie w moc Turecką dostáły Te tám mieyscá: náporząd iuż popustoszáły. RoźOff 71.
patrz: POPUSTOSZEĆ
– Acz przed kilkánaścią lat niektore z nich były Prze wyrąbienie lásow práwie spustoszáły. Iednák iáko iuż w onych porębiskách lásy Zrosły/ wielkie y gęste zásię tymi czásy. RoźOff 92.
patrz: PORĘBISKO
– Ryttel zle/ buksze nisko/ y Helzá wsádzona: Młot nie rowno ná przeskok/ pada przez rámioná. Káżdą szynę potłucze/ żelázá nápsuie Zawżdy wiele/ kowálno/ młot słucze odbiie. RoźOff I4v.
patrz: POTŁUC
– Iescze złotá y śrebá/ ná ten czás nie było Ná świecie: gdy żelazo y z miedzią nástáło. Ktore Bog po vpadku człowieká pierwszego/ Podał temuż człowieku ku potrzebie iego. RoźOff 23.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– A stąd ludzie rycerscy dla ták wielkiey cnoty Iego [żelaza]: nad wszytkie skárby y drogie kleynoty: Więcey ie sobie ważą w więtszey cenie máią/ Zwłasczá co go w potrzebách marsowych doznáią. RoźOff 164.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– A on [mistrz kuźniczy] nas do żywności nászey potrzebámi opátruie: piniądzmi/ chlebem/ y szátámi. RoźOff M2.
patrz: POTRZEBY
– Cyklopowie potworni kuźnicy, Bogom podobni. RoźOff D2.
patrz: POTWORNY
– Pierwszy był miedzy nimi/ ten z ktorego byłá Minerwá Apolliná przez gwałt vrodziłá. RoźOff C2.
patrz: PRZEZ GWAŁT
– Trzebá ogień w milerzu záwsze wolno trzymáć/ A tám z ktorey strony wiátr by nie mogł przydymáć Przez raz áże do ogniá RoźOff 156.
patrz: PRZYDYMAĆ
– Węgla w hućie (by szkodá w nim nie byłá) záwżdy Ma przyględáć pospołu z dymárzmi/ y káżdy Kosz z nim gdy ie przywiozą powinien przewroćić/ A wiele go for będźie z mielerzá ma liczyć. RoźOff K2.
patrz: PRZYGLĄDAĆ, PRZYGLĄDAĆ, PRZYGLĘDAĆ
– ...czásem náyduią więc gurnicy w rudzie [...] zgorzáłe gálęzi/ Ktore ziemiá wietrunkiem zárwie y przygrązi. RoźOff 124.
patrz: PRZYGRĄZIĆ
– Trzebá im też nád myto dawáć áletrnatym Przyrobek: wprzod stárszemu więc młodszemu. RoźOff 140.
patrz: PRZYROBEK
– Więc tylko zwierzchu grzebą záwálone czáchy/ A z onych mieysc vrwánych dawáią ábstáchy. Záczym máią kuźnicy szkodę: A nie mnieyszą Ma Xiążę táką spráwą/ gdy rudy część więtsza W káżdym szybie zostánie ktorą tám przywáli Ziemiá: pátrzże iák szkodzą gornicy niedbáli. RoźOff G4-G4v.
patrz: PRZYWALIĆ
– A nie wiem by był ktory coby cáłe ciáło Miał ná sobie: pátrz iáko przywiedła do kości Ná mnie skorá od wielkiey ogniá gorącości. RoźOff 179.
patrz: PRZYWIĘDNĄĆ
– Ali potym z onego chwalnego napráwce/ będziesz mieć wybornego psowaláy szkodźcę. RoźOff 144.
patrz: PSOWAL
– Ná ostátku ROZDZIENSKA kużnicá nástáłá/ Z tych trzech też w páństwie Pszczyńskim nie podleysza byłá. RoźOff 91-92.
patrz: PSZCZYŃSKI
– Do roley záś lemieszá y z kroiem potrzebá/ Ktorym więc rolą orzą chłopkowie dla chlebá/ Trzebá też y rádlice ktorą pod orána/ Bywa náprzyk záś oná rola vrádlona. RoźOff L3.
patrz: RADLICA, RADLICA, REDLICA
– Iużci tám musiáłá bydź do roley kopánia Motyká/ y siekierá do drzewá rąbánia. RoźOff L3.
patrz: RĄBANIE, RĄBANIE, RĘBANIE
– Hutá ma bydź przestrona dla desczá przykryta [...] Trzebá też mieć cháłupy dobrze zbudowáne Robotnice/ á huty blisko postáwione. RoźOff I2.
patrz: ROBOTNICZY
– Iest zásię táka rudá w ktorey też Miedz bywa/ Ale záwżdy zelázo nie powárne dawa. Wszákoż onę surowość w niey błotnicá psuie/ Kiedy iey do niey przyda/ á z nią ią szmelcuie. Bo oná káżdą rudę po sobie odmieni/ A żelázo powárne pospolicie czyni. Tylko że gdy iey do niey názbyt wiele sádzi/ Tedy rosprách vczyni á tym iey zászkodzi. RoźOff G2.
patrz: ROZPRACH
– Hyácynty/ Rubiny/ Wirzerze náyduią/ Y w tych zrzodłách co piásek złoty z nich wymuią. RoźOff 120.
patrz: RUBIN
– Táka iest własnie rudá w Márgrábstwie Moráwskim Z tę stronę Ołomońcá od Szląská w Szternberskim Páństwie; ktora ták leży tám głęboko w ziemi/ Aż ią muszą ná gorę ciągnąć rumpałámi. RoźOff G3v.
patrz: RUMPAŁ
– Rycerskie wszytkie aparaty/ Ktore służą do boiu y krwawey roboty. Napierwey wynaleŹli [Izraelici]. RoźOff B3.
patrz: RYCERSKI
– Lecz to rzecz podobnieysza/ iż to zacne dzieło [obróbka żelaza]/ Záraz wynálezione po Potopie było. RoźOff D3v.
patrz: RZECZ
– Przez niektore wedrowne Niemieckie kuźniki/ Mistrzowne w tym oboiu dźiele rzemięsłniki. RoźOff E3v.
patrz: RZEMIESŁNIK, RZEMIEŚLNIK, RZEMIEŚLNIK, RZEMIĘSŁNIK, RZEMIĘŚLNIIK
– Y kámienie nájduią drogie rozmáite. Sápphiry/ Diámenty/ nád miárę ozdobne/ We wszem kształćie y w glancu Indyiskim podobne. RoźOff 120.
patrz: SAFIER, SAFIR, SZAFIER, SZAFIR, SZAFIR
– Tá SAREPTA ná brzegu morskim iák ná szpicy Siedźi przećiw SIDONV, w ktorey niegdy kupcy/ Z potomkow Asserowych náporząd mieszkáli/ Ktorzy miedźią/ żelázem/ y śkłem hándlowáli. RoźOff B4.
patrz: SZPICA, SZPICA, ŚPICA
– Káżdą rzecz ostrość iego ná świecie zepsuie Drzewo náwiętsze zetnie y skáłę przekuie. RoźOff 164.
patrz: ŚCIĄĆ
– Káżdy z nich [Cyklopów] tylko iedno oko miał śrzod czołá/ Z czego sie twarz ogromna y strászliwa zdáłá. RoźOff D2.
patrz: ŚRÓD, ŚRZÓD
– Ten oto sposob tákiego świecenia zmyślony Od Vulkaná [...]. RoźOff C2v.
patrz: ŚWIECENIE
– Te Kuźnice zásiádły ná gruncie Swinowskim [...]. RoźOff 91.
patrz: ŚWINOWSKI
– VBOZE ABO DVCHOWIE Kuzniczni. [...] A gdy sie vciszyli y szli spáć kuźnicy/ Tedy oni kowáli więc po cáłey nocy. A skoro kur záśpiewał ábo świtáć miáło/ Znikali/ y kowánie ono vstáwáło. RoźOff I.
patrz: ŚWITAĆ
– Niepodleysza Sycyliey y LIPARA byłá/ Na ten czás/ gdy przezwisko Meligunis miáłá. Hoyna w háłun/ porządna w kosztowne cieplice/ Máiąc nád to bogate żelázne kuźnice. Ktorych było dostátek po oney Insuli/ Wielce sławnych z Cyklopow ktorzy w nich kowáli. Niegdy przedtym: Bo też był Vulkan opánował Tę Insułę: á ná niey ty CYKLOPY chował. Ná ktorey (iák vdáią) też niektore skáły/ Vstáwicznie siárczánym ogniem gorzywáły: Z wielkim szumem trzáskaiąc iáko grom okrutny/ Ná kształt y sposob własny Sycyliyskiey AEtny. RoźOff C4v-D.
patrz: TRZASKAĆ
– Iest OSTROW nád LIPARą ktory kráiem sięgá/ Práwie od iedney strony Sycyliey brzegá. Sławny z lochow podziemnych/ z ktorych nie zgászony Ogień niegdy wychodził z trzáskániem siárczány. RoźOff D.
patrz: TRZASKANIE
– SA też iácyś duchowie dziwni/ ktorzy z ziemi Pospolicie bywáią/ więc między kruszcámi/ Ci z gorniki przy kruszcách iákby cech trzymáią. RoźOff H3v.
patrz: TRZYMAĆ
– [Bachus] Przeto z námi trzyma Cech á záwżdy nam w znoiu/ Vpalonym podawa chłodnego napoiu. RoźOff M.
patrz: TRZYMAĆ
– Tym sposobem ty Spectrá á Vboże ono/ Z tey kuźnice Kotowskiey było wystrászono. RoźOff 131.
patrz: UBOŻE
– VBOZE ABO DVCHOWIE Kuzniczni. RoźOff 128.
patrz: UBOŻE
– [...] Vbożá tákie więc bywáły: Ktorym záwżdy v piecá máłego stáwiáli Jadło ná noc w Sobotę tám kędy kowáli. RoźOff 131.
patrz: UBOŻE
– Iestem włąsnie iákoby murzyn vczerniony/ Po wszem ćiele y ogniem srodze popalony. RoźOff L4v.
patrz: UCZERNIONY
– Tákim záwżdy fortylem kiedy nań vderzy Sokoł z gory: raz iego zásię mu odmierzy. Zásádzi sie: á nosá nádstáwia/ swoiego Iáko włocznie/ ná ono vderzenie iego. Ná ktory/ iesli z rázu tęgiego vgodzi/ Tedy sobie sam więcey niż Czápli vszkodzi. RoźOff A3.
patrz: UGODZIĆ
– Y tego też trzebá strzedz by młot rowno chodził/ Ták áby w iedno mieysce káżdy ráz vgodził. RoźOff I2v.
patrz: UGODZIĆ
– Przyszedł potym przez swoy kunszt Vulkanus do tego/ Ze go mieli zá Bogá właycę ogniowego. Y z tąd mu ná znák mocy ogniowey święćili Dźień vroczny: á Lwá mu weń ná cześć pálili. RoźOff 48.
patrz: UROCZNY
– Y z tąd mu ná znák mocy ogniowey święćili Dźień vroczy: á Lwá mu weń ná część palili. RoźOff C4v.
patrz: UROCZY
– Tym wietrunkom podobny iest ow latáiący Ogień/ co sie więc w lesiech ukázuie w nocy. Ktory czásem wędrowne y podrożne ludźi/ Zdrogi wielkie błądzenie (zmámiwszy) záwodźi. RoźOff H3v.
patrz: WĘDROWNY
– Węgielnicy. NA robotę węgielną wczás dáwáć potrzebá Węgielnikom pieniędzy/ áby sobie chleba nakupili... RoźOff 152.
patrz: WĘGIELNIK
– Węgielnicy. NA robotę węgielną wczás dáwáć potrzebá Węgielnikom pieniędzy/ áby sobie chleba nakupili... RoźOff 152.
patrz: WĘGIELNY, WĘGIELNY, WĘGIEŁNY
– Więc sie w tym (grzebąc źiemię) nádźieią spráwuię/ Podobieństwam wietrunki pilnie upátruię. RoźOff G.
patrz: WIETRUNEK
– ospolićie wietrunek ten gdy w nocy bywa/ Płomienisty záwżdy kształt abo bárwę miewa. wednie záś bez płomieniá tylko sie po źiemi Ták iáko mgłá ábo dym z szumem wielkim dymi. RoźOff H3.
patrz: WIETRUNEK
– Bo więc spodek w tákowym piecu wilgotnieie/ Z czego záwżdy żelázo surowo się grzeie. RoźOff I2.
patrz: WILGOTNIEĆ
– Przyszedł potym przez swoy kunszt Vulkanus do tego/ Ze go mieli zá Bogá właycę ogniowego. RoźOff 48.
patrz: WŁAJCA
– Rozmáitego też kształtu tám rudę náyduią/ Ktorey wielką obfitość záwżdy wykopuią Z Zięmie: Lecz w każdey gorze iest iey własność insza/ Iest twárda żeleziwa/ iest też y wolnieysza. RoźOff 104.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Bo Grekowie swą własną przyrodzoną mową/ Pospolićie Vulkaná HEPAESTVSEM zową Od ogniá: od ktorego od tych czásow iescze/ Ták miánuią ná Lemnie własnie ono mieysce. RoźOff C3v.
patrz: WOLKAN, WULKAN, WULKAN
– Praw żadnych y Státutow pisánych nie mamy/ Ták sie tylko zwyczáiem Cyklopskim rządźimy: Bez przyśięgłych łáwnikow/ Woytá/ y Burmistrzá/ Wszákoż mamy stárszego miedzy sobą mistrzá: Kuzniczym. RoźOff M2.
patrz: WÓJT
– Ludźie bárzo ogromni/ obrzymowie nádzy/ Przedni w dziele żeláznym Wulkanowi słudzy Ktorych VIRGILIVS w swych kárminách wspomina Osobliwie/ STEROPA, BRONTA, PYRGAMONA. RoźOff Dv.
patrz: WULKANOWY
– Bo ták bárzo ten ogień Wulkanowy suszy/ Aż od znoiu wielkiego nudno bywa duszy. RoźOff M.
patrz: WULKANOWY
– O Cyklopách iednookich Kuznikách Wulkanowych. RoźOff D2.
patrz: WULKANOWY
– O wynáleyscách żelázá RoźOff D3v.
patrz: WYNALEJSCA, WYNALEJŹCA, WYNALEZCA, WYNALEŹCA, WYNALEŹCA, WYNALEŻCA
– Zátym Xiążę roskazał áby wysiekáno On lás/ á ná tym mieyscu miásto zbudowáno. RoźOff 119.
patrz: WYSIEKAĆ
– [Czapla] kiedy ma nástáć niepogodá/ Tedy spiesznym latániem swym ią opowiáda. A iesli też zlekka gorą przelátuie/ Tym wesołą pogodę nástáć obwiesczuie. RoźOff A3v.
patrz: Z LEKKA
– Wielką w ten czás Legnickie Xięstwo sławę miáło Z Kuźnic: gdy sie tysiąc lat od Chrystá pisáło/ Y dwieście czterdzieści dwie: gdy zámordowány Był Henricus od Tátar/ Pius z cnot názwány. RoźOff E4.
patrz: ZAMORDOWANY
– Latáiący Ogień [...] czásem wędrowne y podrożne ludzi/ Zdrogi wielkie błądzenie (zmámiwszy) záwodzi. RoźOff H3v.
patrz: ZAWODZIĆ
– Od ktorego má Oels grunt ták zdawná názwány/ Sławne miásto Zegáńskie dźiedźicznie nádány. RoźOff 80.
patrz: ZEGAŃSKI
– Do roley záś lemieszá y z kroiem potrzebá/ Ktorym więc rolą orzą chłopkowie dla chlebá/ Trzebá też y rádlice ktora pod orána/ Bywa náprzyk záś oná rola vrádlona. Trzebá ieszcze do tego mieć żelázną bronę: Ktorąm włoczą oráną rolą zásię onę. RoźOff L3.
patrz: ŻELAZNY, ŻELAZNY, ŻELAŻNY
– Kto w boju bez żelazney może bydź armaty? RoźOff Lv.
patrz: ŻELAZNY, ŻELAZNY, ŻELAŻNY
– Rozmáitego też kształtu tám rudę náyduią/ Ktorey wielką obfitość záwżdy wykopuią z zięmie: Lecz w każdey gorze iest iey własność insza/ Iest twárda żeleziwa/ iest też y wolnieysza. RoźOff 104.
patrz: ŻELEZIWY