Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Wojciech Bystrzonowski
BystrzInfArch 1743 oryginał
INFORMACYA ARCHITEKTONICZNA
link do źródła

https://polona.pl/item-view/964fb2b2-9df4-4ab3-b596-8b8799cf5832?page=326, , http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/doccontent?id=230769&from=FBC
Odnotowano 208 cytatów z tego źródła
– Raczey zażyć Architekta, aby do myśli Fundatora dał abrys całey struktury. BystrzInfArch A4v.
patrz: ABRYS, ABRYSA
– Wymiar angułu beluardowego wychodzi z addycyi liczby 15. do połowy gradusow Angułu figury. BystrzInfArch G1.
patrz: ADDYCJA
– Zwierzchnia adornacyá kominkow taż bywa, co y odrzwi, álbo okien. BystrzInfArch E2v.
patrz: ADORNACJA
– W Pilastrach zas naywięcey fałdowanie malowaniem się adumbruie. BystrzInfArch C4.
patrz: ADUMBROWAĆ SIĘ
– W wyprowadzeniu kominow te adwersye mieć potrzeba. BystrzInfArch E2v.
patrz: ADWERSJA
– Z gornych pokoi na salą akces być powinien. BystrzInfArch D2.
patrz: AKCES
– W posrzod [pałacu] przed drzwiami pryncypalnemi wygodna bywa galerya czyli altana, dla flagi utrzymania. BystrzInfArch D3.
patrz: ALTANA, ALTANA, ALTANNA
– Do Artyleryi albo Indzinieryi należą trzy nauki. Pirotechnia [...] Tormentorologia [...] Pirobologia. BystrzInfArch O2.
patrz: ALTELERIA, ALTYLERIA, ALTYRELIA, ALTYRERIA, ARTOLERIA, ARTYLERIA, ARTYLERIA
– Tey figury [okrągłej] dawni Architekci tylko w zakładaniu Amfiteatrow, bram, y wież zażywali. BystrzInfArch A4.
patrz: AMFITEATR, AMFITEATR, AMFITEATRUM, AMFITEATRUM, EMFITEATRUM
– Kurytarze [w klasztorze] w prost iść maią bez anfraktow. BystrzInfArch D3v.
patrz: ANFRAKT
– Dla wolnieyszey exchalacyi dymu, y łatwieyszego wymiatania sadzy, anfraktow y łamaniny w kominach Architektowi wystrzegać się należy. BystrzInfArch E2v.
patrz: ANFRAKT
– Chcąc determinować liczbę gradusow Angułu centrowego fortecy czworogranistey, uczynić dywizyą należy gradusow 360. [...] przez liczbę 4. BystrzInfArch F4v.
patrz: ANGUŁ
– Tymże sposobem innych więcey granistych fortec determinuią się anguły centrowe co do swego wymiaru. BystrzInfArch F4v.
patrz: ANGUŁ
– Głębokość fałdu zwyczayniey się daie taka, aby gnomon angułem swoim szrodka, a bokami krawędzi fałdu się dotknął. BystrzInfArch C4.
patrz: ANGUŁ
– Przestrzegać iednak trzeba, aby dębowe ankry nie były blisko osadzone kominow, gdy ie w ścianach wywodzić należy. BystrzInfArch A4v.
patrz: ANKIER, ANKRA
– Otaxuie [architekt] ankrowania, kraty, posadzki, zamknięcie. BystrzInfArch E4v.
patrz: ANKROWANIE
– Niemało pomaga do gruntowney Struktury ankrowanie z żelaznych długich y grubych prętów, które utrzymuią ściany. BystrzInfArch A4v.
patrz: ANKROWANIE
– Wysokość drzwi wymiar swoi bierze z wysokości pokoiu, lub sali, lub innego appartamentu. BystrzInfArch E1v.
patrz: APARTAMENT, APARTYMENT, APARTYMENT
– Dość na tylu [oknach] ile widoku każdy wyciąga pokoi, albo ktoryzkolwiek appartament. BystrzInfArch D4v.
patrz: APARTAMENT, APARTYMENT, APARTYMENT
– Zbytecznia liczba okien, drzwi, y innych Apertur osłabia strukturę. BystrzInfArch A4.
patrz: APERTORA, APERTURA, APERTURA
– Są [w pałacu] pokoie, gabinety, biblioteka, apteczka. BystrzInfArch BystrzInfArch D2.
patrz: APTECZKA, APTECZKA, APTYCZKA
– Architekta funkcya iest, nayprzod w imaginatywie wizerunek przyszłey struktury wystawić. BystrzInfArch C4v.
patrz: ARCHITEKT
– Atoli bez pracy iuż zkomputowany od Architektow Woiennych wymiar tychże linii następuiaca okazuie tablica. BystrzInfArch G1v.
patrz: ARCHITEKT
– Jako ciało ludzkie, tak y struktura Architektonicka ozdobę swoię zabiera. BystrzInfArch B1v.
patrz: ARCHITEKTONICKI
– Architektoniczna planta maiącey stać struktury na iakim placu ukazuie oku ludzkiemu ślad. BystrzInfArch D2.
patrz: ARCHITEKTONICZNY
– Co samo się wnosi z istoty Architektoniki, którą tak opisuje Wolff. Iż iest umieiętność nayprzod w imaginatywie wystawienia struktury. BystrzInfArch A1.
patrz: ARCHITEKTONIKA
– Co się rzekło o Architekturze w pospolitości, to iest o fundamentalney, wygodney y ozdobney strukturze, te wszystkie reflexye służyć powinny każdey w szczegulności. BystrzInfArch C4-C4v.
patrz: ARCHITEKTURA
– Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] Na Architekturę woienną. Do ktorey należy fortece zamki zakładać, y mieysca przeciw nieprzyiacielskim inkursyom fortyfikować. BystrzInfArch C4v.
patrz: ARCHITEKTURA
– Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] Na Architekturę woienną. Do ktorey należy fortece zamki zakładać, y mieysca przeciw nieprzyiacielskim inkursyom fortyfikować. BystrzInfArch C4v.
patrz: ARCHITEKTURA
– Bywa, że dla umnieyszenia kosztu, nieprowadzą wciąż fundamentu, ale arkady pomiędzy fundament daiąc, na nich osadzaią strukturę. BystrzInfArch A2v.
patrz: ARKADA
– W większych [budowlach], iako to w Kościołach, salach, dla większego bezpieczeństwa ściany, arkusem się zasklepia szerokość okna. BystrzInfArch E1v.
patrz: ARKUS
– Lubo się daią czworgraniaste okna, przecięż framugi przy oknach są arkusowe. BystrzInfArch E1v.
patrz: ARKUSOWY
– Według Scammoniusza międzysłupia pomnieyszego arkusowego szerokości wymiar, iest następuiący. BystrzInfArch C2v.
patrz: ARKUSOWY
– Fortece [...] całey Artyleryi woienney y Cekauzow są obroną, bez ktorey Armatury y w polu niemożna Oyczyzny obronić. BystrzInfArch F2.
patrz: ARMATORA, ARMATURA, ARMATURA
– Zgodne Artylerystow zdanie iż kortyny naywiększa długość nie ma wynosić nad stop 482. BystrzInfArch H 4.
patrz: ARTOLERYSTA, ARTYLERYSTA, ARTYLERYSTA
– Na calcu albo naturalnym albo artyficyalnym wyzyi opisanym, fundament należy zakładać. BystrzInfArch A 2.
patrz: ARTYFICJALNY
– INFORMACYA ARTYLERYINA O ammunicyi y ogniach woiennych. BystrzInfArch O2.
patrz: ARTYLERYJNY
– Regułę proporcyi Arytmetyczney ták formować by trzeba. BystrzInfArch G2v.
patrz: ARYTMETYCZNY
– Aby był Arytmetyk; dla komputowania sumptu, miary y proporcyi struktury [o architekcie]. BystrzInfArch A1.
patrz: ARYTMETYK
– Te [drewniane stropy] z wierzchu pod samym strychem, ceglanym iastrychem wysłać, albo gliną na kilka palcy wylepić przyzwoita. BystrzInfArch E2.
patrz: ASTRYCH, ASTRYCH, JASTRYCH
– Assult na nie [wysokie wały] nie tak łatwy attakuiącym. BystrzInfArch H3v.
patrz: ASULT
– W formalnym attaku daleko skutecznieyszy odpor iest od flint wielu, niżeli od działa iednego. BystrzInfArch F4.
patrz: ATAK
– Dla utrzymania zdrowia ludzkiego, aura niepowinna być gruba, wilgotna, iáka zwyczaynie bywa przy mieyscach bagnistych. BystrzInfArch B1.
patrz: AURA, AURA, AWRA
– Jeżeliby zaś plac [pod budowę] był álbo sypany, álbo bagnisty, ná ktorym niepodobna calcu się dobráć, ten sposob [utwardzania] podáią Witrurius [...] y inni. BystrzInfArch A1v.
patrz: BAGNISTY
– Ganek otacza się balasikámi, lub kratami, wysokości naywiększey wpas człowiekowi. BystrzInfArch C4.
patrz: BALASIK
– Piece ná gruntownym sklepieniu álbo balkowaniu osadzać ták należy, áby dolnego oraz y gornych pokoiow czeluścia w iedenże w chodziły komin. BystrzInfArch E2.
patrz: BALKOWANIE
– Xems iest iak korona kolumny, oraz ciężar ktory utrzymuie, Dla tego y balkowanie się zowie: iż balki y wiązanie dachu w staroswieckich strukturach utrzymywały kolumny. BystrzInfArch B3v.
patrz: BALKOWANIE
– Po między dziury kwadratowe tey balkowaney kraty bii kafarem pale dębowe lub olszowe. BystrzInfArch A2.
patrz: BALKOWANY
– Więc dwie pryncypale części ná to sporządzone temu zádosyć czynią, ktore według należytey od siebie odległości rozporządzone, y multyplikowane, do koła opasuią Miasta. Pierwsze są z Francuska Bastyony Beluardy z Niemiecka Bolwerki. Drugie Kortyny. BystrzInfArch F3.
patrz: BALWARK, BELWARK, BOLWARK, BOLWERK, BULWARK, BULWARK, BULWART, BULWERK
– Staroswiecki sposób fortyfikowania miast był wysokiemi y szerokiemi murámi, wieżami, y basztami ie otaczać. BystrzInfArch F2v.
patrz: BASTA, BASZTA
– Ponieważ tey inwencyi być powinna forteca, áby nie tylko każda iey część obroną własną byłá, ále y iedna drugiey [...] broniłá. Więc dwie pryncypalne części ná to sporządzone temu zádosyć czynią [...] Pierwsze są z Francuska Bastyony Beluardy z Niemiecka Bolwerki. Drugie Kortyny. BystrzInfArch F3.
patrz: BASTIAN, BASTION, BASTION, BASZTION
– Rawelin iest struktura z ziemi wysypana nakształt bastyonu, tum iednak rożna, iż pospolicie dáie się bez Flankow álbo skrzydeł. BystrzInfArch H4v.
patrz: BASTIAN, BASTION, BASTION, BASZTION
– Ukręć sznurek z bawełny. BystrzInfArch P3.
patrz: BAWEŁNA
– Postument ma [...] bazę, kloc, y koronowanie. BystrzInfArch B3v.
patrz: BAZA
– Kolumna ma bazę, słup, y kapitel. BystrzInfArch B3v.
patrz: BAZA
– Pilastry [...] Miasto Postumentu, miewaią tylko bazy, lub iednostayne podstawki. BystrzInfArch B3v.
patrz: BAZA
– W Krolestwie Polskim znayduie się [...] Klasztorow W. Panień Benedyktynek 20. BystrzInfArch K4.
patrz: BENEDYKTYNKI
– W Szarym kolorze znaiduie się białość y czarność. BystrzInfArch S1.
patrz: BIAŁOŚĆ
– Witnuriusz [...] chce, áby pryncypalnieysze Pokoie I Biblioteka pátrzyły ná wschod. Nie tylko dla rannego widoku. Ale że w księgach nietak prędko mol się lęze. BystrzInfArch B1-B1v.
patrz: BIBLIOTEKA
– Są [w pałacu] pokoie, gabinety, biblioteka, apteczka. BystrzInfArch D2.
patrz: BIBLIOTEKA
– Z kámienia [wapno] sposobnieysze iest do tynkowania y bielenia ścian, á niżeli z marglu. BystrzInfArch 322.
patrz: BIELENIE
– Naymnieyszy fal w abrysie, znacznych defektow fabryki bywa przyczyną, y daremnych expens okazyą poprawuiąc coraz błędy. BystrzInfArch D1v.
patrz: BŁĄD
– Kortynę álbo boki figury przedziel ná dwie części rowne. BystrzInfArch G3.
patrz: BOK
– Bok abo ściana forteczney figury, iest linia wału od centrum iednego do centrum drugiego Beluardu prowadzona. BystrzInfArch F3v.
patrz: BOK
– Gdyby w ręce nieprzyiacielskie się dostałá, bezpieczną zasłonę miałby nieprzyiaciel w angułach frontu tey fortyfikacyi, y z nich iako z gotowey iuż bateryi łatwiey mogłby bombardowáć fortecę. BystrzInfArch I2.
patrz: BOMBARDOWAĆ
– Podłoga [w spichrzu] od ziemi nieco powinna być podniesiona, áby od wilgoci ziemney nie butwiáło zboże. BystrzInfArch D3v.
patrz: BOTWIEĆ, BÓTWIEĆ, BUTNIEĆ, BUTWIEĆ, BUTWIEĆ
– Skryte [dachy] wiele rynien potrzebuią, ktore nawałnością przepełnione przeciekáią, y prędko osobliwie pod śniegiem butwieią. BystrzInfArch E3v.
patrz: BOTWIEĆ, BÓTWIEĆ, BUTNIEĆ, BUTWIEĆ, BUTWIEĆ
– Ná iakążkolwiek ozdobną strukturę okiem kto rzuci, czyli to mularską, czyli Snycerską, Stolarską lub złotniczą; iáko to w Kościołách, Pałacach, ołtarzach, Cyboryach, wieżach, tryumfalnych bramach, katafalkach, baldachimach, szafach, Zegarach, [et]c. Oprocz proporcyi y symetryi, struktury, naypryncypalnieyszą uzna ozdobę czyli to z całey kolumnacyi, czyli z wyboru iey części pochodzącą. BystrzInfArch B2.
patrz: BRAMA, BRAMA, BRANA, BROMA, BRONA
– Ieżeli prosty [słup kolumny]? dáie się fałdowanie w zdłuż nakształt bruzd, álbo rynienek wydrożonych. BystrzInfArch C3v.
patrz: BROZDA, BROŻDA, BRÓZDA, BRUZDA, BRUZDA, BRUŻDA
– Drugi Szaniec z Francuska Parapety Po Niemiecku Brustwerk ná brzegu zewnętrznym wału wysypany ná chłopa wysokość, do koła otaczaiący fortecę. BystrzInfArch 6 4v.
patrz: BRUSTWER, BRUSTWER, BRUSTWERK
– Im tedy lepiey iednym y drugim latem przeschnie drzewo, tym sposobnieysze będzie do budynku. BystrzInfArch A3.
patrz: BUDENK, BUDUNEK, BUDUNK, BUDYNEK, BUDYNEK
– Jeżeli nad kolumnacyą iaką front się osadza, to bywa, że nad front wychodzą trzy kwadratowe słupiki [...] Na ktorych stawaią álbo busta, álbo dzbany z kwiatámi. BystrzInfArch C4.
patrz: BUST
– Wolf przestrzega: iz pozor calcu wielu zdradza. Wiuęc ná ieden, y drugi sztych probować go każe. BystrzInfArch A1v.
patrz: CALC, CALEĆ
– Gdy [...] kilof mularski z impetem spuszczony od niego odskakuie, álbo mało co więźnie, proba iest gruntownego calcu. BystrzInfArch A1v.
patrz: CALC, CALEĆ
– Ná calcu álbo náturalnym álbo artyficyalnym wyzyi opisanym, fundament należy zakłádać. BystrzInfArch A2.
patrz: CALC, CALEĆ
– Zaczym do murowania [fundamentu] aż do calcu kopać trzeba, poki tylko ziemia wybierać się pozwoli. BystrzInfArch A1v.
patrz: CALC, CALEĆ
– Ieżeli grunt iest bagnisty? opisaną wyżey kratę balkowaną ná dnie samym osadź. Ieżeli zaś sam calc? zákłádáć w tey skrzyni fundament. BystrzInfArch A2.
patrz: CALC, CALEĆ
– Substrukcyą ceglaną mieć powinny piece, áni zbyt niską [...] Ani zbyt wysoką. BystrzInfArch E2.
patrz: CEGLANY, CEGLANY, CEGŁANY, CZEGLIANY
– Czyli ceglany czyli wapienny piec dáleko od mięszkania być powinien. BystrzInfArch A3v.
patrz: CEGLANY, CEGLANY, CEGŁANY, CZEGLIANY
– Włoscy dawni Architekci choć w ceglaney strukturze, narożniki iednak dawali z ciosowego w kwadrat kamienia. BystrzInfArch A4v.
patrz: CEGLANY, CEGLANY, CEGŁANY, CZEGLIANY
– Co się tycze cegły? ta być powinna zgliny nie piaszczystey, niezbyt tłustey. BystrzInfArch A3-A3v.
patrz: CEGŁA, CEGŁA, CZEGŁA
– Srodkiem po między celami prowadzone [korytarze] y wentylacyi cellom są przeszkodą, y widoku dostatecznego mieć niemogą. BystrzInfArch D3v.
patrz: CELA, CELA, CELLA
– Dla mnieyszego sumptu, może po między pale dawáć z grubych krotkich desek cębrowanie. BystrzInfArch A2.
patrz: CEMBROWANIE
– Bok álbo ściana forteczney figury, iest linia wału od centrum iednego do centrum drugiego Beluardu prowadzona. BystrzInfArch F3v.
patrz: CENTR, CENTRUM
– Anguł centru fortecy, iest ten anguł w posrod samey fortecy, ktory czynią dwa semidyametry z linią kortyny czyniące tryanguł. BystrzInfArch F3v.
patrz: CENTR, CENTRUM
– Chcąc determinować liczbę gradusow Angułu centrowego fortecy czworogranistey, uczynić dywizyą należy gradusow 360. [...] przez liczbę 4. BystrzInfArch F4v.
patrz: CENTROWY
– Tymże sposobem innych więcey granistych fortec determinuią się anguły centrowe co do swego wymiaru. BystrzInfArch F4v.
patrz: CENTROWY
– A chciałbyś áby oku ludzkiemu od tegoż kolossu ná 300. daimy łokci choryzontalnie oddalonemu, ná pozor niezdrobniała, ále wydała się trzyłokciowa [statua]. BystrzInfArch C1v.
patrz: CHORYZONTALNIE, HORYZONTALNIE, HORYZONTALNIE
– Do tych trzech linii perpendykularney y linii] choryzontalney przydáć trzecią linią, áby z nimi czyniła tryanguł. BystrzInfArch E3.
patrz: CHORYZONTALNY, HORYZONTALNY, HORYZONTALNY
– Ná jakążkolwiek ozdobną strukturę okiem kto rzuci, czyli to mularską, czyli Snycerską, Stolarską lub złotniczą; iáko to w Kościołach, Pałacach, ołtarzach, Cyboryach, wieżach, tryumfalnych bramach, katafalkach, baldachimach, szafach, Zegarach, etc. Oprocz proporcyi y symmetryi struktury, naypryncypalnieyszą uzna ozdobę czyli to z całey kolumnacyi, czyli z wyboru iey części pochodzącą. BystrzInfArch B2.
patrz: CYBORIUM
– Gdyby potrzeba delineowáć beluardy z większym ich angułem, nie umnieyszaiąc skrzydeł tychże beluardow, umnieyszyć należy skrzydeł kortyny. BystrzInfArch G3.
patrz: DELINEOWAĆ
– Łátwieyszą exkursyą prowiantow, y posiłkow dodánie [mają fortece noizinne] [...]. BystrzInfArch F2v.
patrz: DODANIE
– Do gruntowney struktury wiele pomaga porządna części struktury dyspozycya. Jáka iest pałácu naprzykład dyspartycya ná izby, pokoie, sale sienie. BystrzInfArch A4.
patrz: DYSPARTYCJA
– Do gruntowney struktury wiele pomaga porządna części struktury dyspozycya. Iáka iest pałácu naprzykład dyspartycya ná izby, pokoie, sale, sienie. BystrzInfArch A4.
patrz: DYSPOZYCJA
– Urzędy ziemie wołoskiej [...] Armasz wielki, ciemnice pod jego rządem. On egzekwuje śmierci przez dywan nakazane. Chorągwie, buńczuki pod jego staraniem. BystrzInfArch 301.
patrz: DYWAN
– Gęste też dziurawienie ściany, osłabia budynek. BystrzInfArch Ev.
patrz: DZIURAWIENIE
– Z Eurytmii: to iest z podobieństwa we wszystkim części sobie korresponduiących. BystrzInfArch Bv.
patrz: EURYTMIA
– Cyrkułowata też figura pomięszana z graniastą [figurą] dość iest ozdobna y gruntowna, iáka zwyczayna iest Kościołom, Kaplicom. BystrzInfArch A4.
patrz: FIGURA
– [...] w formalnym attaku daleko skutecznieyszy odpor iest od flint wielu, niżeli od działa iednego. BystrzInfArch F4.
patrz: FLINTA
– Kapitel ma szyię kolumny, ná niey woluty, álbo foliowanie. BystrzInfArch B4.
patrz: FOLIOWANIE
– W formalnym attaku daleko skutecznieyszy odpor iest od flint wielu, niżeli od działa iednego. BystrzInfArch F4.
patrz: FORMALNY
– [...] zakryty forteczny żołnierz [...] czyli działami czyli ręczną strzelbą odstrzeliwać może natárczywego Nieprzyiaciela. BystrzInfArch F3.
patrz: FORTECZNY
– W narożnikach niektorych przydaią się okrągłáwe gabinety. BystrzInfArch D1v.
patrz: GABINET, GABINET, KABINET, KAMBINET
– Jákie są pokoie, gabinety, biblioteka, apteczka, etc. BystrzInfArch D2.
patrz: GABINET, GABINET, KABINET, KAMBINET
– Ná łokieć lub drugi od ścian zewnątrz przyzwoita okopác dokołá rowem, áby deszczowa woda osobliwie z nawałnic niepodbierała stodoł, y niegnoiłá przyciesi. BystrzInfArch D4.
patrz: GNOIĆ
– Słup [kolumny] ma zpływ gorny y dolny, pierścien gorny y dolny. BystrzInfArch B3v.
patrz: GÓRNY
– Piece ná gruntownym sklepieniu álbo balkowaniu osadzać ták należy, áby dolnego oraz y gornych pokoiow czeluścia w iedenże w chodziły komin. BystrzInfArch E2.
patrz: GÓRNY
– Topola, Osiczyna, Lipa, Złotowierzb, bardziey do stolarskiey y Tokarskiey służy roboty, niż do struktury. Olsza w bagnistych mieyscach długoletnim iest fundamentem, y naywiększe utrzymuie ciężary. Ná suszy nic nieważy. Wiąz y Jesion, Snycerskim robotom zgodne. Gdy záschną, są trwałe. Grab y Klon, mocne drzewo. Sosna y Swierk lubo się pod ciężarem uginaią, átoli w budowaniu trwałe. Modrzew nad inne drzewa naytrwalsze. Bo robak go nie toczy, niegniie. BystrzInfArch A3.
patrz: GRAB
– Beluard: iest część fortyfikacyi graniasta y narożnia to iest wał bardziey wypuszczony. BystrzInfArch F3-F3v.
patrz: GRANIASTY
– Pilastry iednegoż są co y kolumnacya modeluszu, tylko że słup u nich graniasty nie okrągły. Dlatego częścią tylko bywaią wypuszczane z ścian. BystrzInfArch B3v.
patrz: GRANIASTY
– Cyrkułowata też figura pomięszana z graniastą [figurą] dość iest ozdobna y gruntowna, iáka zwyczayna iest Kościołom, Kaplicom. BystrzInfArch A4.
patrz: GRANIASTY
– Tymże sposobem innych więcey granistych fortec determinuią się anguły centrowe co do swego wymiaru. BystrzInfArch F4v.
patrz: GRANISTY
– Im zaś granistsza, to iest więcey ścian w sobie zámyka forteca, tym bardziey rozwarte tákiey figury ma Anguły. BystrzInfArch F4v.
patrz: GRANISTY
– Pierwszy zaś fundament fortifikowania mieysc nieregularnyh iest, inwestygácya należyta wszystkich iego ścian y angułow. BystrzInfArch I3.
patrz: INWESTYGACJA
– Ledwo kiedy regularną mieć mogą [fortece na górach] fortyfikácyą dla irregularności mieysca nieużytego [...]. BystrzInfArch F2v.
patrz: IRREGULARNOŚĆ
– [...] fortece osobliwie pograniczne wstręt czynią irrupcyom nieprzyiacielskim. BystrzInfArch Fv.
patrz: IRRUPCJA
– [...] cała Obywatelow fortuna często idzie ná łupiestwo, sami ludzie ná Iassyr. BystrzInfArch Fv.
patrz: JASER, JASSER, JASSYR, JASYR, JASYR
– Kto z was zamyśla wieżą budować, pierwey zasiadszy kalkuluie sumpta, ktore potrzebne są do iey wydoskonalenia. BystrzInfArch E4.
patrz: KALKULOWAĆ
– Parastata iest podpora álbo filar kwadratowy, ná ktorym się arkusy opieraią. Łączą się czasem álbo z Pilastrami álbo kolumnacyami, y zowią się skrzydła kolumn, czyli Przysłupie. Daią się dla tego áby utrzymywały arkusy pomiędzy słupiu: iáko widzieć w Kościołach Kaplicowych. BystrzInfArch B3v.
patrz: KAPLICOWY
– Jáko y piękność człowieka nie w sukniach y piękrzeniu wymyślnym zawisła, ále ná samey symmetryi ciała. Bo karłowaty, garbaty, mopsowaty człowiek, nayprzystoyniey y naybogáciey ubrany, nieprzestaie być monstrum. BystrzInfArch Bv.
patrz: KARŁOWATY
– Gdy iednakowo twardy, iż z trudnością rydlem żelaznym da się záiąć, y kilof mularski z impetem spuszczony od niego odskakuie, álbo mało co więźnie, proba iest gruntownego calcu. BystrzInfArch Av.
patrz: KILOF
– Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] Na Architekturę woienną. Do ktorey należy fortece zamki zakładać, y mieysca przeciw nieprzyiacielskim inkursyom fortyfikować. BystrzInfArch C4v.
patrz: KOŚCIELNY
– Officyny, ktore ciepła potrzebuią, iáko to Kuchnia, Piekarnia, Łáźnia, Pralnia, etc ná południe wygodniey się lokuią. Officyny, ktorym zimno przyzwoitsze, iáko to Lamusy, Szafarnie, Szpiklerze, ná pułnoc. BystrzInfArch Bv.
patrz: LAMUS, LAMUS, LAMUZ, LEMUS, LIAMUS
– Do Architektury domowey należą 1mo Skarbce, lamuzy, do złożenia y konserwacyi sprzętow domowych droższych służące [...]. BystrzInfArch D3v.
patrz: LAMUS, LAMUS, LAMUZ, LEMUS, LIAMUS
– [...] ták zwężáć mury trzeba, áby naywyszsza szerokość ścian zdolna byłá do wytrzymania ciężaru dáchu. Witruwiusz tey szerokości naznacza naymnieyszą miarę ná dwie stopy, y to względem lekszego dachu. BystrzInfArch A4-A4v.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– W ścianach im cięższa materya: iáko to w murach im większe kámienie, w budynkach im grubsze y cięższe drzewo, tym niżyi poiść powinno. Gdyż sposobnieysza iest, áby inne leksze dzwigałá, niż áby ią dzwigano. BystrzInfArch A4.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Do tych trzech linii perpendykularney y linii] choryzontalney przydáć trzecią linią, áby z nimi czyniła tryanguł. BystrzInfArch E3.
patrz: LINIA
– Dla wolnieyszey exchalacyi dymu, y łátwieyszego wymiatania sadzy, anfraktow y łamaniny w kominach Architektowi wystrzegáć się należy. BystrzInfArch E2v.
patrz: ŁAMANINA, ŁAMANINA, ŁOMANINA
– Ná linii podłużney należy za skali według modelu kolumnacyi wydzielić liczbę y szerokość kolumnacyi oraz międzysłupia ták ná kaplice pobocznie pomnieysze, iáko y pryncypalne, ieżeli ma być Kościoł krzyżowy. Szerokość zakrystyi, skarbcu, ścian pryncypalnych, drzwi ieżeli pobocznie być maią, okien, Ołtarzy. Zgołá tych wszystkich części struktury, ktorymi według długości szerokości y wszelkiey iey łamaniny ma ná iákim polu osiadać. BystrzInfArch D-Dv.
patrz: ŁAMANINA, ŁAMANINA, ŁOMANINA
– A lubo Architekci przy ábrysach iakiey struktury zá wymiar kłádą skalę, to iest miarę łokciową. Nie trzeba ták to rozumieć, iákoby do czynienia ábrysu kolumnacyi zá miarę brali łokieć. BystrzInfArch B2.
patrz: ŁOKCIOWY
– Wapno im dłużey w dole iuż ugászone się maceruie y gniie, tym bielsze, y mocniey trzyma. BystrzInfArch A3v.
patrz: MACEROWAĆ SIĘ
– Zakonne Klasztory ták zakłádáć należy, áby raczey ku wygodzie mięszkaiących sług Boskich zgodne były, niżeli ku proźney swoią magnifiką ostentacyi. BystrzInfArch D3.
patrz: MAGNIFIKA
– Tablica Xemsowa bywa álbo gładka, álbo tryglifami podzielona, malowidłem lub rzeźbą álbo sztukaterią przyozdobiona. BystrzInfArch B4.
patrz: MALOWIDŁO
– Z kámienia, sposobniejsze iest do tynkowania y bielenia ścian, á niżeli z marglu. BystrzInfArch A3v.
patrz: MARGIEL
– Mieysca bliskie gruntu mineralnego, osobliwie saletrzystego, siarczystego, koperwasowego, marglowatego, powietrze swoiemi exhalacyami przycięższe czynią. BystrzInfArch B.
patrz: MARGLOWATY
– Co się tycze wapna? To, álbo z marglowey ziemi, álbo kámienia się pali. BystrzInfArch A3v.
patrz: MARGLOWY
– Determinuiąc międzysłupie kolumnacyi Doryckiey, osobliwy wzgląd mieć trzeba ná balkowanie y międzybalcze. BystrzInfArch C2v.
patrz: MIEDZYBALCZE, MIĘDZYBALCZE, MIĘDZYBALCZE
– Záczym chcąc w międzysłupiu dać tablice tryglifowe dwie, á trzy międzybalcza, szerokość międzysłupia wynika modelow 3. y cwierć modela. BystrzInfArch C2v.
patrz: MIEDZYBALCZE, MIĘDZYBALCZE, MIĘDZYBALCZE
– Oprocz piecow wygodne w pokoiach kominki, nie tylko dla ciepłá, ále osobliwie dla wyciągnienia wilgoci, szkodliwych chumorow, y puryfikowania powietrza, ktorym tchnąć co momentalnie mięszkaniec musi. BystrzInfArch E2v.
patrz: MIESZKANIEC, MIESZKANIEC, MIĘSZKANIEC
– Wysokość każda drzwi ponieważ powinna mieścić w sobie wysokość statury człowieka, więc mnieysza być niemoże iák ná stop 6. choć w nymnieyszym pokoiu. BystrzInfArch D4v.
patrz: MIEŚCIĆ
– Według Scammoniusza międzysłupia pomnieyszego arkusowego szerokości wymiar, iest następuiący. BystrzInfArch C2v.
patrz: MIĘDZYSŁUPIE
– Takie międzysłupia tylko służą kolumnacyi drewnianey. BystrzInfArch C2.
patrz: MIĘDZYSŁUPIE
– W iedneyże kolumnacyi większy w międzysłupiu pryncypalnym naprzykład szrednim á niżeli pobocznim. BystrzInfArch C2v.
patrz: MIĘDZYSŁUPIE
– Chcąc zaś dać trzy tryglify á cztery międzybalcza, szerokość międzyslupia wynika modeli 4. y puł. W ktorey kolumnacyi záchodzą kroksztyny, ponieważ w Xemsowaniu tylko ich trzy się znayduie nad kapitellem, więc w Xemsowaniu międzysłupnym ták powinny być dysponowane, áby nad kapitell drugiey kolumny tylko trzy tákże kroksztynow przypadło. BystrzInfArch C2v.
patrz: MIĘDZYSŁUPNY
– Mieysca bliskie gruntu mineralnego, osobliwie saletrzystego, siarczystego, koperwasowego, marglowatego, powietrze swoiemi exhalacyami przycięższe czynią. BystrzInfArch B.
patrz: MINERALNY
– Z tych modelow niszszey kolumnacyi samey kolumnie naznaczaią modelow 8. BystrzInfArch B8.
patrz: MODEL
– Cała zaś kolumnacya, to iest porządne ułożenie kolumn, z ich do siebie symmetryi y do całey struktury. Ktorey proporcyi w całey kolumnacyi, według Architektow iest iedna część iáka, wymiarem y modeluszem. BystrzInfArch B2.
patrz: MODELLUS, MODELUS, MODELUSZ, MODELUSZ
– Dwoiako zaś części tey skali modelowey brać y nazywać się mogą. BystrzInfArch B2v.
patrz: MODELOWY
– Oprocz piecow wygodne w pokoiach kominki, nie tylko dla ciepłá, ále osobliwie dla wyciągnienia wilgoci, szkodliwych chumorow, y puryfikowania powietrza, ktorym tchnąć co momentalnie mięszkaniec musi. BystrzInfArch E2v.
patrz: MOMENTALNIE
– Bo karłowaty, garbaty, mopsowaty człowiek, nayprzystoyniey y naybogáciey ubrany, nieprzestaie być monstrum. BystrzInfArch Bv.
patrz: MOPSOWATY
– Gdy iednakowo twardy, iż z trudnością rydlem żelaznym da się záiąć, y kilof mularski z impetem spuszczony od niego odskakuie, álbo mało co więźnie, proba iest gruntownego calcu. BystrzInfArch Av.
patrz: MULARSKI
– Odrzwi zas to iest poboczna drzwi ozdoba dáie się; álbo gorne nadprożne balkowania części prowadząc pobok aż ná doł. BystrzInfArch E.
patrz: NADPROŻNY
– Oprocz proporcyi otworu, drzwi w Szlachetnieyszych strukturach swoię mieć powinny ozdobę to iest nadprog, y odrzwi. Nadprog formuie się ná podobieństwo xemsowania kolumnacyi. Więc według rożnicy xemsowania, y nadprog być może álbo Tuskański, álbo Dorycki, lub Jonicki, Koryntski, álbo Rzymski. BystrzInfArch E.
patrz: NADPRÓG
– Dla czego po schodach wstępowáć, álbo zstępowáć, osobliwie z przysiąnku do pokoiow, rzecz nieprzyzwoita. BystrzInfArch E.
patrz: NIEPRZYZWOITY
– Gdyż, kto niewedług reguł tey náuki co stawia? kleci, nie buduie. Z tąd pochodzi: że co iedna ręka wystawi, druga obala. BystrzInfArch A.
patrz: OBALAĆ
– Odrzwi zas to iest poboczna drzwi ozdoba dáie się; álbo gorne nadprożne balkowania części prowadząc pobok aż ná doł. Albo przysłupie, czyli kolumneczki utrzymuiące całe xemsowanie nadprogu, osobliwie w bramach, fortach, drzwiach pryncypalnych. Nad ktorymi dáie się częstokroć front tryangułowy, lub obłączasty: o ktorym się rzekło w liczbie XXXII. BystrzInfArch E.
patrz: OBŁĄCZASTY
– Drugie międzysłupia obłąkowate, gdy między kolumnami poddaią się arkusy pod Xemsowanie. BystrzInfArch C2.
patrz: OBŁĄKOWATY
– Wstyd sąm pokrył Adama y Ewę choć figowemi liściami w Raiu, lubo trzeciego człowieka niebyło. Pokrył sąm Bog futrem wygnancow z Raiu. Toc y pędzlem obnazać człowieka? rzecz bezbożna. BystrzInfArch C3v.
patrz: OBNAZAĆ, OBNAŻAĆ, OBNAŻAĆ
– Substrakcyą ceglaną mieć powinny piece, áni zbyt niską, żeby gorąco sklepienia lub balkowania nieprzepalało, podłogi bliskiej niepaczyło. Ani zbyt wysoką. BystrzInfArch E2.
patrz: PACZYĆ
– Dąb w ziemi długowieczny, do słupowania y przyciesi zgodny. W ścianach się paczy. BystrzInfArch A3.
patrz: PACZYĆ SIĘ
– Wysokość kontygnacyi zmierzyć y wyrachowáć ią ná palce Geometryczne. BystrzInfArch E3v.
patrz: PALEC
– Drugi Szaniec z Francuska Parapety Po Niemiecku Brustwerk ná brzegu zewnętrznym wału wysypany ná chłopa wysokość, do koła otaczaiący fortecę. BystrzInfArch G4v.
patrz: PARAPET
– Rawelin [...] ma Parapety álbo szaniec, ma fosę. BystrzInfArch H4v.
patrz: PARAPET
– Parastata iest podpora álbo filar kwadratowy, ná ktorym się arkusy opieraią. BystrzInfArch B3v.
patrz: PARASTATA
– Między ktorymi [kolumnami] ieżeli arkusy poiść máią, to pobocznie Parastaty, to iest przysłupia się przydaią, dla, ich utrzymania. BystrzInfArch C2.
patrz: PARASTATA
– Oprocz tych piąciu kształtow kolumnacyi wynalezione są filary, iáko to Parastaty, Pilastry, ktore modelusz záchowuią kolumnacyi, y niemniey do ozdoby fabryk służą. BystrzInfArch B3v.
patrz: PARASTATA
– Słup[kolumny] ma zpływ gorny y dolny, pierścien gorny y dolny. BystrzInfArch B3v.
patrz: PIERSCEN, PIERSCZIEN, PIERŚCIEŃ, PIERŚCIEŃ, PIERZCIEŃ, PIĘRŚCIĘŃ
– Odrzwi zas to iest poboczna drzwi ozdoba dáie się; álbo gorne nadprożne balkowania części prowadząc pobok aż ná doł. BystrzInfArch E.
patrz: POBOK
– Linia krotszey defensyi: iest linia imaginaryina według linii frontu Beluardu pociągniona do samego wału. BystrzInfArch F3v.
patrz: POCIĄGNĄĆ
– Gdy otaxuie wiązania poddaszne, sam dach, schody, y ktorekolwiek którekolwiek ozdoby skłádaiące strukturę. BystrzInfArch E4v.
patrz: PODDASZNY
– Prowadząc tedy linie proste od punktu cyrkułu, podkasuiące arkusy; mieć będziesz figurę sześćgranistą. BystrzInfArch 62.
patrz: PODKASYWAĆ
– Pokoie maią być podlugowato kwadratowe. BystrzInfArch D2.
patrz: PODŁUGOWATOKWADRATOWY
– Táka szerokość áby do proporcyi zbyt wysokiego dachu nie miała, dach we dwoie złamany podłuż być może, dawszy szrodkiem rynny. BystrzInfArch D4v.
patrz: PODŁUŻ
– Aby zbyt wyniesione stopnie przykrości nieczyniły w podnoszeniu nog. Albo zbyt zniżone, niedrobiły kroku. BystrzInfArch E3.
patrz: PODNOSZENIE
– Baza kolumny ma te części. Wał gorny, laskę, żłobek, wał dolny, podsadzkę, lisztewki. Słup ma zpłyn gorny y dolny, pierścien gorny y dolny. BystrzInfArch B3v.
patrz: PODSADZKA
– Wydrożone litery [...] cienko rozciągnioną bawełną ponakładai. Siarką utartą ponátrząsai, y prochem tartym spiritu vini rozprawnym powiedź. BystrzInfArch .
patrz: PONATRZĄSAĆ
– ...odrysuy cyrkuł, y ten cyrkuł podzieliwszy ná sześć części rowne, popodkásui liniami arkuszy, á mieć będziesz sześć granistą figurę fortecy. BystrzInfArch G2v-3.
patrz: POPODKASYWAĆ
– Regułę proporcyi Arytmetyczney ták formować by trzeba. BystrzInfArch G2v.
patrz: PROPORCYJA
– Mieysca bliskie gruntu mineralnego, osobliwie saletrzystego, siarczystego, koperwasowego, marglowatego, powietrze swoiemi exhalacyami przycięższe czynią. BystrzInfArch B.
patrz: PRZYCIĘSZY, PRZYCIĘŻSZY, PRZYCIĘŻSZY
– Dla czego u wierzchu kominow potrzebne bybyły blachy żelazne spuszczane, ktorymi zapalone sadze przydusić by się mogły. O schodach y dachach. BystrzInfArch E3.
patrz: PRZYDUSIĆ SIĘ
– Postument ponieważ służy do utrzymania y wywyszszenia kolumny, więc ieżeli by iáka fabryka, przyniszszych potrzebowała kolumn, bez postumentu się obeyść może, ná samey swoiey bazie osadziwszy kolumnę. BystrzInfArch B3v.
patrz: PRZYNIŻSZY
– Gdzie przysłabsze ściany, álbo też dla większey ozdoby, daią się suffity, to iest płáskie podniebienia gipsem podrzucane; stropy z balek y desek tylko w drewnianych y to w iednę kontygnacyą służą budynkach, álbo w naywyższey kontygnacyi. BystrzInfArch E2.
patrz: PRZYSŁABSZY
– Wysokość przysłupia w Tuskańskiey y Doryckiey kolumnacyi nie przechodzi modelem szerokości międzysłupia. BystrzInfArch C3.
patrz: PRZYSŁUPIE
– Kanały y kloaki w każdey rezydencyi ták przystoi akkommodować, áby y ludzkiey wygodzie służyły y fetorem swoim czuć się niedały. BystrzInfArch D3v.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ
– Znaiduią się insze sposoby ogrzewania pokoiow, to przez ścienne, to przez szafiaste, to dolne piece, lub ściennemi meatami prowadzeniem ciepła. Atoli ta kosztowna inwencya, y do konserwacyi codziennego używania iest przytrudna. BystrzInfArch E2v.
patrz: PRZYTRUDNY
– Proporcya záś szerokości do wysokości dość przyzwoita, gdy będzie táka iáką ma liczba 3. do 2. álbo 5. do 3. W naymnieyszych pokoiach dość szerokości ná 3. stopy. BystrzInfArch E2v.
patrz: PRZYZWOITA
– Aby kominki nie dymiły pokoiow, szersze á niżeli wyższe dawać należy. Proporcya záś szerokości do wysokości dość przyzwoita, gdy będzie táka iáką ma liczba 3. do 2. álbo 5. do 3. BystrzInfArch E2v.
patrz: PRZYZWOITA
– Skarbce, lamuzy do złożenia y konserwacyi sprzętow domowych droższych służące. Tym áby były murowane y sklepione, przyzwoita, dla bezpieczeństwa od ognia y złodzieia, luboby sama rezydencya była drewniana. BystrzInfArch D3v.
patrz: PRZYZWOITA
– Wały tákiey fortecy [nizinnej] dla pulchności ziemi wklęsaią. BystrzInfArch F2v.
patrz: PULCHNOŚĆ
– Oprocz piecow wygodne w pokoiach kominki, nie tylko dla ciepłá, ále osobliwie dla wyciągnienia wilgoci, szkodliwych chumorow, y puryfikowania powietrza, ktorym tchnąć co momentalnie mięszkaniec musi. BystrzInfArch E2v.
patrz: PURYFIKOWANIE
– Pilastry iednegoż są co y kolumnacya modeluszu, tylko że słup u nich graniasty nie okrągły. Dlatego częścią tylko bywaią wypuszczane z ścian. BystrzInfArch B3v.
patrz: SŁUP
– Ná linii teyże poprzeczney należy determinowáć szerokość pierwszey y drugiey náwy Kościoła, szerokość Kaplic, y samę średnią Kościoła. BystrzInfArch D.
patrz: SRZEDNIA, ŚREDNIA, ŚREDNIA
– Ze pnia ścięte drzewo zwieś ná mieysce suche, y w kwadrat ták ułoż, áby wiatr mogł w skroś przewiewáć, z wierzchu przykrywszy dla niepogodnych chwili. BystrzInfArch A3.
patrz: ŚCIĘT, ŚCIĘTY
– Chcąc zaś dać trzy tryglify á cztery międzybalcza, szerokość międzysłupia wynika modeli 4. y puł. BystrzInfArch C2v .
patrz: TRYGLIF
– Ná iakążkolwiek ozdobną strukturę okiem kto rzuci, czyli to mularską, czyli Snycerską, Stolarską lub złotniczą; iáko to w Kościołách, Pałacach, ołtarzach, Cyboryach, wieżach, tryumfalnych bramach, katafalkach, baldachimach, szafach, Zegarach, [et]c. Oprocz proporcyi y symetryi, struktury, naypryncypalnieyszą uzna ozdobę czyli to z całey kolumnacyi, czyli z wyboru iey części pochodzącą. BystrzInfArch B2.
patrz: TRYUMFALNY
– W koordynowaniu pomnieyszych części obserwuią Architekci, áby podobne sobie, tuż siebie niebyły. BystrzInfArch B4.
patrz: TUŻ
– Z kámienia [wapno], sposobniejsze iest do tynkowania y bielenia ścian, á niżeli z marglu. BystrzInfArch A3v.
patrz: TYNKOWANIE
– To dla wentylacyi wolnieyszego powietrza, to dla widoku. BystrzInfArch D3.
patrz: WENTYLACJA
– Figura nietylko ozdoby, ále y stałości dodaie strukturze. Być może álbo cyrklowata okrągła, lub podługowata, álbo węgłowata. BystrzInfArch A3v.
patrz: WĘGŁOWATY
– Koronowanie ma wierzch esowaty, pułwáłek, lisztewki, laski, żłobek. Balka ná koniec Xemsowa zámyka w sobie dwa álbo trzy pasy węgłowate, wierzch esowaty, żłobek, lisztewki. BystrzInfArch B4.
patrz: WĘGŁOWATY
– Tákiż widzieć S. Jana Krzciciela we Florencyi. Węgłowata figura, ta wszystkim prawie strukturom pospolita. Atoli áni małokątna, áni wielekątna chwalebna. BystrzInfArch A4.
patrz: WIELEKĄTNY
– Atoli áni małokątna, áni wielekątna chwalebna. Troigraniasta áni modna, áni trwała, áni wygodna, y do repártycyi struktury cale niesposobna. Wielograniasta figura, iáko to pięć, sześć, siedm, y więcey graniasta, bardziey Architekturze Woienney, to iest w zákładaniu fortec, Zamkow służy, á niżeli pospolitey álbo Kościelney. BystrzInfArch A4.
patrz: WIELOGRANIASTY
– ...mnieysze bastyony to iest fortecy mnieyścienney zámienić należy w bastyony fortecy więceyścienney. BystrzInfArch I4v.
patrz: WIĘCEJŚCIENNY
– Co samo się wnosi z istoty Architektoniki, ktorą ták opisuie Wolff. BystrzInfArch A.
patrz: WNOSIĆ SIĘ
– Atoli bez pracy iuż zkomputowany od Architektow Woiennych wymiar tychże linii następuiaca okazuie tablica. BystrzInfArch G1v.
patrz: WOJENNY
– Architektura [...] dzieli się na Architekturę Kościelną [...] Na Architekturę woienną. Do ktorey należy fortece zamki zakładać, y mieysca przeciw nieprzyiacielskim inkursyom fortyfikować. BystrzInfArch C4v.
patrz: WOJENNY
– Spadzistość wału zewnętrzna, álbo połowę álbo dwie części wysokości wału zabiera. Gdyż większa, wolnieyszy by dała wstęp nieprzyiacielowi ná wały. Mnieysza zaś, wałby zsypowałá. BystrzInfArch B4v.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Trzeci iest Jonicki poważny y ozdobny, Kapitel iego z wolutami, ále bez floryzowania. BystrzInfArch B3.
patrz: WOLUTA