Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Andrzej Maksymilian Fredro
FredKon 1670-1675 oryginał
ANDRZEIA MAXIMILIANA FREDRA, Potrzebne Consideratie około Porządku Woiennego, y Pospolitego Ruszenia Przez FRANCISZKA GLINKĘ z RAFAŁOW do Druku Podáne. A teraz z Przydátkiem SPORZĄDZENIA OECONOMIEY WOIENNEY. Y Sposobu, iákoby Woyska Rzeczypospolitey mogły być wdobrym porządku zátrzymáne, Powtornie przedrukowáne: W SLVCKV, Roku Páńskiego 1675.

http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=8481&from=FBC
Odnotowano 272 cytatów z tego źródła
– Srebrnych Rządow, Rządzikow, y śiedzeń háftowánych, lubo tásiem iedwabnych, okrom gołego rzemieniá, tákże ná sukniách błátu, okrom sukná, álbo futer drogich [...] niech się nie godzi [...] záżywać. FredKon 13.
patrz: AFTOWANY, AWTOWANY, HAFTOWANY, HAFTOWANY
– Bá mogłoby tyle dwoie/ álbo troie być kwárciánego Woyská/ gdy by Generálne czopowe w ryzę wpráwione: Akcyzá záś dawna od napoiowych/ y pokármowych rzeczy/ przywrocona byłá/ gdyż raczey do Miast y tárgow/ insensibiliter ciężar podatkowy przenieść/ niżeli rem agrariam velut Patrimonium et fundum Reipublicae/ contra maximam wszelkich státistow/ Poborámi do ostátku zniszczyć. FredKon 50.
patrz: AKCYZA
– Naywiększy nie porządek Artylerya obozowa ponosi, w nieprzysposobieniu kul do Armaty. FredKon 48.
patrz: ALTELERIA, ALTYLERIA, ALTYRELIA, ALTYRERIA, ARTOLERIA, ARTYLERIA, ARTYLERIA
– Porządny Artyleryey Magister snadno ten będzie mogł Prochownie porobić. FredKon 80.
patrz: ALTELERIA, ALTYLERIA, ALTYRELIA, ALTYRERIA, ARTOLERIA, ARTYLERIA, ARTYLERIA
– Miastom ufortyfikowanym także obozom opatrzenie żywnością y Ammunitią uczynić, albo posiłkow dodać potrzeba. FredKon 111.
patrz: AMONICJA, AMUNICJA, AMUNICJA
– Przybrawszy do siebie Chorążego y czterech Towarzystwa, wedug upodobania przez większość głosow, na gardło zaraz, [bez dopuszczenia appelatyey] Sądzić Rotmistrz może. FredKon 5.
patrz: APELACJA
– Zydzi na Wsiach mieszkaiący na Arendach browarnych, od każdego kotła gorzałczanego, dadzą po złotychośmi, a od browarnego, po złotych dziesiąciu. FredKon 48.
patrz: ARENDA, ARENDA, HARENDA
– W tych maiętnościach ktore są w Arendach, nie do Arendarzow, ale do rąk Dziedzicow, te podatki oddawane będą. FredKon .
patrz: ARENDA, ARENDA, HARENDA
– Iednák w tych máiętnościách ktore są w Arendách/ nie do Arendarzow/ ále do rąk Dziedzicow/ te podatki oddawáne będą/ ponieważ Dziedzicom sámá wypráwá (iáko się wyżey rzekło) incumbet, Arendarze záś, tylko od summ Arendownych/ dáwáć będą do Powiatu pewne składki. FredKon 49.
patrz: ARENDOWNY
– Arendarze [...] od summ Arendownych, dawać będą do Powiatu pewne składki. FredKon 49.
patrz: ARENDOWNY
– Kiedyby tedy część z Armatnych pieniędzy, część też z prowiantowych, na to [restaurację spichlerzy i fortyfikacji] Rzeczpospolita obrocić kazała, tedyby prędko te mieysca opatrzone być mogły. FredKon 97.
patrz: ARMATNY
– Bo na iego porządek y niewystawność, barziey wszystko Woysko obraca, oczy, aniżeli na pisane y nieme Artykuły. FredKon 33.
patrz: ARTYKUŁ
– Wszystkich Artykułow woiennych, tak przerzeczonego, iako inszego porządku przestrzeganie, nie tylko do Rotmistrza albo Porucznika, ale do Chorążego. FredKon 31.
patrz: ARTYKUŁ
– Karać będą tedy mnieysze występki (oprocz ktore są w Artykułach) mnieyszą karą. FredKon 5.
patrz: ARTYKUŁ
– Miedzy samemi zołnierzami, abo też zołnierzow Dzierżawcami wielkie zwady, kiedy się chorągwie w ciągnieniu zeydą, abo dwiema na iednęż Włość assygnacyą dadzą. FredKon 87.
patrz: ASSYGNACJA, ASYGNACJA, ASYGNACJA
– Jakoż takiemu [żołnierzowi], żadney stacyey nie powinien nikt dać, chybaby dał na się podpisaną Attestacyą, wiele wziął. FredKon 12.
patrz: ATESTACJA
– [...] ktorych miánowánych Vrzędnikow Pułkowych/ nie tylko z Rotmistrzow álbo Porucznikow/ ále z Towárzystwá sposobnego (co Oboz/ toinszych/ dla lepszey pilności) obieráć będą/ nie ná samą authorisatią osoby pátrząc/ ále vmieiętność doświádczoną woyny (przy rozsądnym obrocie) w káżdym vpátruiąc/ bo ná tym rząd/ y zdrowie cáłego Pułku/ záwisło/ nie słuszna przeto/ áby zá faworem/ ále zá cnotą dáwano to było . FredKon 18-19.
patrz: AUTORYSACJA
– Po trzecie Wodá nayprzednieysza do złączenia, máteria z okolicznych Bagn, dostátnie może być wprowádzona. FredKon 112.
patrz: BAGNO
– Przy muszkiecie trzebá będzie mieć Pięćdziesiąt sążni lontow w wozie. Prochu záś y kul/ iáko/ się wyżey rzekło/ á Miásto łádownice/ będzie káżdy [żołnierz] miáł Bándolier/ ze trzydziestą wiszących drewniánych naboiow/ skurą [!] powleczonych. FredKon 42.
patrz: BANDELER, BANDOLIER, BANDOLIER
– A że się o Bándoletach námieniło/ ktore bárzo krotkie teraz. Dla tegoż mniey przydátne powstáły/ przetoż/ nie będzie się godziło stárszemu/ Pácholiká pod Chorągiew w Szereg przyiąć/ ktoryby Bándoletu ábo Rucznice nie miał/ cztery piędzi sámey rury wzdłuż ráchuiąc. FredKon 4.
patrz: BANDELET, BANDOLET, BANDOLET
– Czasem się przydá zpieszyć z koni, dotrzymáć, álbo dobijáć o przepráwę, bronić Obozu zá wáłem, ná co krotkie bándoleciki nie są pomocne. FredKon 4.
patrz: BANDOLECIK
– Futer drogich (okrom Lisow, Popielic, Wilkow, Báranow) [...] niech się nie godzi áni w Obozie, áni zá obozem záżywać, Towárzystwu y Porucznikom. FredKon 13.
patrz: BARAN
– Száblá dobrá y berdysz, Torbá dlá żywności. FredKon 73.
patrz: BARDYSZ, BERDYSZ, BERDYSZ
– Przytym wozie Woźnicá dobrze vbrány, berdysz ma mieć y siekierkę. FredKon 72.
patrz: BARDYSZ, BERDYSZ, BERDYSZ
– Cekauz opátruiąc, vpátrzywszy iákie w oney fortecy sposobne, y osobne od ogniá mieysce, lubo w Ratuszu, lubo w Bászcie ktorey, álbo też osobny iáki, ná vstroniu budynek, vmyślnie ná to postáwiwszy dla chowánia Rynsztunkow, y z sypánia zboża. FredKon 57.
patrz: BASTA, BASZTA
– A gdyby iednym dniem dłużey kto bawił, Czwierć iedna z pocztu przepada. FredKon 1.
patrz: BAWIĆ
– Bo luźni, nie potrzebnie z obozu wychodząc, albo się na łupach bawią, albo przez nieostrożność w ręce nieprzyiacielskie wpadaią. FredKon 9.
patrz: BAWIĆ SIĘ
– Po tym actio cum retentoribus, że bawki nie wspomnię długich zaciągow, y zaciągnienia, co wszystko naymniey Pięć Miesięcy czasu brać musi. FredKon 54.
patrz: BAWKA
– Tenże porządek wozowy y w Piechotę wprowadza się, aby w Obozie głodem nie ginęła, gdy się na Bazarnikow tylko żywność spuszczaią, sowich wozow nie maiąc. FredKon 16.
patrz: BAZARNIK
– Aby przy Pocztach swoich, wszyscy w Regestr wpisani byli (o Bazarnikach, toż się ma rozumieć, za dozorem Prowiantowego). FredKon 24.
patrz: BAZARNIK
– Wszytkie nierządy Bazarowe [...] mogą być zniesione, bo y te harpie za Woyskiem by się nie włoczyły, kiedyby zdzierstw nie było, y Hetman snadnieyby ich w Obozie zakazał, kiedyby praetextu nie było, że żywnością Woysko opatruią. FredKon 94.
patrz: BAZAROWY
– Szkodá bestwić Piechotę/ y przyuczáć do kosztowney bárwy/ ponieważ nie delija bije/ y nie ná stroiu/ dobry żołnierz należy/ ále na dobrym ćwicz[e]niu w záżywániu oręża. FredKon 36.
patrz: BESTWIĆ
– A iż kázdego Krolestwá summum stabilimentum iest/ mieć záwsze pieniądze/ áby in casu ingruentis periculi, było się do czego rzucić/ expedit Reipublicae, áby Generálne Czopowe/ od tych Napoiow/ ktore ná szynki idą/ Vchwalone były/ choć iákie nie wielkie, áby perpetuo currat, ktore Quártałámi áby do Skárbu oddawáne było/ y ieden go stroż ten pospolity strzegł/ y pilnował/ náznáczywszy ktore in meditullio Regni mieysce beśpiezne [!] y poufáłe. FredKon 80.
patrz: BEŚPIECZEN, BEŚPIECZNY, BEZPIECZEN, BEZPIECZEN, BEZPIECZNY, BEZPIECZNY, BIEZPIECZNY
– [...] żaden Vrzędnik Ziemski/ álbo brachij Capitanealis zá fortecznego y Commendántá/ obierány nie będźie/ sub nullitate Elekcyey/ ále tylko z ośiádłey bez Vrzędowey Szláchty [...]. FredKon 58.
patrz: BEZURZĘDOWY
– Także pod czás látá, ćwiczenie co Miesiąc, raz będzie skłádał z strzelbą, w bęben kazawszy vderzyć, áby do tarcze strzeláli Cechámi. FredKon 57.
patrz: BĘBEN
– Ták y tą wypráwą Pospolitego ruszenia máłego, Commissarze álbo Wodzowie (ieden z Senatu, drugi ex ordine Equestri, ná Seymie naznáczeni) władnąć máią, y łączyć Woysko, y nárádę będą swoię z Hetmánámi Woyskowemi, w ieden cel dobrá pospolitego bijąc. FredKon 49.
patrz: BIĆ
– V kogokolwiek/ ná tákim posiedzeniu/ háłás y rozkrwáwienie się stánie/ tedy sam zápraszáiący/ iáko okázyą dáiący do złego swoią biesiádą/ sądzony będzie/ ná iáką kárę álbo przesádzony będzie niżey w Regestrze. FredKon 7.
patrz: BIESIADA, BIESIADA, BIESIEDA
– W Kozáckim Rynsztunku doyźrzeć potrzebá, áby (gdy nie może być Páncerzow) lekkiey zbroyki, álbo sámego przedniego bláchu, záżywano. FredKon 34.
patrz: BLACH, BLACH, BLACHA, BLACHA, BŁACHA
– [...] á że ná Bohu żadnych Porohow iáko ná Dnieprze nie masz, snádniey á niemal bliższą drogą niźli Dnieprem, z samey Tureckiey ziemi, áż do Báltyckiego Morzá státki chodzićby mogły. FredKon 113.
patrz: BLISKI
– Mieszczánin záś káżdy y Przedmieszczánin, iako są naybliżsi vczestnicy tey fortecy, z domu co Rok da funt prochu, y dwa funty Ołowiu, do Cekauzu (żyd záś káżdy, tyle dwoie). FredKon 57.
patrz: BLISKI
– A ieżeliby bliżey gdzie álbo stánęli [żołnierze]/ álbo przechodząc stácyą wzięli (ktorey się nie godzi po bokách/ áni po drodze bráć) tedy v kogo wzięto stácyą/ álbo stano noclegiem/ zániozszy w Grodzie protestácyą/ przy oświádczeniu się sześciu Szláchty osiádłych sąsiádow/ przy Attestácyey Grodzkiey/ gdzie wczorayszy/ á gdzie dzisieyszy nocleg odpráwiony był/ tedy ma zaraz tę Attestácyą odesłáć Authenticè, do Hetmáńskiego sądu. FredKon 11-12.
patrz: BOK
– Kożdy I.K.Mci y Rzeczyposp: fidelitatem y obedientiam wchodząc pod Chorągiew przysiąc ma corporali iuramento, y iáko się do żadnych buntow wiązáć nie ma/ ále záwsze sequi partes Principis & Reipublicae. FredKon 78.
patrz: BONT, BUNT, BUNT
– Albo nam tyle podatkow skłádáć, żeby zołnierzowi záwsze wystarczyły ná płacą, y nigdy go w borgu nie trzymáły; álbo ieśli to być nie może, do dawnego się sposobu rzucić Woien odpráwowánia. FredKon 67.
patrz: BORG, BORG, BORK, BÓRG
– Tego ztąd pożytek ten mieć będziemy. Naprzod, że zołnierz borgowy iuż nigdy nie będzie cięszki w przechodách. FredKon 67.
patrz: BORGOWY
– Ieżeli borgową służbę służył, tedy wszytko ma mu przepadáć w Skarbie. FredKon 30.
patrz: BORGOWY
– Záczym niepewná być musi y płaca, z niepewnego pożytku, ztąd borgowy zołnierz, to iest nieposłuszny Práwem Woyskowym. FredKon 66-67.
patrz: BORGOWY
– W zátrzymániu borgowej służby, Rotmistrz álbo Kápitan, w Mieście ktorym słoniny, mąki, Grochow (zá pewną assekuratią do skárbu) tárgiem weźmie, z swego rámienia y potrącáiąc w żołdzie, po miedzy piechotne wozy podzieli. FredKon 17.
patrz: BORGOWY
– Wszytkich w Polszcze nierządow Woiennych, Mátką iest służbá borgowa. FredKon 66.
patrz: BORGOWY
– A żeby łátwieyszy dozor był/ luźnych powrácáiących się z pászy/ álbo czáty/ iedną bramą/ niech wszyscy do Obozu wieżdżaią. FredKon 27.
patrz: BRAMA, BRAMA, BRANA, BROMA, BRONA
– Jákoż co v bram Obozowych stoią/ nie powinni luźnych wypuszczáć/ ále gdy się gwałtem wydzieráią/ iáko swawolnych y buntownikow/ imáć będą. FredKon 9.
patrz: BRAMA, BRAMA, BRANA, BROMA, BRONA
– Mnieysze znáki Zołnierskie/ káżdy Porucznik/ Rotmistrz/ y Pułkownik/ tak konny iáko pieszy [...] według białego nászego Orłá w Czerwonym Polu/ puł brytá białey/ á puł brytá czerwoney kitayki/ záżywáć ma/ ku znákowi Rycerskiemu/ ná przepasanie/ co więc pásem Rycerskim zowią/ bo ztąd w boiu/ starszynę poznáwáć potrzebá. FredKon 29.
patrz: BRET, BRET, BRETA, BRETA, BRETA, BRYT, BRYTA
– Do tego poki się Polská nie wroci zwyczáiu dawnego/ dokąd solo stipendiario milite, Páństwá swe bronić będzie/ zguby się swoiey prędzey doczeka/ niżeli rátunku. FredKon 66.
patrz: BRONIĆ
– Luboć się Przyjacielskiego posiedzenia, przyskromności nie broni, iednak iż vmyślne vczty y biesiády powstáią, miedzy Towárzystwem, zkąd przez drogie trunki, zniszczenie nástępuie. FredKon 7.
patrz: BRONIĆ
– Zydzi na Wsiach mieszkaiący na Arendach browarnych, od każdego kotła gorzałczanego, dadzą po złotychośmi, a od browarnego, po złotych dziesiąciu. FredKon 59.
patrz: BROWARNY
– Zydzi na Wsiach mieszkaiący na Arendach browarnych, od każdego kotła gorzałczanego, dadzą po złotychośmi, a od browarnego, po złotych dziesiąciu. FredKon 59.
patrz: BROWARNY
– Łátwo bowiem Sáłász álbo Budę ná długie stánie zbudowáć. FredKon 15.
patrz: BUDA
– Iákoż co v bram Obozowych stoią, nie powinni luźnych wypuszczáć, ále gdy się gwałtem wydzieráią, iáko swawolnych y buntownikow imáć będą. FredKon 9.
patrz: BUNTOWNIK
– Wszytkich w Polszcze nierządow Woiennych/ Márką iest służbá borgowa: tego záś nie rządu są przyczyny/ iż ábo nie wcześnie podatki skłádamy kształtem y sposobem/ áby wystárczyć mogły/ ná doskonáłą zápłátę Woysku [...] ztąd borgowy zołnierz, to iest nieposłuszny Práwom Woyskowym; buntowny zátym, do Konfederáciey, do zwiąskow skłonny náder być musi. FredKon 66-67.
patrz: BUNTOWNY
– Bo lubo częstokroć Woyská Rzeczypospolitey w zwiąskách bywáły, tedy to było z inszych praetensyey, miánowicie dla dochodzenia zasług, ále ná prawá nigdy się nie burzyły. FredKon 95.
patrz: BURZYĆ SIĘ, BURZYĆ SIĘ, BURŻYĆ SIĘ
– Ktoryby tákże Pácholik pod praetextem záściągnienia żywności, bydle robotne chłopu wziął (acz się nie nie godzi bráć) ma być karány vcięciem lewey ręki, álbo pryskowániem. FredKon 15.
patrz: BYDLĘ
– [...] ná ludziách do tey roboty w tym Kráiu nigdy nie będzie schodziło, byleby Pieniędzy stawáło, bo bez tych zá wiekow nászych máłe á pogotowiu wielkie y znáczne rzeczy, álbo cále odłogiem leżą, álbo przynamniey niesporo, y nieszczęśliwie postępuią [...]. FredKon 112.
patrz: BYLEBY
– Przy wozie záś máią być trzy rydle/ trzy motyki/ konew ná wodę/ Cebratek dwie dla nápáwánia koni/ kreptuch y łáńcuch. FredKon 72.
patrz: CEBRATKA
– Káżdemu przytym zołdatowi, ktory rzemiesło iákie vmie, przez te dwanaście Niedziel bez przeszkody wszelkich Cechow rzemiosłá swego záżyć będzie wolno, ku swemu pożytkowi. FredKon 75.
patrz: CECH, CECH, CZECH
– Tákże pod czás látá, ćwiczenie co Miesiąc, raz będzie skłádał z strzelbą, w bęben kazawszy vderzyć, áby do tarcze strzeláli Cechámi. FredKon 57.
patrz: CECHAMI
– W tych trzech Cekawzách Koronnych czemu by nie miał záciągnąć Płatnerzow do zbroy robienia? FredKon 81.
patrz: CECHAUZ, CEJHAUS, CEJHAUZ, CEKAUS, CEKAUZ, CEKAUZ, CEKAWZ, CEKHAUZ, CEKTAUZ
– Ták y tą wypráwą Pospolitego ruszenia máłego, Commissarze álbo Wodzowie (ieden z Senatu, drugi ex ordine Equestri, ná Seymie naznáczeni) władnąć máią, y łączyć Woysko, y nárádę będą swoię z Hetmánámi Woyskowemi, w ieden cel dobrá pospolitego bijąc. FredKon 49.
patrz: CEL, CEL, CYL, CZEL
– Zá podniesieniem váloru srebrá y złotá, podnieść się też koniecznie musiáłá Cená wszytkich rzeczy, y Towárow. FredKon 102.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Siekierká przytym spora ma być vpása/ Szablá prosta pałaszowata/ sposobna do sztychu/ Muszkiet kołowy pewny/ rurę pięć piędźi wdłuż naymniey máiący/ kálcedanow kilká nád potrzebę [...] FredKon 41.
patrz: CHALCEDON, CHALCEDON, KALCEDAN, KALCEDON
– Przetoż, áby luźney czeládzi imioná (do naymnieyszego wozowego chłopcá y kuchty, żadnego nie zátáiwszy, pod karą) podáć Rotmistrzowi álbo Porucznikowi, áby przy Pocztách swoich, wszyscy w Regestr wpisani byli. FredKon 24.
patrz: CHŁOPIEC, CHŁOPIEC, CHŁOPIECZ
– Chory Pieczętarz, czásem absens; czásem annis pregrauatus; czásem nádwerężoney z Pánem konfidenciey; czásem nie podobna áby actu aequaliter intenso. iako w pługu, chodzić mogł koło wszytkiego. FredKon 64.
patrz: CHODZIĆ
– Tudziesz według dawnego trybu, do pásienia koni ná łąkách, ná stánowisku, álbo w obozie (álbo iáko sobie postánowią) dla dozoru czeladzi, niech koleyną od godziny do godziny chodzą [towarzysze z pacholikami na straży]. FredKon 18.
patrz: CHODZIĆ
– Tego wszytkiego áni ostrość práwá, áni surowość Hetmánow nie pohámuie, bo czyli podobna, áby Hetmán zá káżdym Pułkownikiem, Pułkownik zá Rotmistrzem, Rotmistrz zá Towárzyszem, Towárzysz zá Czeládnikiem chodzić miał, y bronić mu sweywoli. FredKon 86.
patrz: CHODZIĆ
– Áby powoli przywykały Kompanie, trzemá podziáłámi, álbo częściámi, w ciągnieniu chodzić będzie powinna Chorągiew. FredKon 3.
patrz: CHODZIĆ
– Á że ná Bohu żadnych Porohow. (iáko ná Dnieprze) nie masz, snádniey á niemal bliższą drogą niźli Dnieprem, z samey Tureckiey ziemi, áż do Báltyckiego Morzá státki chodzićby mogły. FredKon 113.
patrz: CHODZIĆ
– Nakształt Niemieckich Szárżántow (sámi w szeregu nie chodząc) práwego y lewego skrzydłá, będą pilnowáć, z Rohátynámi, szeregi prostuiąc, w następowániu, w vstępowániu, á miánowicie pilności stráży, noc y dzień koleyną, będą przestrzegáć. FredKon 36-37.
patrz: CHODZIĆ
– Áby powoli przywykały Kompanie/ trzemá podziáłámi/ álbo częściámi/ w ciągnieniu chodzić będzie powinna Chorągiew/ ná-kształt pierwszey/ y zádniey straży/ kożdey części/ Towárzyszá biegłego Woyny/ przydawszy do prowádzenia. Albo raczey pierwszą część/ Rotmistrz poprowádzi/ drugą Porucznik/ pod trzecią Chorąży przodkowáć ma/ ále tá część/ srodek záwsze z Chorągwią będzie trzymáła: Támte dwie [części chorągwi, tj. straż przednia i tylna]/ raz przodem, drugi raz pozad będą dniámi koleyno chodziły/ áby żadney cześci krzywdy w vpośledzeniu nie było. FredKon 4.
patrz: CHODZIĆ
– Áby powoli przywykały Kompanie, trzemá podziáłámi, álbo częściámi, w ciągnieniu chodzić będzie powinna Chorągiew. FredKon 3.
patrz: CIĄGNIENIE
– Lubo háłásy y roskrwáwienie, z dawná zákazáne, iednák y gołe słowá przymawiáiące, ktoremi rospuszczoney gęby człowiek, pod kształtem nie poskromionych żártow, nátrętliwie drugiemu dorzuca, okazyą (by też nayskromnieyszemu) dáiąc do odpowiedzi y porwánia się broni. FredKon 7-8.
patrz: CZŁOWIEK
– Niechay ma Polska [...] we wszytkich do Korony należących Woiewodztwach, Wśi Czterdzieści y sześć tysięcy. FredKon 50.
patrz: CZTERDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCI, CZTERDZIEŚCIE, CZTERYDZIEŚCI, CZTYRDZIEŚCI, SZTERDZIEŚCI, ŚTERDZIEŚCI
– Co trzy látá zaś/ ná przypadáiącym Deputáckim Seymiku/ co raz inszego Szláchćicá ośiádłego/ y rzeczy świádomego/ obieráć będą (álbo dwoch/ gdy dwie fortece) zá fortecznego ktory fortece będźie miał w záwiádowániu/ iáką Dźierżáwę Czterotyśiączney Intraty z dobr Krolewskich/ onego Woiewodztwá/ dla postánowieniá wodnych prochowni/ do tego vrzędu náznáczywszy. FredKon 55.
patrz: CZTEROTYSIĄCZNY
– Także pod czás látá, ćwiczenie co Miesiąc, raz będzie skłádał z strzelbą, w bęben kazawszy vderzyć, áby do tarcze strzeláli Cechámi. FredKon 57.
patrz: ĆWICZENIE
– Insze wygody (gdyby tylko tey Defluktátiey w rotá otworzono) ktore zá tymi początkámi vrość mogą/ przemyslnych Kupcow/ y mądrych Politykow dowcip/ snádno zá czásem z znáczną fortun Rzptey/ y prywatnych Auctią pokażą [...]. FredKon 110.
patrz: DEFLUKTACJA
– [...] A potym/ krotkich y nie záwiianych dołomanow/ y kátánek miásto deliy/ álbo tylko kożuchow ná źimę/ záżywáć/ bo inszy koszt w bárwách pieszych/ wielki/ y dáremny/ gdy by oraz wiele Piechoty/ z nagłá záciągáć potrzebá. FredKon 36.
patrz: DELIA
– A że się o Bándoletách námieniło/ ktore bárzo krotkie teraz. Dla tegoż mniey przydátne powstáły/ przetoż/ nie będzie się godziło stárszemu/ Pácholiká pod Chorągiew w Szereg przyiąć/ ktoryby Bándoletu/ ábo Rucznice nie miał/ cztery piędzi sámey rury wzdłuż ráchuiąc/ bo czásem się przydá z pieszyć z koni/ do trzymáć/ álbo dobijáć o przeprawę/ bronić Obozu za wáłem/ ná co krotkie bándoleciki/ nie są pomocne. FredKon 4.
patrz: DOBIJAĆ SIĘ
– Przetoż gdy by się kto, o iákie dokuczliwe przymowki, skárzył ná kogo, tákowy wprzod mnieyszą kárą skarány [...]. FredKon 8.
patrz: DOKUCZLIWY
– [...] wolno w Obozie będzie zołdátowi do sądu hetmáńskiego skárgę odnieść, zá dowiedzieniem czego [...]. FredKon 17.
patrz: DOWIEDZIENIE
– [...] á że ná Bohu żadnych Porohow iáko ná Dnieprze nie masz, snádniey á niemal bliższą drogą niźli Dnieprem, z samey Tureckiey ziemi, áż do Báltyckiego Morzá státki chodzićby mogły. FredKon 113.
patrz: DROGA
– A záś dwukonny wozek/ álbo potroyny (bo poczworne bywáć nie będá dla ćiężaru ná przeprawach chybá miásto tego/ dwa wozki będą/ po parze koni) z dwoistą abo troistą żywnośćią/ ná dwoch álbo trzech konnych. Przytym pięć szyn żelázá/ ná dwoch álbo trzech konnych. FredKon 43.
patrz: DWUKONNY
– Koláska iednokonna, ná czterech pieszych, ráchowáć się będzie, álbo dwu wołowy woz żeby w niedostátku żywności, woły zábite być mogły. FredKon 42.
patrz: DWUWOŁOWY
– Difficultas. Differentia, y nie iedne qualitates Łanow po Koronie/ tákże Differentia rożnych kráiow miar/ záczymby wielka byłá inaequalitas, kiedyby rowno wszędźie tę Státią wybieráć miáno. Więc iákby miárą Zołnierzowi ią distribuowáć. FredKon 98.
patrz: DYSTRYBUOWAĆ
– Ten forteczny obrány, záraz ná Seymiku, w ręku Seymikowego Márszałká przysięże, że się o obranie nie stárał. FredKon 55.
patrz: FORTECZNY
– FredKon 29.
patrz: GACHOWNY
– Lubo háłásy y roskrwáwienie, z dawná zákazáne, iednák y gołe słowá przymawiáiące, ktoremi rospuszczoney gęby człowiek, pod kształtem nie poskromionych żártow, nátrętliwie drugiemu dorzuca, okazyą (by też nayskromnieyszemu) dáiąc do odpowiedzi y porwánia się broni. FredKon 7-8.
patrz: GĘBA
– Trzebá by przy tym, Munsztuczki dáwne Kozáckie przywrocić, bo w nich koń, wolnieyszey gęby, y obrotnieyszy. FredKon 35.
patrz: GĘBA
– Trzebá by przy tym, Munsztuczki dáwne Kozáckie przywrocić, bo w nich koń, wolnieyszey gęby, y obrotnieyszy. FredKon 35.
patrz: GĘBA
– Srebrnych Rządow, Rządźikow, y śiedzeń háftowánych, lubo táśiem iedwabnych, okrom gołego rzemieniá, tákźe ná sukniách błátu, okrom sukná, álbo futer drogich [...] niech się nie godźi [...] záźywać. FredKon 13.
patrz: GOŁY
– A ták gdy się przećwiczą, przewietrzą, y wypoleruią przez tákie doświádczenia, grzecznieyszymi wrocą się do Domu, diskretnieyszymi, posłusznieyszymi Pánu y Práwu. FredKon 67.
patrz: GRECZNY, GRZECZNY, GRZECZNY, GRZĘCZNY
– Bá y okrom obozu miedzy obcemi, ten znak woienny, niech káżdego wyświadcza y známienuie, co więc ozdobnieysza żołnierzowi grzecznemu, nad wysmukłe y gáchowne insze stroie y ozdoby. FredKon 29.
patrz: GRECZNY, GRZECZNY, GRZECZNY, GRZĘCZNY
– Arma felix tenet, in felix parat. Lepiey tedy postánowić przed czásem, áby się każdy poczuwał y wcześnie gotował nie dopiero gdy gwałt każe, czyniąc przy swarách, y mieszáninie, nieprzyiaciel zá tym, nie tak by się porwał, wiedząc o gotowości. FredKon 52-53.
patrz: GWAŁT
– Y w tym Difficultas, że Dzierżawcy tey Stácyey nie wydádzą, bo y teraz dobrym sposobem do tego się przywodzić nie dáią, chyba gwałtem zołnierskim przyciśnieni. FredKon 98.
patrz: GWAŁT
– Ieśliby co gwałtownieyszego nápádło, tedy proportią biorąc mnieyszego álbo większego niebespieczeństwá, ná poprzedzaiącym Seymie, náznáczylibysmy połowę tey wypráwy (álbo y trzecią część, gdy mniey potężny nieprzyiaciel) ná posiłek zołnierzowi Kwárciánemu. FredKon 52.
patrz: GWAŁTOWNY
– Y przypádnie ná Rzeczpospolitą iáka gwałtowna calamitas, ábo spustoszenie Kráiu, przez nieprzyiácielá, ábo powietrze, ábo też inszy casus, nuż niezgodá, y rozerwánie domowe, kontrybucye Rzeczypospolitey pomiesza, y Skárb ich wybrać nie będzie mogł, skądże pieniądze zołnierzowi? FredKon 105.
patrz: GWAŁTOWNY
– REVISIO ALBO INVENTOWANIE. Intrat Máiętności wszytkich, Poborom y Podymnemu podległych takie będzie. FredKon 44.
patrz: INWENTOWANIE
– Ták y tą wypráwą Pospolitego ruszenia máłego, Commissarze álbo Wodzowie (ieden z Senatu, drugi ex ordine Equestri, ná Seymie naznáczeni) władnąć máią, y łączyć Woysko, y nárádę będą swoię z Hetmánámi Woyskowemi, w ieden cel dobrá pospolitego bijąc. FredKon 49.
patrz: JEDEN
– [...] gdy zá gęstemi vtarczkámi, kopij nie stánie, może lekkie młodociáne iedliczki y sosienki w lesie wyciąwszy, y wysuszywszy, miásto krotkiey kopije, ledá grot przypráwiwszy záżyć. FredKon 34.
patrz: JEDLICZKA
– Koláská iednokonna, ná czterech pieszych, ráchowáć się będzie, álbo dwu kołowy woz żeby w niedostátku żywności, woły zábite być mogły. FredKon 42.
patrz: JEDNOKONNY
– Do tegoż popisu y Officeyrowie z swoimi piechotámi w náleżytym porządku stáwić się máią/ y tam się vpomniec/ ieżeliby się im podług Kápitulácyey dosyć nie dźiáło [...]. FredKon 81.
patrz: KAPITULACJA
– Páchołek pieszy ma mieć sukien dwie/ vbránie iedne/ botow par dwie/ czapká/ álbo kápuć/ Muszkiet lontowy/ łokći dwádźieśćia y cztery lontow/ Pulwersakow dwádźieśćiá y cztery pełnych prochow/ y kul tylesz/ száblá dobrá/ y berdysz/ Torbá dla żywnośći. FredKon 73.
patrz: KAPUĆ
– [...] przypádnie lubo z nieurodzáiu/ lubo z spustoszenia Nieprzyiaćielskiego/ lubo z száránczy/ co ná Vkráinie nie nowiná/ álbo też aliquo casu, drogość/ y żołnierz/ áni żołdem áni kármowemi pieniądzmi wyżywić się nie będźie mogł [...]. FredKon 103.
patrz: KARMOWY
– [...] A potym/ krotkich y nie záwiianych dołomanow/ y kátánek miásto deliy/ álbo tylko kożuchow ná źimę/ záżywáć/ bo inszy koszt w bárwách pieszych/ wielki/ y dáremny/ gdy by oraz wiele Piechoty/ z nagłá záciągáć potrzebá. FredKon 36.
patrz: KATANKA
– [...] ieżeliby od Pułnocy Międzywschodnie Kráie Pokoy sobie obmierziwszy/ chciały Woynę przeciw Rzeczypospolitey podnieść/ álbo iesliby przeciwko támtymże Kráiom potrzebá Woynę obrocić kazáłá [...] tą drogą [wodną] wszytkie te potrzeby Woienne [...] wygodnie wystáwione być mogą. FredKon 111.
patrz: KAZAĆ
– Potrzeby od rzemieniá bez żadnego srebrá, Páłász ábo Koncerz, nie we srebro opráwny, ále z żelázá dobrego. FredKon 78.
patrz: KĄCERZ, KONCERZ, KONCERZ, KONCYRZ
– Zániecham tu tych przestrog/ ktore ad Státum Ciuilem należą/ do postánowienia onego/ y zátrzymánia w swey klubie. FredKon 65.
patrz: KLOBA, KLUBA, KLUBA, KŁUBA
– Zydzi na Wsiach mieszkaiący na Arendach browarnych, od każdego kotła gorzałczanego, dadzą po złotychośmi, a od browarnego, po złotych dziesiąciu. FredKon 59.
patrz: KOCIEŁ, KOCIOŁ, KOCIOŁ
– Tudziesz według dawnego trybu, do pásienia koni ná łąkách, ná stánowisku, álbo w obozie (álbo iáko sobie postánowią) dla dozoru czeladzi, niech koleyną od godziny do godziny chodzą [towarzysze z pacholikami na straży]. FredKon 18.
patrz: KOLEJNA
– Áby powoli przywykały Kompanie/ trzemá podziáłámi/ álbo częściámi/ w ciągnieniu chodzić będzie powinna Chorągiew/ ná-kształt pierwszey/ y zádniey straży/ kożdey części/ Towárzyszá biegłego Woyny/ przydawszy do prowádzenia. Albo raczey pierwszą część/ Rotmistrz poprowádzi/ drugą Porucznik/ pod trzecią Chorąży przodkowáć ma/ ále tá część/ srodek záwsze z Chorągwią będzie trzymáła: Támte dwie [części chorągwi, tj. straż przednia i tylna]/ raz przodem, drugi raz pozad będą dniámi koleyno chodziły/ áby żadney cześci krzywdy w vpośledzeniu nie było. FredKon 4.
patrz: KOLEJNO
– Nocne náwet iáko dniowe wárty, bez bráku osob, gdy każe koleyna, przy Armátách, álbo przy Száncách (gdy się wszystkiemu przypátruią) odprawuiących, będą w szeregu y w stráśniey izbie (co zwykle kortykárdą názywáią) w kondytiey prostego, iákoby żołdátá. FredKon 38.
patrz: KORDEGARDA, KORDYGARDA, KORDYGARDA, KORTYGARDA, KORTYKARDA
– Od káżdych Dwudziestu tysięcy/ będą wypráwowáć Husárzá lekkiego/ á od trzydziestu tysięcy summy/ wypráwią cáłego Husárzá [...]. FredKon 46.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Rzymiánie stárzy/ w krotkim stroiu żołnierzá swego/ chcieli mieć (to iest fuccinetos) áby lżeyszy był w boiu/ y w ciągnieniu/ dla noszeniá z sobą żywności/ y orężá. FredKon 36.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Zápátruiąc się záś ná zmnieyszenie Táboru/ odiąć cále wozy Towárzystwu: (iáko niektorzy dla prędkośći/ y lżeyszego woiowániá/ mniemániem się vwodzą) nie iest ze wszytkim pożyteczna [...]. FredKon 15-16.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Od tegoż Kommissarzá odbieráć będą/ y inni wszyscy Officyerowie co Mieśiąc swoie káżdy Lenungi. FredKon 74.
patrz: LENUNG
– Futer drogich (okrom Lisow, Popielic, Wilkow, Báranow) [...] niech się nie godzi áni w Obozie, áni zá obozem záżywać, Towárzystwu y Porucznikom. FredKon 13.
patrz: LIS
– Człowiek [...] odźiany dobrze od głowy áź do stopy, dwie suknie máiący, to iest iednę spodnią, á drugą zwierzchnią, przytym Opończą, szablę dobrą, álbo Páłász v boku, łádownicę odwudźiestu czterech łádunkách, y prochownicę dla podsypánia prochu. FredKon 71.
patrz: ŁADOWNICA
– Mucháwiec Rzeká/ między/ temiż niemál ługowiskámi/ ku pułnocney stronie blisko Wśi Czołnowice názwáney/ początki swe biorąc/ przyległym iey Brzegow Dźierżawcom śiłą pożytecznych Młynow wygodą posłużywszy/ do Brześćiá Litewskiego się záwrácá/ y tám w samym Mieśćie wody swe z Bugowemi mieszáiąc Imie swoie tráći. FredKon 107-108.
patrz: ŁUGOWISKO
– Dla tego życzę reduci Pospolite ruszenie do wypráwy Łánowey/ ktora raz á dobrze postánowiwszy/ wieczna trwáć będźie/ iáká teraz iest w Woiewodztwie Podlaskim/ y Ziemi Łukowskiey/ to iest ex facultatibus, iáko kto śiedźi szeroko. FredKon 68.
patrz: ŁUKOWSKI
– Często dzieie się/ iż Towárzystwo (bá y Porucznicy) od Chorągwie odieżdżaia/ przez długi czás nie powrácáiąc/ przez co ná stánowiskách/ w Pácholikách wielka swawola/ ćwiczenie Zołnierskie vstáie/ y w ciągnieniach przez swawolną czeládź/ łupiestwá bywáią. FredKon 1.
patrz: ŁUPIECZTWO, ŁUPIERSTWO, ŁUPIERZSTWO, ŁUPIERZTWO, ŁUPIESSTWO, ŁUPIESTWO, ŁUPIESTWO, ŁUPIEŻTWO
– Porządny Artyleryey Magister snadno ten będzie mogł Prochownie porobić. FredKon 80.
patrz: MAGISTER, MAGISTER, MAISTER, MAJSTER
– Porządny Artyleryey Magister snadno ten będzie mogł Prochownie porobić. FredKon 80.
patrz: MAGISTER, MAGISTER, MAISTER, MAJSTER
– Ieżeli záś potym vregestrowániu/ przybył komu luźny/ álbo przez śmierć/ albo vćieczkę vbył/ powinien Towárzysz we dwoch dniách/ do Regestru odnośić/ dla vchodzenia myłki ná potym. FredKon 25.
patrz: MEŁKA, MYŁKA, MYŁKA
– W tymźe Oszmiańskim Powiecie, Rzeka Narocz do Wiliey płynąca, z Rzeką Dziesną w Dźwinę wpadaiąca, w Ieźierze Miadziolskim rowne początki biorą, albo teź barzo niewielką miedzy sobą przegrodę maią, która staraniem, kosztem y robotą, gdyby była uprzątniona. FredKon 115.
patrz: MIADZIOLSKI
– W Kozáckim Rynsztunku doyrzeć potrzebá/ áby (gdy nie może być Páncerzow) lekkiey zbroyki/ álbo sámego przedniego bláchu/ záżywáno/ álbo przeszywanego miąższo káftáná płoćiennego/ lubo przyamniey kałkanu/ iáko stároświeckie Páhyże bywáły/ bo go ná ktorą chcesz stronę/ łátwo przerzućić możesz/ według potrzeby/ czym samym Przodkowie náśi/ nád Woyskámi Tátárskiemi/ w polu/ gorę záwsze mieli/ y ná hárcách/ czego stáropolskie dźieie nás vczą. FredKon 35.
patrz: MIĄSZO, MIĄŻSZO, MIĄŻSZO
– A ieżeliby nie sposobnemi potym pokazáli się [pułownik i pułkowniczy], wolno ich záraz Hetmánowi odmienić, bo ná dobrey stárszynie, woyná záwisłá bárziey, á niżeli ná mnostwie woyska. FredKon 20.
patrz: MNOŻSTWO, MNÓSTWO, MNÓSTWO
– Kiedy się Chorągiew zbierze/ á ruszáć się do Obozu ma/ powinien będźie Gośćiniec y noclegi Chorągwi porządnie rospisáć/ y ná te noclegi żywnośći przysposobić/ áby kiedy Chorągiew przyidźie/ bez wszelakiego kłopotu Státią sobie Zołnierz/ ták iáko ią Rzeczposp: vstánowi/ odebrawszy/ ludźiom vbogom molestni niebyli. FredKon 89.
patrz: MOLESTNY
– Niech kożdy vwázy/ iákie wielkie moliminá/ máłe tylko Rzeczypospolitey distrikty/ náwet szczegulne Miastá wystáwiły/ niewspomnię tu dawnego Rzymu (bo to w ow czás było Caput Magnae Monarchiae) iáko dáleko y od iák wielu mil wodę nie ták dla potrzeby/ iáko deliciey iednostáynym murem do Miástá w prowadzono. FredKon 117.
patrz: MOLIMINA
– Wielkie momentum przybyłoby spráwom Rzeczypospolitey, z tákowey że ią ták názwę Przedrády. FredKon 64.
patrz: MOMENTUM
– Albo gdy z wozem potrzebá, trzy Niedziele Szárwárku możnieyszym Mieszczánom, zá woz ieden, (na dwie tylko mile iázdy po drzewo, áby się iednym dniem wrocić wcześnie można) wytrąciwszy. FredKon 56.
patrz: MOŻNY
– Naypierwsza tedy dobremu Hetmánowi/ áby wcześnie sam zábieżał porządkowi dobremu/ to záś iest ostátnia/ w ten czás chćieć mieć dobrze/ lubo sądźić występnych/ y karáć dopiero/ kiedy się kto skarży/ y kiedy się źle stánie. FredKon 24.
patrz: NAJPIERWSZA
– Przystaiąc do Chorągwie żaden Regestrem niema być vpośledzony/ ále po ostátnim włożony/ ponieważ wszyscy tám sobie służyć rowni będą. Niech nie będzie wstyd Pániąt być w szeregu ostátnimi/ żeby się tego cnotą dosługiwáli/ áby pierwszymi być mogli. FredKon 77-78.
patrz: NIECH
– [...] futer drogich (okrom Lisow, Popielic, Wilkow, Báranow) pod odsądzeniem zaraz od Pocztu, niech się nie godzi áni w Obozie, áni zá obozem záżywáć, Towárzystwu y Porucznikom [...]. FredKon 13.
patrz: NIECH
– Niechay ma Polska [...] we wszytkich do Korony należących Woiewodztwach, Wśi Czterdzieści y sześć tysięcy. Kłádę pułpiętá tysiącá Wsi naylepszych [...] ná wypráwienie trzech tysięcy husarzá. FredKon 50.
patrz: NIECHAJ
– Niechay by we Wtorki y we Srody kázda Classis swoię máteryą rozważáłá osobno, świebodnie, bez bytności Pánow Vrzędnikow [...]. FredKon 60.
patrz: NIECHAJBY
– Jest tedy Zołnierzowi teráźnieyszy Zołd ták máły/ że rzecz niepodobna/ áby in tanta caritate rerum omnium mogł się zań sustentowáć/ y dla tego żywnością go rátowáć trzebá [...]. FredKon 102.
patrz: NIEPODOBIEN, NIEPODOBNY
– WPráwdźie/ iż by lepszy sposob/ gdyby commensuratio łanow spráwiedliwa po wszytkich Woiewodztwách być mogła/ ále że to iáko nie rychłá/ tak iákoby nie podobna/ tedy inszym kształtem miárkowáć się będźie. FredKon 44..
patrz: NIERYCHŁA
– A Náostátek rzecze ieszcze kto, że to niesłuszna, áby Rzeczpospolita y zołd żołnierzowi płáciłá, y żywnością go ieszcze opatrowáła [...]. FredKon 101.
patrz: NIESŁUSZNA
– [...] ná ludziách do tey roboty w tym Kráiu nigdy nie będzie schodziło, byleby Pieniędzy stawáło, bo bez tych zá wiekow nászych máłe á pogotowiu wielkie y znáczne rzeczy, álbo cále odłogiem leżą, álbo przynamniey niesporo, y nieszczęśliwie postępuią [...]. FredKon 112.
patrz: NIESPORO
– Między sámemi Zołnierzámi/ ábo też Zołnierzow Dzierżawcámi wielkie zwády/ kiedy się chorągwie w ciągnieniu zeydą/ ábo dwiemá ná iednęż Włość ássygnácyą dádzą/ álbo też dokąd ktora Włość należy/ y komu stácyą składáć ma/ niewiádomo/ to ztąd wielkie disordines powstáwaią. FredKon 87.
patrz: NIEWIADOMO
– Siłá wprawdźie Krolowá przeszła niezdobrego, Páryzką nárobiłá nám fákcyą, ále z drugiey strony będąc Heroici animi Białogłową, wiele stárania w nagłych spráwách Rzeczypospolitey, (zwłaszczá co ab externo metu) bráłá ná się, z vlżeniem práce Pánu. FredKon 59.
patrz: NIEZDOBRE
– [...] czytamy w Historyach iáko przed wielą wiekow Rzekámi y Wodámi cáłe Woyská do innych/ y od ległych kráiow sprowádzono/ niespodźiewánie Nieprzyiaćioł nápádywano/ Colonie álbo Nowośiedliská/ cáłemi Fámiliámi/ y Miástámi/ przenoszono [...]. FredKon 116.
patrz: NOWOSIEDLISKO
– Przez nowe podátki/ gdy się vchwaláią záciągi/ wprzod de numero Woyská/ de genere Podatkow/ długa ná Seymie disceptátia/ w kilká Niedziel relátyine Seymiki/ w drugie kilká Niedziel/ záczęcie podatkow/ nuż sámey przedłużenie Exákcyey [...]. FredKon 54.
patrz: NOŻ, NUŻ, NUŻ
– Jákoż co v bram Obozowych stoią/ nie powinni luźnych wypuszczáć/ ále gdy się gwałtem wydzieráią/ iáko swawolnych y buntownikow/ imáć będą. FredKon 9.
patrz: OBOZOWY
– Ktoryby Towárzysz przy występnym opponowáł się/ lubo występnego wartowáć nie chciáł/ lubo w czym dobremu porządkowi przeszkadzał/ tedy zárázem, od pocztu/ y zasług/ bez folgi odsądzon być ma/ przez stárszego/ co między podupádłe Towárzystwo/ álbo ná cáłą Chorągiew (według zdániá) rozdzielono będzie. FredKon 6.
patrz: OPONOWAĆ SIĘ
– Siekierká przytym spora ma być vpása/ Szablá prosta pałaszowata/ sposobna do sztychu/ Muszkiet kołowy pewny/ rurę pięć piędźi wdłuż naymniey máiący/ kálcedanow kilká nád potrzebę/ Łádownicá ze dwiemá rzędámi sporych łádunkow/ po ośminastu w rząd/ znowu z osobna w kolásce/ prochu dobrego/ piętnastey proby/ dźieśięć Funtow. FredKon 41.
patrz: OSIEMNAŚCIE, OSIEMNAŚCIE, OSIMNAŚCIE
– Hándlowne Miástá/ álbo skłády ná Towáry/ ktore stąd/ y owąd przywieźione/ álbo wywieźione bywáią/ sposobne tam sie praesentuią/ Kiiow ku wschodowi/ Smoleńsk Orszá/ álbo Mohilow od Moskwy/ á Czarnobyl we śrzodku/ dla przyięćiá z obu Kráiow tych Towárow/ ktore w Prypeć/ y dáley ku Záchodowi obracáć się miáią (oczym się tu szyczyć niepotrzebá) naysposobnieysze iest mieysce/ á tyle ná ten czás o hándlách z Cudzymi Ziemiámi/ o Domowych wygodách nie co ieszcze przydáć potrzebá. FredKon 109.
patrz: OWĄD
– Bá y okrom obozu między obcemi/ ten znak woienny/ niech każdego wyświadcza y známienuie/ co więc ozdobnieysza żołnierzowi grzecznemu/ nad wysmukłe/ y gáchowne insze stroie/ y ozdoby. FredKon 29.
patrz: OZDOBNA
– Wierzchnia suknia długa, od pach száraz [...] bez wcięcia w pas, nákształt deliey [...] szeroka y przestrona, y płotnem álbo kirem cále podszytá, dla Obozowych niewczásow, y dla odzieży dobrey w chorobie. FredKon 41.
patrz: PACHA
– Towárzysz z Towárzyszem, Pácholik z Pacholikiem, słowo sobie rzekszy, nie odstępowáć się w boiu n(w co naybárziey dobrzy zołnierze, niechay się wprawuią) do Celu z Bándoletow y Pistoletow strzeláć y w biegu znowu nábijáć. FredKon 3.
patrz: PACHOLIK
– Bárwy náwet Porucznicy y Towarzystwo, Pacholikom swym y wyrostkom fálandyszowey nie będą dáwáć, dla rospieszczenia czeládzi, tylko páklákową. FredKon 14.
patrz: PACHOLIK
– Dla ćwiczenia się w obchodzeniu pilney straży, y dla inszych wielu przyczyn, potrzebá, áby w Obozie, w ciągnieniu y nástanowisku, co dzień od godziny do godziny po trzech áłbo po dwu Towárzystwá z Pácholikámi [...] ná straż [...] chodzili. FredKon 17-18.
patrz: PACHOLIK
– Często dzieie się, iż Towárzystwo (bá y Porucznicy) od Chorągwie odieżdżaią, przez długi czás nie powrácáiąc, przez co ná stánowiskách, w Pácholikách wielka swawola. FredKon 1.
patrz: PACHOLIK
– Páchołek Pocztowy nie młodszy, nád dwádzieściá dwie lat, nie stárszy nád pięćdziesiąt. FredKon 78.
patrz: PACHOŁEK
– Naprzod mieysce ktore przekopáć trzebá rowniną (żadnemi gurámi, áni págorkámi znácznemi nieprzegrodzone) leży. FredKon 111-112.
patrz: PAGÓREK, POGOREK
– Száblá páłaszowátá prosta, dáleko lepszá, do pchnięcia, oraz y cięcia, ániżeli szpádá. FredKon 37.
patrz: PAŁASZOWATY
– W Kozáckim Rynsztunku doyźrzeć potrzebá, áby (gdy nie może być Páncerzow) lekkiey zbroyki, álbo sámego przedniego bláchu, záżywáno. FredKon 34.
patrz: PANCER, PANCERZ
– Páchołek pieszy ma mieć sukien dwie, vbránie iedne, botow par dwie. FredKon 73.
patrz: PARA
– Jeżeli iákikolwiek defectus naydował się, ták w samym człowieku, iáko też y w Rynsztunku, exnunc do teyże Páráfiey, ábo do tey szláchty, ktorzy tákieg[o] wypráwili z niedoskonałym áppáratem, nápiszą. FredKon 70.
patrz: PARAFIA
– Pułkownicy arbitrio Wodzá máią być podáni, ktorym Rotmistrze ze swoiemi Kompániámi párierowáć będą. FredKon 78.
patrz: PARIEROWAĆ
– Zołnierz, ieden drugim dobry, ieden drugiego pomocą żyć ma (nie rwáć się ná pártykularze) ále iáko ręká rękę gdy vmywa. FredKon 26.
patrz: PARTYKULARZ
– Kápellaná/ Ceruliká/ Slusárzá dla nápráwowániá Strzelby/ Kowálá przytym/ káżdá Chorągiew konna y piesza/ mieć ma/ ktorym ná stánowisku y w ciągnieniu/ gospody náznáczone będą/ gdyż tákowi potrzebnieyśi są pod Chorągwią/ niżeli gęsta Muzyká i piszczkowie. FredKon 11.
patrz: PISZCZEK
– Artyleryey Mágister snadno ten będźie mogł Prochownie pozobić/ stada trzymáć/ wołow záwsze mieć sto y drugie/ węgielne/ Kołodzieie/ Kowále/ y wszytkie inne Rzemieśniki ktorych Artylerya potrzebuie/ áby tych potrzeb záwsze przybywáło nie vbywáło/ przy tych ktorych iuż są dobre początki: W tych trzech Cekawzách Koronnych w czemu by nie miał záćiągnąć Płátnerzow do Zbroy robieniá: Puszkarzow do Rusznic á wszytkiego tego iest zá łáską Bożą commoditas w Oyczyźnie nászey/ byle tylko industria humana otiosa być niechciáłá; á Gospodarze tey Rzeczypospolitey dozor około tego mieć chćieli/ co y powinni/ ieśli auditi Ciues boni amant. FredKon 81.
patrz: PŁATNERZ, PŁATNERZ, PŁATNYRZ
– Chory Pieczętarz, czásem absens; czásem annis pregrauatus; czásem nádwerężoney z Pánem konfidenciey; czásem nie podobna áby actu aequaliter intenso. iako w pługu, chodzić mogł koło wszytkiego. FredKon 64.
patrz: PŁUG
– Ieżeli by záś álbo w boiu źle Chorągiwe stánęlá/ álbo się rozbieżáłá/ tedy wprzod ćisz dozorcowie/ z Rotmistrzem/ Porucznikiem/ y Chorążym/ niżeli kto inszy/ od Hetmáná/ karáni będą/ bo ná nich/ wszytká dobra spráwá należy/ áby się dobrze Chorągiew potykáłá: Ktore to Towárzystwo/ áby swoiey powinności pilniey doźieráli/ máią wolni być od prowádzenia wozow/ y pisánia gospod/ áby vstawicznie przy kompániey zostawáli/ wszelkiego porządku stárszym dopomagáiąc/ tudziesz od podsłuchow wolni będą/ y nie w szeregu będą ieździć ále pobok skrzydeł/ dla dozoru. FredKon 32.
patrz: POBOK
– Przetoż surowie postánawia się, áby nocleg od noclegu naybliżey cztery mile, zwyczaynie odprawowałá á káżda Chorągiew, bez bránia iednák podwod y luźney iákieykolwiek pociąży. FredKon 11.
patrz: POCIĄŻ
– Tákże pewne wozy z końmi pod Armatę/ podwoyne/ poczworne/ álbo przyprzągáne konie/ według proportiey dostátku/ będą ná Miástá y Miásteczká włożone. FredKon 47.
patrz: POCZWÓRNY
– A záś dwukonny wozek/ álbo potroyny (bo poczworne bywáć nie będą dla ćiężaru ná przeprawách chybá miásto tego/ dwa wozki będą/ po parze koni) z dwoistą abo troistą żywnośćią/ ná dwoch álbo trzech konnych. FredKon 43.
patrz: POCZWÓRNY
– Dla zmnieyszenia Taboru (ktorym się przepráwy záćieśniánią/ y Woysku do prędszego pospiechu/ przeszkodą bywa) tedy oprocz Rotmistrzow/ y w gorę inszych idących/ áni Porucznikowi/ áni Towárzyszowi/ poszostnych áni poczwornych Rydwánow álbo iákich wozow/ nie godźi sie záżywáć/ tylko woienne wozy skárbne/ potroyne; podwoyne/ álbo poiedynkowe/ dla lekkośći przepraw máią być/ według przemożenia. FredKon 15.
patrz: POCZWÓRNY
– Żaden do Rotmistrzowstwá Porucznikowstwá, Podporucznikowstwá, Chorążstwá, Podchorążstwá, pierwszego Towárzyszá skrzydłá práwego, skrzydłá leweg[o] drugiego [...] pomykáć się nie będzie, tylko per senium, ták áby to virtuti praemium cále zostáwáło. FredKon 76-77.
patrz: PODCHORĄŻOSTWO
– Nad to/ okrom zwyczáynego zdawná Chorążego/ ma być ieszcze Podchorąży (z doświádczonego w męstwie Towárzystwá w kole Towárzyskim/ zá zdániem onychże) obierámy/ áby gdy się tráfi Chorążemu w potrzebie szwánkowac/ lubo mnieyszym sercem w boiu czynić/ y náćieráć niż potrzebá/ Podchorążego będźie powinność/ záraz odbieráć Chorągiew/ y popráwić dźiełá. FredKon 33.
patrz: PODCHORĄŻY
– Piechotá Polska, siekierek v pásá záżywa, co iest nie wymownego pożytku, dla nápráwy mostow, y przepraw, do záciesánia ostrzwi, y pálisád, do opłonienia lodu, do podcinánia w szturmie kobylic y sztákietow, y cokolwiek się ná prędce zrobić może, do Obozowego y prywátnego pożytku. FredKon 37.
patrz: PODCINANIE
– Tego wszytkiego áni ostrość práwá, áni surowość Hetmánow nie pohámuie, bo czyli podobna, áby Hetmán zá káżdym Pułkownikiem, Pułkownik zá Rotmistrzem, Rotmistrz zá Towárzyszem, Towárzysz zá Czeládnikiem chodzić miał, y bronić mu sweywoli. FredKon 86.
patrz: PODOBNA
– Rotmistrz tedy każdy z sześciudziesiąt koni/ na dwanaście koni żołdu brać będzie/ Porucznik na sześć/ Chorąży na cztery/ Podporucznik na trzy/ Podchorąży na dwa/ Towarzystwo pierwsze skrzydłowe po pułtora. FredKon 77.
patrz: PODPORUCZNIK
– Żaden do Rotmistrzowstwá Porucznikowstwá Podporucznikowstwá, Chorążstwá... FredKon 76-77.
patrz: PODPORUCZNIKOSTWO
– Y to máiąc w vważeniu, iáko się wyżey rzekło, iż y Poddáni, sześcią Poborow álbo sześcią Podymnych, w tey wypráwie, przykłádać się będą do swoich Pánow, dla większey folgi. FredKon 51.
patrz: PODYMNE
– Przetoż postánawia się, gdy z Seymu kiedykolwiek tá wypráwá uchwalona będzie, áby Poddáni w káżdey Wsi ták Duchowney iako y Krolewskiey, ábo też Dziedziczney, sześć Poborow, lubo sześcioro Podymnych (co będzie in optione possessora) względem tey wypráwy złożywszy, do rąk swoich Pánow oddáli, [...]. FredKon 49.
patrz: PODYMNE
– Záczym/ áby przepráwy porządnie náprawowáne były/ wszyscy luźni od wozow/ máią słucháć Oboźnego Pułkowego/ iakoby obecny sam Hetman był w ciągnieniu. FredKon 21.
patrz: POŁKOWY, PUŁKOWY
– Ná ieden koń tyle będzie miał żołdu, tyle w woz Sucharow, tyle mięsá Połtowego, krup, etc. FredKon 69.
patrz: POŁTOWY
– Nie żeby te consultoria, miáły przy sobie materiarum konklusią, ktora do Krolá y residuiącego należy Senatu, y do Pánow Vrzędnikow Koronnych, ále infomácye tylko do popráwowánia, y do vłátwieniá rzzeczy gotuiąc... FredKon 61.
patrz: POPRAWOWANIE
– Nie będzie im rzecz ták nowá słucháć o Koczubeiách, Perekopách, Chortycách, Porohách. FredKon 68.
patrz: POROCH, POROG, POROH, POROH
– Á że ná Bohu żadnych Porohow. (iáko ná Dnieprze) nie masz, snádniey á niemal bliższą drogą niźli Dnieprem, z samey Tureckiey ziemi, áż do Báltyckiego Morzá státki chodzićby mogły. FredKon 113.
patrz: POROCH, POROG, POROH, POROH
– ...y gołe słowá przymawiáiące, ktoremi rospuszczoney gęby człowiek, pod kształtem nie poskromionych żártow, nátrętliwie drugiemu dorzuca, okazyą (by też nayskromnieyszemu) dáiąc do odpowiedzi y porwánia się do broni. FredKon 7-8.
patrz: PORWANIE SIĘ
– Dodáiąc z teyże okázyey/ iż przez stárszynę pieszą/ dźieie się czásem wielka krzywdá Piechoćie/ przez potrącenie fántow/ y z fałszowánie żołdu/ tedy wolno w Oboźie będźie Zołdátowi/ do sądu Hetmáńskiego skárgę odnieść... FredKon 17.
patrz: POTRĄCENIE
– Dla zmnieyszenia Taboru (ktorym się przepráwy záćieśniánią/ y Woysku do prędszego pospiechu/ przeszkodą bywa) tedy oprocz Rotmistrzow/ y w gorę inszych idących/ áni Porucznikowi/ áni Towárzyszowi/ poszostnych áni poczwornych Rydwánow álbo iákich wozow/ nie godźi sie záżywáć/ tylko woienne wozy skárbne/ potroyne; podwoyne/ álbo poiedynkowe/ dla lekkośći przepraw máią być/ według przemożenia. FredKon 15.
patrz: POTRÓJNY
– A záś dwukonny wozek/ álbo potroyny (bo poczworne bywáć nie będą dla ćiężaru ná przeprawách chybá miásto tego/ dwa wozki będą/ po parze koni) z dwoistą abo troistą żywnośćią/ ná dwoch álbo trzech konnych. FredKon 43.
patrz: POTRÓJNY
– [...] ieżeliby od Pułnocy Międzywschodnie Kráie Pokoy sobie obmierziwszy/ chciały Woynę przeciw Rzeczypospolitey podnieść/ álbo iesliby przeciwko támtymże Kráiom potrzebá Woynę obrocić kazáłá [...] tą drogą [wodną] wszytkie te potrzeby Woienne [...] wygodnie wystáwione być mogą. FredKon 111.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Owo zgołá, miawszy tey wypráwy praeparament, y przywykłość, cokolwiek okázya każe, łátwo będzie záżyć według potrzeby y upodobánia. FredKon 51.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Przetoż áby Towárzyskim potrzebom wygodzono było [...] żadnemu nie będzie się godziło nád dwadzieścia y dwá dni [...] od Chorągwie oddaláć. FredKon 1.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Chorągwie nowo záciągnione prędzeyby do Obozu stáwáły/ kiedyby noclegi rospisane mieli/ bo niemieliby się kędy zábáwiáć/ y Hetman wiedząc Trácty ktoremi idą/ mogłby ich Vniuersałámi przygrzać/ ieśliby potrzebá Rzeczyposp: vkázowałá. FredKon 92-93.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Potrzeby od rzemieniá bez żadnego srebrá, Páłász ábo Koncerz, nie we srebro opráwny, ále z żelázá dobrego. FredKon 78.
patrz: POTRZEBY
– Náwet podzieliwszy Chorągiew ná trzy części/ przyuczáć powoli (ieśliby tak potrzebá podziałem kiedy) aby posiłkowáłá w boiu/ iedná część drugą/ y ktora potykáć się wprzod powinna/ álbo ktorym skrzydłem/ zwłaszcza przeciwko Niemieckim Kornetom/ ktore krotkim szeregiem w tropie nástępuią/ y dla tegoż náy bárziey skrzydłami/ opásowáć ich w koło/ y znosić potrzebá. FredKon 3.
patrz: POTYKAĆ SIĘ
– Aby ná Vkráinie zá zdániem hetmánow mieyscá poupátrował, w którychby Spichlerze porządne ná chowánie żywności pobudował... FredKon 89.
patrz: POUPATROWAĆ
– W Kozáckim Rynsztunku doyźrzeć potrzebá, áby (gdy nie może być Páncerzow) lekkiey zbroyki, álbo sámego przedniego bláchu, záżywano. FredKon 34.
patrz: PRZEDNI
– Ktoryby tákże Pácholik pod praetextem záściągnienia żywności, bydle robotne chłopu wziął [...] ma być karány vcięciem lewey ręki, álbo przyskowániem. FredKon 15.
patrz: PRZYSKOWANIE
– Dodáiąc z teyże okázyey/ iż przez stárszynę pieszą/ dzieie się czásem wielka krzywdá Piechocie/ przez potrącenie fántow/ y z fałszowánie żołdu/ tedy wolno w Obozie będzie Zołdátowi/ do sądu Hetmáńskiego skárgę odnieść/ zá dowiedzieniem czego/ przy sowitey nágrodzie/ Kápitán z vrzędu złożony będzie/ inszemu to porządnemu dáiąc/ ieżeli się Hetmanowi będźie zdáło y Zołdátowi wolno będzie pod inszą Chorągiew przystáć/ áby się stárszy potym/ ná nim tego nie mścił. FredKon 17.
patrz: PRZYSTAĆ
– Lepiey tedy przywiększy Tábor prowádźić z żywnośćią/ zwolna postępuiąc/ niż prędko spiesząc się/ prędzey zniszczym powroćić/ álbo przez ogłodzenie zwoiowánym zostáć/ w ciásne zwłaszczá y głodne zászedszy kráie. FredKon 16.
patrz: PRZYWIĘKSZY, PRZYWIĘKSZY, PRZYWIĘTSZY
– Owe zgołá/ miawszy tey wypráwy praeparament, y przywykłość/ cokolwiek okázya każe/ łátwo będźie záżyć według potrzeby/ y vpodobánia. FredKon 51.
patrz: PRZYWYKŁOŚĆ
– W tymże Woiewodztwie Nowogrodzkim Rzeká Słucz/ o mil dwie wyżey Miástá Słucká/ z wielkiego Bágná początek swoy bierze/ á ztámtąd ku Prypieći płynąc/ Xięstwo Słuckie/ w poprzek/ ná dwoie dźieli/ nie bárzo dáleko/ bo y mile niemász od początku Słuczy/ záczyna się Rzeká Łoszá tákże miedzy Bágnámi/ ktora w Miasteczku Piaseczny w Niemen w pada/ miedzy początkámi tych dwoch Rzek/ ieden tylko przywysoki Págurek znayduie się [...]. FredKon 115.
patrz: PRZYWYSOKI
– Aby nie Pulwersakow/ ále Bándolierow z náboiámi/ to iest z łádunkami drewniánemi záżywano/ dla oszczędnośći y pomiárkowánia prochu [...]. FredKon 36.
patrz: PULWERSAK, PULWERSAK, PULWERZAK
– Páchołek pieszy ma mieć sukien dwie/ vbránie iedne/ botow par dwie/ czapká/ álbo kápuć/ Muszkiet lontowy/ łokći dwádźieśćia i cztery lontow/ Pulwersakow dwádźieśćiá y cztery pełnych prochow/ y kul tylesz/ száblá dobrá/ y berdysz/ Torbá dla żywnośći. FredKon 73.
patrz: PULWERSAK, PULWERSAK, PULWERZAK
– Zołnierz/ ieden drugim dobry/ ieden drugiego pomocą żyć ma/ (nie rwáć się ná pártykulárze) ále iáko ręká rękę gdy vmywa. FredKon 26.
patrz: RĘKA
– Ktoryby tákże Pácholik pod praetextem záściągnienia żywności, bydle robotne chłopu wziął (acz się nie nie godzi bráć) ma być karány vcięciem lewey ręki, álbo pryskowániem. FredKon 15.
patrz: ROBOTNI, ROBOTNY, ROBOTNY
– Lubo háłásy y roskrwáwienie, z dawná zákazáne, iednák y gołe słowá przymawiáiące, ktoremi rospuszczoney gęby człowiek, pod kształtem nie poskromionych żártow, nátrętliwie drugiemu dorzuca, okazyą (by też nayskromnieyszemu) dáiąc do odpowiedzi y porwánia się broni. FredKon 7-8.
patrz: ROZPUSZCZONY
– A ták, byłoby iák nieśmiertelne Woysko, y niewyczerpniony skarb, mogszy co raz odwiezáć posiłki, przez wypráwę, gdy źrzodło dostátkow y wypráwy, cáłe, y gdy siedzi domá, co o chlebie, pieniądzách, y o Rynsztunku, bá y o wszytkim (bez roztárgnienia) myśli. FredKon 53.
patrz: ROZTARGNIENIE
– Co áby się stáło, Naywyższego Sprawcę y Rządźcę Páństw, ten prośi, ktory ten krotki dyskurs vwadze pospolitey podáie. FredKon 82.
patrz: RZĄDCA, RZĄDCA, RZĄDZCA, RZĄDŹCA
– Dodaiąc y to, ieźeliby ktory z rozrzutnieyszych chćiał záźywáć w tey wypráwie Proporcow, przytym Rzędow Srebrnych, Rządźikow, álbo śiedzeń háftowánych, y szat iedwabnych, álbo droźszych futer, nie będźie tego wolno záźywáć, pod sądem Woyskowym o rospuszczenie porządku woiennego (...). FredKon 49.
patrz: RZĄDZIK, RZĄDZIK, RZĘDZIK
– Srebnych Rządow, Rządźikow, - y śiedzeń háftowanych, lubo tásiem iedwabnych, okrom gołego rzemieniá, tákżźe ná sukniaách błátu, okrom sukná, álbo futer drogich ((niech się nie godźi ... záźywáć. FredKon 13.
patrz: RZĄDZIK, RZĄDZIK, RZĘDZIK
– Jest tedy Zołnierzowi teráźnieyszy Zołd ták máły/ że rzecz niepodobna/ áby in tanta caritate rerum omnium mogł się zań sustentowáć/ y dla tego żywnością go rátowáć trzebá [...]. FredKon 102.
patrz: RZECZ
– A záś w zátrzymániu borgowey służby/ Rotmistrz álbo Kápitan/ w Mieście ktorym/ słoniny/ mąki/ Grochow (zá pewną assecuratią do skárbu) tángiem weźmie/ z swego rámienia/ y potrącáiąc w Zołdzie/ po miedzy piechotne wozy podzieli/ ktorzyby potrzebowáli żywności, iednák ich/ do tego wziątku/ Kápitan siłować nie może/ ktorzy sámi o sobie zechcą rádzić/ byle to nie przez zdzierstwo było. FredKon 17.
patrz: SIŁOWAĆ
– Często więc rad instiguie ná Dwor, nie záwádzi go y wymowić, kiedy ma słuszną, laudo, vitupero, irascor, vt virtus, vt vitia cuiusq[ue] cogunt. FredKon 59-60.
patrz: SŁUSZNA
– Ná tym naywięcey pieszá woyná/ należy/ áby porzućiwszy Háyducki zwyczay/ do Cudzoźiemskiego porządku/ w záżywániu strzelby y spiśniká/ Piechotę przyuczáć FredKon 36.
patrz: SPISNIK, SPISZNIK, SPIŚNIK, SPIŚNIK, ŚPISNIK
– Woszmiáńskim Powiećie/ Berezyná Głowna spławowa do Dniepru płynąca Rzeká [...]. FredKon 115.
patrz: SPŁAWOWY
– Tá y owá Rzeká spłáwowe są/ y tylkoby przez cztery álbo pięć mil młyny sporządźić/ záwády wybráć/ y ćiásne mieyscá rosprzestrzenić trzeba. FredKon 115.
patrz: SPŁAWOWY
– W woiewodztwie Nowogrodzkim Rzeká Łánia spłáwowa do Prypeci wpádáiąca, z rzeką Szczárą tákże spławową do Niemná płynącą, za Lipskiem ták bliskim zostáwáią sąsiedztwie [...]. FredKon 114.
patrz: SPŁAWOWY
– RZeká Piná poczyna się nie dáleko Brześćia w Trákćie Poleskim/ miedzy Bágnámi/ w wody obfituącemi/ zktorych początki wźiąwszy/ gęstemi zákrętámi przez mil dźieśięć pod Miásto od Imienia iey Pinsk názwáne przychodźi/ gdźie záraz pobliza rzekę Iáśiołdę/ y druga Strumień názwáną w śiebie zagárnąwszy/ znich większą y szyrszą stawszy się/ Imie swe pierwsze sobie omierźiwszy/ Prypiećią się názywa. A odtąd rożno zákrzywionym pędem niektore znácznieysze Miástá tey Kráiny náwiedźiwszy/ Insze z Poleśia/ Wołyniá y Xięstwá Słuckiego/ etc. Rzeki spławowe w śiebie zábierá/ y áż zá Czárnobylem (Miástem/ do Hándlow bárzo sposobnym) w Dniepr zebráne wody swe wylewa [...]. FredKon 107.
patrz: SPŁAWOWY
– Ale iednák tylko spodnia suknia z koźuchem y bez wszelkiey strzelby, tylko samá száblá y Rohátyna. A iź naywiększy nie porządek Artylerya obozowa ponośi, w nieprzysposobieniu kul do Armaty. FredKon 48.
patrz: SPODNI
– Człowiek [...] odziany dobrze od głowy áź do stopy, dwie suknie máiący, to iest iednę spodnią, á drugą zwierzchnią, przytym Opończą, száblę dobrą, álbo Páłász v boku, łádownicę odwudźiestu czterech łádunkách, y prochownicę dla podsypánia prochu. FredKon 71.
patrz: SPODNI
– Zápátruiąc się záś ná zmnieyszenie Táboru/ odiąć cále wozy Towárzystwu: (iáko niektorzy dla prędkośći/ y lżeyszego woiowániá/ mniemániem się vwodzą) nie iest ze wszytkim pożyteczna/ gdyż spustne rzeki/ nie są częste vnas/ áni wozow nie mász z publicznego skárbu opátrzonych/ ktoremi by żywność zá woyskiem wieźiona była/ dla przedaży. FredKon 15.
patrz: SPUSTNY
– [...] Rzeczpospolitá chętniey woyny ták offensiuè iáko y defensiuè podnosić będzie/ y iniuras vlciscetur kiedy ten strách domowy [grabieże ludności cywilnej przez żołnierzy] vstánie/ ktory strásznieyszy iey záwsze bywał/ y iest/ niżeli naypotężnieyszy nieprzyiaciel. FredKon 90.
patrz: STRACH
– [...] vbodzy chłopi do lásow vchodzą/ álbo się po błotách kryią przed stráchem zołnierskim [...]. FredKon 85.
patrz: STRACH
– bo tácy ná ludzki koszt rádzi roźne wczásy sobie obmyśliwáią, á zátym podwody biorą, ktore naybárźiey ludźi niszczą. Srebrnych Rządow, Rządźikow, y śiedzeń háftowánych, lubo táśiem iedwabnych, okrom gołego rzemieniá, tákźe ná sukniách błátu, okrom sukná, álbo futer drogich [...] niech się nie godźi [...] záźywać. FredKon 13.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Ale iednák tylko spodnia suknia z koźuchem y bez wszelkiey strzelby, tylko samá száblá y Rohátyna. A iź naywiększy nie porządek Artylerya obozowa ponośi, w nieprzysposobieniu kul do Armaty. FredKon 48.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Człowiek [...] odźiany dobrze od głowy áź do stopy, dwie suknie máiący, to iest iednę spodnią, á drugą zwierzchnią, przytym Opończą, szablę dobrą, álbo Páłász v boku, łádownicę odwudźiestu czterech łádunkách, y prochownicę dla podsypánia prochu. FredKon 71.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Jáko záś Cudzoźiemski porządek, w pieszey woynie iest dobry, tak w záiem, Rynsztunek polski y stroy, dáleko lepszy pieszemu. Bo co się tknie sukien, nie ták prędko słotá, mroz, y niewczás, źołnierzowi Polskim kroiem odźiánemu, douczy, iáko Niemcowi. FredKon 37.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Człowiek [...] odziany dobrze od głowy áź do stopy, dwie suknie máiący, to iest iednę spodnią, á drugą zwierzchnią, przytym Opończą, száblę dobrą, álbo Páłász v boku, łádownicę odwudźiestu czterech łádunkách, y prochownicę dla podsypánia prochu. FredKon 71.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Wierzchnia suknia długa, od pach száraz [...] bez wćięćia w pas, nákształt deliey [...] szeroka y przestrona, y płotnem álbo kirem cále podszytá, dla Obozowych niewczásow, y dla odźieźy dobrey w chorobie. FredKon 41.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Iednák w tych máiętnościách ktore są w Arendách/ nie do Arendarzow/ ále do rąk Dziedzicow/ te podatki oddawáne będą/ ponieważ Dziedzicom sámá wypráwá (iáko się wyżey rzekło) incumbet, Arendarze záś, tylko od summ Arendownych/ dáwáć będą do Powiatu pewne składki. FredKon 49.
patrz: SUMA
– A Zołnierz nie máiąc pieniędzy/ rad tey occasiey/ bo znowu ná szárpáninę poydźie/ y owego co mu iuż poskąpiono/ vpomináć się będźie. FredKon 105.
patrz: SZARPANINA
– Nakształt Niemieckich Szárżántow (sámi w szeregu nie chodząc) práwego y lewego skrzydłá, będą pilnowáć, z Rohátynámi, szeregi prostuiąc, w następowániu, w vstępowániu, á miánowicie pilności stráży, noc y dzień koleyną, będą przestrzegáć. FredKon 36-37.
patrz: SZEREG, SZEREK
– To iest/ włożywszy ná káżdą Rudę proportionáliter/ tyśiąc álbo kilká tyśięcy kul trzyfuntowych/ Sześćfuntowych dźiał/ álbo dwunasto funtowych etc. áby ták wszelkiego gátunku kule/ gotowe przy ármaćie/ w iáko naylepszey liczbie/ záwsze były. FredKon 48.
patrz: SZEŚĆFUNTOWY
– Bo co się tknie sukien, nie ták prędko słotá, mroz, y niewczás, źołnierzowi Polskim kroiem odźiánemu, douczy, iáko Niemcowi. FredKon 37.
patrz: TCHNĄĆ, TKNĄĆ, TKNĄĆ
– Aby káżda ziemiá, iedno Miásto (Krolewskie iednák nie Szlácheckie) do fortyfikowánia obráłá sobie, álbo gdzie wielkie terytorium, dwoie mieyscá, gdzieby pignora złożyć mogłá Szláchtá beśpiecznie, idąc ná Pospolite ruszenie, y dla inszych nagłych tráfunków. FredKon 55.
patrz: TRAFUNEK, TRAFUNEK, TREFUNEK
– Także pod czás látá, ćwiczenie co Miesiąc, raz będzie skłádał z strzelbą, w bęben kazawszy vderzyć, áby do tarcze strzeláli Cechámi. FredKon 57.
patrz: UDERZYĆ
– Będźie podobno dźiwna/ lecz nie temu/ kto rzeczy woienne/ w głębszą bierze vwagę/ co w ostatku zstrony pieszey woyny dodam. Iż tymby naylepiey/ w Oyczyźnie nászey/ bez záćiągániá pysznych fortelami swemi Cudzoźiemcow/ vmieiętność dźiełá woiennego/ vdoskonálić się mogłá; Gdyby się nie godźiło/ Koronnego bráć stárszeństwá nikomu/ ktoryby pieszey woyny/ rok wprzod nie służył. FredKon 37.
patrz: UDOSKONALIĆ
– Chorągwie nowo záciągnione prędzeyby do Obozu stáwáły/ kiedyby noclegi rospisane mieli/ bo niemieliby się kędy zábáwiáć/ y Hetman wiedząc Trácty ktoremi idą/ mogłby ich Vniuersałámi przygrzać/ ieśliby potrzebá Rzeczyposp: vkázowałá. FredKon 92-93.
patrz: UKAZOWAĆ, UKAZYWAĆ
– Zkáżdey zaś Wśi onego Powiátu [...] co Rok ná S. Marćin/ Panu Fortecznemu do Fortece oddawać będá zá kwitem onegoż/ z káżdego łánu/ lontow sążni dwádźieśćia/ álbo ták wiele czystego tłocza/ co dwádźieśćia sążni lontow záważy/ y pięć groszy ná vkręcenie/ funt przytym Ołowiu/ y pułfuntá dobrego prochu/ nie dáiąc zá niego nic pieniędzy/ choćiász by Pan Forteczny ták chćiał/ także miarkę zboża/ dla żywnośći żolnierzá w przypadku oblężenia. FredKon 56.
patrz: UKRĘCENIE
– Zołnierz/ ieden drugim dobry/ ieden drugiego pomocą żyć ma/ (nie rwáć się ná pártykulárze) ále iáko ręká rękę gdy vmywa. FredKon 26.
patrz: UMYWAĆ
– ...żeby do popisu generálnego nászychtowáne Regestrá nie były/ fałszywą liczbą/ do vszkodzenia płacey. Zaczym Pisárze Pułkowi/ máią (káżdy z Pułku swego) pod przyśięgą/ Regestrá vweryficowane/ ieden Pisarzowi Polnemu/ á drugi Exemplarz dla informatyey Skárbu/ do Grodu Lwowskiego (gdźie zwykle Commissye/ płacey Woyska bywaią) co pułroka/ Per oblatam z podpisem y verificatią Pisarzá Polnego/ podawáć... FredKon 28-29.
patrz: UWERYFIKOWANY
– Wierzchnia suknia długa/ od pach záraz (bez wćięćiá w pas/ nákształt deliey) szeroka y przestrona/ y płotnem álbo kirem cále podszytá/ dla Obozowych niewczásow/ y dla odźieży dobrey w chorobie. FredKon 41.
patrz: WCIĘCIE
– Owo zgołá, miawszy tey wypráwy praeparament, y przywykłość, cokolwiek okázya każe, łátwo będzie záżyć według potrzeby y upodobánia. FredKon 51.
patrz: WEDŁUG
– [...] tego ma Hetman przestrzegáć; Aby co tydzień w Obozie/ pewnego dniá/ po dwá woyny wiádomszych/ z káżdego Pułku/ lubo zpod káżdey Chorągwie wziąwszy/ [...] o porządku Obozu/ y o całey Woynie/ rádę zwodził [...]. FredKon 33.
patrz: WIADOM, WIADOMY
– Turecká Wiárołomność/ z Tátárskim okrućieństwiem/ ieśliby też iáko to często bywało Rzeczpospolitą/ kiedy chćiáły infestowáć/ to te wszytkie wyżey wyráżone Bellica Apparamenta, od samego Báltyckiego/ álbo białego Morzá/ áż do Kiiowá/ álbo ná Wołyń Horyniem/ áż do Stepania/... FredKon 111.
patrz: WIAROŁOMNOŚĆ
– ...o przepráwách ma się wcześnie dowiadowáć, y przestrzedz wozy wszytkie, áby przy káżdym wozie, wiązań chrostu była. FredKon 21.
patrz: WIĄZAŃ
– Przydáłoby to podźiwienia wielkiego godne dźieło Náyiaśnieyszemu Máiestátowi I.K.M. nieporownáną słáwą/ y szczęśliwemi Tryumphámi kwitnącemu/ y cáłey Rzeczypospolitey/ v Postronnych Narodow nie śmiertelną pochwałę/ v Obywátelow zaś tych Páństw ziednáłoby pewne sedeczney życzliwośći wiekotrwáiące dźiękczynienie... FredKon 113.
patrz: WIEKOTRWAJĄCY
– Wierzchnia suknia długa, od pach száraz [...] bez wćięćia w pas, nákształt deliey [...] szeroka y przestrona, y płotnem álbo kirem cále podszytá, dla Obozowych niewczásow, y dla odźieźy dobrey w chorobie. FredKon 41.
patrz: WIERZCHNI, WIRZCHNI
– Człowiek [...] odźiany dobrze od głowy áź do stopy, dwie suknie máiący, to iest iednę spodnią, á drugą zwierzchnią, przytym Opończą, szablę dobrą, álbo Páłász v boku, łádownicę odwudźiestu czterech łádunkách, y prochownicę dla podsypánia prochu. FredKon 71.
patrz: WIERZCHNI, WIRZCHNI
– Wciągnieniu záś, ná sznurách, z rámieniá lewego, może wisieć, żeby práwa ręká, wolná była dla władánia. FredKon 35.
patrz: WŁADANIE
– Rotmistrzowi iednák przy większych festách/ wolno będźie vczty z kompánią záżyć/ byle bez háłásu/ nie pod czás trwog/ nie wćiągnieniu/ y w skromnośći/ Bo ten iest Punkt/ na ktorym się wszelka dobra woienność Polska/ rozbiiá. FredKon 7.
patrz: WOJENNOŚĆ
– Wszystkich Artykułow woiennych, tak przerzeczonego, iako inszego porządku przestrzeganie, nie tylko do Rotmistrza albo Porucznika, ale do Chorążego. FredKon 31.
patrz: WOJENNY
– Trzebá by przy tym, Munsztuczki dáwne Kozáckie przywrocić, bo w nich koń, wolnieyszey gęby, y obrotnieyszy. FredKon 35.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Wciągnieniu záś/ ná sznurách/ z rámieniá lewego/ może wisieć [rohatyna]/ żeby práwa ręká/ wolná była dla władánia. FredKon 35.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Woluntáryuszow/ y Ochotniká wprędkiey potrzebie może być w Woysku więcey/ ábowiem káżdy szláchćić/ nie tylko Pan ná Vkráinie iest ták porządny/ że konie/ Czeladź y insze Rynsztunki ma pogotowiu... FredKon 92.
patrz: WOLENTARIUSZ, WOLENTARZ, WOLENTARZ, WOLONTARIUSZ, WOLONTARZ, WOLONTER, WOLUNTAR, WOLUNTARIUSZ, WOLUNTARZ, WOLUNTER, WOLUNTIER
– [...] ieźeliby ktory z rozrzutnieyszych chćiał záźywáć w tey wypráwie Proporcow, przytym Rzędow Srebrnych, Rządźikow, álbo śiedzeń háftowánych, y szat iedwabnych, álbo droźszych futer, nie będźie tego wolno záźywáć, pod sądem Woyskowym o rospuszczenie porządku woiennego [...]. FredKon 49.
patrz: WOLNIE, WOLNO
– Przetoż, áby luźney czeládzi imioná (do naymnieyszego wozowego chłopcá y kuchty, żadnego nie zátáiwszy, pod karą) podáć Rotmistrzowi álbo Porucznikowi, áby przy Pocztách swoich, wszyscy w Regestr wpisani byli. FredKon 24.
patrz: WOZOWY
– Rydel tákże ná káżdego pieszego porządny/ dla kopániá száńcow/ Motyká/ Rohátyná/ pułpiętá łokćiowa/ y wozowa (nád to) śiekierá. FredKon 41.
patrz: WOZOWY
– Przystaiąc do Chorągwie żaden Regestrem niema być vpośledzony/ ále po ostátnim włożony/ ponieważ wszyscy tám sobie służyć rowni będą. Niech nie będzie wstyd Pániąt być w szeregu ostátnimi/ żeby się tego cnotą dosługiwáli/ áby pierwszymi być mogli. FredKon 77-78.
patrz: WSTYD
– Albo gdy z wozem potrzebá/ trzy Niedziele Szárwárku/ możnieyszym Mieszczánom/ zá woz ieden/ (ná dwie tylko mile iázdy po drzewo/ áby się iednym dniem wrocić wcześnie można) wytrąciszy; Lásy záś Krolewskich dobr ktorychkolwiek/ tey fortece pobliższe/ wolne będą/ dla wycięcia drzewá/ czego bronić Dierzawcá [!] nie powinien/ (pod sądem/ iáko gdyby niebył ná popisie) áby forteczny ná przedaż/ álbo ná prywatne pożytki/ drzew nie psował/ pod wolnym pozwániem od kogokolwiek ná Trybunał. FredKon 56.
patrz: WYCIĘCIE
– Tudzież/ ktoby w ciągnieniu/ lubo w Obozie/ pożytkowe w sádách wycinał drzewá/ lubo płoty/ lubo budynki iákiekolwiek (chociaż pod praetextem pustek) rozbierał/ dla iakiżkolwiek potrzeby/ tedy/ chociażby o to skárgá nie byłá/ ma obsyłáć co dzień Sáłásze Rotmistrz/ y tákiego Towárzyszá/ ma karáć/ obecną iáką karą [...]. FredKon 14.
patrz: WYCINAĆ
– Druga zowie się straż (bo tę koniecznie Hetman porządek kocháiący ma záchowáć) to iest dozorcy álbo Nástawcy/ álbo Ostrzegácze/ ktorzy stawiáni bywáią/ dla vstrzeżenia koło Obozu/ áby w polách/ we zbożu/ we wsiách/ w rozbierániu płotow/ y budynkow/ w wycinániu pożytkowych drzew/ w szárpániu po drogách/ y żeby nie było nikomu szkody. FredKon 23.
patrz: WYCINANIE
– Koláská iednokonna/ ná czterech pieszych/ ráchowáć się będzie/ álbo dwu wołowy woz/ żeby w niedostátku żywności/ woły zábite być mogły. Kto tedy iednego pieszego wypráwuie/ sąsiadá tákieyże wypráwie podległego/ ná ten powáżony koszt/ do siebie przybieraiąc/ wszák przy leniwym ciągnieniu/ ex natura Piechoty/ woły dostárczyć mogą/ idąc zwolna. FredKon 42.
patrz: Z WOLNA
– káżdy sporządźiwszy się domá/ y swoie sam wybráwszy (nie bogácąc Poborow/ albo dźiuráwego Skárbu nie tucząc) podatki/ lub z swoich vboższych krewnych/ lub z Przyiacioł/ lub z Domowych porządnieyszych/ álbo záćiężnych/ w kilku Niedźielách/ oraz wypráwią poczty woienne/ z gotowym Rynsztunkiem/ y żywnośćią/ bez zábáwnego ściągnieniá/ bez źimowych chlebow/ y stánowiská/ Owszem bez źimowego żołdu/ tylko ná letnią porę woienną/ koszt ten ponosząc/ bo káżdy ná źimę do swego się powroći domu. FredKon 54.
patrz: ZABAWNY
– Potrzeby od rzemieniá bez żadnego srebrá/ Páłász/ abo Koncerz/ nie we srebro opráwny/ ále z żelázá dobrego/ pará Pistoletow vłęku/ Zbroiá dobrá/ Szyszak/ Zárękawie/ Oboyczyk. FredKon 70.
patrz: ZARĘKAWIE
– 8. Turbácye práwne ná Zołnierzá/ kiedy muśi pod Regestrem ná Trybunale śiedźieć/ y trawić się/ á ieszcze go tam náostátek zmyią/ y vsługi Oyczyzny częstokroć omieszka/ ábo też ná niewiadomym Bánnicyą kto vgoni/ to kłopot/ znosząc ią/ bywa y to/ że niewinny zá winnego często płáćić muśi. FredKon 87.
patrz: ZMYĆ
– Owá zaś żywność/ ktora w wozách będzie/ ad casum necessitatis, gdyby zá pieniądze żywności dostáć nie mogł/ Zołdat w Obozie/ ma być do Mágázynu oddána/ y według słusznego szácunku w Lenungách im potrącona. FredKon 74.
patrz: ZOLDAT, ZOŁDAT, ŻOŁDAT, ŻOŁDAT
– A naybárźiey iż żołnierz/ dla okázyey piiátyki/ y konwersatiey politycznieyszey/ niszczy się kosztámi/ z tąd stroie zbytecznieysze y żytło/ w Pocztách záś/ y /Rynsztunkách vymá/ potym zdźierstwá okázya. FredKon 39.
patrz: ZYDŁO, ZYTŁO, ŻYDŁO, ŻYDŁO, ŻYTŁO