– Munsztuk zupełny hiszpański nakształt adziamskiego [...] Tego munsztuka dla kształtu, do stroju adziamskiego używają, względem krotochwil raczej, aniżeli z potrzeby [...]. DorHipTur 158.

– O zarażeniu wąsatem [...| weźmij wina, włóż w nie ślazu całkiem narwawszy, także lnianego nasienia tłuczonego i altei zielonej. DorHipTur 208.

– Weźmij korzenia ślazu leśnego, althea zowią DorHipTur 230.

– Gołego hanyszku polnego i kopru mięszając zawsze w obroku koniowi dawaj. DorHipTur 182.

– Koniom k'woli przemyślne stajnie budują [gospodarze]; dla nich siodła, rzędy wojenne, aparaty kosztowne gotują. DorHipTur 6.

– Na aperturę [lek]. Ta najczęsciej w pęcinie przypada, zwłaszcza gdy się koń tratuje, aboteż w strzelicy. DorHipTur 259.

– Na ukąszenie [...] z apteki możesz dosiądz rzeczy droższych, które ludziom dawają, jako dryakwie, mitrydatu, jednorożcu, prochów z kamieni drogich, z koralów abo pereł robionych. DorHipTur 219.

– Weźmij gencyanny, to jest goryczki, arystolochii, to jest kokornaku, mirry [...] bobków, prochu słoniowego zębu natartego [...] stłuczże to wszystko na proch wespół. DorHipTur 180.

– Toż czyni proch z liścia dębu młodego i z babki, który czyści i goi ranę i wrzody wszelakie. DorHipTur 216.

– Tatarowie, ci bachmatów swoich aż w piątym roku też snać dosiadywają [...] Z mantuańskich stad gdy się wypełni rok trzeci, Źrzebca sidlić zwykli. DorHipTur 69.

– Żaden zmysł, jako on [Bóg] dziwnem przejrzeniem swojem, od baczenia ludzkiego zakrytem, każdą rzecz zrządził i sprawił, doskonale ogarnąć tego nie może. DorHipTur 3.

– Według tego tedy gdzie kto stada chowa, niech i niebo i pastwiska ma na baczeniu, a zwyczajem się, który za naukę stoi, rządzi. DorHipTur .

– Najtrudniejsza bywa do kowania przyzwyczaić, lecz i to baczny masztalerz tak pogodzi, gdy w cudzeniu naprzód z lekuchna nogi ocierać i podejmować będzie. DorHipTur 74.

– Sadło końskie [...] najlepsze na wyprawę rzemienia, bo się snać taka skóra wody nie boi. DorHipTur 14.

– Miara jednak pospolita każdego wędzidła na konie średniego wzrostu ma być w szerokości na dłoń i na palec wielki, ale na parepki małe i na kursyry, abo badawije wielkie, według miary gęby onych. DorHipTur 126.

– Na prosty świeży kaszel w niedostatku innych lekarstw, i rzodkiew nakrajana w owies pomagać zwykła. Tego [...] przestrzegać, żeby zimnej wody zrzódłowej nic [koniom] nie dawano, ani wód śliskich, bagnistych. DorHipTur 195.

– Bakałarze szkolni rozumnego człowieka slabizować uczący poważeni bywają. DorHipTur 90.

– Bardelą osiodływać trzeba prawie w pośrodku grzbieta [konia] dla chrząstek i dla plecy ciężaru żadnego jeszcze nie zwyczajnych. DorHipTur 91.

– Bardeli dotąd tylko używać przyjdzie, póki się grzbiet [konia] do ciężaru nie nałoży, a w kłus dobry wprawiać nie pocznie. DorHipTur 77.

– Bardela jest siodło bez żadnego drzewa i żelaza z samej tylko uplecionej słomy uczynione, plotnem grubem surowem abo miękkim cymcem obszyte. DorHipTur 77.

– [...] acz siła przykładów widamy i czytamy, wszakoż na pamięć przywodzę jeden tylko świecki. Gdy Alexander król macedoński na swym Bucefale jadowitego bazyliszka zabił. DorHipTur 5.

– DorHipTur 246.

– DorHipTur 227.

– Abyś skoro po odchowaniu świerzopy osobno odłączył, tak żeby przez całe lato nie chodziły z młodemi ani z źrzebięty, bo bestwiąc się ta młódź, klacze stare tłucze, zkąd martwe porodzenia pochodzą. DorHipTur 47.

– Jam widział w Bononii u konta jednego z domu Pepuli, dzianeta białego, prawie rosłego, stada mantuańskiego, który ćwiczonym będąc, trudne sztuki, jako Włoszy zowią insalto wyprawował, mając 25 lat. DorHipTur 13.

– Siwa abo biała sierść [konia] żywiołowi wodnemu i flegmie jest poddana, a ztądże białość swoję bierze. DorHipTur 15.

– Są konie z białej i gniadej, są z cisawej, z białej, są z siwej, z wronej [...], ale okrom tych gliniaste, białogliniaste, płowe, wilczate, szpakowato wilczate. DorHipTur 23.

– I wad zwierzchnich upatruj, tak przyrodzonych jako też i przypadkowych: aby nie był [stadnik] różnych oczu, abo żeby żadnej białości w oczach nie miał. DorHipTur 34.

– Siwa abo biała sierść [konia] żywiołowi wodnemu i flegmie jest poddana, a ztądże białość swoję bierze. DorHipTur 15.

– Koń który gwiazdę jedną ma czele, a drugą na nozdrzach, abo jakążkolwiek białość, złą gębę znamionuje, podległy przypadkom nieszczęsnym. DorHipTur 26.

– Jak [koń] ku śniegowi, białością podobny, bez żadnej zmazy, tak też i Król i Książę czystego sumnienia, szczerości, sprawiedliwości całej i bez nagany być ma. DorHipTur 19.

– Rupie i glisty w jelitach. [...] Weżmij pół funta oleju lnianego, biedrzeńcu tłuczonego zielonego i trteczy, pospolu usmaż w panwi, a ostudziwszy kładż koniowi w nozdrze. DorHipTur 210.

– Mleko [...] pióreczkiem w oko [koniowi] wpuszczając bielmo spędza. DorHipTur 14.

– Wielce dziwnej maści i różnej,bo sam [koń] z natury bieluchny był jako śnieg najczystszy. DorHipTur 23.

– Nie każdy biały [koń] lekkiego poważania godzien, jedno ten, który [...] od nóg począwszy, aż do głowy bieluczki bywa. DorHipTur 20.

– Cesarze [...] wielkich rzeczy, zysków, szczęścia, nieśmiertelnej sławy przez konie z największej części (czemu się więc na każdy dzień przypatrujemy, w bitwach, w gonitwach, w zawodziech) dochodzą i dostępują. DorHipTur 6.

– Wprawnego już dobrze konia [...] przywodzić na ostatek przynależy do ściślejszego biegania, nie tylko zabawom krotochwilnym towarzyskim, gonitwom przedniejszym, ale i pojedynkowym, a ścisłym bitwom, w miejscach niebezpiecznych przypadającym. DorHipTur 104.

– Nogieć jest błonka gruba zaczerwieniałego małego narastająca mięsa, na końcu ostrą chrząstkę mająca, prawie między powieką a źrzenicą leżąca, która gdy zbytnie naroście, niemal wszytko oko zakrywa. DorHipTur 185.

– Ślepota dwojaka bywa, zwierzchnia i wewnętrzna. Zwierzchnią zowiemy, gdy z uderzenia, zakłócia [...] widomy znak błonki, bielma albo krwie zacieczeniem oko zachodzi. DorHipTur 181-182.

– Weźmij rzepy, naskrob jej nożem, a tak surową obwiń członek, abo nogę bolącą raz i kilka, wnet ból wyciągnie. DorHipTur 260.

– Z tychże właśnie przyczyn i pod piętką rozpadlina przychodzi, jedno iż miejsce bolątsze bo na niej ciężar wszytkiej nogi polega, k'temu blisko żył i pulsów, przeto też ten uraz szkodliwszy i niebezpieczniejszy nad insze. DorHipTur 231.

– Zabrze [...] w żwaniu obrażając dziąsła same, wielką boleść przymnaża, a koniowi karmi pożądanej gryść i żwać dobrze nie dopuszcza, a zatem do chudnienia niemałą przyczynę dawa. DorHipTur 191.

– Na odciśnienie podeszwy i piętki. Weźmij ślazu, barszczu, korzenia borakowego [...] otrąb przygarść, usmaż to wszytko, stłukszy pierwej w moździerzu dobrze, w smalcu wieprzowym. DorHipTur 260.

– O drżeniu serca [...] Weźmij gwoździków tartych dwie kwintle, szafranu kwintlę jednę, soku majenarowego i boragowego, obudwu z kwartę jednę, a wlej przez gardło ciepło. DorHipTur 197.

– O drżeniu serca [...] Weźmij gwoździków tartych dwie kwintle, szafranu kwintlę jednę, soku majenarowego i boragowego, obudwu z kwartę jednę, a wlej przez gardło ciepło. DorHipTur 197.

– Po borach [...] jedzenia strzedz trzeba, bowiem same zioła borowe pochodząc z ziemie wielce suchej [...] żadnej dobrej karmi wątluchnemu młodemu żołądkowi dać nie mogą. DorHipTur 55.

– pism boskich DorHipTur 3.

– Natłucz świeżych raków ze lnianem nasieniem, a z miodem przaśnym, uczyńże koniowi bót skórzany, a włóż te materyą weń, i obuj. DorHipTur 233.

– Maść odwilżająca i ból wyciągająca. DorHipTur 251.

– Częstokroć z wilgotności złej w ciele, k'temu z prace wielkiej, abo też z gnuśnego stania ustawnego na stajni, przypada koniom puchlina w nogi [...], tak, że koń ochromieje i chodzić nie będzie mógł dla bólu i puchliny. DorHipTur 227.

– Weźmij rzepy, naskrob jej nożem, a tak surową obwiń członek, abo nogę bolącą raz i kilka, wnet ból wyciągnie. DorHipTur 260.

– Liście kapuściane z piwem a z otrębami pszennymi dobrze rozwarzone, wyciąga ból i ulżywa żyłom suchym. DorHipTur 260.

– Łysina szeroka oczu i brwi zajmująca, znak lenistwa i gnuśności. DorHipTur 26.

– Nakształt dwóch brodawek na spodniej szczece końskiej pod językiem zwykła niejaka ostrość narastać, co to roztrucharze suchotami nazywają. DorHipTur 190.

– Koń [...] musi mieć zabawkę, bądź to drabinę abo żłób gryść, bądź nogami grześć, bądź się zacierać o żłób, o drabinę abo o słupy, bądź z uździenice się zdzierać, bądź cugle gryść, bądź cóżkolwiek takowego broić. DorHipTur 81.

– Musi spokojnie stać każdy, zwłaszcza za ustawną pilnością wiernych masztalerzów, którzy skoro koń na drugiego uderzy abo kwiknie [...] gdy broi, palcatem wzbierze a okrzyknie, do takiej skromności konia przywiedzie [masztalerz] by najszaleńszego, że potem [...] będzie spokojnie stał. DorHipTur 79.

– Przy miejscach polistych a suchych owad mniej jadowity i wielki niż przy wilgotnych, który źrzebię młode, bronić się nie mogące i nieumiejętne, bardzo trapi, niemało krwie dobrej z niego wyciągając a do schnienia przyprawiając. DorHipTur 55.

– Pomost przed końmi najlepszy jest bruk z drobnych polnych kamieni abo ceglany. DorHipTur 80.

– Ma być [ulica] brukowana równym kamieniem abo też cegłą, a obu stron w niej ku nogom końskim rynsztoki, dla ściekania wody i gnoju rządniejszego wymiatania. DorHipTur 81.

– Ma być [ulica] brukowana równym kamieniem abo też cegłą, a obu stron w niej ku nogom końskim rynsztoki, dla ściekania wody i gnoju rządniejszego wymiatania. DorHipTur 81.

– Bursztyn dziwną moc ma, a w doświadczeniu niemal sobie przeciwną: bo gdy najdzie jakie zaparcie abo zamulenie, ono pędzi i przeczyszcza. DorHipTur 221.

– [Jeźdźcy] Rozmaite na nos [koński] łańcuszki przyprawują dla umiarkowania noszenia głowy, pohamowania burzliwości końskiej i odjęcia jakiej krnąbrności, bądź urodzonej, bądź nałożonej. DorHipTur 77-78.

– Pan Bóg [...] stworzył też i konia bydlę człowiekowi do prace między wszemi najpożyteczniejsze. DorHipTur 8.

– Abowiem jeżeli bakałarze szkolni rozumnego człowieka slabizować [!] uczący poważeni bywają, nie mniej zaiste jeśli nie więcej, ci którzy z niemem bydlęciem, do boju, do prace i do wszelakich krotochwil nader potrzebnem, kłopotliwe w ćwiczeniu swe zabawy trawią. DorHipTur 90.

– O tem zwierzęciu abo bydlęciu koń nazwanem, zkąd zacząć, a jako o niem wywieść z początku przynależnie i doskonale mam, gdy pomyślam, dowcipu ledwo dostawa. DorHipTur 4.

– Nigdy według wszytkich historyków niczem inszem się [Tatarzy] nie bawili, tylko chowaniem różnych bydł [...] pierwszy oni domyślili się używać koni, także i do jazdy, a potem i do wojny. DorHipTur 9-10.

– Mało [...] kawalkatorów u panów znajduje się; wolą iże im psi konie pogryzą, abo jako bykowie, nic nie umiejąc na stajni tyjąc, tylko popsieją, niżeliby na kawalkatora, [...] Z rocznych intrat swoich nałożyć mieli. DorHipTur .

– [...] tedy Neptun sceptrem swem uderzył w skałę brzegu morskiego, zkąd natychmiast koń wyskoczył bystronogi, zwierzę najpożyteczniejsze i napotrzebniejsze do wojennych potyczek... DorHipTur 7.

– Potrzeba, aby zwierzęta od wszelakiego bytu snadnie ponoszenia przyuczono. DorHipTur 57.

– Siodło, munsztuk i rynsztunek koniowi jego przynależący ochędożnie chować, a na swem miejscu zawiesić. Ceber, z którego poi czasów chłodnych abo niepogodnych zawsze mieć wypłókany. DorHipTur 85.

– Obłup cybul kilka mocnych, zbij, a wepchnij koniowi w zad miasto klistery, abo też możesz i korzeń koński tem namazać, i niech go powodzą. DorHipTur 213.

– Zaciąwszy żyłę policzkową, zmieszaj sok cybulny z trochą saletry, a tem oko zakrapiaj, przemywając co dzień cudną ciepłą wodą. DorHipTur 184.

– Pomost pod końmi najlepszy jest bruk z drobnych polnych kamieni abo ceglany. DorHipTur 80.

– Ma być [ulica w stajni] brukowana równym kamieniem abo też cegłą. DorHipTur 81.

– Chcemyli tedy i samym wierzyć poetom, bez wątpienia, że koń jest najpierwsze zwierzę, którego po rozrządzeniu onego chaos a do postanowienia przywidzeniu, słońce dla swego biegu używało. DorHipTur 6.

– Myśliwcy upatrować zwykli, że jednego psa dobrego i psicę do ustawnego rozpładzania gniazda chowają, a po rączym charcie abo charcicy zrzadka leniwe szczenięta bywają. DorHipTur 32.

– Myśliwcy upatrować zwykli, że jednego psa dobrego i psicę chowają do ustawnego rozpładzania gniazda, a po rączym charcie abo charcicy zrzadka leniwe szczenięta bywają. DorHipTur 32.

– Częste moczu puszczanie. [...] Czerwonego kamienia natrzyj w wina pół kwarty i przylej do niego wody z gliną zamąconą drugie pół kwarty, a daj koniowi wypić chłodno. DorHipTur 221.

– Siodło, munsztuk i rynsztunek koniowi jego przynależący ochędożnie chować, a na swoim miejscu zawiesić, Ceber, z którego poi czasów chłodnych abo niepogodnych zawsze mieć wypłókany. DorHipTur 85.

– Tranek chłodzący. Weźmij saletry [...] soku z ziela, które zowią tłustoszu ogrodnego [...] wina kwartę białego reńskiego abo francuskiego, jajec. DorHipTur 249.

– Karmia na staniu, przyrodzeniu najprzystojniejsza jego, owies piękny a żółty, zwłaszcza lecie, gdy ten jest chłodzącej mocy w wtórnym stopniu. DorHipTur 12.

– Bo iż gorącego przyrodzenia jest [koń] chłodzących rzeczy bez pochyby potrzebuje. DorHipTur 11.

– Dobrze też koniowi dawać podróżnik kopany z korzeniem [...] chłodzi, czyści wnętrze, poleruje, i bardzo rzecz potrzebna, zwłaszcza zatyłym koniom. DorHipTur 181.

– Tedy mocząc chustę abo wielką gębkę, przeciwko sierści przemywaj co najcieplej możesz, przemywaj tamże na miejscu ciepłem osusz, i chustami wytrzej, nie wodząc mokrego [stadnika] na chłód. DorHipTur 41.

– Świerzopom źrzebnym [trzeba] upatrować pastwisko trawą obfitujące, zioły co najlepszemi i drzewy, tak dla karmi jako i dla cienia a chłodu. DorHipTur 54.

– Dobrze już taki sposobem ukojonego, w wozie jakim, na ręce z razu go uczyć chodzić, dzierżąc zawsze za duży cugiel a nie fasując. DorHipTur 75.

– Obawiać się nie trzeba, aby młode źrzebięta, słabe w kosteczkach jeszcze, obrażone od świerzop abo innych bystrych koni być miały gdy w osobnem stadzie chodzić będą. DorHipTur 53.

– Koniom k'woli [...] sługi, masztalerze, woźnice, koniusze chowają [gospodarze], one cudząc, pieszcząc chodząc i opatrznie karmiąc. DorHipTur 6.

– Zostawmyż [białego konia] tedy tym, którzy w papierowych trzewiczkach chodzą, a pracy nie podnosząc, dostatki mają: jako królom i książętom; żołnierzowi lepszy gniady. DorHipTur 20.

– Świerzopy źrzebne nie mają w kupie chodzić z drugiemi, także też i z młodzią dla nieobrażenia abo nieutracenia źrzebiąt w żywocie. DorHipTur 53.

– Nie daremna ona przypowieść: Synaczek takuczki, jako i pan ociec, nie daleko jabłko od jabłoni padając. DorHipTur 32.

– Taatrowie, ci bachmatów swoich aż w piątym roku też snać dosiadywają [...]. DorHipTur 69 .

– Munsztuk cało zupełny, drążkowato zakręcony z gęsią szyją pochyloną, z kolcami na wierzchu, z dwiema gałkami [...] należy koniowi suchej, głębokiej i twardoustej gęby. DorHipTur 144.

– Wędzidło otworzyste z opaczną podkówką, a ze dwiema gałkami, załamuje kark, dziąsła karze, i język zadzierżywa, należy koniowi twardoustemu. DorHipTur 161.

– Weżmij soli łótów 8, prochu z liścia dziewannego łótów 6, sadzy łótów 4, galsztynu łótów 4, galasu tłuczonego łótów 6, rozmarynu tłuczonego łótów 2, octu dobrego łótów 3, zwarz zmięszawszy, a uczyń maść, którą ciepło na chuście przykładaj w trzeci dzień po sobie, przemywając co raz octem ciepłym po odjęciu plastru tego. DorHipTur 260.

– Dzienną dziewiątą zorzę z jaśniejącą światłością Faetonowe wiozły konie z opatrznością. DorHipTur 7.

– Łysina szeroka oczu i brwi zajmująca, znak lenistwa i gnuśności. Albowiem gdy głowa z flegmy sprawiona, mało tam dowcipu i żartkości, jednakże bardzo długo tego przymiotu konie żyją. DorHipTur 26.

– Jako tedy cztery są żywioły, cztery istności, tak też i cztery są complexiones, to jest wilgości: krew, żółć, flegma abo wozgrza, i żółć spalona to jest melankolia. DorHipTur 15.

– Siwa abo biała sierść żywiołowi wodnemu i flegmie jest poddana, a ztądże białość swoję bierze. DorHipTur 15.

– ROZDZIAŁ VII. O siwych. Sierść siwa, jako się pierwej mianowało, wilgości flegmistej podlega; lecz im ciemniejsza, tem więcej krwi przymięszanej miewa, a przez to doskonalszą dobroć. DorHipTur 18.

– Czwarty prawie biały, flegmistej wilgości, pojrzenia dziwnie pięknego, a będąc szczerej flegmy, ślicznej też jest sierści, w której najwięcej się monarchowie wielcy, cesarze, królowie kochają, a takowych koni najczęściej na wszelakich głównych zjeździech używają, słusznie to pokazując, iż jako ku śniegowi białością podobny, bez żadnej zmazy, tak też i król i książę czystego sumnienia, szczerości, sprawiedliwości całej i bez nagany być ma. DorHipTur 19.

– O zarażeniu wąsatem. Wąsat jest właśnie krzyżów bolenie, co na ludzie gdy przypada, scyatyką zwykli zwać; przychodzi to z wilgotności flegmatycznej przez spinę grzbietową z mózgu w te miejsca płynącej, gdzie nie ma dalszego wyjścia, opanuje członki i związania kości, a ból niezmierny czyni. DorHipTur 208.

– [...] gdzie głaszcząc czego nauczyć może, szkoda biciem narabiać; owszem raczej czasem źrebcowi ścierpieć, a nie zawsze furyjką postępować [...]. DorHipTur 16.

– Tedy mocząc chustę abo wielką gębkę, przeciwko sierści przemywaj co najcieplej możesz, przemywaj tamże na miejscu ciepłem osusz, i chustami wytrzej, nie wodząc mokrego [stadnika] na chłód. DorHipTur 41.

– Lecz gdy to nie pomoże, weźmij modrzejowej gębki tłuczonej łót 1, pieprzu, soli, po ćwierci łóta każdego, warz to w winie abo w occie, a lej koniowi przez gardło, możesz też i przez nozdrza lać, bo je wyczyścia. DorHipTur 192.

– Dobrz też koniowi w owsie dawać często nakrajawszy drobno modrzejowej gębki, omanu, kokornakowego korzenia, goryczki, albo faeni graeci to jest koziorożca, nie dawając potem długo pić, bądź też zioła na proch stłuczone mięszając z słoniną naskrobaną, tak jako funt zaważy onej, a zielnego prochu pół łóta na raz dawać do dni dziewiąci. DorHipTur 195.

– Munsztuk otworzysty z gęsią szyją, ze dwiema tłuczkami z czanką krótką, esowatą, ussarską - daje wolność językowi wargi subtelne otwiera, pod się łamie, koniowi wolnej gęby zejdzie się. DorHipTur 157.

– Myśliwcy upatrować zwykli, że jednego psa dobrego i psicę do ustawnego rozpładzania gniazda chowają, a po rączym charcie abo charcicy zrzadka leniwe szczenięta bywają. DorHipTur 32.

– Koniom k'woli przemyślne stajnie budują [gospodarze]; dla nich siodła, rzędy wojenne, aparaty kosztowne gotują. DorHipTur 6.

– To też i ty czyń, upatrując klaczę i konia, po którym pożądasz grzecznego źrebięcia. DorHipTur 32.

– K'temu też jako wrzos tak i borowa trawa tę ma naturę, iż dychawiczne albo kaszlące czyni, a to ztąd, że pożywając, trudno ustrzedz, aby wespół z niemi i piasku na którym on roście potrosze nie żarły, który w żołądku młodym leżąc, trawion ani wypędzon być nie może, ale się przypajając do wątroby abo do płuc, one gryzie i psuje, ztąd różne przychodzą choroby. DorHipTur 55-56.

– [...] koń każdy w dzień stojąc musi jakążkolwiek mieć zabawkę, bądź to drabinę abo żłób gryść, bądź nogami grześć, bądź się zacierać o żłób, o drabinę abo o słupy, bądź z uździenice się zdzierać, bądź cugle gryść, bądź cokolwiek takowego broić: bo rzecz żywa żadną miarą słupowi kamiennemu podobna być nie może. DorHipTur 81.

– O myszach. Jest też to choroba bardzo ciężka i nagła; często, zwłaszcza gdy nader wielkie przypadną, konia umarzają, bo skoro dusić poczną pod gardłem, zarazem koń upada na ziemię, i zadycha się gdy mu prędko nie zabiegą. Za czasu tedy zabiegać potrzeba, aby nie urastały, a jeśli napadną, tedy żadną prędszą i bezpieczniejszą rzeczą onych ratować nie może, jako kłuciem szydłem, abo nawet i przerzezaniem żelazkiem abo nożykiem subtelnym te miejsca pod szyją, gdzie się te gruczołki zgromadzają, które zowią myszami, a wybrać one, i skórkę, która w koło nich się rodzi: a po przerzezaniu abo skłuciu, wełną abo zgrzebiami lniamemi pomoczonemi w białek jajowy te ranki trzeba napełnić i masłem ciepłem namazywać, aż się goić dobrze poczną. DorHipTur 189.

– Jednakże wszelkie wędzidła (oprócz munsztuków dętych, które Włoszy kanony nazywają) po więtszej części są złożone z gałek, z knafli, z śliwek, z oliwek, z kółek, z kasztanów, z gruszek, z dzwonków, z flaszek, z prętów, z tłuczków, z których to abo z samych jednych, abo z pomięszanych, abo tak i owak obróconych według istności gęby końskiej wewnętrznej i potrzeby przynależnej, działane bywają. DorHipTur 126.

– Wędzidło otwarte z gęsią szyją, z gruszkami opacznemi, wolność daje językowi, kark załamuje, karze dziąsła i lekkie drżenie czyni. DorHipTur 161.

– Weźmij modrzejowej żywice, grynszpanu, hałunu, oleju lnianego, wszytkiego zarówno, usmaż to wespół, a napoiwszy bawełnę, abo zgrzebie lniane miękkie, napuszczaj rozpadlinę. DorHipTur 232.

– Weźmiż żelazo rozpalone, a przepaliwszy one guzy, zasyp grynszpanem odwiązawszy, i przywiń chustą, żeby podeschło; potem przemywszy, jako wyżej, zasypuj prochem pomienionym. DorHipTur 226.

– Weźmij modrzejowej żywice, grynszpanu, oleju lnianego, siarki, maści bobkowej, zmięszaj. DorHipTur 225.

– Na muchę abo żabę. Wprzód gdy taki parch na koniu postrzeżesz, tedy one miejsca rozpalonem żelazem z nienagła pozży, a przyłóż chleba rzanego z solą, i zaniechaj tak przez noc i dzień, potem wziąwszy on chleb, posyp grynszpanem gęsto, iż wszędzie przylgnie. DorHipTur 225.

– Maść czerwona na rany i wrzody uporne i na mięso żywe. Weźmij rdze miedzianej, co grynszpanem nazywają, łótów pięć, patoki miodowej łótów czternaście, octu winnego co najmocniejszego łótów siedm, warz wespół, aż będzie maść gęsta czerwona. DorHipTur 250.

– Weźmij korzenia omamowego, miodunkowego korzenia, stłucz na proch, przydaj siarki, grynszpanu, to jest rdze z miedzi, stłucz z starem sadłem, uczyniwszy nakształt maści, a namazuj ciepło. DorHipTur 224.

– Maść po paleniu abo otworzeniu rany. Gryszpanu tłuczonego zmięszaj z miodem przaśnym i z białkiem jajowem, a przykładaj tylko póki się wyczyści miejsce ode krwie i zbieleje. DorHipTur 230.

– A jako ogień jest rzecz niestateczna, rychło się niecąca i rychło ustawająca, tymże sposobem każdy cisawy każdą rzecz łacniuchno pojmie, subtelnego dowcipu będąc, a cokolwiek uczyni, to z swej chęci przyrodzonej. Gdzie mu się też uprzykrzy, wnet się on przyrodzony ogień w nim rozżarza, tak że dziwnemi sposobami z uporu czyniąc i sam w sobie się gryząc, w chorobę wpada, abo z jadu dziwne sztuki wyprawuje, czemum się ja na kawalkacyach nie raz przypatrzył. DorHipTur 17-18.

– Stawu zwinienie. Naciągnij nogę zwinioną zaś jako była, żeby aż w staw znowu wpadła, a obłóż zarazem staw naruszony tą maścią: Oliwy, octu, miodu, tłuczonej pacyny, to wespół umięszaj z octem i grzej, a na mokry płat namazawszy obwiąż dużo. DorHipTur 238.

– Bardelą osiodływać trzeba prawie w pośrodku grzbieta [konia] dla chrząstek i dla plecy ciężaru żadnego jeszcze nie zwyczajnych. DorHipTur 91.

– Gurdziel jest wrzód, który się na języku czyni: na to weźmij w chustę łajno człowiecze świeże, przywiąż do wędzidła, i włóż koniowi w gębę, żeby żwał, przed obrokiem i po obroku po kilka godzin. DorHipTur 245.

– [...] wszelkie zwierzę mocne a duże gwałtu, musu abo bicia cierpieć nie chce, ale rychlej dobrą wolą i chęcią zniewolone bywa. DorHipTur 16.

– [...] im mężniejszy i dowcipniejszy koń, tem się mężniej gwałtowi sprzeciwia, a sprzeciwiając się mocuje się z siłami swemi, w którym abo członek który obrazi, nogę wywinie, żył nadtarga, abo też, co często bywa, wnętrza naruszy. DorHipTur 75.

– Wielki nie rozum ci pokazują, którzy źrzebce i gwałtem wielkim prędko je chcąc zniewolić, i jednakim sposobem otargiwają, za czem też abo prędko ochromią, abo mu naturę stargają, gdyż im mężniejszy i dowcipniejszy koń, tem się mężniej gwałtowi sprzeciwia [...]. . DorHipTur 75.

– Źrzebiec który [...] na mosty bezpiecznie wbiegiwa, rowy, płoty rad przeskakiwa, rże, rad biega i do grania drugich pobudza, głowę w górę podniósłszy i ogon, nozdrzami gwiżdże, i ostrożnym jest [...] DorHipTur 72.

– Nie daremna ona przypowieść: Synaczek takuczki, jako i pan ociec, nie daleko jabłko od jabłoni padając. DorHipTur 32.

– Nie daremna ona przypowieść: Synaczek takuczki, jako i pan ociec, nie daleko jabłko od jabłoni padając. DorHipTur 32.

– Karmia zimie każdemu jest wiadoma: siano dobre, k'temu pszeniczna, jęczmienna słoma, to najzdrowsza, ba i z jarzyce nie najgorsza. DorHipTur 57.

– W karmie z razu źrzebcom owsa gołego wystrzegać się dawać, bo nogi od niego puchną, ale sieczki jarzycznej abo pszennej, póki się na nim pracować nie będzie, hojnie przysypywać może. DorHipTur 74.

– [...] Jednotwórca [...] wyrzekł: Iżali dodasz koniowi mężności, abo okolisz szyję jego rżaniem? DorHipTur 6.

– [...] kawecan [...] bez którego kawalkator, jako matematyk bez kwadratu abo jeometra bez cyrkla i kompasu, nic począć w nauce swej nie może. DorHipTur 78.

– [...] potrzebna się zda pochwy jakie okrągłe [...] także i dla bezpieczniejszego siedzenia jeźdźcowego, którą zawsze kładąc i odejmując, bardzo łagodnie z koniem postępować trzeba, pogłaskiwając i potrzepywając ręką łaskawie, wsiadając i zsiadając. DorHipTur 91.

– Chcemyli tedy i samym wierzyć poetom, bez wątpienia, że koń jest najpierwsze zwierzę, którego po rozrządzeniu onego chaos a do postanowienia przywidzeniu, słońce dla swego biegu używało. DorHipTur 6.

– Na aperturę [lek]. Ta najczęsciej w pęcinie przypada, zwłaszcza gdy się koń tratuje, aboteż w strzelicy. DorHipTur 259.

– Ma być [ulica] brukowana równym kamieniem abo też cegłą, a obu stron w niej ku nogom końskim rynsztoki, dla ściekania wody i gnoju rządniejszego wymiatania. DorHipTur 81.

– [Jeźdźcy] Rozmaite na nos [koński] łańcuszki przyprawują dla umiarkowania noszenia głowy, pohamowania burzliwości końskiej i odjęcia jakiej krnąbrności, bądź urodzonej, bądź nałożonej. DorHipTur 77-78.

– Sadło końskie [...] najlepsze na wyprawę rzemienia, bo się snać taka skóra wody nie boi. DorHipTur 14.

– Obawiać się nie trzeba, aby młode źrzebięta, słabe w kosteczkach jeszcze, obrażone od świerzop abo innych bystrych koni być miały gdy w osobnem stadzie chodzić będą. DorHipTur 53.

– Wędzidło otworzyste, z kotczą nogą, ze dwiema knflakami i z jednem kółkiem z nadworza po obu stronach, z łańcuszkiem na wierzchu kolczastym, otwiera wargi, i wnętrzą mięsistość odwraca, [...]. DorHipTur 166.

– Wędzidło otworzyste, ze dwiema gałkami wewnątrz ku językowi, z kotczą nogą, ścisłą wolność językowi dawa, [...], należy własnie koniom tureckim wysoko głowę noszącym. DorHipTur 164.

– Munsztuk dęty, otworzysty, z kotczą nogą, załamuje, wolność daje językowi, i wolne dzierżenie czyni; należy koniom dobrej gęby. DorHipTur 135.

– Z takiej [cisawej] sierści tedy końmi bardzo lekko postępować należy, ostróg w nauce nie używając [...]. DorHipTur 18.

– Wędzidło otwarte z gęsią szyją, z gruszkami opacznemi, wolność daje językowi, kark załamuje, karze dziąsła, i lekkie dzierżenie czyni. DorHipTur 161.

– Homerus dobremu koniowi cnoty od trzech zwierząt przybiera: Od wilka oczy, obżartość i moc w przedzie. Od liszki uszy małe i ostre, ogon długi i gęsty, chód podniosły, lekki i wdzięczny. DorHipTur 29.

– Gniazdo jaskółcze na proch spalone i i to pomaga, także i łupież wężowy na proch spalony, a zmięszany z lodowatym cukrem. DorHipTur 184.

– Maść na bardzo uporne sadno. Kup w aptece chrząszczów żółtych [...] stłucz je na proch w moździerzu, potem wziąwszy masła świeżego majowego [...] zmięszaj dobrze kopystką drzewnianą [...]. DorHipTur 217.

– O zatretowaniu [...] Weźmij owczych bobków, oleju lnianego, octu twardego, majowego masła, utłukszy babki rozpuść [...] rozmażże ją na chustę, a tem nogę i zatret obwini. DorHipTur 241.

– O zatretowaniu [...] Weźmij owczych bobków, oleju lnianego, octu twardego, majowego masła, utłukszy babki rozpuść [...] rozmażże ją na chustę, a tem nogę i zatret obwini. DorHipTur 241.

– Maść na bardzo uporne sadno. Kup w aptece chrząszczów żółtych [...] stłucz je na proch w moździerzu, potem wziąwszy masła świeżego majowego [...] zmięszaj dobrze kopystką drzewnianą [...]. DorHipTur 217.

– Według tego tedy gdzie kto stada chowa, niech i niebo i pastwiska ma na baczeniu, a zwyczajem się, który za naukę stoi, rządzi. DorHipTur .

– Abowiem jeżeli bakałarze szkolni rozumnego człowieka slabizować [!] uczący poważeni bywają, nie mniej zaiste jeśli nie więcej, ci którzy z niemem bydlęciem, do boju, do prace i do wszelakich krotochwil nader potrzebnem, kłopotliwe w ćwiczeniu swe zabawy trawią. DorHipTur 90.

– [Tatarzy] majętności i rzeczy swych ruchomych jakichżekolwiek na grzbieciech własnych nie nosili, ale rychlej na koniech: bo włóczyć się abo uchodzić pieszemu z ruchomemi rzeczami pewnie nie sporo [...]. DorHipTur 10.

– Obmywszy wodą ciepłą z zioły jakiemi pachnącemi warzoną, wysusz go [stadnika], i prześcieradłem i guniami przykryj [...] nie ruszając go do prace. DorHipTur 41.

– Maiąc w ręku co ślicznie pachnącego by nie wiem jako rozgniewanego i srogiego konia łacniuchno uspokoi i do siebie skłoni. DorHipTur 12.

– Wędzidło proste, z gałek napiłowanych, na kształt paciorków, pochodzistych ku środkowi, z łańcuszkiem paciorkowatym nasiekanym na wierzchu, zatrzymywa język, pianę mnoży. DorHipTur 167.

– Nie daremna ona przypowieść: Synaczek takuczki, jako i pan ociec, nie daleko jabłko od jabłoni padając. DorHipTur 32.

– Przemieniać koniowi miejsce ćwiczenia, raz takie drugi raz owakie, równe i nierówne, pochodziste, pagórkowate, padołkowate abo i przemięszywane obierać. DorHipTur 116.

– Potrzeba świerzopy z młodym płodem odpędzać na miejsca pagórkowate, przytwardsze, i przednie suche. DorHipTur 55.

– Przemieniać koniowi miejsce ćwiczenia, raz takie drugi raz owakie, równe i nierówne, pochodziste, pagórkowate, padołkowate abo i przemięszywane obierać. DorHipTur 116.

– Ogonem wierzgającemu Koniowi, wadę odejmować musi, jeśli jest bardzo łechliwy, bez ostróg na nim jeżdżąc, [...] i palcatem nie zacinając po miejscach przykrych, przywięzując rzemyczkiem rzępię u ogona w kawalkowaniu mimo puzdro do popręgu siodłowego. DorHipTur 115-116.

– Zawsze w każdem z razu stępią, potem kłusem zaczynaj, w pośrodku czynienia często odpoczywaj, ręką i lacatem ogłaskiwaj, traweczki po trosze dłonią podając do gęby. DorHipTur 98.

– Maść czyszczącz [...] Hałun też palony rane wysusza, i dziwe mięso trawi. DorHipTur 216.

– K'temu też - śmiałości wielkiej i dowcipu do nauki, a czego się nauczą długo [konie] pamiętliwe,wszakoż karania zbytniego niecierpliwe. DorHipTur 16.

– Zostawmyż [białego konia] tedy tym, którzy w papierowych trzewiczkach chodzą, a pracy nie podnosząc, dostatki mają: jako królom i książętom; żołnierzowi lepszy gniady. DorHipTur 20.

– Świerzb, wozgrzywość, żaba, mucha, krzczyca, wilk, strupy. Te różne parchu przezwiska przypadają [...] ze krwie zapalonej ostrej, zepsowanej od żółci jadowitej a słonej. DorHipTur 223.

– Wprzód gdy taki parch na koniu postrzeżesz, tedy one miejsca rozpalonem żelazem z nienagła pozży, a przyłóż chleba rzanego z solą, [...] potem wziąwszy on chleb, posyp grynszpanem gęsto. DorHipTur 225.

– Munsztuk zupełny hiszpański [...] pożyteczny jednak jest do jazdy po mieście, koniom albo raczej parepom wolnym [...] czyni smaczne dzierżenie, nóg podnoszenia i ozdobnego chodzenia nakłada. DorHipTur 158.

– Miara jednak pospolita każdego wędzidła na konie średniego wzrostu ma być w szerokości na dłoń i na palec wielki, ale na parepki małe i na kursyry abo badawije wielkie, według miary gęby onych. DorHipTur 126.

– Szopa [...] i dla chędożenia koni czasów zwłaszcza parnych, i dla kowania przestronnego wielce pożyteczna. DorHipTur 83.

– pism boskich DorHipTur 3.

– Stawu zwinienie. Naciągnij nogę zwinioną zaś jako była, żeby aż w staw znowu wpadła, a obłóż zarazem staw naruszony tą maścią: Oliwy, octu, miodu, tłuczonej pacyny, to wespół umięszaj z octem i grzej, a na modry płat namazawszy, obwiąż dużo. DorHipTur 238.

– Boć zaiste szpetna rzecz bardzo, gdy nierząd i nieochędostwo w stajni, abo gdy munsztuki, kawecany, siodła za końmi właśnie jako w jakim kramie wiszą, a po kąciech i na widoku widły, miotły, płaty, gębki różno rozrzucane leżą tam, gdzie oko i pańskie i ludzi obcych ustawnie się przemija, a pospolicie dla zabawki i goście gospodarze do stajen swoich radzi wodzą, konie pokazując. DorHipTur 83.

– Uwarz w ocie [!] korzenia podróżnikowego, przyłóżże k'temu starego sadła, a na modrym płacie przywiń ciepło. DorHipTur 239.

– [...] same zioła borowe pochodząc z ziemie wielce suchej [...] sam rozum ukazuje, że żadnej dobrej karmi wątluchnemu młodemu żołądkowi dać nie mogę. DorHipTur 55.

– Przemieniać koniowi miejsce ćwiczenia, raz takie drugi raz owakie, równe i nierówne, pochodziste, pagórkowate, padołkowate abo i przemięszywane obierać. DorHipTur 116.

– Przemieniać Koniowi miejsce ćwiczenia [...] A zastanawiać abo zadzierżywać ile się razów zdarza na pochodzistem nieco miejscu, abo pod górką potrzeba. DorHipTur 117.

– [...] żeby [koń] był rogu czarnawego, szerokiego, pochodzistego, zewnątrz żłobkowatego; piętki wysokiej. DorHipTur 30.

– [...] aby na stajni nie zgnuśniał [stadnik], i do miłości pochopniejszy był [...] także i zbytnia rozkosz lenistwo płodzi, [...] masz go kazać przejeżdżać do prace wielkiej nie mając. DorHipTur 39.

– Koń, który jądra małe ma, abo one w się rad wciąga i kryje, bywa pochopnym do wszytkiego, rączym i barzo długo żyjącym. DorHipTur 28.

– Wszakoż to pociągiwanie skóry i popuszczanie najpewniejszym znakiem być może na wierzchu głowy, między uszyma na samym czubie i na policzkach. DorHipTur 61.

– Radziłbym tedy, aby każdy możny gospodarz na dwojgu i trojgu miejsc nie podalekich od siebie stado chował, to jest w jednem świerzopy, a te już odchowane. DorHipTur 53.

– Kiedy z hardości [koń] susy czyni, miece się, i nie chce iść w przystojną miarę, tedy mu popuść rześko, do czwału przymuś dobrego, zacinając i głosem pogrożywając, aż podmorzywszy poprzestanie. DorHipTur 108.

– Ten koń przy dziwnych wyćwiczeniach swych te cnoty ku wierzeniu ledwo podobne miał, że sam wolno puszczony, widząc zbrojnego chłopa, ku niemu się miał, kąsając zęboma, zadem i przodem bijąc [...]. DorHipTur 21.

– Gniady każdy z natury podobny do biegu długo trwającego, do skoków i do wielkich prac przychylny. DorHipTur 17.

– Jak [koń] ku śniegowi, białością podobny, bez żadnej zmazy, tak też i Król i Książę czystego sumnienia, szczerości, sprawiedliwości całej i bez nagany być ma. DorHipTur 19.

– Zrzebię w żywocie świerzopy leżąc, jako które nogi złączone miewa, a jako się rodzi, tak też według tego białe bywają; a iż się wespół w żywocie być nauczyły, podobieństwo ztąd biorą, że w chodzeniu i biegu rado się podobne swemu podobnemu łączy, zkąd z przyrodzenia przeplatywając nogami, nieszczęsne a niespodziewane szwankowanie przypada. DorHipTur 25.

– Potrzebna się zda pochwy jakie okrągłe [...] także i dla bezpieczniejszego siedzenia jeźdźcowego, którą zawsze kładąc i odejmując, bardzo łagodnie z koniem postępować trzeba, pogłaskiwając i potrzepywając ręką łaskawie, wsiadając i zsiadając. DorHipTur 91.

– ...masztalerskiego oka pilnującego trzeba ustawnego z pogrożeniem i okrzykiem, gdyby się koń z drugim waśnił abo spokojnie stać nie chciał. DorHipTur 82.

– Kiedy z hardości [koń] susy czyni, miece się, i nie chce iść w przystojną miarę, tedy mu popuść rześko, do czwału przymuś dobrego, zacinając i głosem pogrożywając, aż podmorzywszy poprzestanie. DorHipTur 108.

– Wprawnego już dobrze konia [...] przywodzić na ostatek przynależy do ściślejszego biegania, nie tylko zabawom krotochwilnym towarzyskim, gonitwom przedniejszym, ale i pojedynkowym, a ścisłym bitwom, w miejscach niebezpiecznych przypadającym. DorHipTur 104.

– W otworzoną rankę przemywszy octem, jako pierwej z solą natłucz zagawiec, to jest pokrzywek z solą, abo ziela, co je zowią dziewanna, a napchaj w nię i odnawiaj co raz. DorHipTur 242.

– Weźmij olejku terpentynowego łótów 6, olejku liliowego łótów 4, olejku rumiankowego, dialtyi[...] olejku z liszki warzonego łótów 4, olejku pokrzywnego łótów 8, zmięszaj, a tem namazuj. DorHipTur 209.

– Bardela jest siodło [...] z jednym popręgiem na wierzchu siodła przez wsiedzenie zaciągnionym, bez strzemion, popiersia i pochew. DorHipTur 77.

– Munsztuk zupełny hiszpański nakształt adziamskiego, [...] tego munsztuka dla kształtu, do stroju adziamskiego używają, względem krotochwil raczej, aniżeli z potrzeby. DorHipTur 158.

– Strzemiona na dużych sowitych puśliskach u siodeł, abo mają być równe obie, abo prawe na palec dobry krótsze nad lewe, dla raźniejszego siedzenia i władania kopiją i bronią, gdy tego potrzeba przynosi. DorHipTur 92.

– W bok jednak stajni [...] komor potrzeba rządnych dla [...] chowania rzeczy i pościeli masztalerskich, mioteł, wideł, taczek, łopat, cebrów, wiader i inszych potrzeb. DorHipTur 83.

– Ma też być miejsce obierane dla stajni, gdzieby powietrze dobre, wolne, a nie zacieśnione od smrodów było [...]. DorHipTur 79.

– Strzemiona na dużych sowitych puśliskach u siodeł, abo mają być równe obie, abo prawe na palec dobry krótsze nad lewe, dla raźniejszego siedzenia i władania kopiją i bronią, gdy tego potrzeba przynosi. DorHipTur 92.

– A napój czasu przypuszczania, i z 10 dni potem taki być ma: Wziąwszy wody pięknej, strzegąc aby zimna nazbyt nie była, w zimne zwłaszcza czasy, przymięszać trochę mąki pszennej i miodu praśnego, aby się jedno zamąciła a osłodziła trochę, tę dawać pić poranu i wieczór do woli; k'temu jeśli zimno, w łazience jakiej, jeśli zaś ciepło, na słońcu wodą z mydłem go przemywając z ługiem, z rumnem, z miętką, z piołunkiem, z bylicą, abo z innemi pachniącemi ziołami warzoną, także nozdrza i jądra winem białem abo octem przemywając, gdyż dziwnie lubi koń pachniące rzeczy. DorHipTur 39-40.

– Weźmi rumnu garści cztery, piołunku garści dwie, głogowych rózek garści dwie, szczawiu garści trzy, barszczu garści trzy, mięty garści dwie, ruty garści dwie. DorHipTur 40.

– Weźmij olejku terpentynowego, łótów 6, olejku leliowego łótów 4, olejku rumiankowego, dialtyi, każdego po łócie 1, olejku z liszki warzonego łótów 4, olejku pokrzywnego łótów 8, zmięszaj, a tem namazuj. DorHipTur 209.

– A napój czasu przypuszczania, i z 10 dni potem taki być ma: Wziąwszy wody pięknej, strzegąc aby zimna nazbyt nie była, w zimne zwłaszcza czasy, przymięszać trochę mąki pszennej i miodu praśnego, aby się jedno zamąciła a osłodziła trochę, tę dawać pić poranu i wieczór do woli; k'temu jeśli zimno, w łazience jakiej, jeśli zaś ciepło, na słońcu wodą z mydłem go przemywając z ługiem, z rumnem, z miętką, z piołunkiem, z bylicą, abo z innemi pachniącemi ziołami warzoną, także nozdrza i jądra winem białem abo octem przemywając, gdyż dziwnie lubi koń pachniące rzeczy. DorHipTur 39-40.

– Abyś tedy onego od tego wystrzegł, uczyń tak: odjąwszy już stadnika, po rozprawie, znowu podkować go kazać, a nie mieszkając takie mu mycie nagotować: Weźmi rumnu garści cztery, piołunku garści dwie, głogowych rózek garści dwie, szczawiu garści trzy, barszczu garści trzy, mięty garści dwie, ruty garści dwie. DorHipTur 40.

– O puchlinie w nogach [...] parzenie uczyć takie: Weźmij rumieniu, bylice, kurzego ziela, warz w ługu abo w occie, a naparzaj tem nogi: a po parzeniu coraz ususzywszy, okładaj mąką grochową [..]. DorHipTur 227.

– Bo iż gorącego przyrodzenia jest [koń] chłodzących rzeczy bez pochyby potrzebuje. DorHipTur 11.

– Drugie odchowywanie jest, wolno stadnika [konia] puszczając w stado, abo do kupy w ogrodzisku, ale mi się takie namniej nie podoba. Albowiem jako mierna Wenus, zwłaszcza próżnującemu, jest rzecz bardzo potrzebna do zdrowia, żeby się nasienie w krew zasię i w sytość nie obracało; tak też zbytnie onej zażywanie, mocy i ciepłości przyrodzonej umniejsza, i wszystkie żyły zwątla, ztąd siła potrzebnej wilgotności ciału ujmuje. DorHipTur 43.

– Bakałarze szkolni rozumnego człowieka slabizować uczący poważeni bywają. DorHipTur 90.

– Rupie i glisty w jelitach. [...] Weżmij pół funta oleju lnianego, biedrzeńcu tłuczonego zielonego i trteczy, pospolu usmaż w panwi, a ostudziwszy kładż koniowi w nozdrze. DorHipTur 210.

– Maść, którą mazać czasu febry. Weźmij róży funt jeden, oliwy starej funtów dwa, octu dobrego półtora funta, tłustosza, to jest kurzej nogi, mięty, ruty po funcie; te zioła stłukszy, warz z octem i z oliwą, aż wywre wilgotność. DorHipTur 199.

– Tranek chłodzący. Weźmij saletry [...] soku z ziela, które zowią tłustoszu ogrodnego [...] wina kwartę białego reńskiego abo francuskiego, jajec. DorHipTur 249.

– Tranek chłodzący. Weźmij saletry [...] soku z ziela, które zowią tłustoszu ogrodnego [...] wina kwartę białego reńskiego abo francuskiego, jajec. DorHipTur 249.

– Zostawmyż [białego konia] tedy tym, którzy w papierowych trzewiczkach chodzą, a pracy nie podnosząc, dostatki mają: jako królom i książętom; żołnierzowi lepszy gniady. DorHipTur 20.

– [...] z strony istności samej osoby, na taki [koniuszego] urząd potrzeba upatrować i obierać człowieka umysłu i ciała zdrowego, wiernego, trzeźwego, czytać i pisać umiejętnego [...]. DorHipTur 86.

– O czáśie przypuszczánia koni, á vchowániu świerzop, y rozeznániu będzieli zrzobek czyli kláczká DorHipTur 5.

– Na plec i na inne członki schniące. Weźmij jałowcowych jagodek, korzenia lubczykowego, a łoju gniłego, masła niesolonego, utłucz wszytko miałko, a wespół usmaż, tem pomazuj miejsce schnące do tygodnia. DorHipTur 207.

– Ten koń przy dziwnych wyćwiczeniach swych te cnoty ku wierzeniu ledwo podobne miał, że sam wolno puszczony, widząc zbrojnego chłopa, ku niemu się miał, kąsając zęboma, zadem i przodem bijąc [...]. DorHipTur 21.

– Munsztuk dęty, otworzysty, z kotczą nogą, załamuje, wolność daje językowi, i wolne dzierżenie czyni; należy koniom dobrej gęby. DorHipTur 135.

– Munsztuk otworzysty z gęsią szyją, ze dwiema tłuczkami z czanką krótką, esowatą, ussarską - daje wolność językowi wargi subtelne otwiera, pod się łamie, koniowi wolnej gęby zejdzie się. DorHipTur 157.

– Ma też być miejsce obierane dla stajni, gdzieby powietrze dobre, wolne, a nie zacieśnione od smrodów było [...]. DorHipTur 79.

– Munsztuk zupełny hiszpański [...] pożyteczny jednak jest do jazdy po mieście, koniom albo raczej parepom wolnym, dobrej i postanowionej gęby, załamuje, i czyni smaczne dzierżenie, nóg podnoszenia i ozdobnego chodzenia nakłada. DorHipTur 158.

– Jednakże określić osobę i sposób kawalkatora, nie zda mi się choć na krótce opuścić. Pragnę tedy osoby umysłu wesołego, wolnego, cierpliwego, subtelnego, statecznego i pilnego, naturę końską upatrującego, ostrożnego i czułego: czytać, pisać przynajmniej, abo i rysować po części umiejącego, nie furyata, nie pijanicę, nie ospalca. Ciała k'temu nie ścierwistego ani wróblego, urody średniej, członków zdrowych, chybkiego, pracowitego, konie i tę naukę z natury nie z musu, nie dla zysku jakiego uprzejmie miłującego, acz inszych cnót człowiekowi dobremu przynależących nie odrzucam, te tylko pomieniam, które właśnie do nauki przynależą. DorHipTur 89.

– Liście kapuściane z piwem a z otrębami pszennymi dobrze rozwarzone, wyciąga ból i ulżywa żyłom suchym. DorHipTur 260.

– Maść odwilżająca i ból wyciągająca. DorHipTur 251.

– Weźmij rzepy, naskrob jej nożem, a tak surową obwiń członek, abo nogę bolącą raz i kilka, wnet ból wyciągnie. DorHipTur 260.

– Munsztuk zupełny hiszpański nakształt adziamskiego, [...] tego munsztuka dla kształtu, do stroju adziamskiego używają, względem krotochwil raczej, aniżeli z potrzeby. DorHipTur 158.

– Munsztuk zupełny hiszpański nakształt adziamskiego, [...] tego munsztuka dla kształtu, do stroju adziamskiego używają, względem krotochwil raczej, aniżeli z potrzeby. DorHipTur 158.

– Rupie i glisty w jelitach. [...] Weżmij pół funta oleju lnianego, biedrzeńcu tłuczonego zielonego i trteczy, pospolu usmaż w panwi, a ostudziwszy kładż koniowi w nozdrze. DorHipTur 210.