Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Szymon Starowolski
StarPopr 1625 oryginał
Poprawa Niektorych obyczaiow Polskich potocznych. Wszelkiego stanu y condicyey ludziom wielce potrzebna. Przez iednego Szlachcica Staropolskiego kwoli dobru pospolitemu napisana

http://mbc.malopolska.pl/Content/82914/index.djvu, https://bc.bdsandomierz.pl/dlibra/publication/1996/edition/1938/content
Odnotowano 273 cytatów z tego źródła
– Pierwey oyczysty ubior boki nasze okrywał/ teraz iedwabiow/ aksamitow/ złotogłowow. etc. lada u kogo pełno. StarPopr 121.
patrz: AKSAMET, AKSAMIT, AKSAMIT, JAKSAMIT
– W trunkách drogich/ iáko są/ winá/ máłmázyie/ álákánty/ muszkátelle/ etc. y wszelki zbytek w káżdym stánie [...] ostro pohámowáć. StarPopr 124.
patrz: ALAKANT, ALAKANT, ALEKANT, ALIKANT, ALKANT
– Krol Antigonus, máiąc ná bieśiedźie Hetmány/ Rotmistrze y Dworzány swoie/ wezwał też był ná tę biesiádę y Euripidesá Poetę/ ktory by kąská Dworskich sztuk nie vmiał/ ále też był Syllenus Alcibiádesow. StarPopr 79-80.
patrz: ALCYBIADESOWY, ALCYBIADESÓW
– SIlleny Alcibiádesowe Pisárze Greccy/ zowią te ludźi ktorzy z twarzy nieznáczni będąc/ wielkie cnoty y dáry wewnątrz pokrywáią/ iákich ludźi iest niemało: y pospolićie káżdy dobry/ vczony/ pobożny człowiek táki StarPopr 77-78.
patrz: ALCYBIADESOWY, ALCYBIADESÓW
– Epimenides zwykł był sobie potráwę iákąś/ ktorą Alimen zwano/ z pewnych zioł przypráwowáć, ktorey skosztowawszy raz/ cáły tydzień nie iadł. StarPopr 26.
patrz: ALIMEN
– Poki Perska Monárchia/ Assyriyska/ Grecka/ Rzymska cnotą się rządziły/ poty trwáły/: skoro odstąpiły cnoty/ záraz upadły/ á zátym iáko wszytkie miástá/ ták y ludzie. StarPopr 16.
patrz: ASYRYJSKI
– Diomedes Wymowcá Atheński powiedział Krolowi Pfilipowi, kiedy Atheńskie woyska w Ceronei poráziwszy, od rádosci Sie upiwszy, z wieźniow się pośmiewał. StarPopr 84.
patrz: ATEŃSKI
– U wielu nászych stárców, nie iest śiwizna znákiem rozumu, ále lat Stárych: zá czym też sobie od młodych powinną uczćiwość Athenską utrácili, wystepkami y abytnią swawolą. StarPopr 85-86.
patrz: ATEŃSKI
– Tákowey zbytniey wolności/ Bogu y rozumowi się sprzeciwiáiącey/ po więtszey części szeroko drzwi otworzyłá wylęgła z gniazdá piekielnego przeszła Konfederácya/ ktora nic inszego nie byłá/ iedno Asylum ludzi boiázni Bożey y wstydu niemáiących/ iásne zwierzchności y urzędu znieważenie/ woyną domową/ y ná rebellią wytrębowánięm/ zgwałceniem praw y máiętności znisczeniem. StarPopr 9.
patrz: AZYL, AZYLUM
– Rzeczesz: ná toć robię/ ábym dobrze iadł y pił: bá brácie/ nie ná to cię Bog stworzył/ ábyś dobrze iadł y pił/ ále żebyś mu służył. StarPopr 125.
patrz: BA
– Którzy [słudzy] żadnego baczenia ná páńskie niedostatki/ y niewczásy nie máią/ záwsze do upadku y do utrat pánom pomagáią. StarPopr 96.
patrz: BACZENIE
– Iesli się też lepiey upiia [sługa]/ lepiey wadzi/ márnie utraca/ Páná nie pilnuie [...] iákoż tu baczenie być má ná táką służbę? StarPopr 94-95.
patrz: BACZENIE
– Łágodnie, pięknie, bácznie, wyrozumiánie roskázać, á náuczyć, y ieśli potrzebá głaskáć, y folgowáć, raz y drugi powiedzieć mu [słudze] trzebá. StarPopr 94.
patrz: BACZNIE, BACZNO
– Z tąd tedy káżdy báczny/ łácno obáczyć może/ że nie záwsze/ niezrázu też wyskákowáć trzeba/ kiedy kto ná rękę z desperáciey wyzywa. StarPopr 109.
patrz: BACZNY
– Człowiekowi bácznemu, nie przystoi wtrącáć się do káżdey potrzeby/ á ná osobności żyć, wielka pociechá. StarPopr 117.
patrz: BACZNY
– Wszędzie pan przed sługámi przodkuie [...] iáko y ztąd báczyć snádnie/ iż Pan chowáiąc sługę szláchcicá/ nie zdeymuie przed nim czapki. StarPopr 92.
patrz: BACZYĆ
– W kożuszku kiedybyś wszedł do łáźniej, śmialiby się z ciebie: á w tym się nie baczymy, że to dáleko śmiesznieysza rzecz we zbroi przyśdź ná biesiádę, niż do łáźniey w kożuszku. StarPopr 63.
patrz: BACZYĆ SIĘ
– A żeć się ludzie czásem kłániáią/ tedyć tego dla twoiey poczciwości nie czynią/ ále że się ciebie iáko psá wściekłego boią. StarPopr 31-32.
patrz: BAĆ, BAĆ SIĘ, BOIĆ SIĘ, BOJAĆ SIĘ
– Dziwna rzecz, iáko się tym ludzie pobłaźnili, że kiedy ledá kto rzecze: Wynidź/ iákoś dobrey mátki syn/ a biy się ze mną/ że się boią nie wyniśdź/ by tym złey mátki synowie nie zostáli. StarPopr 107.
patrz: BAĆ, BAĆ SIĘ, BOIĆ SIĘ, BOJAĆ SIĘ
– Jako się nie wstydzicie, gdy iuż barwę śmiertelną y kościelną, to iest, siwizny y ostatniey koszule cechę na sobie nosicie? StarPopr 86.
patrz: BARWA
– Ale się onych Grubarzow trzeba strzedz/ ktore niektorzy częstuią/ y przy sobie bawią/ za to że ie chwalą. StarPopr 82.
patrz: BAWIĆ
– Szlachcicowi Polskiemu kupiectwem się bawić rzecz nieprzystoyna. StarPopr 134.
patrz: BAWIĆ SIĘ
– Ani mowić/ ani myślić o lekkich rzeczach Senatorowi przystoi/ ani się ludźmi lekkimi bawić. StarPopr 83.
patrz: BAWIĆ SIĘ
– W miástách wielkich/ miiáiąc rádźieckie y kupieckie żony y corki/ vyrzysz y kráwczową/ bednarkę/ szewcową/ etc. ábo ich corki w sobolách [...]. StarPopr 123.
patrz: BEDNARKA
– Ináczey Kromer mowił, y czynił, ktory też był Posłem do Papieżá, przed tym trochę wysszey postánowionym. Ten bowiem kiedy iuż Poselstwo odpráwił, y godnością, y státecznością swą Papieżowi się był bárzo upodobał, kazał mu o łáskę iáką siebie prosić, co Beneficiámi zową. StarPopr 84.
patrz: BENEFICJUM
– Krzywdy/ despekty ludziom czyniąc/ nie człowiekiemeś ale bestyą. StarPopr 31.
patrz: BESTIA
– W rzece topili [Szkoci] onego Szkodczę Rzeczypospolitey/ iáko więc bestye szálone topimy. StarPopr 131.
patrz: BESTIA
– W tym rzemiesle [..] nie widzę mężnych/ uczonych/ pobożnych y cnotliwych ludzi/ ále Zydy omierzłe/ kupce bezbożne. StarPopr 102.
patrz: BEZBOZNY, BEZBOŻNY, BEZBOŻNY
– Łákomi [...] lichwę niezwyczáyną biorąc/ pieniądze bezbożnie zbieráią/ do skrzyń niedobytych chowáiąc. StarPopr 101.
patrz: BEZBOŻNIE
– Kto bez wstydu sam się swemi bezdrożnemi sposoby wdziera [na urzędy]/ nie dla czego inszego to czyni/ iedno żeby swoiey dumie/ y swemu łákomstwu wygodził. StarPopr 147.
patrz: BEZDROZNY, BEZDROŻNY, BEZDROŻNY
– Kto ná urząd iáki ábo dostoieństwo/ bezdrożnie wchodzi/ musi swego zysku szukáć: uczciwości zápomniawszy. StarPopr 146.
patrz: BEZDROŻNIE
– Ná godność y urzędy bezdrożnie/ to iest/ przemysłem czásem nie swoim/ sztukámi/ ábo przez podárki wstępuią. StarPopr 145.
patrz: BEZDROŻNIE
– Ia wam záś wszytkim/ co się ták bezdrożnie ná urzędy/ y godności wdzieracie/ mowię: Strzeszcie się/ byście szukáiąc ziemie/ niebá niestrácili. StarPopr 148.
patrz: BEZDROŻNIE
– One bezecne Konfederácye/ náKrolá/ ná Kápłaná/ ná Miástá y kmiotki ubogie/ bywáłysz kiedy? StarPopr 131.
patrz: BEZECNY, BEZECNY, BEZECZNY
– O szaleństwo násze, o rozumie bezrozumny. Da kto pięćdziesiąt potraw, da on tyle troie, Ty go upoisz, á on y woznice twoie. StarPopr 57.
patrz: BEZROZUMNY
– Záiste nie tylko droga y nieprzepłácona rzecz iest dobry przyiaciel/ ále też bárzo rzadka y trudna ku nálezieniu/ ktorego iáko Menander mowi/ ná biesiedzie/ áni v kuflá nie naydziesz... StarPopr 33.
patrz: BIESIADA, BIESIADA, BIESIEDA
– Jest też v Plutárchá osobliwa o tym rzecz Solonowá/ w Książkách/ ktore przezwał Biesiády siedmi Mędrcow. StarPopr 26.
patrz: BIESIADA, BIESIADA, BIESIEDA
– Mowi ociec do syná w Komedyey v ktoregoś Poety. O synu/ ze złymi ludźmi niechcę ábyś się miał ná drodze potykáć: A my zniemi biesiády stroić, czty ná nie spráwowáć/ im vsługowáć/ y ich chłopom y szkápom się wyrządzać mamy? StarPopr 111.
patrz: BIESIADA, BIESIADA, BIESIEDA
– [...] máiąc w tey zacney koronie godność Biskupią y Senatorską/ wnosisz w dom swoy świátłość znáczną nieśmiertelney sławy. StarPopr VII.
patrz: BISKUPI
– Zebrał [Katylina] woysko z tákichże iáko y sam był, Nákoniec zwiodł bitwę, á iáko Bog chciał, przegrał. StarPopr 55.
patrz: BITWA
– [...] bliższy przecie swoy/ niż cudzy/ zwłaszczá gdy ták/ czásem y lepiey zapłáci/ niż Cudzoziemiec. StarPopr 143.
patrz: BLISKI
– Nie dziw że Philosophia zá błazeństwo/ Philosophy zá błazny u tych/ ktorym dobrzy ludzie widzą się błáznowie/ á Cnoty błazeństwá. StarPopr 10.
patrz: BŁAZEN, BŁAZEN, BŁAŻEN
– Tákby też mogł tákiemu Senatorowi kto drugi to powiedzieć: A nie sromże cię Persow błazná/ ábo podłego człowieká osoby nosić/ ponieważ ná cię Fortuná Senatorską włożyłá? StarPopr 85.
patrz: BŁAZEN, BŁAZEN, BŁAŻEN
– A więc to błázeństwá vczy Philosophia? StarPopr 11.
patrz: BŁAZENSTWO, BŁAZEŃSTWO, BŁAZEŃSTWO, BŁAŻEŃSTWO
– Rozdział III. Philosophia cnoty vczy. Nie dziw że Philosophia zá błazeństwo/ Philosophy zá błazny v tych, ktorym dobrzy ludzie widzą się błaznowie/ á Cnoty błazeństwá. StarPopr 10.
patrz: BŁAZENSTWO, BŁAZEŃSTWO, BŁAZEŃSTWO, BŁAŻEŃSTWO
– Pospolite mniemánia ludzkie záwodzą nas w błąd/ y prawdy nam doyźrzeć nie dádzą. StarPopr 42.
patrz: BŁĄD
– Cnotliwy człowiek [...] poiázdy tákie sobie opátruie y obmysla/ iákich przyrodzenie y stan iego potrzebuie/ nie iákich chcą po nim ludzkie popsowáne obyczáie/ y od rozumu y od przyrodzenia dáleko w błąd záwiedzione. StarPopr 118.
patrz: BŁĄD
– Ani to iest prawdá/ co ludzie mowią áby rozum błądził/ ále głupstwo błądzi. StarPopr 12.
patrz: BŁĄDZIĆ
– [Ci, którzy nieuczciwie dochodzą do zaszczytów, stanowisk] Nie Páńskiego/ nie Rzeczyposp. pożytku y dobrá/ ále swego szukáią/ sámi się bogácząc/ á Rzeczposp: ubożąc. StarPopr 145-146.
patrz: BOGACIĆ SIĘ
– Gdy zásię kto sam się prętko pánoszy/ y rychło bogácieie/ á máiętność Páńska/ y dobro pospolite ginie [...] tám iuż znać ze go miłość do pożytkow własnych więcey niż do Páńskich/ y dobrá pospol: przeciąga. StarPopr 147.
patrz: BOGACIEĆ
– On Zołnierz Stáropolski [...] bogáctwy gárdził/ o roskoszy niedbał/ gwałt sobie práwie czyniąc. StarPopr 130.
patrz: BOGACTWO, BOGACTWO, BOGACZTWO, BOGASTWO
– Nie wiem/ powiáda [Sokrates]/ iáko iest sczęśliwy [król perski]/ przypisuiąc żywot cnotliwy/ nie bogáctwu áni pieniądzom/ ále tylko sámey cnocie. StarPopr 16-17.
patrz: BOGACTWO, BOGACTWO, BOGACZTWO, BOGASTWO
– Mieszczánie y miástá będą bogátszy/ gdy się nie będzie ciągnął lud pospolity ná kosztowny ubior. StarPopr 126.
patrz: BOGATY
– Rzeczpospolita/ ktora się z domow szczegulnych/ miast/ miasteczek/ wsi y stanow Koronnych spaia/ bogátsza słáwnieysza [..] będzie. StarPopr 128.
patrz: BOGATY
– Pierwey oyczysty ubior boki násze okrywał/ teraz iedwabiow/ áksámitow/ złotogłowow. etc. ládá u kogo pełno. StarPopr 121.
patrz: BOK
– [Opilcy] W tym iedno trochę ulżenia w tych swych mękách/ y niewczásiech máią/ że w ten czás spią/ kiedy ich naybárziey boli [...]. StarPopr 23.
patrz: BOLEĆ
– Naprzod złości y niecnoty są tymi nászymi tyranámi/ ktore nam nad szyią stoią/ rozkázuiąc/ abysmy iedno to czynili/ co nam oni każą. Choć boli/ choć sromotá/ choć niebezpieczeństwo/ choć upadek bliski ztąd roście. StarPopr 15.
patrz: BOLEĆ
– Gorzey tedy y bolesniey krzywdę czynić/ niźli wziąć. StarPopr 45.
patrz: BOLESNO, BOLESNO, BOLEŚNIE, BOLEŚNIE
– Przetoż táka pomstá bárzo dobra y pożyteczna y ktemu pobożna/ á nieprzyiácielowi przedsię bárzo żáłosna y bolesna. StarPopr 49.
patrz: BOLESNY, BOLESNY, BOLEŚNY
– Ale złemu człowiekowi byś nábarziey w iákim kłopocie milczeć kazał/ żadnemi namowámi nie wybiiesz mu boleści z sercá/ áby wołáć/ áby włosow ná sobie tárgáć/ ábo sámego siebie y żywot swoy przeklináć niemiał. StarPopr 19.
patrz: BOLEŚĆ
– A pewnie że więcey iest rzeczy ktore nas strászą/ niźli ktore boleść czynią/ y więcey nas czásem mniemánie złey rzeczy/ niźli sámá zła rzecz trapi. StarPopr 44.
patrz: BOLEŚĆ
– Tákiż żywot y tákie dokonánie Aristokrátesá Misseńskiego podkáło/ ktory w gorączce hániebne boleści cierpiąc/ á nogi w zimney wodzie trzymáiąc/ sam na się wywoływał/ że to zá niecnoty swe cierpiał. StarPopr 18.
patrz: BOLEŚĆ
– [Złość] skoro do dusze przystąpi/ wnetże człowieká złego trápi/ tłucze/morduie/ płácz/ boleść nie zákrytą w nim czyniąc [...]. StarPopr 19.
patrz: BOLEŚĆ
– [...] występki są choroby y wrzody duszne/ ktore ustáwicznie człowieká chorego czynią/ y nie ledá mu boleści przyczyniáią/ y rychłą śmierć przynoszą [...]. StarPopr 77.
patrz: BOLEŚĆ
– co iest Bożego StarPopr 138.
patrz: BOŻY
– Powiádasz/ żebyś wolał gárdło dáć/ niż brody ábo wąsá zbyć. Czemu proszę? StarPopr 37.
patrz: BRODA
– Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.
patrz: BRONIĆ
– Ięzykiem się bronić nie ták przystoi mężczyznom iáko białymgłowom. StarPopr 48.
patrz: BRONIĆ SIĘ
– Nád to widzę, że te pułmiski są brzydkie: bo gdy chleb w ręce bierzesz/ nie vcierasz rąk: á skoro sięgniesz ręką w te rozmáite potrawy/ ták zárázem serwetą ręce ucierasz/ iákobyś się czego plugáwego dotknął. StarPopr 25.
patrz: BRZYDKI
– Iednego zástano á on zápala kościoł Diány w Ephezie/ ktory 220 lat wszytká Asia budowáłá. StarPopr 118.
patrz: BUDOWAĆ
– Tyránnowie/ kiedy chcą ludzi mordowáć [...] woły ábo konie miedziáne buduią. StarPopr 19.
patrz: BUDOWAĆ
– Piękna rzecz iest ludzkość [...] co Polacy máią z przyrodzenia/ y z obyczáiow narodu słowieńskiego: czego y po dziś wielkie są świádectwá w kráinách Bułgárskich iádąc do Konstántynopolá. StarPopr 52.
patrz: BULGARSKI, BULGARSKI, BUŁGARSKI, BUŁHARSKI
– Wnet oni mili prawdziwi przyiaciele burdę z sobą ztoczyli/ á iescze ią ten záczął/ ktory był one práwe przyiacioły ták hárdzie y ták bespiecznie miánował. StarPopr 34.
patrz: BURDA
– Drwá/ woski/ łoie/ skory do Cudzoziemcow wodą puszczáią/ landem wywożą [kupcy polscy] [...] Lásy ná popioły/ burtnice/ wańczosy rąbią. StarPopr 142.
patrz: BURTNICA
– Ludzie to bowiem nikczemni/ ktorzy [...] z ludzi do cnoty postánowionych w bydło się obracáią. StarPopr 27-28.
patrz: BYDŁO
– Dobry lekarz/ [...] się choremu niezprzeciwia w gorączce [...] A nie iedno zá chore y owrzedziałe wszytkie złe ludzie rozumie [...] ále im też tego nie przyznawa/ áby ludźmi byli/ máiąc tákie zá bydło/ ktorzy rozumu/ to iest/ nayprzednieyszey części człowieká/ nie máią. StarPopr 44.
patrz: BYDŁO
– Ia tym tego nie piszę/ ktorzy iáko bydło iedni zá drugimi chodzą. StarPopr 41.
patrz: BYDŁO
– Zá pożądliwością tylko iáko bydło idą/ co miło to czyniąc/ á wierzgáiąc ná to co boli. StarPopr 30.
patrz: BYDŁO
– Osobá człowiecza nie ma co z bydłem czynić/ z ktorych iedne są obżerne/ drugie okrutne. StarPopr 29.
patrz: BYDŁO
– Iáko [...] bydło żyć będziecie/ nie wiedząc gdzie iść/ co czynić/ y czego się trzymáć. StarPopr 12.
patrz: BYDŁO
– Czego u dźiśieyszych rozkosznikow nie naydźiesz/ ktorzy cáluczki dźień y więtszą część nocy iedząc piiąc márnie trawią [...]. StarPopr 22.
patrz: CALUCZKI
– Wszędzie pan przed sługámi przodkuie [...] iáko y ztąd báczyć snádnie/ iż Pan chowáiąc sługę szláchcicá/ nie zdeymuie przed nim czapki. StarPopr 92.
patrz: CAPKA, CZAPKA, CZAPKA
– Iáko się nie wstydzicie, gdy iuż bárwę śmiertelną y kościelną, to iest, siwizny y ostatniey koszule cechę ná sobie nosicie? StarPopr 86.
patrz: CECHA, CECHA, CYCHA, CZECHA, CZYCHA
– Niektorzy nie uważywszy dostátecznie mieyscá swego/ powinności y osoby swey/ gwoli záchowániu/ łápáią sobie ludzi ládá iákie cztámi/ piiáństwy/ tańcy/ ceklowániem/ utrátámi/ upominkámi/ rozmowámi/ y postępkámi niepożytecznemi. StarPopr 82.
patrz: CEKLOWANIE
– Y to iest cel y formá służenia pewna y utorowána/ cnotliwie służyć. StarPopr 94.
patrz: CEL, CEL, CYL, CZEL
– Pánowie kupcom [...] z tą kondicyą woły záprzedáią/ że ie zá gránice powinni przez sługę swego wystáwić/ y przez komory celne wolno cłá nie płacąc przeprowadzić. StarPopr 137.
patrz: CELNY, CELNY, CZELNY
– Nayprzednieysza y naycelnieysza część iego [człowieka] iest rozum. StarPopr 30.
patrz: CELNY, CELNY, CZELNY
– Gdy o iáką rzecz mniey ludzie dbáią [...] tym mnieyszą cenę miewa. StarPopr 126.
patrz: CENA, CENA, CZYNA
– Táką biesiádę wspomnináią też oni Poetowie/ z ktorey się woyna sprosna sstáłá/ ná ktorey siłá ich poległo/ ále nie ludzką biesiádá/ to iest Lápitow z Centaurámi/ ktorzy byli dzicy/ połowica koniá/ á połowicá człowieká. StarPopr 61-62.
patrz: CENTAUR, CENTAUR, CENTAWR
– W hácie policzywszy po złotemu od kázdego biorą [żołnierze]. StarPopr 132.
patrz: CHATA, CHATA, HATA
– Pánowie Mołoycy [...] zołd o ieden raz przepiwszy z domu ledwie wyszedszy/ to w ubogie chłopki/ własni Odrzychłopscy w ciągnieniu. StarPopr 130.
patrz: CHŁOPEK
– Wszytko to frászká/ gdy nie będzie pewny żołnierz ná gránicy. Czego teraz z wielką szkodą y sromotą nászą doznawámy/ nie mogąc się chłopstwu grubemu/ ták domowemu/ iáko y postronnemu odegnać. StarPopr 139.
patrz: CHŁOPSTWO
– Chłopstwo ktoremu się około roli/ rzemiesłá robić niechce/ woynę służy. StarPopr 134.
patrz: CHŁOPSTWO
– Pithágorás pospolitą drogą zákázował uczniom swym chodzić/ to iest pospolitego życia nászládowáć. StarPopr 41.
patrz: CHODZIĆ
– Przeto wiedząc dla czego Przodkowie nászy ustáwicznie z bronią chodzili, tey gotowości też używać mamy, iáko iey też oni używáli w polách, á nie w domu. StarPopr 63.
patrz: CHODZIĆ
– Y rozumieć y żyć mamy/ iáko máło ludzi rozumie/ y życie/ chcemyli w powinnościách nászych chodząc/ dobieżeć kresu sczęśliwego. StarPopr 42.
patrz: CHODZIĆ
– W przyrodzeniu tylko swym iáko w okowách chodzi [bestia]/ nie máiąc sámá siebie w swey mocy. StarPopr 13.
patrz: CHODZIĆ
– Ia tym tego nie piszę/ ktorzy iáko bydło iedni zá drugimi chodzą. StarPopr 41.
patrz: CHODZIĆ
– W nowym przymierzu nam zákázuią drogą bitą y przestroną chodzić/ powiádáiąc/ że táka ná zginienie prowádzi. StarPopr 41.
patrz: CHODZIĆ
– Tym to piszę/ ktorzy zá prawdą/ á zá rozumem/ iáko ludziom przystoi/ chodzić umyślili. StarPopr 41.
patrz: CHODZIĆ
– Boię się/ áby kto powieści nászych dla tego sámego do siebie przypuszczáć nie chciáł/ że daleko chodzą od mniemánia pospolitego. StarPopr 41.
patrz: CHODZIĆ
– Tákiż żywot y tákie dokonánie Aristokrátesá Misseńskiego podkáło/ ktory w gorączce hániebne boleści cierpiąc/ á nogi w zimney wodzie trzymáiąc/ sam na się wywoływał/ że to zá niecnoty swe cierpiał. StarPopr 18.
patrz: CIERPIEĆ
– Dobry mieszczce mucháier Turecki/ czámlet/ mucháier czwornitny/ sukienká czerwoná/ etc. ále iuż od sweywoli w miástách/ w czym pierwey máią chodźić/ nie wiedzą. StarPopr 124.
patrz: CZAMLET, CZAMLET, CZAMLOT, SZAMŁAT
– Dobry mieszczce mucháier Turecki/ czámlet/ mucháier czwornitny/ sukienká czerwoná/ etc. ále iuż od sweywoli w miástách/ w czym pierwey máią chodźić/ nie wiedzą. StarPopr 124.
patrz: CZWORNITNY
– [Złość] skoro do dusze przystąpi/ wnetże człowieká złego trápi/ tłucze/morduie/ płácz/ boleść nie zákrytą w nim czyniąc [...]. StarPopr 19.
patrz: CZYNIĆ
– [...] on Zołnierz Stáropolski [...] o roskoszy niedbał/ gwałt sobie práwie czyniąc/ nieukáiał się áż uczciwości dogodził [...]. StarPopr 130.
patrz: CZYNIĆ
– A pewnie że więcey iest rzeczy ktore nas strászą/ niźli ktore boleść czynią/ y więcey nas czásem mniemánie złey rzeczy/ niźli sámá zła rzecz trapi. StarPopr 44.
patrz: CZYNIĆ
– Pośle do dworu nie dla ćwiczenia w cnotę, ále dla sukniey áby ią sobie wysłuźył, á oycá o nákład nie przypráwiał. A ono lepiey było tę część, ktora nań po śmierći iego przypáść miáłá, zastáwić. StarPopr 76.
patrz: ĆWICZENIE
– Powiádasz/ żebyś wolał gárdło dáć/ niż brody ábo wąsá zbyć. Czemu proszę? StarPopr 37.
patrz: DAĆ
– Boię się/ áby kto powieści nászych dla tego sámego do siebie przypuszczáć nie chciáł/ że daleko chodzą od mniemánia pospolitego. StarPopr 41.
patrz: DALEKO
– [...] snaćbyś się iescze mniey lękáć mogł mieczá ná cienkim włosieniu nád głową uwiązánego, niźli chłopá głupiego, á ktemu iescze obżártego, ktory dáleko cienszy y słábszy rozum ma, niźli in Dámoklesow włosień. StarPopr 61.
patrz: DAMOKLESÓW
– Alexánder będąc przyrodzenia dobrych/ godnych/ uczonych ludzi świádom/ nie zgołá wzgárdził twarzą/ y obyczáymi grubemi według świátá Diogenesowemi [...]. StarPopr 79.
patrz: DIOGENESOWY
– Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.
patrz: DO
– Nic to nie było y siedm lat bez przestánku/ mroz/ zimno/ gorąco/ głod y insze trudy cierpiąc walczyć/ á to sobie zá nawiętsze bogáctwá poczytáć/ Kto się słáwy dobił. StarPopr 135.
patrz: DOBIĆ SIĘ
– [...] ięłá się szláchtá kupczyć [...] ták iż się ubogi człowiek w mieściech y po wsiách nie może przed nimi pożywić. Co rozumiey nie o tych/ ktorzy ná swoią potrzebę domową kupuią [...]. StarPopr 135-136.
patrz: DOMOWY
– naydziesz tákowych/ ktorzy urzędy wszytkie rádziby ciekáwością swoią ná się przyięli: nie dla tego/ áby Pánu i Rzeczyposp: służyli/ ále żeby dumie swey y łákomstwu dosyć czynili [...]. StarPopr 146.
patrz: DOSIĆ, DOSYĆ, DOSYĆ
– Pithágorás pospolitą drogą zákázował uczniom swym chodzić/ to iest pospolitego życia nászládowáć. StarPopr 41.
patrz: DROGA
– W rzece topili [Szkoci] onego Szkodczę Rzeczypospolitey/ iáko więc bestye szálone topimy. StarPopr 131.
patrz: DZIKI
– ROZDZIAŁ III. Philosophia cnoty uczy. StarPopr 10.
patrz: FILOSOFIA, FILOZOFIA, FILOZOFIA, FIŁOSOFIA, FIŁOZOFIA
– [...] kto chce sczęśliwy żywot wieśdź/ potrzebá mu Philozophowáć. StarPopr 11.
patrz: FILOSOFOWAĆ, FILOZOFOWAĆ, FILOZOFOWAĆ
– Powiádasz/ żebyś wolał gárdło dáć/ niż brody ábo wąsá zbyć. Czemu proszę? StarPopr 37.
patrz: GARDŁO, GARDŁO, GARŁO
– Powinność [...] dobrego żołnierzá iest [...] trwać státecznie przy Hetmánie swoim/ y w bitwie áż do gardła zdrowia y cáłości iego bronić. StarPopr 129.
patrz: GARDŁO, GARDŁO, GARŁO
– [...] máiąc w tey zacney koronie godność Biskupią y Senatorską/ wnosisz w dom swoy świátłość znáczną nieśmiertelney sławy. StarPopr VII.
patrz: GODNOŚĆ
– [...] Tákże piiáństwá/ wiemy o co ludzi przypráwuią: tákże y łákomstwo/ y zazdrość/ y pychá/ swawola/ zuchwálstwo/ srodze ludzi trapią y gryzą w ktorych mieszkáią. StarPopr 15.
patrz: GREŹĆ, GRYŹĆ, GRYŹĆ, GRZYŹĆ
– Wszytko to frászká/ gdy nie będzie pewny żołnierz ná gránicy. Czego teraz z wielką szkodą y sromotą nászą doznawámy/ nie mogąc się chłopstwu grubemu/ ták domowemu/ iáko y postronnemu odegnać. StarPopr 139.
patrz: GRUBY
– Wiedzże to zá pewne iż co grzech/ to też y sromotá/ co nie grzech to też nie sromotá. A ták iesli nie grzech w sukni pochodzoney chodzić/ iesli nie grzech szalonemu człowiekowi vstąpić/ nie grzech miłości v złych ludzi nie mieć: ták też to nie sromotá. StarPopr 38-39.
patrz: GRZECH
– [...] on Zołnierz Stáropolski [...] o roskoszy niedbał/ gwałt sobie práwie czyniąc/ nieukáiał się áż uczciwości dogodził [...]. StarPopr 130.
patrz: GWAŁT
– Wenecyą zá wolne Miásto wszyscy zwyklismy názywáć/ nie tym/ że tám wolno zábiiáć/ wydzieráć/ gwałty czynić/ ále tym że nie wolno. StarPopr 7.
patrz: GWAŁT
– A ktoryby Pan uczynił gwałt poddáney/ ábo ie o klątwę zá swoy vczynek przypráwił/ od tego wszytká wieś wystáć mogłá/ y do inszego Páná się przeprowádzić [...]. StarPopr 115.
patrz: GWAŁT
– Zá pożądliwością tylko iáko bydło idą/ co miło to czyniąc/ á wierzgáiąc ná to co boli. StarPopr 30.
patrz: IŚĆ
– [...] gdy zásie kto sam się prętko pánoszy/ y rychło bogácieie/ á máiętność Páńska/ y dobro pospolite ginie y rzeczy nie sporo idą/ tám iuż znáć że go miłość do pożytkow własnych/ więcey niż do Páńskich/ y dobrá pospol: przeciąga. StarPopr 147.
patrz: IŚĆ
– drudzy puchli iedząc co się nie godzi to iest /pokrzywy, dębionki /młoto /chleb żołędny /iabłeczny /etc. StarPopr 142.
patrz: JABŁECZNY
– Pánowie kupcom [...] z tą kondicyą woły záprzedáią/ że ie zá gránice powinni przez sługę swego wystáwić/ y przez komory celne wolno cłá nie płacąc przeprowadzić. StarPopr 137.
patrz: KOMORA
– Więc w woźnicy y w páchołku swym to ganisz/ że kosterá/ że piiánicá/ że wszetecznik/ y powiádasz mu że to sromotá: Czemuż w sobie tego sam nie gánisz y zá sromotę nie poczytasz? StarPopr 38.
patrz: KOSTERA, KOSTERA, KOSTYRA
– Jako się nie wstydzicie, gdy iuż barwę śmiertelną y kościelną, to iest, siwizny y ostatniey koszule cechę na sobie nosicie? StarPopr 86.
patrz: KOŚCIELNY
– Przetoż táka pomstá bárzo dobra y pożyteczna y ktemu pobożna/ á nieprzyiácielowi przedsię bárzo żáłosna y bolesna. StarPopr 49.
patrz: KTEMU
– Bo iesli mi ná kopy/ y ná páchołki swe vkażesz/ dla ktorych zárębuiesz y nálewasz: tedy y miedzy tymi przyiácielá nie znaydziesz: bo ci nie zá tobą/ ále zá twoią kuchnią latáią [...]. StarPopr 31.
patrz: LATAĆ
– Abowiem drugi lata po świecie/ włoczy się po spráwách ludzkich/ tu weyźrzy/ tám się wtrąci/ y wszędy wszytek byc chce [...]. StarPopr 118.
patrz: LATAĆ
– Abowiem áni mowić/ áni myslic o lekkich rzeczách Senatorowi przystoi/ áni się ludźmi lekkimi báwić/ ále tymi/ y tákimi/ z ktorychby mu y poczciwość/ y powagá/ y rádá/ y pomoc rosłá: pámiętáiąc że są Rádą Páńską/ y Senatorowie Koronni/ y wszytki spráwy swe do powagi wieźdź y ciągnąć máią. StarPopr 83.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Abowiem áni mowić/ áni myslic o lekkich rzeczách Senatorowi przystoi/ áni się ludźmi lekkimi báwić/ ále tymi/ y tákimi/ z ktorychby mu y poczciwość/ y powagá/ y rádá/ y pomoc rosłá: pámiętáiąc że są Rádą Páńską/ y Senatorowie Koronni/ y wszytki spráwy swe do powagi wieźdź y ciągnąć máią. StarPopr 83.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Ale wracáiác się záśię do tych nászych głupich roskoszy/ przypátrzmy sie ieśli to z rozumu czynimy/ że sobie piiąc/ szperki/ grzanki/ rydze/ ryby suche pieczemy/ y piwá przysalamy/ dla tego áby się nam iescze lepiey pić chćiáło/ gdyż inszy ludźie liquiricyą z sobą noszą/ dla tego áby się im pić niechćiało. StarPopr 24.
patrz: LIKWIRYCJA
– Pomnie o iednym niezbożnym łákomcu/ iż gdy miał z skrzynie bráć pieniądze ná wysłánie ich dla lichwy/ nie wprzod do skrzynie otworzył/ áż się kilkákroć niźiuchno vkłonił/ prosząc by mu pożyczyłá/ á obiecuiąc iey z nagrodą oddáć. StarPopr 98.
patrz: ŁAKOMCA, ŁAKOMIEC
– [Przyczyna nędzy w Polsce] Wywożenie/ y wyganiánie z Polski do obcych narodow rzeczy potrzebnych/ z ktorych się dla niezbędnych pieniędzy/ y łákomstwá nienásyconego ogołacámy. StarPopr 141.
patrz: ŁAKOMSTWO
– Służy żołnierz ná woynie: idzie ná woynę/ drze/ łupi vbogie ludzie/ brácią swoie/ z woyny się wraca/ pieniądze bierze/ áni wie/ iák mu one Táláry z garści wyleciáły; ledwie przyszły/ á iuż ich nie mász. StarPopr 131.
patrz: ŁUPIĆ
– Nie mász dźiś v nas tylko kupcy/ y wszytká zabáwá szláchecka iednych około roli/ v ktorych tám iuż nalepszy Rotmistrz/ ktory z toczoną máczugą fuká ná chłopy v pługá: drugich około kupiectwá: v ktorych To nawiętsze misterstwo, kto do Brzegu z woły, A do Gdańská wie drogę z Zbożem, y z popioły. StarPopr 135.
patrz: MACZUGA
– Nie możesz Bogu y mámonie to iest/ pieniądzom oraz służyć. StarPopr 101.
patrz: MAMMON, MAMMONA, MAMON, MAMON, MAMONA, MAMONA
– Ná coc on tylko wierszyk Márcyaliszow przytoczę: Bráćie/ tym czym ia iest/ ty być nie możesz/ á czymeś ty iest káżdy z pospolstwa być może. StarPopr 104.
patrz: MARCJALISZÓW
– Záprawdę wiele ludźi tá mátániná/ pieniądze mowię/ ták omamiły/ że zapomniawszy vczćiwego/ wszytkie myśli swoie w zieberániu ich per fas atque nefas vtopili. StarPopr 97.
patrz: MATANINA
– Wenecyą zá wolne Miásto wszyscy zwyklismy názywáć/ nie tym/ ze tám wolno zábiiáć/ wydzieráć/ gwałty czynić/ ále tym że nie wolno. StarPopr 7.
patrz: MIASTO
– Którzy [słudzy] żadnego baczenia ná páńskie niedostatki/ y niewczásy nie máią/ záwsze do upadku y do utrat pánom pomagáią. StarPopr 96.
patrz: MIEĆ
– Dobry lekarz/ [...] się choremu niezprzeciwia w gorączce [...] A nie iedno zá chore y owrzedziałe wszytkie złe ludzie rozumie [...] ále im też tego nie przyznawa/ áby ludźmi byli/ máiąc tákie zá bydło/ ktorzy rozumu/ to iest/ nayprzednieyszey części człowieká/ nie máią. StarPopr 44.
patrz: MIEĆ
– Bo Hesiodus ná te przymawiá/ ktorzy gdźie iedno będą/ ztámtąd gośći ládá iákich proszą/ dźień odedniá sprosnię piiąc/ y nioczym poczćiwym áni myśląc/ áni się stáraiąc: práwie sprosną Kárczmę z domu swego vczyniwszy/ żywot plugáwy/ y mierziony y niesczęśliwy prowádzą/ nie widząc nigdy przed opilstwem słońca/ áni kiedy wschodźi/ áni kiedy záchodźi. StarPopr 58.
patrz: MIERZIONY
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: MŁODY
– A iáko w vbiorách y stroiách niepotrzebnych/ ták w pułmiskách/ w liczbie potraw/ w trunkách drogich/ iáko są/ winá máłmázye/ álákánty/ muszkátelle/ etc. y wszelki zbytek w káżdym stanie/ miánowićie w mieyskim/ ostro pohámowáć lege sumtuaria. StarPopr 124.
patrz: MOSZKATELLA, MUSZKATELA, MUSZKATELA, MUSZKATELLA
– [...] káżdy człowiek y wyzszego y nizszego ma niźli sam. Więc co możnieyszemu nád ubozszym wolno/ to nád możnieyszym ieszcze moznieyszemu/ ále tákże y moznieyszy niewolnik/ iáko y ow ubogi [...]. StarPopr 6.
patrz: MOŻNIEJSZY
– Dobry mieszczce mucháier Turecki/ czámlet/ mucháier czwornitny/ sukienká czerwoná/ etc. ále iuż od swey woli w miástách/ w czym pierwey máią chodźić/ nie wiedzą. StarPopr 124.
patrz: MUCHAIR, MUCHAJER, MUCHAJER
– Łákomy chybá vmieráiąc dobrze czyni. Zá żywotá on sam sobie dobrze nie vczyni; gdyż chlebá sobie żáłuie/ nędznie we wszem żyie/ nie iáko stan iego niesie: mieszka iáko nędznik w smrodzie/ w nędzy/ nie śmie ieść áni pić/ by mu nie vbyło: zábiega/ nie śpi/ myśli/ skądby miech nábił/ iákoby wszytko pożárł. StarPopr 98.
patrz: NABIĆ
– [...] niech się kto chce obraża, powiem prawdę/ chociaż odium parit [...]. StarPopr 142.
patrz: NIECH
– Jednáki występek/ niechayby był iednáką winą karány/ iáko iedná cnotá/ má być iednáką nagrodą uczczona/ a zwłasczá miedzy rownymi [...]. StarPopr 88.
patrz: NIECHAJBY
– Záwsze bowiem przy powadze mięszka záchowánie/ á nie przy káżdym záchowániu powagá: gdyż niektorzy nie vważywszy dostátecznie mieyscá swego/ powinnośći y osoby swey/ gwoli záchowániu/ łápáią sobie ludźi ládá iákie cztámi [!]/ piiáństwy/ tańcy/ ceklowániem/ vtrátámi/ vpominkámi/ rozmowámi/ y postępkámi niepożytecznemi/ zkąd v dobrych ludźi/ y státecznych złe mniemánie odnoszą/ y niepewne záchowánie máią: gdyż to iest rzecz pewna/ że z cnoty/ z godnośći/ y státecznośći/ pewnieysze/ y trwálsze v lepszych ludźi záchowánie rośćie: y tákiego przystoi więcey przestrzegáć/ y pilnowáć/ niźli owákiego/ ktoremu nie tylko ludźie dobrzy y godni nigdy niezábiegáli/ ále rychley przed nim vćiekáli/ máiąc też ten znák nieposzledni niedobrego człowieká: Niedobrym się podobáć. StarPopr 82.
patrz: NIEDOBRY
– [Przyczyna nędzy w Polsce] Wywożenie/ y wyganiánie z Polski do obcych narodow rzeczy potrzebnych/ z ktorych się dla niezbędnych pieniędzy/ y łákomstwá nienásyconego ogołacámy. StarPopr 141.
patrz: NIENASYCONY
– [...] spolnie o dobrym Rzeczp. radźmy. To odpráwiwszy/ będzielić się potym chciáło znowu nieprzyiaźń prywatną otworzyć/ ia gotow będę. StarPopr 51.
patrz: NIEPRZYJAŹŃ
– Scipio Africanus, ktory zburzył Kártháginę/ wiodł wielką nieprzyiaźń z Gráchusem. StarPopr 49.
patrz: NIEPRZYJAŹŃ
– [...] zaż to nie większa sromotá niespráwiedliwie sądzić [...] niźli się przyiacielowi nie záchowáć w rzeczách niesłusznych y nieprzystoynych? StarPopr 39.
patrz: NIEPRZYSTOJNY
– Szláchcicowi Polskiemu kupiectwem się báwić rzecz nieprzystoyna. StarPopr 134.
patrz: NIEPRZYSTOJNY
– [...] Szláchtá Rycerską opuściwszy/ do kupiectwá się y inszych zábaw stanowi swemu nieprzystoynych vdáłá [...]. StarPopr 134.
patrz: NIEPRZYSTOJNY
– [...] przełożeństwá ták bárzo ludziom smákuią/ że się ná nie gwałtem/ iedni ciekáwością swoią/ y inszemi sposoby nieprzystoynemi/ drudzy zá pieniądze wdzieráią. StarPopr 145.
patrz: NIEPRZYSTOJNY
– W rzece topili [Szkoci] onego Szkodczę Rzeczypospolitey/ iáko więc bestye szálone topimy. StarPopr 131.
patrz: NIEROZUMNY
– [...] zaż to nie większa sromotá niespráwiedliwie sądzić [...] niźli się przyiacielowi nie záchowáć w rzeczách niesłusznych y nieprzystoynych? StarPopr 39.
patrz: NIESŁUSZNY
– [...] gdy zásie kto sam się prętko pánoszy/ y rychło bogácieie/ á máiętność Páńska/ y dobro pospolite ginie y rzeczy nie sporo idą/ tám iuż znáć że go miłość do pożytkow własnych/ więcey niż do Páńskich/ y dobrá pospol: przeciąga. StarPopr 147.
patrz: NIESPORO
– Dla Bogá krew ći własna: członkić iednego ćiáłá politowánia godne. Nieważna to v Liszek/ nie ták chytrych iáko okrutnych y drapieżnych. StarPopr 132.
patrz: NIEWAŻNA
– Wenecyą zá wolne Miásto wszyscy zwyklismy názywáć/ nie tym/ ze tám wolno zábiiáć/ wydzieráć/ gwałty czynić/ ále tym że nie wolno. StarPopr 7.
patrz: NIEWOLNO
– Ludzie to bowiem nikczemni/ ktorzy [...] z ludzi do cnoty postánowionych w bydło się obracáią. StarPopr 27-28.
patrz: OBRACAĆ SIĘ
– Pánom wielkim czásem się to zeydzie/ ktorzy z wiádomości o prędkich spráwách ludzkich/ mogą ztąd co pożytecznego przynieść Rzeczyposp: ále drugim nic po nowinách/ ktorzy iedno o nich się dla tego pytáią/ áby ich sąsiádom vżyczáli/ zá ktore czásem wstyd odnoszą/ y złe mniemánie od ludzi. StarPopr 69.
patrz: ODNOSIĆ
– W przyrodzeniu tylko swym iáko w okowách chodzi [bestia]/ nie máiąc sámá siebie w swey mocy. StarPopr 13.
patrz: OKOWA
– Woiewodę iednego zástałem raz/ á on się frásuie że się pácholcy iego do niego nierychło zachodzili/ gdy miał do krolá iśdź. StarPopr 119.
patrz: PACHOLEC
– Gdzieś tákiego Przywileiu dostáł/ áby tobie niecnotą wolno być á páchołku twemu nie wolno. StarPopr 38.
patrz: PACHOŁEK
– Kiedyś w Krákowie byli zácni y bogáci mieszczánie [...] umieli od przygody chowáć/ y żonki ich w zánádrách páncerz złoty nosiły. StarPopr 127.
patrz: PANCER, PANCERZ
– Włoch [...] gdy się mu przytráfiło stánąć w iedney gospodzie z Panięciem iednym Polskim/ ktory páchołkow siłá miał [...] spytał. StarPopr 32.
patrz: PANIĘ
– Gdy zásię kto samsię prętko pánoszy/ y rychło bogácieie [...] tám iuż znáć że go miłość do pożytkow własnych [...] przeciąga. StarPopr 147.
patrz: PANOSZYĆ SIĘ
– Iáko [...] bydło żyć będziecie/ nie wiedząc gdzie iść/ co czynić/ y czego się trzymáć. StarPopr 12.
patrz: PASTERZ
– A żeć się ludzie czásem kłániáią/ tedyć tego dla twoiey poczciwości nie czynią/ ále że się ciebie iáko psá wściekłego boią. StarPopr 31-32.
patrz: PIES
– [...] ieśli nie grzech w sukni pochodzoney chodzić [...], ták też to nie sromotá. StarPopr 38-39.
patrz: POCHODZONY
– Ztąd [...] prozne nákłady/ pompy w obyczáie ludzkie przyszły/ że to tylko zá dobre y poczciwe rzeczy mamy, ktore pochwala gromádá. StarPopr 40.
patrz: POCHWALAĆ
– Gráchus [...] od wszytkiego ludu Rzymskiego był do domu z wielkim pochwaleniem iego cnoty/ y z miotániem nań kwieciá prowadzony. StarPopr 49.
patrz: POCHWALENIE
– Nie bez przyczyny on wierszyk nápisáno: zyw nieznácznie: Ktory wiele ludzi mądrych y zacnych nie iedno pochwalili/ ále się go też y sámi dzierżeli. StarPopr 119.
patrz: POCHWALIĆ
– Na co Kromer odpowiedział: Dosyć ia mam, Naświętszy Oycze, w łáskách Krolá Páná swego. Czym iescze lepiey urzędu onego swego pociosał, y sámego siebie więcey ozdobił. StarPopr 84.
patrz: POCIOSAĆ
– A ták iáko piękny/ zdrowy/ y wesoły świát iest/ kiedy pogodá czystá/ kiedy mały/ wiátrow/ y dzdzow niemász ná świećie: ták też człowiek zdrowy/ y czerstwy iest/ kiedy w pogodźie ćiáło mieszka: á wszákże duszy/ y vmysłowi/ z ktorego rády rozsądki rostą/ nawiecey podoby tey potrzebá. StarPopr 64.
patrz: PODOBA
– Skoro bowiem podrostą [dzieci] tedy służyć Rzeczyposp: máią: á iesli z młodości nie będą pilnie w práwowáne w Cnotę, iákoż Rzeczyposp. dobrze służyć máią? StarPopr 73.
patrz: PODRÓŚĆ
– Bo wielkie iest y zacne práwo przyiáćielstwo/ y wiela rzeczy potrzebuie/ ktorych głupi y występki wielkimi pokáncerowáni ludźie mieć nie mogą: ále sámá Cnotá tych praw vczy/ sámá iedna miłość/ y iest mocny węzeł przyiáźni y miłośći/ ktorym ktore ludźi zwiąże/ nigdy nie rozwiąże rozwiąże. StarPopr 36.
patrz: POKANCEROWANY
– Ale ták zwyczáiem stárym pomamieni iestesmy, że też bez potrzeby wysádzamy się ná to, iáko ná co napotrzebnieyszszego... StarPopr 53.
patrz: POMAMIONY
– A iesliż służyć y posłuszen być ma [sługa] toć się iuż ná ten czás czláchectwem sczycić nie może żaden. StarPopr 92.
patrz: POSŁUSZEN, POSŁUSZNY
– Co iesliz ták iest, toć y Cicero nieomylnie ná iednym mieyscu, vważaiac tę powieść iáko ex Oraculo wyrázoną, tuszył, iż vpadek stárych obyczáiow Rzymskich, miał zá sobą y Rzeczposp: potárgnąć. StarPopr 3.
patrz: POTARGNĄĆ
– [...] wołáć piwá kiedy się pić nie chce, nie z potrzeby, ále z głupiego obyczáiu to czyniąc, iest rzecz głupia [...]. StarPopr 65.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– [...] ięłá się szláchtá kupczyć [...] ták iż się ubogi człowiek w mieściech y po wsiách nie może przed nimi pożywić. Co rozumiey nie o tych/ ktorzy ná swoią potrzebę domową kupuią [...]. StarPopr 135-136.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Człowiekowi bácznemu, nie przystoi wtrącáć się do káżdey potrzeby, á ná osobności żyć, wielka pociechá. StarPopr 117.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– ...temi słowy/ mogłby káżdy odpráwić tákie/ ktorzyby zá złe mieli/ ieśliby ná plac powabiony nie wyszedł... StarPopr 108.
patrz: POWABIONY
– Y rozumieć y żyć mamy/ iáko máło ludzi rozumie/ y życie/ chcemyli w powinnościách nászych chodząc/ dobieżeć kresu sczęśliwego. StarPopr 42.
patrz: POWINNOŚĆ
– Rzecze drugi/ trzebá zásłużonego dochodzić/ Prawdá: ále przewroć kártę coć rozum pokázuie. Nikt zá to zapłáty nie czeka/ gdy sam sobie dobrze czyni/ bo to sámo hoyną mu iest zapłátą. StarPopr 133.
patrz: PRAWDA
– Ale mowią: Ze insze práwo ma być/ insze iednánie. Práwdá: ále przecię tym rowności iednánie trácić nie ma. StarPopr 89.
patrz: PRAWDA
– Rzeczesz wolny szláchcic od wszelákiego cłá y mytá. Prawdá/ ále ten co ná potrzebę domową kupuie [...]. StarPopr 139.
patrz: PRAWDA
– [...] spolnie o dobrym Rzeczp. radźmy. To odpráwiwszy/ będzielić się potym chciáło znowu nieprzyiaźń prywatną otworzyć/ ia gotow będę. StarPopr 51.
patrz: PRYWATNY
– Iáko [...] bydło żyć będziecie/ nie wiedząc gdzie iść/ co czynić/ y czego się trzymáć. StarPopr 12.
patrz: PRZEZ
– Bo rozum ma przodkowáć. StarPopr 91.
patrz: PRZODKOWAĆ
– [...] występki są choroby y wrzody duszne/ ktore ustáwicznie człowieká chorego czynią/ y nie ledá mu boleści przyczyniáią/ y rychłą śmierć przynoszą [...]. StarPopr 77.
patrz: PRZYCZYNIAĆ
– Właśnie się ták nam przygadza, iáko o owym, ktore głodem umarzáia, że ziadszy wszytko, y swe własne ciáło iedzą. StarPopr 57.
patrz: PRZYGADZAĆ SIĘ
– Przeto gwoli vczćiwośći swey odbieśćie tych márnych roskoszy/ á strzeżćie się z młodymi towárzyszstá/ ábo z śiebie dobry przykład daway ćie/ wiedząc że ono dobrze nápisano: Stárszy wielką przykłádność powinni młodszym: młodszy záśię wielką vczćiwość stárszym. StarPopr 87.
patrz: PRZYKŁADNOŚĆ
– Pátrzcież iáko sie ten [Agememnon] ná swą znáczność frásuie/ y powiáda/ że iey bárzo przypłaca. StarPopr 120.
patrz: PRZYPŁACAĆ, PRZYPŁACYWAĆ
– Ale wracáiąc sie záśię do tych nászych głupich roskoszy/ przypátrzmy sie ieśli to z rozumu czynimy/ że sobie piiąc/ szperki/ grzanki/ rydze/ ryby suche pieczemy/ y piwá przysalamy/ dla tego áby się nam iescze lepiey pić chćiáło/ gdyż inszy ludxie liquiricyą z tobą noszą/ dlatego áby sie im pić niechćiało. StarPopr 24.
patrz: PRZYSALAĆ
– Człowiek prawdziwy/ dobry/ cnotliwy/ sprawiedliwy/ záwsze iest twarzy przysmutnieyszey. StarPopr 78.
patrz: PRZYSMĘTNY, PRZYSMUTNY
– [...] kędyś to słyszał/ żeby złości y występki iednym przystały/ á drugim nie przystały? StarPopr 38.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ, PRZYSTOJEĆ
– Ná to bowiem [sługa] do Páná przystawa/ áby mu służył y posłuszen był roskazániu iego. StarPopr 92.
patrz: PRZYSTAWAĆ
– Abowiem Teraz iáko w pieniądzách ludźie smák poczuli/ Cnotá y przystoieństwo do kątá się tuli. StarPopr 97.
patrz: PRZYSTOJEŃSTWO
– [...] przystoynieysza y pobożnieysza rzecz iest spráwiedliwości/ niżeli niesprawiedliwości pomagáć. StarPopr 89.
patrz: PRZYSTOJNY
– NAyduie się zá czásow nászych Senatorow tákich wiele/ ktorzy wiecey się stáráią o záchowánie miedzy ludźmi/ niźli aby powagę Senatorską záchowali. Wprawdzieć záchowánie iest rzecz dobra y pożyteczna/ zwłasczá Cnotliwemi postępkámi/ y miedzy cnotliwemi: iednak potrzebnieysza y przystoynieysza Pánu powagá/ niźli záchowánie. StarPopr 82.
patrz: PRZYSTOJNY
– Kożdy tedy pan, ále osobliwie Senator, powagi swey páńskiey przestrzegáć więcey ma, niz záchowánia, powágá iednák táká, z ludzkością przystoyną ma być złączona. StarPopr 85.
patrz: PRZYSTOJNY
– [...] bestyom przy parzey przyzwoita rzecz iest z sobą się wádzić y kąsáć [...]. StarPopr 62.
patrz: PRZYZWOITY
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: PRZYZWOITY
– Czego u dźiśieyszych rozkosznikow nie naydźiesz/ ktorzy cáluczki dźień y więtszą część nocy iedząc piiąc márnie trawią [...] StarPopr 22.
patrz: ROZKOSZNIK
– [...] zaż to nie większa sromotá niespráwiedliwie sądzić [...] niźli się przyiacielowi nie záchowáć w rzeczách niesłusznych y nieprzystoynych? StarPopr 39.
patrz: RZECZ
– [...] przystoynieysza y pobożnieysza rzecz iest spráwiedliwości/ niżeli niesprawiedliwości pomagáć. StarPopr 89.
patrz: RZECZ
– Ale złemu człowiekowi byś nábarziey w iákim kłopocie milczeć kazał/ żadnemi namowámi nie wybiiesz mu boleści z sercá/ áby wołáć/ áby włosow ná sobie tárgáć/ ábo sámego siebie y żywot swoy przeklináć niemiał. StarPopr 19.
patrz: SERCE
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: SKARB
– Bo coż się dzieie ná Dworzech Páńskich Książęcych bez Kredencow: a wżdy tám iáko máło przyiáźni y prawdziwey życzliwości/ widzimy y słychamy. StarPopr 79.
patrz: SŁYCHAĆ
– Co gdy dobrze Pánowie żołnierze rozgryziecie/ mam zá to/ że przeciwko Pánu y Oyczyznie niezwyczáynych/ á u Stáropolskich żołnierzow/ áni słychánych gromad y Konfederáciy zániechacie. StarPopr 134.
patrz: SŁYCHANY
– [...] w Páństwie Polskim kto teraz nawiętszą przyczyną tey drogości nigdy nie słycháney iuż przez kilká lat: Łákomi. StarPopr 100-101.
patrz: SŁYCHANY
– Luxus ábo zbytek/ ktory byś nasporzey nátkał/ iáko morze wszytko poźrze. StarPopr 121.
patrz: SPORO
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: STARY
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: STATEK
– Acz podobno głupim y szalonym pánom/ tákich sług siłá potrzebá chowáć/ żeby ich ná káżdy dzień nie stłuczano dla ich wszeteczności y sweywoley/ ktorą záwżdy broią/ ále mądremu z przyrodzenia y státecznemu Pánu/ lepiey máło dobrych/ niżli siłá złych chowáć/ bo dobrych záwsze nie wielka liczbá/ złych zásię y głupich pełen świát. StarPopr 96-97.
patrz: STŁUCZAĆ
– Mowi ociec do syná w Komedyey v ktoregoś Poety. O synu/ ze złymi ludźmi niechcę ábyś się miał ná drodze potykáć: A my zniemi biesiády stroić, czty ná nie spráwowáć/ im vsługowáć/ y ich chłopom y szkápom się wyrządzać mamy? StarPopr 111.
patrz: STROIĆ
– Dobry mieszczyce mucháior Turecki/ czámlet/ mucháier Czwornitny/ Sukienká czerwoná. StarPopr 124.
patrz: SUKIENKA, SUKIENKA, SZUKIENKA
– Pośle do dworu nie dla ćwiczenia w cnotę, ále dla sukniey áby ią sobie wysłuźył, á oycá o nákład nie przypráwiał. A ono lepiey było tę część, ktora nań po śmierći iego przypáść miáłá, zastáwić. StarPopr 76.
patrz: SUKNIA, SUKNIA, SZUKNIA
– Krol Antigonus, máiąc ná bieśiedźie Hetmány/ Rotmistrze y Dworzány swoie/ wezwał też był ná tę biesiádę y Euripidesá Poetę/ ktory by kąská Dworskich sztuk nie vmiał/ ále też był Syllenus Alcibiádesow. StarPopr 79-80.
patrz: SYLEN, SYLENUS
– SIlleny Alcibiádesowe Pisárze Greccy/ zowią te ludźi ktorzy z twarzy nieznáczni będąc/ wielkie cnoty y dáry wewnątrz pokrywáią/ iákich ludźi iest niemało: y pospolićie káżdy dobry/ vczony/ pobożny człowiek táki StarPopr 77-78.
patrz: SYLEN, SYLENUS
– W rzece topili [Szkoci] onego Szkodczę Rzeczypospolitey/ iáko więc bestye szálone topimy. StarPopr 131.
patrz: SZALONY
– Philip Krol Mácedoński/ gdy mu śpiegierze powiádáli o niedobrym zamku/ pytał: ieśliby tám ośieł z skrzynią złotá doleść niemogł: dáiąc znáć/ iż pieniądzmi wszytkiego dostáć może. StarPopr 100.
patrz: SZPIEGIERZ, SZPIEGIERZ, ŚPIEGIERZ
– W trunkach drogich/ iako są/ wina/ małmazyie/ alakanty/ muszkatelle/ etc. y wszelki zbytek w każdym stanie [...] ostro pohamować. StarPopr 124.
patrz: TRUNEK
– záprawdę wiele ludźi tá mátániná/ pieniądze mowią/ ták omamiły/ że zápomniawszy uczćiwego/ wszytkie myśli swoie w zbieraniu ich [...] utopili. StarPopr 97.
patrz: UCZCIWE
– A ktoryby Pan uczynił gwałt poddáney/ ábo ie o klątwę zá swoy vczynek przypráwił/ od tego wszytká wieś wystáć mogłá/ y do inszego Páná się przeprowádzić [...]. StarPopr 115.
patrz: UCZYNIĆ
– To chcąc Homerus pokázáć, pisze, że Cyrce osobliwie smácznych potraw náczyniłá towárzyszom Ulissessowym, ktorzy się od onych potraw roskosznych, iedni w kozły, drudzy w świnie, trzeći w skápy obroćili [...]. StarPopr 28.
patrz: ULISESSOWY, ULISSESOWY, ULISSESOWY, ULISSESÓW, ULISSESSOWY
– Ná co mu kucharz odpowiedźiał: Iaćiem ták polewkę vczynił iáko ią w Spárćie czynią/ áleś ią ty nie ták iadł/ iáko ią w Spárćie iadáią: bo tám żaden pierwey tey potráwy nie iada/ áż pierwey pracą y ćwiczeniem nád Eurotą vpoconemu ieść się záchce. StarPopr 27.
patrz: UPOCONY
– A człowiek zły/ obłudny/ nieprawdźiwy/ záwsze ochotny/ záwsze wysmukły/ záwsze vkłonow y Kredencow pilnuiący/ twarzą/ oczymá/ y mową we wszytkim wystáwiony/ vsznurowány y łágodny. StarPopr 78.
patrz: USZNUROWANY
– Siłá tedy tákowych ludźi widamy/ ktorzy wewnątrz/ ták do przyiaćielá iáko y do sługi/ nie weyrzawszy státecznie/ záraz nimi pogárdzáią; á ná te zwierzchne vśmieszki/ vkłony/ y słowká łágodne pátrząc/ złe ludźi do przyiáźni y posługi swey obieráią: zkąd potym wiele złego im przychodźi. StarPopr 78.
patrz: UŚMIESZEK
– Bo iáko oszáláłego/ choć skacze/ táńcuie/ śpiewa przecie go nikt dobrey myśli vżywáć nie rozumie: Ták też y opilcy/ ktory wstyd y rozum opilstwem utrácił/ żaden nigdy dobrey myśli przypisáć nie może [...]. StarPopr 21.
patrz: UTRACIĆ
– Ztądże naprzednieysza poczćiwość tá iest/ co nalepiey/ y co naczęśćiey gośći czćić: á więtszey sromoty niemász/ iedno nigdy/ ábo źle gośćie czćić/ co wszytko do miłośći się ściąga/ ktorą sobie Polacy społnym vżyczániem chleba iednáią/ ták iż też drudzy máiętnośći swe tym záwodzą/ y zdrowie vtracáią: bez czego by przed sie bydź mogło/ iáko sie wyzey pokazáło. StarPopr 62.
patrz: UŻYCZANIE
– Cnotliwy człowiek [...] poiázdy tákie sobie opátruie y obmysla/ iákich przyrodzenie y stan iego potrzebuie/ nie iákich chcą po nim ludzkie popsowáne obyczáie/ y od rozumu y od przyrodzenia dáleko w błąd záwiedzione. StarPopr 118.
patrz: W
– Pospolite mniemánia ludzkie záwodzą nas w błąd/ y prawdy nam doyźrzeć nie dádzą. StarPopr 42.
patrz: W
– Siłá tedy tákowych ludzi widamy/ ktorzy wewnątrz/ ták do przyiacielá iáko y do sługi/ nie weyrzawszy státecznie/ záraz nimi pogárdzáią [...]. StarPopr 78.
patrz: WIDAĆ
– ...iáko od bydlęciá żaden człowiek krzywdy mieć nie może/ iedno szkodę: ták też on [Seneka] wierzgnienia ná się złego człowieká/ nie zá krzywdę/ ále zá szkodę poczyta. StarPopr 44-45.
patrz: WIERZGNIENIE
– Scipio Africanus, ktory zburzył Kártháginę/ wiodł wielką nieprzyiaźń z Gráchusem. StarPopr 49.
patrz: WIEŚĆ
– Iákoż ten ma być dobrey mysli/ by też nalepsze/ y nákosztownieysze trunki y potráwy przedeń stáwiano/ ktory widźi nie ieden ále sto mieczow/ nie tylko nád sobą/ ále y przed sobą/ y zá sobą/ y koło bokow: á snaćbyś się iescze mniey lękáć mogł mieczá ná ćienkim włośieniu nád głową vwiązánego/ niźli chłopá głupiego/ á ktemu iescze obżártego/ ktory dáleko ćienszy y słábszy rozum ma/ niźli on Dámoklesow włośień. StarPopr 61.
patrz: WŁOSIEŃ
– Wenecyą zá wolne Miásto wszyscy zwyklismy názywáć/ nie tym/ ze tám wolno zábiiáć/ wydzieráć/ gwałty czynić/ ále tym że nie wolno. StarPopr 7.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Więc iáko Bogu posłuszni będąc, nie mamy się zá niewolniki, ále owszem dla tego iescze wolnieyszymi, ták iáko ktoś o tym też mowi: ze służyć Bogu iest krolowáć: Tákże y kiedy rozumowi swemu iestesmy posłuszni, y iego słuchamy, nie iestesmy niewolnicy [...]. StarPopr 8.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– Ani to z rozumem się zgadza/ áni z Bogiem/ ani z żadnym práwem/ żeby wolniey było mężowi występowáć/ niżli żenie. StarPopr 70.
patrz: WOLNIE, WOLNO
– Vczćiwa y pożyteczna Mieszczáninowi przestáć ná sztuce mięsá wołowey/ iárzynie/ y potráwie iedney do korzenia/ zániechawszy wymyślnych potraw. StarPopr 124.
patrz: WOŁOWY
– Z sławney iezdy ślacheckiey/ sstáli się wozownicy/ podusznicy/ z łożkámi y stołkámi się włocząc. StarPopr 121.
patrz: WOZOWNIK
– Y ták pospolićie bywa/ że piiánice naprzod máłym naczyniem pić poczynáią/ potym wpiwszy się/ dopiero konwiámi/ czászámi wielkimi/ drudzy nieckámi/ y miednicámi sobie pełnią/ ięcząc y wzdycháiąc/ iákoby weszli ćiągnąć mieli/ á czásem y zárázem cześć tám płácąc/ ná co drudzy pátrząc/ ẃykrzykáią/ y máło ná to Te Deum laudamus nie spiewáią/ á czásem spiewáią. StarPopr 24.
patrz: WPIĆ SIĘ
– ...nie będzieli naprzod Bogá, ktory wszytko w dobre obrocić może, y popráwy nászey z lepszym rzeczy postánowieniem, y do świętych się stárych obuczáiow wroceniem. StarPopr IV.
patrz: WRÓCENIE SIĘ
– ...wszyscyście rázem wrzesczeli/ niesłucháiąc ieden drugiego/ y śpiewáliście bárzo śmiesznie. StarPopr 25.
patrz: WRZESZCZEĆ, WRZESZCZYĆ
– Bo iáko oszáláłego/ choć skacze/ táńcuie/ śpiewa przecie go nikt dobrey myśli vżywáć nie rozumie: Ták też y opilcy/ ktory wstyd y rozum opilstwem utrácił/ żaden nigdy dobrey myśli przypisáć nie może [...]. StarPopr 21.
patrz: WSTYD
– Pánom wielkim czásem się to zeydzie/ ktorzy z wiádomości o prędkich spráwách ludzkich/ mogą ztąd co pożytecznego przynieść Rzeczyposp: ále drugim nic po nowinách/ ktorzy iedno o nich się dla tego pytáią/ áby ich sąsiádom vżyczáli/ zá ktore czásem wstyd odnoszą/ y złe mniemánie od ludzi. StarPopr 69.
patrz: WSTYD
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: WSTYD
– A żeć się ludzie czásem kłániáią/ tedyć tego dla twoiey poczciwości nie czynią/ ále że się ciebie iáko psá wściekłego boią. StarPopr 31-32.
patrz: WŚCIEKŁY
– Ale złemu człowiekowi byś nábarziey w iákim kłopocie milczeć kazał/ żadnemi namowámi nie wybiiesz mu boleści z sercá/ áby wołáć/ áby włosow ná sobie tárgáć/ ábo sámego siebie y żywot swoy przeklináć niemiał. StarPopr 19.
patrz: WYBIĆ
– Diomedes Wymowcá Atheński powiedział Krolowi Pfilipowi, kiedy Atheńskie woyska w Ceronei poráziwszy, od rádosci Sie upiwszy, z wieźniow się pośmiewał. StarPopr 84.
patrz: WYMOWCA
– [...] wołáć piwá kiedy się pić nie chce, nie z potrzeby, ále z głupiego obyczáiu to czyniąc, iest rzecz głupia [...]. StarPopr 65.
patrz: Z
– Niewola zásię coż inszego iest/ iedno to gdy bez práwá żywiąc/ káżdemu wolno czynić co chce/ y iednemu nád drugim przewodzić? Ktory Tyran ták wiele ludzi rázem morduie/ iáko w wolney Rzeczyp: przez rok zámorduią? StarPopr 5.
patrz: ZAMORDOWAĆ
– Cnotliwy człowiek [...] poiázdy tákie sobie opátruie y obmysla/ iákich przyrodzenie y stan iego potrzebuie/ nie iákich chcą po nim ludzkie popsowáne obyczáie/ y od rozumu y od przyrodzenia dáleko w błąd záwiedzione. StarPopr 118.
patrz: ZAWODZIĆ
– Pospolite mniemánia ludzkie záwodzą nas w błąd/ y prawdy nam doyźrzeć nie dádzą. StarPopr 42.
patrz: ZAWODZIĆ
– Wstyd młodym skarb známienity/ stárym státek przyzwoity. StarPopr 87.
patrz: ZNAMIENITY
– Zebrał [Katylina] woysko z tákichże iáko y sam był, Nákoniec zwiodł bitwę, á iáko Bog chciał, przegrał. StarPopr 55.
patrz: ZWIEŚĆ
– Iáko [...] bydło żyć będziecie/ nie wiedząc gdzie iść/ co czynić/ y czego się trzymáć. StarPopr 12.
patrz: ŻYĆ