Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Apolinary Wieczorkowicz
PromMed oryginał
PROMPTUARIUM MEDICUM EMPIRICUM To iest KROTKIE OPISANIE Wszystkich práwie ták wnętrznych iáko y powierzchownych, męskich, białogłowskich, y dźiećinnych chorob; Y sposoby leczenia ich proste, y domowe: Dla tych osobliwie, Ktorzy álbo dla odległośći, álbo dla nagłego pároxyzmu, álbo dla defektu kosztu, lub iákiey inney przyczyny, Doktorow przy sobie y lekarstw mieć nie mogą. Z przydatkiem APTEKI DOMOWEY To iest sposobow robienia rożnych Wodek, lekarstw prostych y zwyczáynych. Przez pewnego Authorá nápisána

http://polona.pl/item/7921288/1/
Odnotowano 369 cytatów z tego źródła
– Item ieżeliby się zápalenie y opuchliná ná wrzod zábieráłá, co się nayczęściey przydaie, ná ten czas przykłádá plaster odmiękczaiący y chłodzący. PromMed 166.
patrz:
– W około rány trzebá záwsze kłáść plastry chłodzące, áby zápalenia nie dopuszczáły. PromMed 130.
patrz:
– Purgánse w tey áffekcyey są też pożyteczne. PromMed 63.
patrz: AFEKCJA
– Inne Czapeczki przeszywáne z rozmáitych zioł, głowie służących zażywáią częstokroć ná zawrot y bol głowy z zimney przyczyny, iáko w Meláncholicznych áffekcyách. PromMed 20.
patrz: AFEKCJA
– Weźmi Koperwasu zwyczáynego gran pięć, wody czystey pułtory kwaterki, przeważ troche, iák się ustoi, zley z wierzchu czystą wodę, od spodu nie mieszáiąc: w tey wodzie námocz senesu obránego z szypułek trzy ćwierci łotá, Agáryku to iest Modrzewiowey gębki puł łotá, wierzchołkow Centuryey sczyptę, námocz przez noc, názaiutrz przyważ y przecedź, wycisniy dobrze, w tey polewce rospuść Mánny Kálábryny łotow trzy álbo cztery, znowu przecedź, przyday troche Dryákwi ieżeli masz dobrą, inaczey day pokoy, day wypić ciepło wolnego dniá od paroxyzmu. PromMed 4.
patrz: AGARYK
– Weźmi Senesu z szypułek obránego łotow pięć. Rhabarbarum przedniego, Agáryku białego, oboygá potrzy łoty. PromMed 36.
patrz: AGARYK
– Na pozbycie Kataru naypewnieysze lekarstwo dieta, agitatie, poty. PromMed 89.
patrz: AGITACJA
– Odiąwszy od ognia, położ lijek szerokim końcem na garku, a rurkę akomoduy w ucho, aby przezeń para w niego szła. PromMed 102.
patrz: AKOMODOWAĆ
– Napoy zwyczáyny ma bydź Mleko Owcze, álbo Ośle, álbo wodá z drzewá Brzozowego [...] lubo samá przez się przewarzána, lubo przez alembik przepalona. PromMed 17.
patrz: ALAMBIK, ALEMBIK, ALEMBIK, HALEMBIK
– Day [choremu] Dryakwi, lubo Hyácinthu, lubo Alkermesu. PromMed 153.
patrz: ALCHERMES, ALKERMES, ALKIERMES, ALKIERMES
– SZczęśliwy prostych, zioł rożnych przymioty, Znáiący skutki, y táiemne cnoty. Beśpieczniey káżdą chorobę ziołámi, Vleczyć może, niż Pánáceámi. Pewniej niż z Złotá, drogą essencyą, Z Pereł, z Korali, z Ambry Alchimiią. Tinktury, sole, sztucznie wyciągnione, Z rożnych metallow, istności robione. [...] Pzewyższy [!] skutkiem, czásem pospolita, Zieliná prosta, w chorobie záżyta. PromMed 3 nlb..
patrz: ALCHIMIA, ALCHIMIA, ALCHYMIA
– Leczenie w pierwszym y drugim stopniu należy naywięcey ná alimentách, odtrość krwi temperuiących, iako są bulliony, Galarety, polewki cielęce, Kápłonie, Kuropátwie. PromMed 17.
patrz: ALIMENT
– Likwor spędzáiący z oczu wszelkie błanki, zaćmienia, bielmá [...] Weźmi Tutiey subtelne [...] z wodką Rożaną utártey y wysuszoney, Aloesu przedniego, Kámfory, káżdego po ćwierci łotá. PromMed 29.
patrz: ALOES
– Aloesu wypłokánego puł ćwierci łotá, Miodu białego pátoki cztery łoty, zmieszay y zápuszczay w kąciki oczu. PromMed 31.
patrz: ALOES
– Insi zaś warzą tylko same drzewo Gwajakowe, przydawszy rogu Jeleniego, y Antimonium przetłuczonego. PromMed .
patrz: ANTYMONIUM
– Żaby z Wężami maią wielką antipatią. PromMed 150.
patrz: ANTYPATIA
– Gdy się pokarm zsiada w piersiach. Gryść ustawnie Hanysz, lubo nasienie Kopru włoskiego. PromMed 113.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Weźmi [...] Gałganu, Cytwaru, po łocie Hanyszku szczyptę. PromMed 162.
patrz: ANYŻEK, ANYŻEK, HANYŻEK
– Gdy chory powoli z ciała opada, apetyt do iedzenia traci. PromMed 41.
patrz: APETYK, APETYT, APETYT
– Applikacia pijawek na wnętrzne hemoroidy, ktore Caaras nazywaią iest niebeśpieczna. PromMed 86.
patrz: APLIKACJA
– Trafia się częstokroć białogłowom, że pokarm w piersiach zgęstnieie, z czego piersi sie zapalaią nabrzmiewaią y twardnieią, czemu gdy się w czas nie zabieży, rodzi się apostema. PromMed 112.
patrz: APOSTEMA
– Iakim sposobem te sole robią się, wiedzą Aptekarze, lecz y tu w Aptece domowey naydziesz iako się robić maią. PromMed 7.
patrz: APOTEKA, APTEKA, APTEKA, APTYKA, HAPTEKA, JAPTYKA
– Bursztynu utartego, siarki, oboyga po trzy łoty, mieszay, a ieżeliby gęsto było, przyley trochę oliwy, będziesz miał plaster nad inne osobliwszy arcana. PromMed 38.
patrz: ARKANUM
– Krew przez usta zwykła dobywać się z rożnych mieysc, to iest albo z głowy albo z arteriey oddechowi służącey. PromMed 81.
patrz: ARTERIA
– ieżeliby gwałtowny przypadł Pároxyzm, ná ten czás náleżą śćieránia mocne chustámi ćiepłemi, wiązánia álbo okręcánia rąk, zá włosy targánia, szczypánia etc. pod nos podkurzáć pierzem Kuropatwim, álbo stárą skorą Węgorzową, álbo Assąfetidą, pod tenże czás Enemę mocną ápplikowáć, báńki ná sucho stáwić po łystách, po udach, páchniące rzeczy, iáko zybet, pizmo, zmieszawszy z oleykiem Muszkatowym od spodu ápplikowáć się máią, wewnątrz dawáć oleyku Bursztynowego po kilka kropel z winem, álbo Bobrowy stroi, álbo faeculum Bryoniae etc. PromMed 127.
patrz: ASAFETYDA
– Gdy kto nie ostrożnie zażyie Arszeniku albo Auripigmentu, albo Razgielu. Naprzod postrzegszy że zażyie kto trucizny, zaraz daway Oliwy po łyszcze. PromMed 158.
patrz: AURYPIGMENT
– Także kąpiel z Zioł ná to bywa dobra, ziołá są te: Bábká, Cypris, Dziewánná. PromMed 121.
patrz: BABKA
– Oleiek Terpentynowy Sosnowy[...] Bálsam biały, Terpentyná [...] pędzą zátrzymáną urynę. PromMed 64.
patrz: BALSAM, BALSAM, BALZAM, BAŁSAM, BAŁZAM
– Item ná tosz iest rzecz bárdzo dobra záżywáć Bálsamu czarnego w tymże konfekcie Rożowym. PromMed 82.
patrz: BALSAM, BALSAM, BALZAM, BAŁSAM, BAŁZAM
– Kádzenia rożne ná kátar nieco pomagáią, iáko Bursztynem, Storáxem, skorkámi Brzozowemi […] Łuczywem etc. Item frikacye […] bánki, Enemy, są pożyteczne gdzie tego potrzebá. PromMed 290.
patrz: BANKA, BAŃKA, BAŃKA
– Płuca Báránie świeżo przykłádáne, znacznie stánowią krew zbytnie odchodzącą z kądkolwiek. PromMed 84.
patrz: BARANI
– Leczą [...] wárząc [...] te ziołá: Barszcz ogrodny, Mech leśny, Ománowe korzenie, Łopian y z korzeniem, Wierzbowe liście, Konrádek, Bárwinek, Bożedrzewko. PromMed 88.
patrz: BARWINEK
– Na głuchotę wetrzyi Pizmo w báwełnę y włoż w ucho, niech tám záwsze będzie. PromMed 100.
patrz: BAWEŁNA
– Inne affekcye ktore się wiążą przy tey chorobie nie opisuią się dla przedłużenia, albowiem bawiący się kuraciami, wiedzą iako im radzić. PromMed 81.
patrz: BAWIĄCY SIĘ
– Krwi upuścić y z powtorzeniem [należy] z żyły Bázyliki, lub z medyánny, ieżeli siły pozwolą. PromMed 161.
patrz: BAZYLIKA
– Item weźmi dennych bedłek ktore Crepitus lupi zowią, rozetrzyi y przyłoż. PromMed 84.
patrz: BEDŁKA, BEDŁKA, BETKA, BETŁKA
– Item ná Rożą zwyczáyną Weźmi skorek ze Bzu zielonych, skrop ie álbo zmocz gorzałką ciepłą, wyząwszy mierno, przyłoż, czyń to często. PromMed 108.
patrz: BES, BEZ, BEZ
– Obżarty iák bestya, z káżdym się poswárzy, Po pysku, y po bokach, często mu [pijakowi] się zdárzy. PromMed Przemowa, 2..
patrz: BESTIA
– Lepiey zmaczawszy prześcierádło, obwinąć w nie chorego, nie nákrywáiąc, lecz y to nie bárdzo bespieczno dla nagłego iakiego pároxyzmu. PromMed 99.
patrz: BEŚPIECZNIE, BEZPIECZNIE, BEZPIECZNIE, BEZPIECZNO, BEZPIECZNO
– Tym winem uleczyć możesz bespiecznie Kwártánę choćby y zástárzáłą. PromMed 5.
patrz: BEŚPIECZNIE, BEZPIECZNIE, BEZPIECZNIE, BEZPIECZNO, BEZPIECZNO
– Weźmi Betoniki to iest Bukwice, Szałwij, Májeranu, [...] kwiátu Roży polney, káżdego po garści, warz w Winie ná poły z octem, obłoż tym głowę. PromMed 157.
patrz: BETONIKA
– Na szum, bębnienie, y piszczenie w uszach. Weźmi wosku, przyday troche żywice. PromMed 102. 5.
patrz: BĘBNIENIE
– Item weźmi świeży białek od iáiá, ubiy dobrze, zmieszay z serwetką álbo z wodą z Iáłowcem przewárzoną day wypić. PromMed 65.
patrz: BIAŁEK, BIAŁKO
– Weźmi Senesu z szypułek obránego łotow pięć. Rhabarbarum przedniego, Agáryku białego, oboygá potrzy łoty. PromMed 36.
patrz: BIAŁŁY, BIAŁY, BIAŁY, BIEŁY
– Oleiek Terpentynowy Sosnowy[...] Bálsam biały, Terpentyná [...] pędzą zátrzymáną urynę. PromMed 64.
patrz: BIAŁŁY, BIAŁY, BIAŁY, BIEŁY
– Dla dzieci, gdy się uryná zátrzyma. Weźmi Bursztynu białego, oczek Rákowych, oboygá zárowno, utrzyi subtelno, daway [...] w wodce Poziomkowey przycukrowawszy. PromMed 64.
patrz: BIAŁŁY, BIAŁY, BIAŁY, BIEŁY
– Weźmi wierzchołkow Centuryey, Rzezuchy ogrodney biało kwitnącey [...] PromMed 5.
patrz: BIAŁO
– O Suchotách. Z náuki suchot: naprzod gdy chory ustáwnie kászle, á przytym tym z flegmą odchodzącą przez kászel, tedy owedy pokázuie się krew, co iest znákiem naypewnieyszym, wyiąwszy białogłowy, ktorym lubo często krew z káślem y znácznie odchodzi, iednák w suchoty nie záwsze, y owszem rzadko wpadáią. PromMed 41.
patrz: BIAŁOGŁOWA
– A ieżeliby byo w uchu zápalenie wielkie, zmieszay białek od iájá z pokármem białogłowskim, maczay chusteczki cienkie y kładź w uszy. PromMed 101.
patrz: BIAŁOGŁOWSKI
– Item weźmi másłá młodego nie słonego, wosku żołtego zárowno, rospuść nad ogniem, iak przestydnie, przyday białek od iájá ubity, umieszay, násmaruy bibułę y przyłoż, czyn to dwá rázy ná dzień. PromMed 104.
patrz: BIBUŁA
– Znaki kiedy się ząbki máią dzieciom puszczáć: Naprzod gdy dziecię pálce álbo co innego ustáwicznie do ust kłádzie y zuie [...] gdy się dziecię rospala, tákże gdy dziąsła bieleią. PromMed 27.
patrz: BIELEĆ
– Item do bielenia y czyszczenia zębow służą te rzeczy. Chleb pszeniczny upalony, Pumex kilkákroć rozpalony y gászony, Korale czerwone, kostki Daktyłowe, Popioł z Lulki po wykurzeniu Tytuniu. PromMed 24.
patrz: BIELENIE
– Iako ząby bielić y chędożyć. Weźmi lubo Krzemień lubo Kámykow z rzeki, upal ie ták naylepiey żeby zmiękły utrzyi ná proszek [...] tym proszkiem kiedy poránek wycieray zęby, y wypłokuy wodą ciepłą, przylawszy troszkę octu, będą czyste y białe. PromMed 24.
patrz: BIELIĆ
– Likwor spędzáiący z oczu wszelkie błanki, zaćmienia, bielmá, nie zástárzáłe mákuły. PromMed 29.
patrz: BIELMO
– Podstaw pod nos chorego blachę żelázną rospaloną, żeby na nię krew kápáłá. PromMed 98.
patrz: BLACH, BLACH, BLACHA, BLACHA, BŁACHA
– Gdy się w piekielnym ogniu ciáło poczerniáłe stráwić nie da, ná ten czás trzebá go brzytwą oderznąć ász do [miejsca] bolącego, przestrzegáiąc, áby suchych żył nie tykáć [...]. PromMed 128.
patrz: BOLĄCY, BOLEJĄCY
– [...] są guziki w pośrodku twarde zrastáiące się, ktore nie ták są boleiące iąko uprzykrzone, osobliwie chodząc. PromMed 87.
patrz: BOLĄCY, BOLEJĄCY
– Item tráfia się często lubo to z klęczenia częstego, lubo z inney przyczyny opuchnienie kolana tak wielkie, że podczás będzie iák bochen chlebá, á nie boleiące áni zápalone [...]. PromMed 166.
patrz: BOLĄCY, BOLEJĄCY
– Ná rozpędzenie nábrzmiáłych y boleiących hemoroidow. Weźmi porow Cybule, upiecz w popiele, rozwierć, przyday śmietany, zmieszay y przykłáday. PromMed 86.
patrz: BOLĄCY, BOLEJĄCY
– [...] inne w ktorych się wydáią po ciele mákuły czerwone, sine, czarne, bolączki, Dymienice etc. PromMed 9.
patrz: BOLĄCZKA
– Item Pijawek na wierzchu głowy stáwienie tám gdzie się kość spaia, pomocne ná wiele głownych chorob y ulżenia boleści, tákże hemoroidow otworzenie, dawne głowy bolenia oddala. PromMed 21.
patrz: BOLEŚĆ
– Pomocne tákże są tu máterace z zioł do przykłádánia ku sercu. Zioła są te: Melissa, Borak, Miodunká, Fijałki, Roża, párząc ie w winie dobrym. PromMed 154.
patrz: BORAG, BORAG, BORAK
– Weźmi Aloesu, Miry, Bobrowego stroiu, Száfránu, Boraxu Weneckiego (ktory Purysem zowią) káżdego po puł ćwierci łota, Rhabárbarum łot, utłucz wszystko ná subtelny proszek, włoż do Mozdzierzyká, wley troszkę Winá. PromMed 119-120.
patrz: BORAKS
– Item kurzenia, álbo kádzenia ustáwiczne, lubo bo śiárką, lubo smołą, lubo oboie wraz zmieszawszy, lubo skorkámi Brzożowemi, Bursztynem, szyszkámi borowemi. PromMed 190.
patrz: BOROWY
– [...] okłádánie krowieńcem, uśmierza bol, ále nie każdy ten smrod znieść może. PromMed 107.
patrz: BÓL
– Item kto iest podległy tey chorobie ma mieć áperturę ná ręce. Item kąpieli z Lagru álbo z bráchy pomocne bywáią. PromMed 107.
patrz: BRAHA
– Ná Popryszczenie brodawek u piersi Białogłowskich. Weźmi wodki Bábczáney kwáterkę, włoż do niey Merturij dulcis ćwierć łota, subtelno utárszy, zmieszay y przykłáday maczaiąc chusteczki. PromMed 114.
patrz: BRODAWKA
– Item ziele Celidonia ma osobliwą moc ná brodawki. Item zwiąż od spodu brodawkę iedwabiem álbo lepiey końskim włosem, prędko oderznie ią, potym posyp Hałunem palonym y zmaczawszy chustkę śliną przyłoż. PromMed 132.
patrz: BRODAWKA
– Są guziki w pośrodku twarde zrastáiące się, ktore nie ták są boleiące iáko uprzykrzone, osobliwie chodząc. Inne zowią się Thymi tesz podobne brodawkom, spod mające wąski, á wierzch szeroki, z ktorych podczas dobywa się krew. PromMed 87.
patrz: BRODAWKA
– Item Proszek broniący poronienia. Weźmi Korzenia Wężowniku skrupuł, Czerwcu, nasienia Bábczánego, nasienia Portulaki, po puł ćwierci łotá. PromMed 117.
patrz: BRONIĆ
– Wiele białychgłow máią swoie sposoby do używánia broniące poronienia. PromMed 117.
patrz: BRONIĆ
– Item oleykiem Migdałowym smárowanie broni zepsowania twarzy. PromMed 106.
patrz: BRONIĆ
– Dla dzieci, gdy się uryná zátrzyma. Weźmi Bursztynu białego, oczek Rákowych, oboygá zárowno, utrzyi subtelno, daway [...] w wodce Poziomkowey przycukrowawszy. PromMed 64.
patrz: BURSTYN, BURSZTYN, BURSZTYN, BURZTYN
– Dla oddalenia gorączki day proszek táki, weźmi Rákowych oczek, rogu Ieleniego subtelno tártego, Bursztynu, szczeki Szczupakowey, káżdego zárowno. PromMed 114.
patrz: BURSTYN, BURSZTYN, BURSZTYN, BURZTYN
– Gwałtowny wicher, gdy wstánie burzący Obáli chátę, pryztłucze y głowe. PromMed Przemowa, 4.
patrz: BURZĄCY
– Gwałtowny wicher, gdy wstánie burzący Obáli chátę, pryztłucze y głowe. PromMed Przemowa, 4.
patrz: BURZYĆ
– Weźmi łáyná Bykowego swierżego, soli prostey, oboygá zarowno, rozmąć Winem iák kásze obrzednią, przywarz. PromMed 127.
patrz: BYKOWY
– Item ná tosz iest rzecz bárdzo dobra záżywáć Bálsamu czarnego w tymże konfekcie Rożowym. PromMed 82.
patrz: CARNY, CZARNY, CZARNY
– Item bol zębow usmierzáiące rzeczy są te: korzeń Celidoniey, Piołyn, Cząber, Rozmaryn. PromMed 23.
patrz: CĄBR, CZAMBR, CZĄBER, CZĄBER, CZĄBR, CZĄBR
– Item weźmi żołci Wołowey, wysusz, przyday Aloesu, Miry zárowno, zmieszay z sokiem Cybuli, przykłáday. PromMed 86.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Weźmi porow Cybule, upiecz w popiele, rozwierć, przyday śmietany, zmieszay y przykłáday. PromMed 86.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Item wyciśni sok z korzenia álbo cybul, álbo lilij białych, przewarz go z miodem, odszymowawszy, daway potrosze, znácznie spędza puchlinę. PromMed 45-46.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Item tráfia się że ná ięzyku wyrasta brodawká, weźmi listek Celidony, rozetrzyi w pálcách, przyłoż, trzymay puko możesz, potym inszy przyłoż. PromMed 132.
patrz: CELIDONA, CELIDONIA, CELIDONIA
– Item bol zębow usmierzáiące rzeczy są te: korzeń Celidoniey, Piołyn, Cząber, Rozmaryn, korzeń Hebdowy, Piretrum, korzenie Száleiowe, wárząc w otcie y przykładáiąc. PromMed 23.
patrz: CELIDONA, CELIDONIA, CELIDONIA
– Item weźmi ślimakow ile chcesz, włoż do naczynia ołowiánego, lubo cynowego, posyp solą. PromMed 132.
patrz: CENOWY, CYNOWY, CYNOWY, CZENOWY, CZYNOWY
– Item weźmi Rodzenkow wielkich y Fig, ieżeli mieć możesz, włoż ná Misę cynową, lub z gliny. PromMed 94.
patrz: CENOWY, CYNOWY, CYNOWY, CZENOWY, CZYNOWY
– Wodká Centáureowa z ziela z wodą wypaloná, piiąc ią iest dosyć skuteczna. PromMed 7.
patrz: CENTAUREOWY
– Item upiecz Jábłko w zarzewiu, wyimi z niego sam gąszcz czysty, przyday trochę ośrodki Chlebá pszennego, Pokármu białogłowskiego, Sáletry szczyptę, umieszay, przykłáday ná oczy zápalone. PromMed 29.
patrz: CHLEB, CHLEB, KLEB
– Dobry oleiek z Glist, álbo same Glisty, rozwierć z białego chlebá ośrodką, przylawszy mleká tym okłáday. PromMed 77.
patrz: CHLEB, CHLEB, KLEB
– Item weźmi glist ziemnych sporo, wypłocz ie, włoż do donice, przyday osrodki chlebá białego, żołtkow od jáiá, kámfory y soli, przyley winá ile potrzebá, rozwierć, rozłoż ná chuscie, obłoż ná usmierzenie bolu. PromMed 37.
patrz: CHLEB, CHLEB, KLEB
– Item Emulsie to iest mleczká robione z nasienia Dynowego, Málonowego, Ogorczánego, Máku etc. tákże Iulepy chłodzące są dobre, osobliwie z máczku Polnego. PromMed 93.
patrz: CHŁODZĄCY
– Naprzod w káżdey gorączce pożyteczne są enemy chłodzące y odwilżáiące, tákie álbo podobne. PromMed 11.
patrz: CHŁODZĄCY
– W około rány trzebá záwsze kłáść plastry chłodzące, áby zápalenia nie dopuszczáły. PromMed 130.
patrz: CHŁODZĄCY
– Item ieżeliby się zápalenie y opuchliná ná wrzod zábieráłá, co się nayczęściey przydaie, ná ten czas przykłádá plaster odmiękczaiący y chłodzący. PromMed 166.
patrz: CHŁODZĄCY
– Záczym gdy nábrzmieią y zápalą się, przykładáć czopki chłodzące y rospędzaiące. PromMed 86.
patrz: CHŁODZĄCY
– Naprzod ieżeliby tá áffekcya to iest zátrzymánie uryny, [...] pochodziło z zápalenia nerek, albo gorącości uryny, dawszy chłodzącą Eneme, krwi upuścić. PromMed 136.
patrz: CHŁODZĄCY
– Item záżywáć lekarstw mierno chłodzących, áby wątrobę chłodząc, żołądká nie oziębić, co iest pospolita. PromMed 161. PromMed 161.
patrz: CHŁODZĄCY
– Przyday chmielu ná proch utártego tylesz masłá nie słonego, y wosku ile potrzeba. zrob máść, ktorą smáruy ták przełamane dzieci, iáko y rupture máiące. PromMed 161.
patrz: CHMIEL, CHMIEL, HMIEL
– Tráfia się tesz chorobá gwałtowna ktora názywa się Cholera, to iest ustáwiczne womity z gorączką wielką. PromMed 142.
patrz: CHOLERA, CHOLERA, HOLERA, KOLERA
– Weźmi korzenia Salapy na subtelny proszek utłuczonej dwa łoty, korzenia Cytwarowego ćwierć łota, Hanyszku szczyptę, Cremor Tártari ćwierć łota, utrzyj wszystko na subtelny proszek, dawaj na raz po jednym skrupule, mocniejszym trochę więcej. PromMed 229.
patrz: CYTWAROWY, CYTWAROWY, CYTWARZOWY
– Záczym gdy nábrzmieią y zápalą się, przykładáć czopki chłodzące y rospędzaiące. PromMed 86.
patrz: CZOPEK
– Item do bielenia y czyszczenia zębow służą te rzeczy. Chleb pszeniczny upalony, Pumex kilkákroć rozpalony y gászony, Korale czerwone, kostki Daktyłowe, Popioł z Lulki po wykurzeniu Tytuniu. PromMed 24.
patrz: DAKTYLOWY, DAKTYLOWY, DAKTYŁOWY
– Item weźmi dennych bedłek ktore Crepitus lupi zowią, rozetrzyi y przyłoż. PromMed 84.
patrz: DENNY
– RZadko się tá chorobá tráfia i bárdzo nie beśpieczna, osobliwie gdy będzie ták głębokie spánie, że się chorego docucić nie można [...]. PromMed 157.
patrz: DOCUCIĆ SIĘ
– Item ná ukąszenie iákiego iádu, záwiąż záraz wzgorę nad raną dobrze aby się iad nie rozchodził w gorę, potym obmyi ránę wodą, w ktoreyby wrzała Ruta przysoliwszy, potym przyłoż Dryakiew z Czosnkiem utártą kilká rázy, daley dogaiay máścią należytą. PromMed 150.
patrz: DOGAJAĆ
– Iakim sposobem te sole robią się, wiedzą Aptekarze, lecz y tu w Aptece domowey naydziesz iako się robić maią. PromMed 7.
patrz: DOMOWY
– Ieżeliby był ząb wypruchniały, rozpal drocik mosiężny, wetchni prędko w dziurkę zęba, aby tylko się tylko dotchnął membrony, potym płocz octem warzonym z Rożą suchą. PromMed 22.
patrz: DROCIK, DRUCIK, DRUCIK
– Sámego Powietrzá znáki są te. PIerwszy, gdy choruiących więcey umiera, ániżeli do zdrowia przychodzi. Drugi, gdy się prętko ieden od drugiego zárażá. Trzeci gdy choruiący nagle z sił opadáią. Czwarty kiedy się Dyminice, y karbunkuły wydáią. Piąty ieżeli ná ciáłách umárłych wydáią się petoci sine, lubo czárne. PromMed 188.
patrz: DYMIENICA, DYMIENICA, DYMINICA
– Obżarty iák bestya, z káżdym się poswárzy, Po pysku, y po bokach, często mu [pijakowi] się zdárzy. PromMed Przemowa, 2..
patrz: DZIKI
– Albo warz w mleku Rożą suchą, kwiecie dzwonkowe, przecedź zápraw zołtkámi, przyday łoiu kozłowego y oliwy, day letnio. PromMed 48.
patrz: DZWONKOWY
– Naprzod ieżeliby tá áffekcya to iest zátrzymánie uryny, [...] pochodziło z zápalenia nerek, albo gorącości uryny, dawszy chłodzącą Eneme, krwi upuścić. PromMed 136.
patrz: ENEMA
– Naprzod w káżdey gorączce pożyteczne są enemy chłodzące y odwilżáiące, tákie álbo podobne. PromMed 11.
patrz: ENEMA
– Item Weźmi Dryakwi, Kámfory, Pieprzu, káżdego potrosze, zmieszay z gorzałką, wpuszczay potrosze w ustá záráżonego, żeby flegma odchodziła, á ieżeliby mowę strácił, nácieray mu tym ięzyk, álbo oleykiem Hányszkowym, álbo Bursztynowym, álbo Iáłowcowym, lub Rozmárynowym. PromMed 58.
patrz: FLAGMA, FLEGMA, FLEGMA
– O Záwrocie Głowy. Zwyczáyna tá iest affekcya Pijakom, lecz procz tego z innych przyczyn bydź może, to iest, albo z pełności żołądká gdy się do niego náściąga flegmy, cholery, á w ten czás chory ma nauseam y sposobność do zrucenia. PromMed 91.
patrz: FLAGMA, FLEGMA, FLEGMA
– O Suchotách. Z náuki suchot: naprzod gdy chory ustáwnie kászle, á przytym tym z flegmą odchodzącą przez kászel, tedy owedy pokázuie się krew, co iest znákiem naypewnieyszym, wyiąwszy białogłowy, ktorym lubo często krew z káślem y znácznie odchodzi, iednák w suchoty nie záwsze, y owszem rzadko wpadáią. PromMed 41.
patrz: FLAGMA, FLEGMA, FLEGMA
– Puchliná bywa troiáka, pierwsza wodnista, w ktorey całe ciáło nábrzmiewa. Druga wietrzna w ktorey żywot iáko bęben nádęty, á insze części ciáła suche. Trzeciá zmieszána, to iest flegmista z wietrzną atricularis zwána. PromMed 44.
patrz: FLAGMISTY, FLEGMISTY, FLEGMISTY
– [...] gdy potrzebá przykłáday ná rány, zgoisz káżdą należycie, ieżeliby otok znácznie odchodził, przykłáday fleytuszki, á ná wierzch plaster. PromMed 170.
patrz: FLAJTUSZEK, FLEJTUSZEK, FLEJTUSZEK
– Weźmi Gryszpanu ćwierć łotá, námocz go w octcie winnym mocnym przez noc, włoż ná rynę, przyday miodu pátoki łyszkę, soli szczyptę, Háłunu prostego ćwierć łotá, smaż ász będźie czerwono, smáruy tą máścią fleytuszki y przykłáday iest skuteczná do wytrawienia dźiwego mięsa y do wyczyszczenia zagniłych y smrodliwych ran. PromMed 172.
patrz: FLAJTUSZEK, FLEJTUSZEK, FLEJTUSZEK
– Item na wypędzenie z domu wszelkiego gádu to iest Wężow, Zab, etc. Weźmi siárki, ziela Piretrum, kadź często po domu. PromMed 151.
patrz: GAD
– Prości ludzie máią zwyczay że skoro iádowity gad ukąsił záraz nápijáią się swoiey własney uryny y ráne nią obmywáią. PromMed 151.
patrz: GAD
– Gagatek, Gagates. PromMed 274.
patrz: GAGATEK
– Odiąwszy od ognia, położ lijek szerokim końcem na garku, a rurkę akomoduy w ucho, aby przezeń para w niego szła. PromMed 102.
patrz: GARNEK
– Gdy się przyda nábrzmiáłość y zápalenie gárdłá, lubo wewnątrz lub powierzchu, weźmi Ięczmieniá, spal go w garnuszku ná węgiel, utrzyi, zmieszay z miodem, obłoż gárdło, powtorz ieżeli będzie potrzebá. PromMed 83.
patrz: GARNUSEK, GARNUSZEK, GARNUSZEK
– Weźmi Jáłowcu utłuczonego, stochmalu ze Młyna, Rzodkwi ná tartle utártey, gorzałki, Mydłá, Oliwy, káżdego ileć się zda, zmieszay w garnuszku, zálep pokrywką, upraż, rozłoż ná chuście y przyłoż ciepło. PromMed 153.
patrz: GARNUSEK, GARNUSZEK, GARNUSZEK
– Weźmi [...] korzenia Piwoniowego, Gáłgánu, Cynámonu, gałki Muszkátowey, Kárdamonu, Kubebow, Imbieru białego, Cytwaru, káżdego po ćwierci łotá, Senesu obránego, Rhabarbarum, oboyga po trzy łoty, Modrzewiowey gębki łot, Salis Tartari trzy ćwierci łotá, wszytko przetłukszy y pokraiawszy włoż do worká [...]. PromMed 59.
patrz: GĄBKA, GĘBKA, GĘBKA
– Weźmi wierzchołkow Centuryey, Rzerzuchy ogrodney biało kwitnącey, Ruty, Piretrum, Piołynu, kázdego suchego po dwie szczypty, Gentiány, Cytwaru, Dzięglowego korzenia, káżdego po puł łotá, Cynámonu białego ćwierć łotá, Miry pułtory ćwierci łotá, senesu obránego, Rhabarbarum, Gębki Modrzewiowey, to iest Agáryku, po pułtorá łotá [...]. PromMed 5.
patrz: GĄBKA, GĘBKA, GĘBKA
– [...] w tey wodzie námocz senesu obránego z szypułek trzy ćwierci łotá, Agáryku to iest Modrzewiowey gębki puł łotá, wierzchołkow Centuriey sczyptę, námocz przez noc, nazáiutrz przywarz y przecedź, wycisniy dobrze, w tey polewce rospuść Manny Kálábryny łotow trzy álbo cztery [...]. PromMed 4.
patrz: GĄBKA, GĘBKA, GĘBKA
– W tey wodzie namocz senesu obranego z szypułek trzy ćwierci łota, Agaryku to iest Modrzewiowey gębki puł łota. PromMed 4.
patrz: GĄBKA, GĘBKA, GĘBKA
– Item weźmi nasienia krokosowego garść, przetłucz, przyday Modrzewiowey gębki łot, Ománowego korzenia łot, Lukrecyey łot, uwarz to wszystko w mleku przecedziwszy, daway pić często potrosze. PromMed 54.
patrz: GĄBKA, GĘBKA, GĘBKA
– Leczenie w pierwszym y drugim stopniu náleży naywięcey ná alimentách, ostrość krwi temperuiących, iáko są bulliony, Galarety, polewki ćielęce, Kápłonie, Kuropátwie, Kászá ięczmienna, Ryżowa, SliMáki, z Rákow kontuzy, polewki migdałowe, Gelátiny z Rogu Ieleniego z Cynámonem etc. PromMed 17.
patrz: GELATYNA
– [...] z osobná weźmi rogu Ieleniego álbo Łośiego subtelno utártego, Korzenia Dźięglowego w Ieśieni álbo ná Wiosne kopánego, nog Rákowych ktoremi szczypie, (obieráiąc same czárne) ususzonych y subtelno utártych, Bolum Armenum przedniego, káżdego pocztery łoty, korzenia Gencyany, Biedrzeńcowego, Agaryku, Miry, Cytwaru, Cynámonu, naśienia Rućiánego, káżdego po trzy łoty, wierchołkow Centauryi trzy garśći, Bobrowego stroiu łot ieden, wszystkie te rzeczy pomienione ná subtelny proszek utárszy zmieszay z sokiem, przyday miodu odszymowánego ile potrzebá przysmaż wolnym ogniem ustáwnie mieszáiąc, zdiąwszy z ogniá wley gorzałki z Kámforą [...]. PromMed 287.
patrz: GENCJANA
– Bursztynu utartego, siarki, oboyga po trzy łoty, mieszay, a ieżeliby gęsto było, przyley trochę oliwy, będziesz miał plaster nad inne osobliwszy arcana. PromMed 38.
patrz: GĘSTO
– WEźmi wierzchołkow Centuriey, kobylego szczawiu z korzeniem, Bożego drzewká, skory dębowey, káżdego po garśći, Alóésu prostego utártego, Háłunu, ileć się zda, warz w ługu z głąbow kápustnych zrobionym, tym myi głowę, á po zmyćiu smáruy oleykiem z orzechow Włoskich. PromMed 111.
patrz: GŁOWA
– WEźmi Bożego drzewká, korzenia Złotogłowu, oboygá ileć się zda, warz w ługu, przecedź, przyday miodu prásnego, y Oliwy mniey niżeli miodu, myi tym głowę często. PromMed 159.
patrz: GŁOWA
– Dla oddalenia gorączki day proszek táki, weźmi Rákowych oczek, rogu Ieleniego subtelno tártego, Bursztynu, szczeki Szczupakowey, káżdego zárowno. PromMed 114.
patrz: GORĄCZKA
– Tráfia się tesz chorobá gwałtowna ktora názywa się Cholera, to iest ustáwiczne womity z gorączką wielką. PromMed 142.
patrz: GORĄCZKA
– Item kostki trzy grániáste, ktore się znáyduią w Głowách kárpiowych, máią osobliwą moc krew utrzymywáć, ná proch utárszy, dáć záżyć, lecz máią bydź wybieráne z żywych kárpi nie z wárzonych. PromMed 98.
patrz: GRANIASTY
– Item weźmi z Apteki Laudani Opiati gráno iedno, zmieszay z Dryakwią, day záżyć, ustánie. PromMed 97.
patrz: GRANO
– Weźmi nasienia Száleiowego biało kwitnącego, Máku białego, oboygá po ćwierci łotá, kámieniá czerwonego od urázu, Korali czerwonych, oboygá po puł ćwierci łotá, Kámfory gran dwánaście, uczyń subtelny proszek, daway go po puł ćwierci łotá, iest doświádczony. PromMed 121.
patrz: GRANO
– Item wezmi Laudani Opiati grano iedno, umieszay z konfektem Rożowym, day záżyć to naypewnieysza. PromMed 121.
patrz: GRANO
– Ubodzy niech Bobek gryzą. PromMed 164.
patrz: GREŹĆ, GRYŹĆ, GRYŹĆ, GRZYŹĆ
– [...] tákże pomocną rzecz iest często grysć Rzeżuchę, albo Nasturtium, álbo Cynámon biały, álbo gryś tabakę, kto do tego zwyczáyny. PromMed 164.
patrz: GREŹĆ, GRYŹĆ, GRYŹĆ, GRZYŹĆ
– Item ná bolenie w stáwách. Weźmi wody wapienney garniec, włoż do niey siárki utártey puł funtá, warz ász záczerwienieie, przyday Gryszpanu tártego łot, maczay chusty y okłáday ciepło, służy to y ná zástárzáłą podagrę. PromMed 37.
patrz: GRYNSZPAN, GRYSZPAN, GRYSZPAN
– Przytym násyp worek Prosem, praż go w mleku y przykładay, często odnawiáiąc, álbo grzeiąc w mleku. PromMed 113.
patrz: GRZAĆ
– Weźmi grzankę chlebá, potrząśnij ią Cynámonem, Gwoździkámi, Gałką, zley Winem gorącym y przyłoż, álbo násmáruy Dryakwią tesz grzankę y przyłoż á dla prostych potrząśnij pieprzem y solą. PromMed 156.
patrz: GRZANKA, GRZANKA, GRZONKA, GRŻANKA
– Przyuczyć się iey, życzyłbym káżdemu, Przełamáć nałog, gwałt uczynić sobie, Choć y z trudnością, sprzeciwić się złemu; Będzie ku zdrowiu, y życia ozdobie. PromMed Przemowa 3.
patrz: GWAŁT
– Naprzod ieżeli nie gwałtownie odchodzi, to iest z przestawániem, tákiego płynienia utrzymywáć nie trzebá, ieżeli záś gwałtownie z osłábieniem chorego, záraz puścić krew z nogi y z powtorzeniem dla odwrocenia oney. PromMed 97.
patrz: GWAŁTOWNIE
– Item gdy gwałtownie ciecze, postaw báńke cyrulicką pod piersią z tey strony, z ktorey krew idzie, álbowiem iedną zwyczáynie dziurką idzie, nayczęściey lewą, rzadko obiemá. PromMed 98.
patrz: GWAŁTOWNIE
– Item w gwałtownych womitach postaw báńkę dużą nád żołądkiem, ustáną prędko, potym przykłáday máterace. PromMed 142.
patrz: GWAŁTOWNY
– Ite[m] w gwałtownym odchodzeniu dobra rzecz báńki stáwiáć ná sucho ták ná krzyżach iáko y po ciele. PromMed 122.
patrz: GWAŁTOWNY
– Item szczawik Záięcy warz w wodźie, piy codźiéń z ráná miásto herba Thee. PromMed 154.
patrz: HERBATE
– Item weźmi źiela ktore się Wątrobnym názywa, po łaćinie Hepatica nobilis, ususz zażyway ták iák Herba Theae. PromMed 163.
patrz: HERBATE
– Rugitus, Hurkotánie w kiszkach. PromMed 285.
patrz: HURKOTANIE
– Prości ludzie máią zwyczay że skoro iádowity gad ukąsił záraz nápijáią się swoiey własney uryny y ráne nią obmywáią. PromMed 151.
patrz: JADOWITY
– Item Emulsie to iest mleczká robione z nasienia Dynowego, Málonowego, Ogorczánego, Máku etc. tákże Iulepy chłodzące są dobre, osobliwie z máczku Polnego. PromMed 93.
patrz: JULEP
– Zkąd Podagry, gorączki názwáne Hektyki, Zkąd boleści w junkturách, w biodrách Scyátyki. PromMed 1.
patrz: JUNKTURA
– Item spal Mysz ná popioł, prześiawszy y utárszy subtelno, day záżyć w Káwie, álbo w czym chcesz. PromMed 66.
patrz: KAFA, KAFFA, KAWA, KAWA
– Ieżeliby zátrzymánie pochodźiło z przyczyny kámieniá, niech chory wnidźie do kąpieli, y w niey niech się nápiie soku Limoniowego, z oleykiem Migdałowym; á ieżeliby y to, y inne lekárstwá nie pomogły, trzebá w członek náturálny wpuśćić kándelkę, áby odepchnąć kámień. PromMed 65.
patrz: KANDELKA
– WEźmi kantarides suchych ile chcesz, poodryway im skrzydełka y głowki, utrzyi ná proszek, zmieszay z plastrem odmiękczáiącym bez ogniá, przyłoż tám gdźie chcesz pryszcz mieć. PromMed 215.
patrz: KANTARIDES, KANTARIDES, KANTARYDES
– Káppáry, Cappares. PromMed 279.
patrz: KAPAR, KAPAR, KAPPAR
– Z Roźnych źioł Sole robione bywáią, iáko to: z Piołynu, z Kardybenedikty, z Támáryszki, z Ieśionu, z Podrożniku, z Centuryi [...]. PromMed 241.
patrz: KARDYBENEDYKTA
– Wodki Pierśiom służące. HYzopowa, z białey Szánty, z Pánny Máryey włoskow, Podbiałowa, Konrádkowa, Slazowa, Lebiodczána, Biedrzeńcowa, Płucnikowa, Szałwiowa, Przetácznikowa, Pokrzywiána. PromMed 198.
patrz: KONRADKOWY
– Item przydáie się naygorszá áffekcya w śiedzeniu, to iest Fistułá z ktorey wychodźi wilgoć czásem w znáczney wielośći y rożnego koloru, leczyć się ma sprycowániem, decoctionibus consolidantibus etc. adstringentibus, meat ma bydź rozszerzony korzeniem konsolidy, álbo Fijałkowym, y często się przydáie że tymże meatem ochodzą excrementá y uryná, rzadko tá chorobá uleczyć się da, y w wielką mizeryą y boleśći człowieka wpráwiá. PromMed 87.
patrz: KONSOLIDA
– Leczenie w pierwszym y drugim stopniu náleży naywięcey ná alimentách, ostrość krwi temperuiących, iáko są bulliony, Galarety, polewki ćielęce, Kápłonie, Kuropátwie, Kászá ięczmienna, Ryżowa, SliMáki, z Rákow kontuzy, polewki migdałowe, Gelátiny z Rogu Ieleniego z Cynámonem etc. PromMed 17.
patrz: KONTUZ, KONTUZA
– Item do bielenia y czyszczenia zębow służą te rzeczy. Chleb pszeniczny upalony, Pumex kilkákroć rozpalony y gászony, Korale czerwone, kostki Daktyłowe, Popioł z Lulki po wykurzeniu Tytuniu. PromMed 24.
patrz: KOSTKA
– Weźmi [...] nasienia Ruciánego, ziela kotczy mięty ná proch utártych po skrupule, zmieszay daway po skrupule w wodzie, w ktoreyby wrzało korzenie Tormentilli, ábo w Káwie, na noc. PromMed 66.
patrz: KOTCZY
– CRisis znáczy walczenie, álbo woyne nátury z chorobą. Ktora pewnych dni w chorobách gwałtownych nayczęśćiey w gorączkách przypadáć zwykła; ktore kuruiący gorączki, bárdzo pilnie obserwowáć ma, chceli choremu do zdrowia dopomoc [...]. PromMed 261.
patrz: KURUJĄCY
– Chcący tedy lekarz doyść w chorobách śiły sercá, ma się miárkowáć po bićiu pulsow, ktore rozmáite bywa, áże nie káżdy się ná nich zna, dla prośćieyszych kłádą się pospolitsze rożnośći pulsow, áby kuruiący mogł się miárkowáć, iáko sobie z chorym postąpić, y co znáczy iáki puls [...]. PromMed 267.
patrz: KURUJĄCY
– Leczenie tey choroby, ile będźie zástárzáła, iest bárdzo trudne, zkąd názywa się flagellum Medicorum. Jednák sposobámi podanemi może iey porádźić, byle chory był we wszystkim kuruiącemu posłuszny. PromMed 72.
patrz: KURUJĄCY
– Ubodzy ludźie ktorych nie stáć ná leki, niech moczą w piwie Jáłowiec, chrzan, wierzchołki Sosnowe, to piwo niech piią, ná poty niech wárzą Łopionowe korzenie, y polewkę niech piią, co znácznie poty pobudza. PromMed 76.
patrz: LEK
– Item záżywáć lekarstw mierno chłodzących, áby wątrobę chłodząc, żołądká nie oziębić, co iest pospolita. PromMed 161.
patrz: LEKARSTWO, LEKARSTWO, LIKARSTWO
– WEźmi korzenia Liśiego ogoná, źiela lenku Pánny Máryey, przewarz w wodźie, przecedź, w tey dekokcyey námocz Senesu łot: przyday Salis Tártari ćwierć łotá, mocz przez noc, názaiutrz przywarz, przecedź, wyćiśniy, rospuść Mánny dwá álbo trzy łoty, znowu przecedź, y day ćiepło wypić. PromMed 63.
patrz: LENEK
– Item weźmi liśćia Slazowego Fijałkowego, Sáłaćiánego, Rumienku nostrzeku, pokray, włoż do Máteráczyka, ktory praż w mleku, y przykłáday letnio ná ucho. PromMed 101.
patrz: LETNIO, LETNO
– Item weźmi Gryszpanu ćwierć łotá, Háłunu puł łotá, Koperwásu, Minij, po ćwierći łotá, utrzyi wszystko subtelno, náley Winá pułtory kwáterki, Gorzałki łyszkę, umieszay, postaw w ćieple przez trzy dni, mieszáiąc, potym przecedź, maczay w tym likworze kisteczkę, y dotykay ran, przestrzegáiąc áby chory nie połykáł y śliny, á po káżdym zápuszczeniu, niech płocze wodą, w ktoreyby wrzało liśćie Ligustrowe álbo Bárwinek [...]. PromMed 139-140.
patrz: LIGUSTROWY
– WEźmi Roży nie roskwitłey obráney funt, Cukru dwá funty wody kwártę, wley wodę ná koćiołek, iák wezwre wsyp Rożą wyśianą przez przeták, niech wre as zmięknie dopiero włoż Cukier y smaż poty az lipnąć będźie sok w pálcách, schoway do naczynia iák dobrze ostydnie, nakryi, potrząśni z wierzchu Cukrem, y schoway. PromMed 226.
patrz: LIPNĄĆ
– Weźmi naprzykłád Piołynu suchego y z łodygami kilka ocipek, spal go ná ognisku chędogim dobrze umiećionym, zdeymi ten popioł y z wąglami, niedogasłemi do donice nowey, lubo do gárca, nakryi, niech wytłe iák naylepiey, iák wytłe i ostydnie, náley nań wody źimney, przystaw do ogniá niech wre [...]. PromMed 241.
patrz: ŁODYGA
– Sol z łáien Gołębich iest osobliwa, tákże z łodyg Bobowych, Z Iáłowcu, y innych rzeczy, tákimże sposobem robić się máią, iáko masz wyżey naukę. PromMed 242.
patrz: ŁODYGA
– Item inni leczą ie kąpielámi wárząc w wodźie te żioła: Barszcz ogrodny, Mech leśny Ománowe korzenie, Łopián y z korzeniem, Wierzbowe liśćie, Konrádek, Bárwinek, Bożedrzewko, dźiewánne. PromMed 88.
patrz: ŁOPIAN, ŁOPIAN, ŁOPIN, ŁOPION
– Ná suche strupy z łupierzámi. Weźmi wierzchołkow Centuriey, kobylego szczawiu z korzeniem, Bożego drzewká, skory dębowey, káżdego po gárści, Aloesu prostego utártego, Háłunu, ileć się zda, warz w ługu z głąbow kápustnych zrobionym, tym myi głowę, á po zmyciu smáruy oleykiem z orzechow Włoskich. PromMed 110-111.
patrz: ŁUPIEZ, ŁUPIEŻ, ŁUPIEŻ
– Wodki sercu służące. ROżowa, Borákowa, Szczawiowa, Melisowa, Miodunczana, Lewándowa, Rozmárynowa, Szałwiowa, z kwiećia Lipowego, Máćierzankowa, Fijałkowa, Rućiana. PromMed 198.
patrz: MACIERZANKOWY
– Item weźmi Bukwice, Máćierzanki, Rumienku, pokray, włoż do worká, przeszyi, upraz ná rynce zlawszy ługiem, wyiąwszy, przyłoż ćiepło, często odnawiáiąc maczánie. PromMed 25.
patrz: MACZANIE
– Weźmi Olbrotu, Siárki, Mummiey przedniey, zębá Kiernoźiego uskrobánego, kwiátu Máczku polnego suchego, káżdego po iednym skrupule, uczyń z tego proszek subtelny, daway go po iednym skrupule y więcey dwá rázy ná dźień, álbo w Tyzánnie, álbo w wodźie w ktoreyby wrzał rog Ieleni y polny Máczek. PromMed 70.
patrz: MACZEK
– Weźmi Melissy, Máćierzanki, Szałwij, Maieranu, Lewándy, Mięty kędźierzawey, Piołynu, káżdego po dwie szczypty, Rhabarbarum przedniego cztery łoty, Senesu trzy łoty, Cynámonu, Gáłgánu, Cytwaru, po łoćie, Hányszku szczyptę, pokray drobno, włoż do worká, námocz w gárcu Winá przez tydźien, tego Winá záżyway po kwáterce ćiepło co trzeći dźień. PromMed 162.
patrz: MAJERAN, MAJERAN, MAJERON, MAJORAN, MAJRAN, MAJRUN
– Wodká Bukwicowa, Májerankowa, Lewándowa, Rozmárynowa, Konwaliowa, z Koszyka, Koprowa, Bzowa, Roźána, Poleiowa. PromMed 198.
patrz: MAJERANKOWY
– [...] táka wodká iest pożyteczná do záżywánia w gorączkách, y innych gorących áffekcyách dla pośilena, lubo samá przez się, lubo lepiey, gdy przydász do niey Iulepu Fijałkowego, álbo soku Malinowego, álbo Limoniowego, álbo Fyacintu, lub Alkermesu. PromMed 200.
patrz: MALINOWY
– Weźmi Máłmázyi przedniey, zgrzey z másłem, zmaczay chustę y przyłoż ná krzyże, ieżeli nie masz Máłmázyi, day winá dobrego, á nim to przyłożysz, násmáruy krzyże oleykiem Migdałowym. PromMed 144.
patrz: MAŁMAZJA
– WEźmi Máruny, Melissy, Bylice, kwiátu Rumienkowego, liliowego suchego, Máćierzanki, káżdego po puł garśći, naśienia Rućiánego, Hányżu, Kąkolu po szczypćie, soli oczkowátey puł łyszki, warz w wodźie do połowy, przecedź, weźmi polewki mniey niż kwártę, rozbiy żołtek od jáiá, przyday Oleyku Rućiánego w oiwie robionego. PromMed 237.
patrz: MARONA, MARUNA, MARUNA
– Item weźmi másłá młodego nie słonego, wosku żołtego zárowno, rospuść nad ogniem, iak przestydnie, przyday białek od iájá ubity, umieszay, násmaruy bibułę y przyłoż, czyn to dwá rázy ná dzień. PromMed 104.
patrz: MASŁO
– [...] prosty á gruby lud, przećiwko zaraźie záżywa dźiekćiu, nie bez skutku, lecz że bárdzo trudno o istotny, álbowiem go fałszuią, ći ktorzy nim hándluią, mieszáiąc do niego maś, więc miásto niego może kto chce zrobić sobie táki Oleiek y likwor, nie tylko ná powietrze, ále y ná Glisty, ná zęby y ná rożne choroby bárdzo użyteczny. PromMed 192.
patrz: MAŚ, MAŹ, MAŹ
– WEźmi cyny Angielskiey ná popioł spaloney, Perłowey máćice, Korlai czerwonych, káżdego po iedney drágmie, to iest po ćwierći łotám urztyi ná proszek, w puść Oleyku Bursztynowego białego kropel dwádźieśćia, umieszay, y schoway dobrze, daway ná raz po iednym skrupule, w Winie, lub w wodce Melisowey. PromMed 255.
patrz: MELISOWY
– Weźmi [...] nasienia Ruciánego, ziela kotczy mięty ná proch utártych po skrupule, zmieszay daway po skrupule w wodzie, w ktoreyby wrzało korzenie Tormentilli, ábo w Káwie, na noc. PromMed 66.
patrz: MIĘTA
– WEźmi serwatki słodkiey, zgrzey; wley do niey oliwy, álbo ieżeli mász oleyku migdałowego łyszkę dobrą, day záżyć. PromMed 47.
patrz: MIGDAŁOWY
– WEźmi miodowniku tártego, ileć się zda, wley octu Winnego ile potrzebá, Máłmázyi lub Sektu, mniey niżeli octu, przyday gałki Muszkátowey, Gwoźdźikow, Cynámonu, Bobrowego stroiu, káżdego ile chcesz, przywárz, obłoż tym z tyłu y z przodu. PromMed 124.
patrz: MIODOWNIK
– Aby się ospa prędko ná wierzch wydałá. Zażywáią ná to ludzie Rzepnego nasienia mocząc ie w piwie lub w sycie miodowey, lecz to dość słábe lekarstwo. PromMed 104.
patrz: MIODOWY
– Kąpieli w tey gorączce tákże są bárdzo pożyteczne, osobliwie z mleká, kogo stáć ná to, tákże z syty miodowey, y z wody z mlekiem zmieszáney [...]. PromMed 18.
patrz: MIODOWY
– Korzenie Dźięglowe, Kozłkowe, Tormentilli, Cardui benedicti, samo źiele, Iva arthetica, Diptan, Ryta, scordium, po polski Czosnkowe źiele, polná Dryakiew, Biedrzeniec, Przetácznik, Nogietek, Wrotycz, Cytwar, korzenie Mistrzowniku, Gentiana, Jáłowiec, Orzechy włoskie, Bolanum armenum, Terra sigillátá, kámień Smársgdowy, Hiacintowy, Kámfora, Scorzonera etc. te y inne rzeczy ták same przez się iáko iedno z drugim złączone, iákim kolwiek sposobem záżywáne, bronią od zárázy. PromMed 191.
patrz: MISTRZOWNIK
– PIołyn, Cardibenedikty, Centurya, korzeń Goryczki, korzen Pienćiornikowy, koszysko, Mlecz niski, korzeń Mistrzownikowy, Kozłkowy Cytwar, Kámfora, Pieprz długi, Cortices Chinae de China. PromMed 282.
patrz: MISTRZOWNIKOWY, MISTRZOWNIKOWY, MISTRZOWNYKOWY
– Item moczenie nog w słoney wodźie álbo w Ługu zgrzawszy, wyćiąga puchline z nog. PromMed 117.
patrz: MOCZENIE
– Weźmi wierzchołkow Centuryey, Rzerzuchy ogrodney biało kwitnącey, Ruty, Piretrum, Piołynu, kázdego suchego po dwie szczypty, Gentiány, Cytwaru, Dzięglowego korzenia, káżdego po puł łotá, Cynámonu białego ćwierć łotá, Miry pułtory ćwierci łotá, senesu obránego, Rhabarbarum, Gębki Modrzewiowey, to iest Agáryku, po pułtorá łotá [...]. PromMed 5.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– Modrzewiowa gębka, Agarius. PromMed 277.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– Item weźmi nasienia krokosowego garść, przetłucz, przyday Modrzewiowey gębki łot, Ománowego korzenia łot, Lukrecyey łot, uwarz to wszystko w mleku przecedziwszy, daway pić często potrosze. PromMed 54.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– Sposoby leczenia Purgáns. Weźmi Koperwásu zwyczáynego grán pięć, wody czystey pułtory kwáterki, przeważ troche, iák się ustoi, zley z wierzchu czystą wodę, od spodu nie mieszáiąc: w tey wodzie námocz senesu obránego z szypułek trzy ćwierći łotá, Agaryku to iest Modrzewiowey gębki puł łotá, wierzchołkow Centuryey sczyptę, námocz przez noc, nazáiutrz przywarz y przecedź, wyćisniy dobrze, w tey polewce rospuść Mánny Kálábryny łotow trzy álbo cztery, znowu przecedź, przyday troche Dryákwi ieżeli mász dobrą, inaczey day pokoy, day wypić ćiepło wolnego dniá od pároxyzmu. PromMed 4.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– [...] w tey wodzie námocz senesu obránego z szypułek trzy ćwierci łotá, Agáryku to iest Modrzewiowey gębki puł łotá, wierzchołkow Centuriey sczyptę, námocz przez noc, nazáiutrz przywarz y przecedź, wycisniy dobrze, w tey polewce rospuść Manny Kálábryny łotow trzy álbo cztery [...]. PromMed 4.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– W tey wodzie namocz senesu obranego z szypułek trzy ćwierci łota, Agaryku to iest Modrzewiowey gębki puł łota. PromMed 4.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– Weźmi [...] korzenia Piwoniowego, Gáłgánu, Cynámonu, gałki Muszkátowey, Kárdamonu, Kubebow, Imbieru białego, Cytwaru, káżdego po ćwierci łotá, Senesu obránego, Rhabarbarum, oboyga po trzy łoty, Modrzewiowey gębki łot, Salis Tartari trzy ćwierci łotá, wszytko przetłukszy y pokraiawszy włoż do worká [...]. PromMed 59.
patrz: MODRZEJOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWIOWY, MODRZEWOWY
– WEźmi Cynámonu przedniego puł łotá, [...] włoż Cukier ná patelę, wley trochę wodki Rożowey, smaż do konsistencyi, to iest gdy kápniesz záraz się krzepnie, zdeymi z ogniá, mieszay pistalikiem u spodu okrągłym w koło, ász zbieleie, coraz potrosze przygrzewáiąc, potym záraz wsyp oraz wszystkie Species z grubá przetłuczone, zámieszay dobrze, y wley do morselatorium, ktorego ieżeli nie masz, wyley ná kámień gładki, álbo ná deskę gładką, odwilżywszy ią wodą, iák ostydnie, pokray morszelki według upodobánia. PromMed 247.
patrz: MORSELATORIUM, MORSELATORIUM, MORSELLATORIUM
– Naypewnieyszy sposob do wyprowádzenia glist, przez purgánse, przydáiąc rzeczy morzące, y wypędzáiące one. PromMed 52.
patrz: MORZĄCY
– Prostą Musztardę zrobić możnász z ośrodki chlebá rzánego uwárzywszy w octćie, przydáwszy Gorczyce, miodu y korzenia iákie mieć możesz, choć tylko Imbieru, Pieprzu, y Kminu, przysłodźiwszy miodem. PromMed 249.
patrz: MOSTARDA, MOSZTARDA, MUSTARDA, MUSZTARDA, MUSZTARDA
– RUptur rodzay iest kilkoráki, Pierwszy názywa się Intestinalis, to iest kiedy kiszki zá gwałtowną iáką przyczyną pierwey do słábizn, á potym do moszen wpádáią. PromMed 145.
patrz: MOSZNA, MOSZNO
– WEźmi Mrowek y z mrowiskiem sporo, Iáłowcu, Dźieglowego korzenia, Tátárskiego źiela, Piretrum, Lewándy, Pokrzyw, Gorczycze, káżdego ileć się będźie zdáło, przepal w przepaloney wodce, námocz Dźięglowego korzenia Gorczyce, Imbieru, y Bobrowego stroiu, ieżeli go mieć możesz. PromMed 202.
patrz: MROWISKO
– Ná strupy zwyczáyne proste ná głowách dźieći. WEźmi liśćia Wierzbowego, źiela Parietariae, polney Dryakwi, Zanklu, káżdego zárowno, warz w wodźie Gárbárskeiy przecedziwszy, myi głowę, á zá káżdym myciem smáruy tą máśćią, weźmi siárki, naśienia Parietariae, oboygá po ćwierći łotá, utłucz subtelno, przyday mydłá trzy ćwierći łotá, soku źiela Parietariae, zmieszay nád ogniem, y tym smáruy, uznasz skutek. PromMed 109.
patrz: MYCIE
– Myćie ná wszelkie strupy. PromMed 110.
patrz: MYCIE
– WEźmi Bożego drzewká, korzenia Złotogłowu, oboygá ileć się zda, warz w ługu, przecedź, przyday miodu prásnego, y Oliwy mniey niżeli miodu, myi tym głowę często. PromMed 159.
patrz: MYĆ
– WEźmi wierzchołkow Centuriey, kobylego szczawiu z korzeniem, Bożego drzewká, skory dębowey, káżdego po garśći, Alóésu prostego utártego, Háłunu, ileć się zda, warz w ługu z głąbow kápustnych zrobionym, tym myi głowę, á po zmyćiu smáruy oleykiem z orzechow Włoskich. PromMed 111.
patrz: MYĆ
– Ieżeli záś chory wewnątrz ma gorączkę wielką, ktora czásámi ná wierzch się wydáie, lubo też iednákowo trwa, puls subtelny y prędki, uryná iásná ba[...]dzo zápalona, ięzyk suchy zá máłym prágnieniem, ćiáłá bládość y opádánie z niego, niespokoyność, to iest ustáwne rzuczánie się po łożu, tęskliwośći wielkie, száleństwo, mżenie ustáwiczne, petoći śine, álbo czárne po ćiele etc. PromMed 11.
patrz: MŻENIE
– Coma somnolentum, Ustáwiczne mżenie. PromMed 282.
patrz: MŻENIE
– SMáruy máśćią Topolową, potym uwarz Rożą y kwiát Bzowy w Winie, maczay chustki, y zá káżdym násmárowániem, przykłáday choć ná noc. PromMed 33.
patrz: NASMAROWANIE
– Mydłá cztery łoty, máśći Bobkowey łot, rospuść nád ogniem sadło z mydłem, zdiąwszy z ogniá, włoż inne rzeczy y mieszay ná chłodźie áby się żywe srebro wtárło, żeby go znáć nie było, smáruy tą máśćią ćiáło, nie tykáiąc grzbietá áni stáwow, będźiesz wolen od tego robáctwá, przez Mieśiąc, zá iednym násmárowániem; lecz że nie káżdego náturze żywe srebro służy, więc beśpiecznieyszy sposob podáie się táki. PromMed 211.
patrz: NASMAROWANIE
– Kámieniá nerkowego, y pęcherzowego, sposób leczenia PromMed 292.
patrz: NERKOWY, NERKOWY, NYRKOWY
– Zwyczáynie otwieráć się máią pijawkámi [hemoroidy], lecz ktoby do tego przyść nie mogł, abo by był wstydliwy, niech używa tych sposobow. PromMed 85.
patrz: NIECH
– Weźmi drzewá Gwájákowego łotow sześć, korzenia Tormentilli, Wężownikowego po trzy łoty, źiela krwáwniku, Babki, Roży suchey, Rzepiku, Niedośpiáłku, Przewrotniku, Gruszyczki, káżdego po garśći, Lukrecyi, drzewá Jáłowcowego po dwá łoty, Hányż[...] garść, spisglásu przetłuczonego y w węzełku związánego puł funtá, wody gárcy cztery, warz ász trzećia część wywre, przecedz niech chory pije miásto piwá, y gárdło niech záwsze płocze, poty poki się nie pogoi, przytym y wánien pocących niech záżywa, á ieżeliby zápálenie było, trzebá przylewáć gorzałki mocney do dekoktu ná płokánie. PromMed 139.
patrz: NIEDOŚPIAŁEK
– JEżeli się często twárdość iák guz w słábiznach lub w iedney lub w obu wydáie stronach, co się nayczęśćiey z wiátrow z kiszek tám się wkradáiących tráfia, ná ten czás násmárowawszy sadłem Niedźwiedźim w tyle niżey krzyżow, naprzod to iest tám gdźie guz, przyłożyć máteracz z źioł to iest włożywszy do niego kwiátu Rumienkowego, naśienia Kopru prostego y prosa, upráżywszy w mleku, potym pásem podwiązáć, y kto temu iest podległy, dla beśpieczeństwá ma záwsze w páśie chodźić. PromMed 146.
patrz: NIEDŹWIEDZI
– Item żółć Niedźwiedźia záżywáná, wielom pomaga. PromMed 57.
patrz: NIEDŹWIEDZI
– Obżarty iák bestya, z káżdym się poswárzy, Po pysku, y po bokach, często mu [pijakowi] się zdárzy. PromMed Przemowa, 2..
patrz: NIEROZUMNY
– IAk skoro kogo Pies wśćiekły ukąśi, záraz stáray się dostáć krwi innego Psa nie wśćiekłego, zástrzeliwszy go, tey krwi wley troche do Winá lubo piwá, day wypić choremu, ránę zaraz obmyi wodą ćiepłą przylawszy octu y soli, potym goy powoli, przytym wykop korzeń Roży polney, pokray, uwarz w wodzie przecedź, day choremu pić codźień, y ráne nią obmyway. PromMed 149.
patrz: OBMYĆ
– Item żáby z Wężámi máią wielką antipatią, z kąd gdy ukąśi wąż iádowity, dostań żab zwyczáynych z wody, odrzyi ze skory, rozetrzyi y obmywszy wprzod ráne, przykłáday, tákże uwárzywszy ie, polewkę piy bez obrzydzenia. PromMed 150.
patrz: OBMYĆ
– Item wyszłe ielito obmyi koźim mlekiem, y záraz posyp tym proszkiem. PromMed 52.
patrz: OBMYĆ
– Prośći ludźie máią zwyczay że skoro iádowity gad ukąśi, záraz nápijáią się swoiey własney uryny, y ráne nią obmywáią. PromMed 151.
patrz: OBMYWAĆ
– Inni záś áby iad iák naylepiey z rány wyćiągnąć, náśiekuią w około rány puszczádłem y záraz przystáwiáią báńkę cyruliczką, áby się do niey krew śćiągáłá, ktorą odćiągnąwszy, obmywáią ránę octem, w ktorym Rutá wrzáłá, potym przypaláią ráne dobrze, y záraz przykłádáią to. PromMed 149.
patrz: OBMYWAĆ
– Krew przez usta zwykła dobywać się z rożnych mieysc, to iest albo z głowy albo z arteriey oddechowi służącey. PromMed 81.
patrz: ODDECH
– IAgody Járzębiny, Bob w octćie wárzony, Migdały przypiekáne, gałká Muszkátowa przypieczoná, Szyszki olszowe, Tormentilla, wężownik, żywokost, etc. PromMed 49.
patrz: OLSZOWY
– WEźmi Pękow álbo guzow, ktore ná drzewách Dębowych wyrastáią, pośiekay ie drobno, warz w wodźie, tą wodą przecedźiwszy omyway mieysce kędy Kurcz bywa; álbo tesz pęki pokray w tálerki płasko, y przywiąż tám gdźie bywa, záraz ustánie, náwet y nosząc go przy sobie broni od kurczu. rożnych chorob. PromMed 157.
patrz: OMYWAĆ
– I to osobliwa ná wodnistą puchlinę. PromMed 45.
patrz: OSOBLIWA
– Item upiecz Jábłko w zarzewiu, wyimi z niego sam gąszcz czysty, przyday trochę ośrodki Chlebá pszennego, Pokármu białogłowskiego, Sáletry szczyptę, umieszay, przykłáday ná oczy zápalone. PromMed 29.
patrz: OSRZÓDEK, OSZRODEK, OŚRODEK, OŚRODEK, OŚRÓDKA, OŚRÓDKA, OŚRZODEK, OŚRZÓDKA
– Dobry oleiek z Glist, álbo same Glisty, rozwierć z białego chlebá ośrodką, przylawszy mleká tym okłáday. PromMed 77.
patrz: OSRZÓDEK, OSZRODEK, OŚRODEK, OŚRODEK, OŚRÓDKA, OŚRÓDKA, OŚRZODEK, OŚRZÓDKA
– Item weźmi glist ziemnych sporo, wypłocz ie, włoż do donice, przyday osrodki chlebá białego, żołtkow od jáiá, kámfory y soli, przyley winá ile potrzebá, rozwierć, rozłoż ná chuscie, obłoż ná usmierzenie bolu. PromMed 37.
patrz: OSRZÓDEK, OSZRODEK, OŚRODEK, OŚRODEK, OŚRÓDKA, OŚRÓDKA, OŚRZODEK, OŚRZÓDKA
– WEźmi dwá bochenki Chlebá z iárego żytá upieczone, gorące ieszcze ná poły poroskraway y pokłádź osrodką ná żelezie iákim wychędożonym, lubo ná szábli, lubo ná toporze, álbo siekierze [...] PromMed 30.
patrz: OSRZÓDEK, OSZRODEK, OŚRODEK, OŚRODEK, OŚRÓDKA, OŚRÓDKA, OŚRZODEK, OŚRZÓDKA
– Item Absorbentia także są pożyteczne: weźmi Oczek Rákowych, korali preparowánych, ostrygowych skorup álbo Perłowey máćice, káżdego coć się zda, utrzyi ná subtelny proszek, daway po iednym skrupule w Wodce Cynámonowey. Ná bol Głowy w pospolitośći. PromMed 18-19.
patrz: OSTRYGOWY
– Osutką názywáią się plámy po ćiele czerwone, podczas żołtáwe, śine, czásem świerzbiące y palące, á podczás żadnego uprzykrzenia nie spráwuiące, ná niektorych máiących te plámy przychodzą, [....], nudnośći, niektore bywáią z czarow inne ze złey krwi. PromMed 133.
patrz: OSUTKA
– Jábłko [...] obwin w páczesi, upiecz, day choremu zieść, powtorz ieżeli trzebá. PromMed 49.
patrz: PACIESZE, PACZESI, PACZESIE, PACZESIE
– czyny z ogniská, utłucz ná proch subtelny, przyday żołtkow od iájá twárdo uwárzonych y rostartych. PromMed 108.
patrz: PACYNA, PACYNA, PACZYNA, PECZYNA, PĘCZYNA
– Weźmi Dryakwi, przyday solii, páięczyny, octu trochę, smáruy chustki y okłáday pulsy. PromMed 15.
patrz: PAJĘCZYNA
– Item weźmi Bursztynu, Mástyxu, KLádzidłá, zmieszay, kłádź potrochu ná węgle, niech chory siedzi nád dymem gołą panewką. Item zrob z chusty czopek twárdy, zmaczay go w ciepłym łoiu kozłowym lubo w śmietánie, lubo w maści Topolowey, wetchnij w poślednią dziurę. PromMed 50.
patrz: PANEWKA
– WEźmi korzenia Liśiego ogoná, źiela lenku Pánny Máryey, przewarz w wodźie, przecedź, w tey dekokcyey námocz Senesu łot: przyday Salis Tártari ćwierć łotá, mocz przez noc, názaiutrz przywarz, przecedź, wyćiśniy, rospuść Mánny dwá álbo trzy łoty, znowu przecedź, y day ćiepło wypić. PromMed 63.
patrz: PANNA
– Item weźmi korzenia Páproci. Pieciornikowego Wężownikowego, káżdego po trzy cwierci łotá. PromMed 23.
patrz: PAPROCZ, PAPROĆ, PAPROĆ
– Item na prędkie spędzenie zołtości z twarzy y oczu, warz w octcie Rozmáryn odiąwszy od ogniá, niech się chory náchyli nad párę twarzą, powtorz, uznasz skutek. PromMed 39.
patrz: PARA
– Te krople ktore się od pary ná żelezie porobiły pilnie zbierz, ktore kroplami w oczy wpuszczay, uznasz skutek, byle nie zástarzałe bielmo było. PromMed 30.
patrz: PARA
– Wodká Páráliżowa do nácieránia. PromMed 60.
patrz: PARALIŻOWY
– Wánny pocące w Páráliżowych áffekcyách dobrze służą. PromMed 58-59.
patrz: PARALIŻOWY
– Inne krotko trwáiące, drugie długie, inne wnętrzne, inne ná wierzch się wydáiące, inne ustáwiczne, inne pároxyzmámi nápádáiące, inne zárazliwe. PromMed 8-9.
patrz: PAROKSYZM
– WEźmi kwiećia Máczku polnego sporo, zwarz puł gárcá wody, námocz w niey Máczek, przez noc, y dáley przecedź wyćiśni, znowu názbierawszy kwiećia, z grzey tę wodę y námocz w niey one, tosz uczyń co y pierwey, powtorz, y trzeći raz przecedźiwszy wley ná pátelę, włoż Cukru dwá funty, iák wezwre przecedź, znowu wley do páteli y smaż do konsistencij. PromMed 224.
patrz: PATELA, PATELA, PATELLA
– I to pewná ná biegunki. PromMed 49.
patrz: PEWNA
– Albo tesz pęki pokray w tálerki płasko y przywiąż tam gdzie bywa záraz ustánie, náwet y nosząc go przy sobie broni od kurczu. PromMed 157.
patrz: PLASKO, PŁASKO, PŁASKO
– Weźmi [...] korzenia Tormentilli dwá łoty, hányżu łot, Rodzenkow wielkich puł funtá, Gáłgánu, Imbieru po pułtorá łotá, pokray, potłucz, námocz w sześciu gárcách wody przez noc, nazáiutrz warz nákrywszy, ász trzecia część wywre, przecedź przez płát sukienny, schoway ná zimno. PromMed 79.
patrz: PŁAT, PŁATA
– Item ná żołtáczkę zwyczáyną, krwi upuszczenie, wánny pocące álbo ná poty dawane lekárstwá, są bárdzo potrzebne. PromMed 39.
patrz: POCĄCY
– Item ná utrząśnienie, álbo opádnienie máćice, iest przecz bárdzo pożyteczná podkadzáć chorą skorą Węgorzową słoną, y w dymie wraz z Węgorzem wędzoną. PromMed 123.
patrz: PODKADZAĆ
– Item podstaw pod nos chorego bláchę żelázną rospaloną, żeby ná nię krew kápáła, ktorą zebrawszy utrzyi ná proszek, day choremu záżyć w wodce Poziomkowey, álbo z pokrzyw upaloney, żeby nie wiedział, áby się nie brzydził. PromMed 98.
patrz: PODSTAWIAĆ
– A ieżeliby się krosty wydały, zaniechać, asz się pogoią, na co przykładać wino ciepłe włożywszy do niego troche hałunu. PromMed 83.
patrz: POGOIĆ SIĘ
– Item gdy paznokćie y palce śinieią, y czernieią, znák nie iest dobry. Item gdy się Genitalia pokurczą. Item Fetor z exkrementow wielki, iest znákiem bárdzo złym, tákże gdy chory nie czuiąc się, pod się puszcza. PromMed 270.
patrz: POKURCZYĆ SIĘ
– Item przydáią się w nosie rożne excrescentia iáko to Polipus, Czena zwáne, ktore lecząc ostrożności potrzebá, áby się Cancer nie wdał. PromMed .
patrz: POLIP, POLIPUS
– ...namocz [...] korzenia kopytnika suchego, senesu obránego po trzy łoty, Polipodu, rogu Jeleniowego tártego oboygá po dwá łoty... PromMed .
patrz: POLIPODA, POLIPODIA, POLIPODIUM
– Weźmi rogu Ieleniego utártego, Rákowych oczek Bolum armenum prepárowánego, Cynámonu, korzenia Tormentillae, Korali czerwonych prepárowánych, skorek Pomáráńczowych, káżdego po ćwierći łotá, Miry puł ćwierći łotá, Kámfory skrupuł, zmięszay ná subtelny proszek, daway go po iednym skrupule w wodce Cynámonowey, álbo Cardui benedicti po dwá rázy ná dźień, mocnieyszym więcey, słábszym mniey. PromMed 15.
patrz: POMARAŃCZOWY, POMORAŃCZOWY
– ...wlej na patelkę Oliwę, mydło włóż pokrajane, postaw nad ogniem, jak się mydło rozpuści w oliwie, zaraz wsyp Blejwasu subtelno utartego, Miry, obojga po funcie, smaż wolnym ogniem do konsistencyj, gdy bronatnieć poczyna, zaraz wylej na zimną wodę potym porób magdaleony, to jest sztuki okrągłe, które poobwijaj w pęcherze. różnych plastrów. PromMed 213.
patrz: POOBWIJAĆ
– Item weźmi Nostrzeku Celdoniey Máku, Pokrzywy, usiekay wraz, zwierać w donicy przydawszy soli, pookładay tym pulsy u rąk... PromMed 3.
patrz: POOKŁADAĆ
– Item weźmi máśći Topolowey, przyday tylesz śmietány, zgrzey, smáruy piorkiem, służy to y ná popádanie ich nie bez wielkiego skutku. PromMed 114.
patrz: POPADANIE
– Proszek ná biegunki, támże. Proszek ná trucizny, támże. Proszek ná popędzánie uryny, támże. Proszek ná poty... PromMed 298.
patrz: POPĄDZANIE, POPĘDZANIE
– Item ná popędzenie uryny zátrzymáney. Weźmi skorup Jájecznych, spal ie dobrze, utłucz... PromMed 137.
patrz: POPĘDZENIE
– Ná Popryszczenie brodawek u piersi Białogłowskich. Weźmi wodki Bábczáney kwáterkę... PromMed 114.
patrz: POPRYSZCZENIE
– Roża iest zápalenie ktorey części ciáłá, z poprzedzeniem gorączki wolney, ktore bywa czásem proste, á podczás z opuchnieniem y bolem... PromMed 107-108.
patrz: POPRZEDZENIE
– Poprzywięzuy naczynia szkláne, áby liquor w nie ściekał z tych miejsc, ktory zebrtawszy schoway y záżyway do Oczu wpuszczáiąc kroplámi. PromMed 30.
patrz: POPRZYWIĄZYWAĆ, POPRZYWIĘZOWAĆ, POPRZYWIĘZYWAĆ
– O iák wielką pijáństwo przynośi ruine, Ná duszy y ná ćiele, podáiąc przyczyne. Do gniewu záwźiętośći, często y zaboystwá, Do nierządu utráty, wielkiego ubostwá. Do szwánkow y kálectwá, kiedy w poiedynku, Dostánie párágráfow, w kárczmie lub ná rynku, Podczás guzá ułápi, z koniá poszwánkuie, Złamie kárk, nogę, rękę, drugi womituie. PromMed 5 nlb.
patrz: POSZWANKOWAĆ
– Weźmi drzewá Gwájákowego puł funtá, Chiny, Salsy Parilli, po sześć łotow, Sasafras łotow cztery, Corticum Ligni Graiaci, Sándału czerwonego po dwá łoty, Polipodÿ, rogu Jeleniego po trzy łoty, korzenia Tormentilli dwá łoty, hányżu łot, Rodzenkow wielkich puł funtá, Gáłgánu, Imbieru po pułtorá łotá, pokray, potłucz, námocz, w sześciu gárcách wody przez noc, nazáiutrz warz nákrywszy, ász trzecia część wywre, przecedź przez płát sukienny, schoway ná zimno. PromMed 79.
patrz: POTŁUC
– WEźmi Slimakow żywych y z skorupámi, potłucz ie, y náley octem mocnym, przepal przez szklány, álbo gliniány Alembik, do przepaloney wodki nákłádź innych Słimakow [!], znowu przepal, uczyń to y trzeci raz, daway tey wodki po łyszcze choremu, uznasz skutek osobliwy. PromMed 62.
patrz: POTŁUC
– Weźmi miodu práśnego łot, Sandaraki, Gumi Luccae, Háłunu, Kádzidłá, káżdego po puł ćwierci łotá, potłucz ná proszek, náley gorzałki mocney kwáterkę, niech moknie z godzinę, przyday miodu, octu trochę przyley, tákże przyday kilká szczypiorkow szafránu, przywarz, máczay w tym chusteczki, álbo báwełne, nácieray dziąsłá z ráná y ná noc, rzecz pewna. PromMed 26.
patrz: POTŁUC
– Purgánse w gorączkách osobliwie wielkich mieyscá nie máią, chybá gdyby potrzebá przymusiłá może dáć wolne bardzo [...]. PromMed 12.
patrz: POTRZEB, POTRZEBA
– Ieżeliby się robacy zálęgli w ránie, przyłoż ná nie ser młody nie solony, wynidą do niego, potym weźmi Miętki kámienney, álbo Centurij, uwarz w wodźie, przecedź, włoż troszkę Háłunu, tym ráne przemyway y goy plastrámi wzwysz opisanemi, lubo innemi. PromMed 172.
patrz: PRZEMYWAĆ
– Tákże przytráfia się, że tasz chrząsteczká nábrzmieie, z kąd tesz łzy záwsze dobywáią się; ná te oboie defektá służą purgánse głowne, Báńki zá uszymá z pijawkámi, pryszcze, áperturá ná kárku, krwi upuszczenie, do przemywánia oczu warz Radices Tormentillae w Bábczáney wodzce, álbo uprász w Winie Rożą suchą, przecedźiwszy; przemywáy oczy. PromMed 34.
patrz: PRZEMYWANIE
– Napoy zwyczáyny ma bydź Mleko Owcze, álbo Ośle, álbo wodá z drzewá Brzozowego [...] lubo samá przez się przewarzána, lubo przez alembik przepalona. PromMed 17.
patrz: PRZEPALIĆ
– Purgánse w gorączkách osobliwie wielkich mieyscá nie máią, chybá gdyby potrzebá przymusiłá może dáć wolne bardzo [...]. PromMed 12.
patrz: PRZYMUSIĆ
– Iuż to ostatnia, podpierác wálący Dom: podkładáiąc przyciesi choć nowe, Gwałtowny wicher, gdy wstánie burzący Obáli chátę, przytłucze y głowe. PromMed 3-4.
patrz: PRZYTŁUC
– Kopru prostego dwie szczypty, soli łyszką, warz w puł gárcu wody do połowy, przecedź, przyday żołtek od jáiá, másłá łyszkę, miodu łyszkę, Oliwy łyszkę, zieszay, przywárz, y day ciepło, iest bárdzo skuteczna, stánie podczás zá lekárstwo. PromMed 238.
patrz: PRZYWARZYĆ
– ...náley wodki Rożáney, (a ieżeli iey nie masz, wley y prostey) puł kwárty, nakryi dobrze niech mokną, nazbierawszy innych, támte przecedź, wyćiśni dobrze, y do tey polewki włoż nowe Fijałki, niech mokną ász inszych przyzbierasz, tosz uczyń co y pierwey, możesz to y czwarty raz uczynić... PromMed 222.
patrz: PRZYZBIERAĆ
– Pulsus zwány Vndosu, znáczy się ten, kiedy są iednákowe pulsacye, lecz pod pálcámi zda się ták bić, iákoby woda burząca się, y táki iest niebespoeczny, lecz nie záwsze. PromMed 268.
patrz: PULSACJA
– Item Rhabarbarum wyborne, iákimkolwiek sposobem záżywáne, skuteczne iest ná wszelkie áfekkcye wątroby, zkąd názywa się anima hepatis. PromMed 163.
patrz: RABARBARUM, RABARBARUM, RABARUM, REUBARBARUM, REUBARBARUN, REUMBARBARUM
– Item weźmi Bukwice, Mácierzanki, Rumienku, pokray, włoż do worká, przeszyi, upraz ná rynce zlawszy ługiem, wyiąwszy, przyłoż ciepło, często odnawiáiąc maczanie. PromMed 25.
patrz: ROMIONEK, RUMENOK, RUMIANEK, RUMIANEK, RUMIENEK, RUMINEK
– Item ná bol Głowy, weźmi Celidoniey, Mácierzanki, kwiatu Rumiankowego, káżdego zárowno utrzyi, zákrop winem y przykładay. PromMed 20.
patrz: RUMIANKOWY, RUMIENKOWY, RUMIENKOWY
– Weźmi nasienia Kopru włoskiego, Kminu polnego, Bobku, [k]wiátu Rumienkowego, każdego po garści, stłucz wszystko wraz, roszczyń winem, obłoż głowę. PromMed 20-21.
patrz: RUMIANKOWY, RUMIENKOWY, RUMIENKOWY
– Item weźmi wodki Rumienkowey kwáterkę, przyday Dryakwi iák włoski Orzech, włosow człowieczych spalonych ile mieć możesz, zmieszay, zmaczay chustę w tym, y przyłoż na głowę. PromMed 157.
patrz: RUMIANKOWY, RUMIENKOWY, RUMIENKOWY
– Iáko Dekokt wárzyć, káżdy tym się báwiąy, wie co do niego należy, dla nie świadomych dáie się sposob. Weźmi drzewá Gwájákowego puł funtá, Chiny, Salsy Parilli, po sześć łotów, Sasafras łotow cztery , Cortioum Ligni Graiaci, Sándału czerwonego po dwá łoty, Polipodij, rogu Jeleniego po trzy łoty. PromMed 79.
patrz: SANDAŁ, SANDAŁ, SZANDAŁ
– ZNáki szkorbutu są te: Naprzod bol głowy y zawrot, lecz nie záwsze, twarz bláda y nábrzmiáła, zęby się chwieią, fetor z ust, dźiąsłá częśćią bárdzo czerwone, częśćią żołtawe y nábrzmiáłe, podczas świerzbiące, z ktorych krew wodnista odchodźi, z ust wiele ślin dobywa się, sen máły, oddech ćięszki, kászel [...] PromMed 74.
patrz: SKORBUT, SZKORBUT, SZKORBUT
– Item Absorbentia także są pożyteczne: weźmi Oczek Rákowych, korali preparowánych, ostrygowych skorup álbo Perłowey máćice, káżdego coć się zda, utrzyi ná subtelny proszek, daway po iednym skrupule w Wodce Cynámonowey. Ná bol Głowy w pospolitośći. PromMed 18-19.
patrz: SKORUPA
– Item náskrob rzodkwi sporo, usmarz w oliwie, y przykłáday, iest rzecz pewna. PromMed 115.
patrz: SPORO
– Item weźmi glist ziemnych sporo, wypłocz ie, włoż do donice, przyday osrodki chlebá białego, żołtkow od jáiá, kámfory y soli, przyley winá ile potrzebá, rozwierć, rozłoż ná chuście, obłoż ná usmierzenie bolu. PromMed 37.
patrz: SPORO
– Weźmi gorzałki prostey, przyday soli sporo, kámfory, mydłá, przywarz, maczay chusty y okładay ciepło. PromMed 36.
patrz: SPORO
– Item uwarz korzenie Tormentillae w wodzie, przecedź, włoż do tey polewki gałki Muszkátowey utártey, day pić sporo raz po raz. PromMed 97.
patrz: SPORO
– Aby się ospa prędko ná wierzch wydałá. Zażywáią ná to ludzie Rzepnego nasienia mocząc ie w piwie lub w sycie miodowey, lecz to dość słábe lekarstwo. PromMed 104.
patrz: SYT, SYTA
– Kąpieli w tey gorączce tákże są bárdzo pożyteczne, osobliwie z mleká, kogo stáć ná to, tákże z syty miodowey, y z wody z mlekiem zmieszáney [...]. PromMed 18.
patrz: SYT, SYTA
– Obżarty iák bestya, z káżdym się poswárzy, Po pysku, y po bokach, często mu [pijakowi] się zdárzy. PromMed Przemowa, 2..
patrz: SZALONY
– Item kurzenia, álbo kádzenia ustáwiczne, lubo bo śiárką, lubo smołą, lubo oboie wraz zmieszawszy, lubo skorkámi Brzożowemi, Bursztynem, szyszkámi borowemi. PromMed 190.
patrz: SZYSZKA
– IAgody Járzębiny, Bob w octćie wárzony, Migdały przypiekáne, gałká Muszkátowa przypieczoná, Szyszki olszowe, Tormentilla, wężownik, żywokost, etc. PromMed 49.
patrz: SZYSZKA
– [...] náley nań wody źimney, przystaw do ogniá niech wre, mieszáiąc tedy owedy, potym wyley do worká gęstego, żeby ług ściekł ná pozostáły popioł [...]. PromMed 241.
patrz: ŚCIEC, ŚCIEKNĄĆ
– Tákże przytráfia się nábrzmiáłość powiek, lubo samá przez się, luboz ukąszęnia Osy, lubo Pszczoły, ná co weźmi pszczołę, rozetrzyi w pálcách y przyłoż, álbo listek ślazowy rostárty, álbo weźmi Dryakwi, roszczyń sokiem Bábczánym, przyłoż, álbo roschodnik rostárszy, y przyłoż. PromMed 33.
patrz: ŚLAZOWY
– Máść wygrzewáiąca rány świeże, zwáná Digestivum. WEźmi Zywice świerkowey lubo sosnowey, rostop, przecedź przez chustę y wyćiśni ná wodę [...]. PromMed 212.
patrz: ŚWIERKOWY
– WEźmi iedne rzepę świeżą, Rzodkiew tesz iedne, zetrzyi oboie ná tárle, przyday gorczyce utłuczoney dwá łoty, Gwozdźikow trzy ćwierći łotá, oleiu Lniánego stárego ile potrzebá, zmieszay dobrze roskłáday ná chuśćie, y okłáday mieyscá odźiąbione, przykłádáć się ma ćiepło przygrzawszy, iest rzecz doświádczona. PromMed 128.
patrz: TARŁO
– Sposoby do wyćiągnienia uwiązłych w ćiele rzeczy, iáko szkła, Tarniny, Trzaski, igły, y tym podobnych rzeczy. PromMed 171.
patrz: TARNINA
– WEźmi Tarnek suchych, warz w wodzie, odley polewkę, przyday trochę háłunu utártego, pij potrosze, ustánowisz prędko. PromMed 47.
patrz: TARNKA
– Tákże kąpiel z Zioł ná to bywa dobra, źioła są te: Bábká, Cypris, Dźiewánná, Krwáwnik, Tobołki, Przesłká, szyszki Olszowe, skorá Dębowa młoda, Gruszki, lubo Jábłka leśne. PromMed 121.
patrz: TOBOŁEK
– ...á ieżeliby był słaby, możesz czásámi przylewáć po trosze winá, także dla smáku może przydawáć sokow w cukrze smáżonych, iáko to Málinowego, lubo Poziemkowego... PromMed 13.
patrz: TROCHA
– Item weźmi Bursztynu, Mástyxu, Kádźidłá, zmieszay, kłádź potrochu ná węgle, niech chory śiedźi nád dymem gołą panewką. Item zrob z chusty czopek twárdy, zmaczay go w ćiepłym łoiu kozłowym, lubo w śmietánie, lubo w máśći Topolowey, wetchnij w poślednią dźiurę. PromMed 50.
patrz: TROCHU
– Gdy kto nie ostrożnie zażyie Arszeniku albo Auripigmentu, albo Razgielu. Naprzod postrzegszy że zażyie kto trucizny, zaraz daway Oliwy po łyszcze. PromMed 158.
patrz: TRUCIZNA, TRUCIZNA, TRUJCIZNA
– Przyuczyć się iey, życzyłbym káżdemu, Przełamáć nałog, gwałt uczynić sobie, Choć y z trudnością, sprzeciwić się złemu; Będzie ku zdrowiu, y życia ozdobie. PromMed Przemowa 3.
patrz: UCZYNIĆ
– Item Pijawek na wierzchu głowy stáwienie tám gdzie się kość spaia, pomocne ná wiele głownych chorob y ulżenia boleści, tákże hemoroidow otworzenie, dawne głowy bolenia oddala. PromMed 21.
patrz: ULŻENIE
– Weźmi naprzykłád Piołynu suchego y z łodygami kilka ocipek, spal go ná ognisku chędogim dobrze umiećionym, zdeymi ten popioł y z wąglami, niedogasłemi do donice nowey, lubo do gárca, nakryi, niech wytłe iák naylepiey, iák wytłe i ostydnie, náley nań wody źimney, przystaw do ogniá niech wre, mieszáiąc tedy owedy, potym wyley do worká gęstego, żeby ług ściekł ná pozostáły popioł [...]. PromMed 241.
patrz: UMIECIONY
– Item uskrob nożem lubo pilnikiem upiłuy rogu Jeleniego z konca, żeby było z napárztek, przyday Rákowych oczek, utártych, lubo troche śiarki nożem uskrobawszy, day w ćiepłym piwie. PromMed 176.
patrz: UPIŁOWAĆ
– Weźmi Refinae Ialappae grán dźieśięć, utrzyi z trochą Migdałow w możdźierzyku, zmieszay z Dryakwią, przyday stali subtelno upiłowáney skrupuł, Bobrowego stroiu, grań trzy, umieszay dobrze, day połknąć, niech to piie z polewką mięśną álbo herba Theae. PromMed 73.
patrz: UPIŁOWANY
– Item weźmi Nostrzeku Celdoniey Máku, Pokrzywy, usiekay wraz, zwierć w donicy przydawszy soli, pookładay tym pulsy u rąk, y day się nápić choremu winá ciepłego z Dryákwią. PromMed 3.
patrz: USIEKAĆ
– WEźmi żábek źielonych ktore ná drzewách bywáią, pośiekay żywo, usmarz w oliwie, żeby się w skwárki obroćiły, przecedź, znowu innych názbieray, y w tey że oliwie usmarz, możesz to y trzeći raz uczynić, tym mocnieyszy oleiek będźie, w którym zmaczay báwełny káwałek, przyłoż ná ząb, obwárowawszy pobocznie woskiem, żeby ich nie doszedł, potrzymay wyidźie łátwo, ták; że go pálcem dobędźiesz. PromMed 23.
patrz: USMAŻYĆ
– Womitorya w sámym pároxyzmie niebespieczno dawáć, chybáby sámá náturá do tego się usposobiłá. PromMed 58.
patrz: USPOSOBIĆ
– [...] okłádánie krowieńcem, uśmierza bol, ále nie każdy ten smrod znieść może. PromMed 107.
patrz: UŚMIERZAĆ
– Weźmi Iáłowcu utłuczonego, stochmalu ze Młyna, Rzodkwi ná tarle utártey, gorzałki, Mydłá, Oliwy, káżdego ileć się zda, zmieszay w garnuszku, zálep pokrywką, upraż, rozłoż ná chuście y przyłoż ciepło. PromMed 153.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– Item weźmi Iágieł ná mąkę utłucznych, nasienia Lniánego, kwiátu Bzowego, otrąb Przennych, káżdego zárowno, uwarz w mleku y przykłáday. PromMed 115.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– Item nasienie bábczáne ná proch utłuczone y záżywáne, skutecznie stánowi proste biegunki. PromMed 49.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– Item ná bole pedogryczne, weźmi rzepy świeżey, uwarz ią dobrze, przebiy przez durszlak, przyday smietány stárey, siemieniá Lniánego ná proch utłuczonego, ośrodki chlebá białego, kwiátu Bzowego utłuczonego, imbieru trochę, zmieszay, przygrzey y okłáday, rzecz pewna. PromMed 37.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– Tákże okłádánie żywotá prosem utłuczonym z kozimi łáynámi y z mydłem wárząc w ługu álbo w mleku, iest pomocne, tákże máterace z zioł y nasion wiátry poruszáiacych. PromMed 46.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– Item weźmi nasienie Száleiu biało kwitnącego, Máku, oboygá po dwá łoty, utłucz ná subtelny proszek, zmieszay z konfektem Rożowym dawnym, przyday Háłunu subtelno utartego ćwierć łotá [...]. PromMed 99.
patrz: UTŁUC
– [...] przyday [...] korzenia przestępowego, łáien owcych, álbo gołębich suchych, korzenia Tatárskiego ziela, káżdego ileć się zda, utucz ná subtelny proch, zmieszay z gorzałką, przyday miodu, przysmarz, obłoż tym żywot, rzecz pewna gdy to się często będziesz appplikował, przytym smáruy żywot oleykiem Philosophorum, álbo jáłowcowym z gorzałką mocną. PromMed 46.
patrz: UTŁUC
– Sposoby do wyćiągnienia uwiązłych w ćiele rzeczy, iáko szkła, Tarniny, Trzaski, igły, y tym podobnych rzeczy. PromMed 171.
patrz: UWIĄZŁY, UWIĄZŁY, UWIĘZŁY
– ...lekárstwá [...] są te [...] Łosie kopytá, korzeń kozłkowy, to iest Valerianae, wodká wypalona z młodych jabłek... PromMed 56.
patrz: WALERIA, WALERIAN, WALERIANA
– Przed wchodzeniem do wánny dobra rzecz iest dawáć choremu proszku Wiperowego w Dekokcie ciepłym... PromMed 80.
patrz: WCHODZENIE
– ...pod nosem kurzyć Bobrowym stroiem álbo Gałgánem, ciáło trzeć dobrze suknem asz poczerwienieie, álbo bánkámi suchemi ściągáć, w nos tedy owedy wdmuchiwáć proszek kicháiący... PromMed 159.
patrz: WDMUCHIWAĆ, WDMUCHIWAĆ, WDMUCHYWAĆ
– Weźmi ziela Rzepiku, Veroniki, kwiecia Dzwonkow, Roży suchey, kwiátu maczku Polnego, Krwáwniku, káżdego po garści, [...]. PromMed 138.
patrz: WERONIKA
– NA głuchotę, wetrzyi Pizmo w báwełnę, y włoż w ucho, niech tám záwsze będźie, młoda biała płeć nie ma tego sposobu záżywáć z pewney przyczyny. PromMed 100.
patrz: WESTRZEĆ, WETRZEĆ
– WEźmi korzenia Ciemięrzyce białey ná proch utártey dwá łoty, żywego Srebrá łot, soli zwyczáyney puł łotá, octu Winnego dwie łyszki, sadłá Wieprzowego przetapiánego kwáterkę, Mydłá cztery łoty, máści Bobkowey łot, rospuść nád ogniem sadło z mydłem, zdiąwszy z ogniá, włoż inne rzeczy y mieszay ná chłodzie áby się żywe srebro wtarło, żeby go znáć nie było, smáruy tą máścią ciało, nie tykáiąc grzbieta ani stawow, będziesz wolen od tego robactwa, przez Miesiąc, zá iednym násmárowániem; lecz że nie káżdego náturze żywe srebro służy, więc beśpiecznieyszy sposob podáie się táki. PromMed 211.
patrz: WESTRZEĆ, WETRZEĆ
– Item zrob z chusty czopek twárdy, zmaczay go w ćiepłym łoiu kozłowym, lubo w śmietánie, lubo w máśći Topolowey, wetchnij w poślednią dźiurę. PromMed 50.
patrz: WETCHNĄĆ, WETKNĄĆ, WETKNĄĆ
– ...rospuść nád ogniem sadło z mydłem, zdiąwszy z ogniá, włoż inne rzeczy y mieszay ná chłodźie áby się żywe srebro wtarło, żeby go znáć nie było... PromMed 211.
patrz: WETRZEĆ SIĘ
– WEźmi Wáysztynu prostego, Sáletry, oboygá po trzy łoty, utłucz oboie ná proszek, włoż do skorupy czystey, zápal węglikiem, iák wygore y ostydnie, utłucz, wley wody czystey kwáterkę, niech moknie przez noc... PromMed 133.
patrz: WĘGLIK
– WEźmi Cynámonu przedniego puł łotá, Száfránu ćwierć łotá, Bursztynu białego puł ćwierći łotá, wątrobkę Węgorzową y z żołćią ususzoną iedne, utrzyi wszystko ná subtelny proszekm y schoway, w szklánym lub drewnianym naczyniu, dobrze nákrywszy, daway ná raz puł ćwierći łotá, w Winie Ciepłym, uznasz záwsze skutek pewny PromMed 251.
patrz: WĘGORZOWY
– WEźmi pączkow młodych Dębowych, gdy się poczyná rozwijáć ususzonych trzy szczypty, naśienia Babczánego, korzenia Wężownikowego, Gałki muszkátowey, Kolofonij twárdey, y czystey, káżdego po łoćie, utrzyi ná proch miałki, daway w serwadce z Rożą przewárzoney lub samey, álbo w czym chcesz, miára ná raz drágma. Proszek ná trućizny sekretny. PromMed 254.
patrz: WĘZOWNIKOWY, WĘŻOWNIKOWY, WĘŻOWNIKOWY, WĘŻOWNIKÓW, WĘŻOWNIKÓW
– Item Proszek broniący poronienia. Weźmi Korzenia Wężowniku skrupuł, Czerwcu, nasienia Bábczánego, nasienia Portulaki, po puł ćwierci łotá. PromMed 117.
patrz: WĘŻOWNIK
– Weźmi korzenia Wężownikowatego, kolędry, gałki Muszkátowey [...] wszystko utłucz ná subtelny proch... PromMed 116-117.
patrz: WĘŻOWNIKOWATY
– Item ná cząste bolenia głowy, osobliwie białogłowy, zrobiwszy z wosku niby czapeczkę wgniátáią w nie od spodu Gałkę muszkátową, Kubeby, Cynámon, Gwozdźiki Bursztyn, niektorzy tylko Bursztyn y Gałkę kłádą, tę czapeczkę woskową noszą ná wierzchu głowy. PromMed 20.
patrz: WGNIATAĆ
– Tráfia się tesz chorobá gwałtowna ktora názywa się Cholera, to iest ustáwiczne womity z gorączką wielką. PromMed 142.
patrz: WIELIKI, WIELKI
– Tákże proszek Wiperowy, to iest zá Zmij y Orwietan. Aby włosy piękne, y prętko rosły. PromMed 159.
patrz: WIPEROWY
– Przed wchodzeniem do wánny dobra rzecz iest dáwáć choremu proszku Wiperowego w Dekokćie ćiepłym, inśi dáią flores Sulphuris cum Refin[...] Grajaci. PromMed 80.
patrz: WIPEROWY
– Ieżeliby byłá Virulenta co iest prodromus Dworskiey choroby, ná ten czás ma záżywáć Dekoktu, wánien pocących. PromMed 144.
patrz: WIRULENTA
– Weźmi drzewá Leszzczynowego, lubo innego suchego, pokray w káwałki, nakłádź do gárca, w którym ná spodźie máią bydź dźiurki, nakryi pokrywką, zálep, wkop w źiemie inny prożny garniec, wstaw w niego spodem napełniony drzewem, y pal ogień w około niego powoli, będźiesz miał w spodnim gárcu wodkę y oleyek ooboie smrodliwe, odbierz oleiek y schoway, ná zęby iest osobliwym lekárstwem. PromMed 217.
patrz: WKOPAĆ
– Czemu ludźi ták wiele, codźiennie umiera, Więcey młodych y śilnych śmierć gwałtownie zbiera. Gálenus, y Medycy wszyscy náuczáią, Ze się gębą do ludźi choroby wkradáią. PromMed 4.
patrz: WKRADAĆ SIĘ
– HYzopowa, z białey Szánty z Pánny Maryey włoskow, Podbiałowa, Konrádkowa, Slazowa, Lebiodczana, Biedrzeńcowa, Płucnikowa, Szałwiowa, Przetácznikowa, Pokrzywiana. Wodki sercu służące. PromMed 198.
patrz: WŁOSEK
– [...] w około rány trzebá záwsze kłáść plastry chłodzące, áby zápalenia nie dopusczáły. PromMed 130.
patrz: WOKOŁO
– Lekarstwá purguiące w kátarze służyć mogą ále bardzo wolne [...]. PromMed 90.
patrz: WOLEN, WOLEN, WOLEŃ, WOLIEN, WOLNY, WOLNY
– WEźm korzenia przestępowego świeżego ná tarce utártego, Miodu pátoki, oboygá po puł funtá, żołći wołowey kwáterkę, korzenia Ciemięrzyce białey utártego dwá łoty, Kopytniku z korzeniem [...] zmieszay wszystko wraz procz żołći, przysmaż mieszáiąc... PromMed 245.
patrz: WOŁOWY
– o Womitách O Womitoryach, to iest o lekárstwách służących, ná poruszenie onych. PromMed 233.
patrz: WOMITORIUM
– Do szwánkow y kálectwá, kiedy w poiedynku, Dostánie párágráfow, w kárczmie lub ná rynku, Podczás guzá ułápi, z koniá poszwánkuie, Złamie kárk, nogę rękę drugi womituie. PromMed 5.
patrz: WOMITOWAĆ
– Tákże kąpiel z woszczyn pomocná bywa. PromMed 66.
patrz: WOSZCZYNA
– Wodká Centáureowa z ziela z wodą wypaloná, piiąc ią iest dosyć skuteczna. PromMed 7.
patrz: WÓDKA
– Álexipharmaa, to iest lekárstwá broniące zárázy, y one wypędzáiące, są proste te. Korzenie Dźięglowe, Kozłkowe, Tormentilli, Cardui benedicti, samo źiele, Iva arthetica, Diptan, Ryta, scordium, po polski Czosnkowe źiele, polná Dryakiew, Biedrzeniec, Przetácznik, Nogietek, Wrotycz, Cytwar, korzenie Mistrzowniku, Gentiana, Jáłowiec, Orzechy włoskie... PromMed 191.
patrz: WROTEZ, WROTYCZ
– Rzeczy służące ná wyprowádzenie glist są te. Rhabarbarum, Cytwar y naśienie iego, mech Koralowy, Mercurius dulcis, Mirá, liśćie Bobkowe, Agáryk, korzenie Páproći samcá, wierzchołki Centuriey, kwiát wrotyczowy, rog Jeleni palony, Oleiek Philosophorum, śiárczány, Piołynkowy. Aloes Rdest, Czárnuszká, Dryakiew, Dźięgieć, glisty ták te co się w źiemi rodzą, iáko y co w ludźiách, Cynámon biały, czosnek etc: wszystkie te rzeczy ná glisty są dobre do záżywánia. rożnych chorob. PromMed 52.
patrz: WROTYCZOWY
– SĄ wrzodki nie wielkie czerwone boleiące, w pośrodku máiące drzeń, ná ktore te masz przykłádáć rzeczy. PromMed 182.
patrz: WRZODEK
– tem ná Ráká wrzodowátego, między wszystkiemi sposobámi do uleczenia go, naylepszy iest Arszenik, ktory nie tylko Ráka ále y Wilká y inne niepodobne y trudne do leczenia rány, choć y zastárzáłe fluxowáte, gruntownie goi... PromMed 130.
patrz: WRZODOWATY
– Vertigo capitis, Zawrot głowy. Variolae, Ospá. Morbilli, Odrá. Verucae, Brodawki. Vulnus, Ráná Vlcus, Wrzodowáta ráná. PromMed 286.
patrz: WRZODOWATY
– Weźmi [...] ćwierć kury lubo kápłoná, náley wody, warz ász mięso rozewre, przecedź, day choremu połowę z rána, drugą w środ od wieczor [...]. PromMed 42.
patrz: WŚRÓD, WŚRÓD, WŚRZÓD
– Aloesu wypłokánego puł ćwierci łotá, Miodu białego pátoki cztery łoty, zmieszay y zápuszczay w kąciki oczu. PromMed 31.
patrz: WYPŁUKANY
– Ieżeliby ze krwią womity były, ná ten czás upuścić krwi z ręki, potym daway z lekká zátrzymuiące rzeczy. PromMed 142.
patrz: Z LEKKA
– WEźmi śiárki káwałek, Wáysztynu upalonego zárownie, rospuść śiárkę nád ogniem, wsyp do niey Wáysztyn utárty, zmieszay, wyley ná inną skorupkę, utrzyi, náley na to oleiu Lniánego ileć się zda, smarz dobrze, tym Oleiem po káżdym zmyćiu smáruy głowę. PromMed 110.
patrz: ZMYCIE
– WEźmi Kámfory ile chcesz, przypiecz ią ná rospalonym żeleźie, utrzyi ná proszek, ktorym posypuy głowę po káżdym zmyćiu, álbo zetrzyi ią z starym smalcem, y smáruy ták głowę iáko y ćiáło, możesz rospuśćić y w gorzałce, ktorą smáruy álbo náćieray. PromMed 135.
patrz: ZMYCIE
– Żaby z Wężami maią wielką antipatią. PromMed 150.
patrz: ŻABA
– Podstaw pod nos chorego blachę żelázną rospaloną, żeby na nię krew kápáłá. PromMed 98.
patrz: ŻELAZNY, ŻELAZNY, ŻELAŻNY
– [...] áby náturá mocnieyszá byłá do utarczki z chorobą, znák zwyćiężenia choroby od nátury będźie gdy dnia Krytycznego przypadnie álbo womit, álbo krew z nosa dobrowolnie, álbo poty dobrowolnie, álbo biegunká, álbo żołtaczka, álbo uryny nád zwyczay odchodzenie, álbo wydánie się, po ćiele krost iákich, etc. PromMed 261.
patrz: ŻÓŁTACZKA
– Na szum, bębnienie, y piszczenie w uszach. Weźmi wosku, przyday troche żywice. PromMed 102.5.
patrz: ŻYWICA