– ABy w ciągnieniu Muchy nie przeszkadzáły koniom [...] Dostáć liścia bań wielkich, ktore dobrze stłuc w mozdzerzu, y tym sokiem pomázáć koniá. HaurEk 58.

– TABVLA MVLTIPLICATIONIS, To iest, Rozmnożenie Liczby. ABO OBIECADŁO ARYTHMETYCZNE. Ktorą powinni ná pámięć vmieć Ráchmistrze. Gdyż do Ráchunkow iest wielce potrzebna. HaurEk [157].

– REMANENTY. [...] Browárne Retenta, w Słodách Cwierni y Korcy nro. Piwá w Achtelách w Piwnicy - - nro. HaurEk [152].

– ZALECENIE ARITHMETYKI [...] trzeba iey Alphabetne Arithmeticzne vmieć Reguły, iako to Addicią, Multiplikacyą, Subtrakcyą, Diuisią. HaurEk 74.

– Iaśnie Wielm WM M. Wielce M. Dobrodzieia, iako Krolewskich Oekonomiey zdawnych czasow Chwalebnego Administratora, znakomitą na dowod zaszczycam się y Ztwierdzam powagą. HaurEk 3 nlb..

– Bydłá nie záchudzáć osobliwie koło Adwentu, bo ná tęn czsas záchudziwszy, máły ná láto vczyni pożytek. HaurEk 27.

– LEKARSTWA NIEKTORE Ná ludzkie áffekcye y chorob przypadki. HaurEk 25.

– Wszelkie ta agitatia [myślistwo] vśmierza choroby; czerstwym, y do wszelkiego Rycerstwa sposobnym czyni. HaurEk 82.

– Frukty doyźrzáłe, iáko to Porzyczki, Agrest, Wiśnie y inne rzeczy do konfektow należące w tym Miesiącu ná domową swoię wpráwiáć potrzebę. HaurEk 110.

– Winnice lepiey się dostawáią, gdy chłodny, y zimny Sierpien, ná Agrest niektore zrywác, áby inne groná tym prędzey dochodziły, liście tákże zrywáć według wzwyż opisania o Winnicy. HaurEk 111.

– Z Wielu poważnych racyey Agricultura alias Ziemiańskie Gospodarstwo wysokie ma swoie zalecenie, a Naprzod z Dawności. HaurEk 1.

– Wolno mieć [w domu] y inne rożne Praeserwatywy kogo stánie ná to, choćby cáłą Aptykę y Alchimią. HaurEk 26.

– ARithmetiká każdemu człowiekowi iest potrzebna y wygodna, iednák nie tylko trzebá iey Alphabetne Arithmeticzne vmieć Reguły, iáko to Addicią, Multiplikácyą, Subtrákcyą, Diuisią. HaurEk 74.

– Dziesięciny od nikogo dla Pańskiey suspiciey áby nie kupowáli, chybá o mil pięć álbo sześć Vrzędnik kupić może, ztym iednák dokłádem, áby sie od swoiey nieálienował powinności. HaurEk 68.

– TEn Miesiąc [marzec] rożne zwykł na powietrzu czynić odmiany, ktore, ludziom w podeszłym wieku, y młodym, katarowe y inne przynoszą na zdrowiu alteracye. HaurEk 99.

– O Frymarkach i Handlach chłopskich. HaurEk 66 marg.

– Anyżek także na zwozney, y dobrze vprawney roli siewaią, sieią też y na Oziminę. HaurEk 7.

– Co na skibę siewaią, ci co czynią, co byleby zbyli, a dla apparencyey siew odprawili [mają mały pożytek]. HaurEk 6.

– Wziąc liścia kápuściánego, y vtłuc to z częścią opichu zielonego, z tego wycisnąwszy sok z winem vmieszác, y w lewe koniowi wlac nozdrzę. HaurEk 47.

– Gdy zaś ktory Rolnik ma trzech albo dwoch Synow niektorych niech przysobie do roli applikuie. HaurEk 66.

– Wolno mieć y inne rożne Praeserwatywy [...] te iednak specificowane, iako potrzebnieysze, od przygody w twoiey zawsze niech będą Aptyce. HaurEk 26.

– Czynsze, abo Arendę, ieśli według powinności, abo contraktu oddaią [arendarze]. HaurEk 89.

– Wiedzieć komu arendować, aby poufałemu, widomemu y skromnemu Gospodarzowi, abyć za swym nierozgarnionym Gospodarstwem nie spustoszył Maiętności. HaurEk 81.

– Zboże aby było piekne: przez sita, Arfę, albo Młynek chędogo wywiać. HaurEk 63.

– Solutią taką iednak Sługom takim wydawać trzeba sposobem, niech ma każdy osobny Regestr, dwa albo trzy sszyte Arkusze papieru. HaurEk 69.

– Arithmetyczne tákże wzwysz pomienione Reguły, y niżey specyfikowáne potwierdzam y przypominam Dyspozycye, Distinkcie, ráchunkow wyrozumienie pilnie zálecam [...]. HaurEk 84.

– ARithmetikákażdemu człowiekowi iest potrzebna y wygodna, iednák nie tylko trzebá iey Alphabetne Arithmeticzne vmieć Reguły, iáko to Addicią, Multiplikácyą, Subtrakcyą, Diuisią [...]. HaurEk 74.

– Zyczę tedy Rachmistrzom, aby z prace swoiey [...] nie tylko sobie takowe po papierze Arithmetyczne terminowali Numeros, ale też pieniądzmi (o co temi czasy trudno) napełniali worki. HaurEk 75.

– OEKONOMIKA ZIEMIANSKA GENERALNA Punktámi Pártikulárnymi, Interrogatoryámi Gospodarskiemi, Práktyką Miesięczną, Modelluszámi ábo Tábułami Arithmetycznemi OBIASNIONA. HaurEk I.

– Gdyby mi ná Mágnificencye y hoynę dobroczynności szacunek skárbu tego regestrowác przyszło, Arithmetyczna zaledwie stárczyłáby Numerácyá; poniewasz niepoliczone ku chwále Boskiey, ozdobie Kościoła S y Dobrupospolitemu, vstáwicznym tráktem sypią się dostátki. HaurEk IV.

– [...] w opisaniu punktow Pártykularnych tey Moiey Opery, tákże w Modellách Arythmetycznych wszelaki Porządek stáráiąc się zachowáć, v Łáskawego Czytelniká dopomagam się áby tákiegoż Porządku w czytániu przypilnował. HaurEk I.

– OEKONOMIKA ZIEMIANSKA GENERALNA [...] Panom Dziedzicznym, Arendarzom, Oekonomom, Attendęntom, Vrzędnikom, Pisarzom Prowentowym, y wszytkim wpospolitości Dobr ziemskich Dozorcom. POZYTECZNA Y POTRZEBNA. HaurEk I.

– Wszystkie in genere Gospodarstwa według tych Punctow y Interrogatoriey opisanych Attendentowie konnotować maią. HaurEk 70.

– Ogórków zydzi najwięcéj wypotrzebują, a srogie bachurowate kupują. HaurEk 47 (L).

– Prądu, hakow, zawad iákich, áby Rotman y Sternik, pilnie przestrzegał dla szwánkowánia [...] státkow, pilnowáć sztemborku, bakortu, srzotká, á mieć dozor y baczenie ná wszystkie mieyscá. HaurEk 63.

– Chłopá niedbáłego miec ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117.

– IAKO rzecz kázdą w gospodárstwie trzebá mieć záwsze ná baczeniu, ták y koło Przędziwá, áby według czásu czáiu mieli Gospodarze y Gospodynie stáránie y pilny dozor. HaurEk 13.

– Ná to mieć baczenie, áby Iárzyny co máią być do chowánia; w doły, dobrze obeschłe w piasczysty grunt w kopano. HaurEk 9.

– Tego też przestrzegác, żeby zimny zrodłowey wody pić nie dawano koniom, áni śliskich bágnistych wod. HaurEk 49.

– Prądu, hakow, zawad iákich, áby Rotman y Sternik, pilnie przestrzegał dla szwánkowánia (vchoway Boże) státkow, pilnowáć sztemborku, bakortu, srzotká, á mieć dozor y baczenie ná wszystkie mieyscá. HaurEk 63.

– ABy w ciągnieniu Muchy nie przeszkadzáły koniom [...] Dostáć liścia bań wielkich, ktore dobrze stłuc w mozdzerzu, y tym sokiem pomázáć koniá. HaurEk 58.

– Ná Kápustę, Pietruszkę […] Ogorki, Rzotkiew, Czosnek, Bánie, trzebá zwozu, y vpráwiáć iáko naylepiey. HaurEk 9.

– Do Stádá Owiec koło ś. Matheusza przypuszczáć Bárány, áby wcześnie ná Gromnice Owce się kociły. HaurEk 113.

– MARTIVS, Marzec. Dni ma XXXI. Znák ná Niebie BARĄN. HaurEk 99.

– Owiec w doieniu przypilnowáć [...] báránki młode odsadzáć. HaurEk 104.

– Báránki dáć skopić ná wielki Czwartek, tylko żeby sposobnemu y umieiętnemu sprawcy. HaurEk 103.

– Barci áby nie pustoszono, y krádziezą nie vbierano miodu, tákże y samego roiu. HaurEk 60.

– Ná Zágwozdzenie. OLeykiem z żywice vpalonym, álbo ź terpentyny, álbo dzwonkowym oleykiem nápuść gorącą ránkę, obmoczywszy trochę báwełney włożyc w-nię. HaurEk 64.

– drozdzy z beczki piwnej HaurEk 40.

– Naczynia y potrzeby wszelkie, co tylko do w zwysz pomięnionych należy státkow, [na spławienie towarów do Gdańska] tak máią bydź sporządzone. Mászt, Roiá, Kárnaty, Szták, Tryl, to iest polna liná [...] laski, drągi, sufle, berły, koły [...] świder, piłá, dłuto, y toporek. HaurEk 62.

– DOstáć kurzego ziela, z korzeniem y zliściem, białego bzu, oboie ze trzy godziny wárzyć, á tę wodę, gdy ostygnie letno dáć pić koniowi. HaurEk 46.

– Albowiem człowiekowi źle bez Pomocniká Biáda sámemu; nie mász większego nędzniká Ná świecie. w spolnym bowiem być ztowárzyszeniu Lub w szczęściu lub w nieszczęściu iest ku pocieszeniu. HaurEk 94.

– Vtłuc ią [sierść psa] w możdzierzu co naydrobniey, zmieszáć z białkiem iáiowym, y vczynić zwitek z pácieszy, á macziąc go w-tym białku przyłożyć ná ránę. HaurEk 25.

– Prządki niech tego przestrzegáią, áby z wodą piekną w czystym onę máiąc naczyniu, á nie z ślinámi przędły ták dla sámego ochędostwá, iáko też dla tego, aby prędzey Płotná y nići ná Blechu się dobieláły, y bielsze były. HaurEk 13-14.

– GOSPODARSTWO BIAŁOGŁOWSKIE, RYTMAMI, (Poniewasz tá Płeć z nátury Poetyczną delektuie się veną.) OPISANE. CZás też w Oekonomikę ẃeyrzeć Białogłowską. Ktorą Pan Bog sczegulną opátruie łáską. Z niey bowiem zwykł niemáły pożytek wychodzić Dla czego koło niego pilnie trzebá chodzić. HaurEk 91.

– Wziąc puł funtá lniánego oleiu, biedrzęńcu zielonego tłuczonego, y trztęczy ziela, w pánwi pospołu ostudziwszy y vsmáżone, kłaść często koniowi w nozdrzá. HaurEk 57-58.

– Płotná poczynáć bielic, ile ná ten czás kiedy drzewá kwitną. HaurEk 102.

– Ná Bielmo. KAmięniem błękitnym ktory z Turek ormiámie przywożą, z oká z wierzchu ostrożnie, áby zrenice nie náruszyć ścieráć. HaurEk 51.

– Rotman, Sternicy, y Flisowie áby nie omięszkivváli, ále czásu y wody do spustu pilnovváli, y w drodze żadnemi nie báwili się biesiádámi. HaurEk 63.

– Prządki niech tego przestrzegáią, áby z wodą piekną w czystym one máiąc naczyniu, á nie z ślinámi przędły, ták dla sámego ochędostwá, iáko też y dla tego, aby prędzey Płotná y nići ná Blechu się dobieláły, y bielsze były. HaurEk 13-14.

– Máy [...] Płotna blechować kiedy naylepiey. HaurEk nlb (Memoryał).

– Ten y káżdy [rok] áby był żyzny y szcześliwy Boskie[g]o potrzebá błagáć Máiestatu. HaurEk 95.

– Wziąc iáiowych skorup obravvszy z nich błąnki same dobrze vsuszyc. HaurEk 57.

– Błotniká solne[go] przysposobić, dla Owiec, krochmal robić. HaurEk 113.

– Błotnik mieć trzebá przy Owczárniey, áby się nim krzepiły y posiláły, tak dla motelic iáko że się dobrze przytym spráwuią Owce. HaurEk 31.

– Gęsi ná Stáwy błotne gdzie się znáyduią piiawki nie puszczáć. HaurEk 36.

– FEBRVARIVS, Luty. [...] Gospodárski dozor y zabáwy podobnie iák y w Styczniu odpráwowáć, ktore Gospodarze mieć máią około Rol, Pol, Łąk, Ogrodow, przekopy czyniąc dla przeiazdow. HaurEk 97.

– Lásy, Puszcze, y Bory obiecháć in circum circa swoich własnych gránic. HaurEk 105.

– Kąpustę rąbáć, krązać, siekáć, w kłody dobrze opátrzone áby nie przeciekáły náłożywszy ukwásić, tákże ćwikłę ná Buraki. HaurEk 115.

– Kiedy Pan borgowáć zákaże, to też Vrzędnik niech żadnych nie pokázuie Retęntow. HaurEk 68.

– Ná Gránicách [włości] ieśli wcále są znáki (według práwá y opisu) vpátrowáć, drzewá wycięte, pásiek osadzonych, y pustych dozor iáki był bez ten czás, z leśniczym álbo borowym. HaurEk 105.

– Swieżych nátłuc rákow, y z lniánym zámięszáć násięniem y z miodem prásnym, vczyniwszy bot koniowi skurzány nálawszy wen tey máteryey po wybrániu rogu koniá z tym obuc. HaurEk 50.

– Pilny mieć dozor, áby Młockowie wzánádrzu, y wbutach zboża nie wynosili z Gumna. HaurEk 11.

– Suchą rzepę wárzyc z sadłem wieprzowym, y buty na to zrobiwszy, áby w tey stał máteryey ciepło przez dwie Niedzieli odmięniáiąc, od rogu zápalenia koń będzie wolny. HaurEk 50.

– Tęn plastr bol wyciąga, y puchlinę, nie tylko swieżą, ále y stárą rozpędza. HaurEk 56.

– Ná Suchoty y Ząmbry. NA te Defectá káżdy Wożnicá povvinien przestrzegác, w koniách kiedy koń appetytu nie ma, kiedy melánkolik y kiedy kląska te wegłdug zvvyczáiu zvvykli konovvali brodavvki z pod ięzyká ná spodni sczece nożyczkámi wyrzynác, ząbry puszczádłem otvvierác, suchoty wyrzynác, solą pozciéráć, y krwie trochę od szyie puścić. HaurEk 57.

– Pługi, brony, rádła, wozy y inne sprzęty Gospodàrskie wcześnie ponápráwiáć, y ná przyszłą da P. Bog Wiosnę, mieć to wszytko pogotowiu, à nie w ten czàs doṕiero kiedy tego trzebà záżyć. HaurEk 96.

– Corek záś ná inną nie pozvvaláć dziedzinę zá mąż, chybá gdy są trzy álbo dwie, to iedną ż nich zá wiádomością Páńską wydáć może [rolnik] z tą iednák Conditią, żeby też w nagrodę tego y tám twemu do ożenięnia nie broniono párobkovvi. HaurEk 67.

– Znáyduią się niektorzy, we wsiách Rodzice, gdy iuż ma ná wydániu dziewkę, choć się dobra do niey tráfi okázya, to ią dla swoiey prywaty, wygody, y vsługowánia wydáć nie chcę [!]. Przeto niech w to weyrzy Dwor, bo się nie godzi w tákowym rázie do postánovvienia bronić, y krew svvoię po Fáráońsku cięmiężyć. HaurEk 67.

– W nizinách y zaklęsłych polách áby bruzdzono, y wodomce podłuż y poprzek według spadku wody dla wymoknienia zboża czyniono. HaurEk 4.

– Ogrodne sczepieniá wszelákie w tym Miesiącu szczepić, okrzesywáć może, tákże Brzezinę, y insze drzewá leśne. HaurEk 114.

– Dwor, Folwárk, Oborę, Stodoły, Szpichlerz, y inne obeyrzeć budynki záwczásu, gdyż máłey rzeczy napráwá większey ochrania szkody. HaurEk 85.

– BVdynek Owczárni, ma bydź nakształt podługowátey Stáynie nisko bvdowáney. HaurEk 30.

– SZPICHLERZ taką budowáć mánierą, áby spodem y ze czterech stron okienkámi mogły mieć zboża swoie od Wiatrow ventilácye. HaurEk 12.

– Skrzynie ná spust ná ryby sporządzic: przestrzegáć trzebá áby nie były sosnowego áni dębowego drzewá budowáne, dla zarázy ryb. HaurEk 43.

– Budynkovvego nie rąbác drzewá, chybá ná własną potrzebę, y to zá wiádomością Páńską, álbo stárszego Vrzędniká, ludziom rozdawác, przedawác nie godzi się. HaurEk 59.

– Lás, Bor, Pusczą, Gay, Chruścizne opisáć, iákie drzewá, Budynkowe, ná opal, Pszczelniki, Łąki, Zołędżi, y Bukwi vrodzay. HaurEk 156.

– Te mieszkánia gdzie się Pluskwy znáyduią, Burstinem ták nákurzyć żeby dym mogł bydź w kázdym kącie. HaurEk 24.

– Lekárstwo Jndykom. IEst Ziele Burśnicá ták názwáne [...] Ięczmienną kászę w serwatce gęsto vwárzyć, pomięnionego ziela Burśnice wziąwszy, drobno nákrązawszy z tą kászą vmięszáć, y często im dawáć. HaurEk 36.

– Burtowáć Owcámi Pole, iákom [...] námięnił. HaurEk 30.

– Owce gdzie są stádámi, Polá niemi burtowáć, toiest, co trzeci dzień z mieyscá ná mieysce pomykániem się, po ktorych bárzo się dobrze spráwuią role, y znáczny bywa vrodzay. HaurEk 4.

– Iáko polá owcámi burtowáć y iáki z tego pozytek. HaurEk 4 marg.

– Burtowánie rol Owcámi. HaurEk 30.

– W Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktore iáko iákie z Niebá padáły głazy. HaurEk 61.

– Komu się ná tym Bydełku poszczęści, znáczny w gospodárstwie przez nich może mieć pozytek y wygodę poniewasz stádo Owiec pięciorákie z siebie wydáie pozytki, to iest: z Nabiáłu, z Wełny, z Mięsá, z Skory y nawozu. HaurEk 30.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Bydło stáre pozámieniać, álbo poprzedáć, á z młodszemi nie czekáiąc, áże ktore ná Oborze odeydzie bydlę, osadżáć dla pożytku. HaurEk 29.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Ná Płuskwy Zołć bydlęcą, z ostrem octem, y piołunem, dobrze zwarzáć, łoszká, ściány y mieyscá te, gdzie się znayduią tym często smárowáć, do szczętu wyginąć muszą. HaurEk 24.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– O Lekárstwie temu Bydłu Chlewnemu. W To koryto, gdzie im Młoto, Wywárzyny, álbo pomyie leią, włożyć lisią álbo psią suchą płowę. HaurEk 34.

– BYDŁA ROGATE. BYDŁA przy Folwarku Rogátego tyle chowáć, ile dla dwoiákiego może pozytku karmia y Pasza wystárczyć. HaurEk 27.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Bydłá obornego przestrzegáć áby nie záchudzáć. HaurEk 88.

– Do intráty iakie wchodzą prowentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárnego. HaurEk 71.

– Owiec w doieniu przypilnowáć, ktorych trzy rázy ná dzień według zwyczáiu doić: báránki młode odsadzáć: toż się ma rozumieć y o innym obornym bydle, ktorym pokrzyw dla buynego mleká dodawáć. HaurEk 104.

– Chlewnego Bydła przy Folwarku nie wiele chowac, bo lepiey mieć mniey á tłustego, ánizeli stádámi á chudego. HaurEk 114.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Státki wszelkie ná defluitátią, máią bydź, Szkuty, Dubasy, Komiegi, Byki, Kozy, Wiciny, Lychtony, Gálery, Czołny, ze wszystkiemi potrzebámi porząnne. HaurEk 62.

– Aprylis. Kwiecień. Dni ma XXX. Znák ná Niebie Byk. HaurEk 102.

– Iáłowká álbo Krowá, ktora byká przyiąć niechce, osobliwie Pierwiastká, zásolonego zádáć iey śliża, áby go połknęłá. HaurEk 30.

– Co na skibę siewaią, ci co czynią, co byleby zbyli, a dla apparencyey siew odprawili [mają mały pożytek]. HaurEk 6.

– Mieć ná Folwarku iákie osobliwe Naczynie, Cebrzyk álbo száflik, ktory wewnątrz wszytek smołą osmolić. HaurEk 33.

– Ná Cebulę Chlewny bárzo dobry nawoz, y plewy konopne, po ktorych bywa buyna Cebulá. HaurEk 9.

– Zagáwek strzedz się trzebá iáko rzeczy szkodliwych, ktorych zwykli ludzie záżywáć, bo od tego im głowki puchną; od szczypioru cebulnego lśnią, á od dymu wszelki drobiazg zdycháć musi. HaurEk 36.

– Stádá wszelkiego bydłá cechowáć, álbo piątnowáć. HaurEk 112.

– Naczynia do Nabiałow, fáski, pułfáski, tworzydłá, áby były zá pomierzeniem cechowánę [!]. HaurEk 33.

– Tęn przypada defekt [dychawica] koniom z niezdrovvych płuc y okrostáwiáłych: kupic tedy Faenum Graecum, te [!] iest Boża Travvká, álbo Koziorozcu, do tego krzon y ołow od sukná cechowány drobno pokráiác, y z obrokiem z mięszawszy ráno, y ná noc zadawáć koniowi w siánách y obrokách. HaurEk 48-49.

– NA STAROZYTNE KLEYNOTY IAŚNIE WIELMOZNYCH DOBRODZIEIOW SWOICH. DRzewá te, rowne Cedrom Libáńskim, spoionę [!] Złotym Łáńcuchem, zdobią Sármácką Koronę. HaurEk 2 nlb..

– Orzech włoski iáko naywiększy przewiercieć, y tą dziurką wyprożnić do szczętu iądro, álbo wydrozáłe Iábłko wewnątrz, byle tylko twárdą miáło skorę; wnie plew, żywice (ieśli można Cedrowey) y siárki od ogniá záiętey włozyć. HaurEk 17.

– X. Iędrzey KVCHARSKI P. S. D. Kościołá Káthedralnego Kánonik, Xiąg w Diaecezyey Krakowskiey Censor. HaurEk 1.

– Nawoż trzciną lub chábiem supplementowáć. HaurEk 109.

– WKáżdym mieyscu, á miánowicie w Miástách, Miasteczkách, y Wsiách gdy iest defectus własnych poddánych rzemięsłem się báwiących, dla wygody swoiey, potrzebá zkąd inąd záciągáć przychodniow: ktorzy, nie tylko są wygodą, ále też y pożytkiem Dziedzinie. Przeto onych swoim potrzebá accomodowáć sposobem, iákoby się mogli przy Máiętności pozostáć: Tych zrazu nie ciemiężyć podatkámi, tákże y robociżną, ktorą z cháłupy powinienby tylko dzień ieden od práwiáć, á z rzemięsłá podatki publiczne opłácác ma. HaurEk 64.

– Temu zábiega pospolite práwo, áby Kmiecie, Zágrodnicy, Cháłupnicy, y insi w swoiey stánowiąc y rodząc się Dziedzinie, káżdy zá własnego był poczytány poddánego. HaurEk 66.

– ZNIWO, gdy według czásu y potrzeby nástáie, áby wszyscy z pilnością według powinności y osády wychodzili, miánowicie Kmiecie, Zagrodnicy, Chałupnicy, Rzemielsnicy, Komornicy, Káczmarze, Powabnicy, y Młynárze. HaurEk 10.

– PIsarz do listow ma mieć Chárácter piekny, y czytelny. HaurEk 78.

– Chárcia tákże pogoń dáleko od Dziedziny wystrasza [wilka]. HaurEk 83.

– Chlewnego Bydła przy Folwarku nie wiele chowac, bo lepiey mieć mniey á tłustego, ánizeli stádámi á chudego. HaurEk 114.

– O Lekárstwie temu Bydłu Chlewnemu. W To koryto, gdzie im Młoto, Wywárzyny, álbo pomyie leią, włożyć lisią álbo psią suchą płowę. HaurEk 34.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Záłożyć iednak chłopá może, zá słuszną ratią, y własną potrzebą iego, á záłożywszy z nowego odebráć, áby się ná tę drudzy chłopi nie spuszczáli wygodę. HaurEk 65.

– Záwczásu chłopy ná rolą stánowić. HaurEk 66 marg.

– Chłopá ktorego y iáko záłozyć. HaurEk 65 marg.

– Chłopow ná Roli będących, miánowicie Kmieciow, Zagrodnikow ktorzyby podupádli przez iákie nieszczęście, ábo przez iáki niedostátek, Dwor powinien supplementowác ziárnem. HaurEk 112.

– Niezákładáć Chłopow bez wiádomości Páńskiey, áni ich tego vczyć, áby się tym nie psowáli. HaurEk 65.

– Chłopek ná wsi niech tego przestrzega, áby zbozem y chlebem ostrożnie száfował, żeby go do nowego stawáło. HaurEk 101.

– Do intraty iákie wchodzą Prowentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárne[g]o, koni, y Dziczyzny, z Wełny, z Miodow, Woskow, z Siáná, z Czynszow, z Spow, y z roznych dánin chłopskich. HaurEk 70marg. - 71.

– Myto chłopskie ná mieyscu ma bydź postánowione, ktorym wedle zwyczáiu zádáć y zápłácić, tylko pewnych mieć y wiádomych, áby nie uciekáli w drodze. HaurEk 63.

– Płacey chłopskiey tu się náznáczyć nie może quota, gdyż tá według mieyscá y dálekości ma bydź pomiárkowána. HaurEk 63.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– O Frymarkach i Handlach chłopskich. HaurEk 66 marg.

– O Frymarkach i Handlach chłopskich. HaurEk 66 marg.

– Kopá gdy stánie ták Dworska, iako y Chłopska w polu, przy dobrey liczbie y vkładániu; Xiędzu dáć wcześnie znáć dla wytyczy, y prętkiego do Gumna zwozu. HaurEk 2.

– Siewy tákże, ieśli według czásu, y zwyczáiu ná vprawney Roli á nie ná skibę zásiewáne y wiele zboża ná Regestrách wyszło vczynić connotácyą, y z kárbámi verifikowáć: osobno ná Dworskie wzory, osobno ná pustych, osobno ná záłogi chłopskie. HaurEk 85.

– Polá zasiewne, często, ták Dworskie iáko y chłopskie obiechác, y wiele czego wysiáno rewidowác, y z regestrowác. HaurEk 116.

– Chłopá niedbáłego mieć ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117.

– Zbożá znowego ábo podczás tániości kupowáć, tákże Chmiele, y inne browárne necessaria, nie czekáiąc drogości. HaurEk 20.

– Do intráty iákie wchodzą prewentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárne[g]o, koni, y Dziczyzny, z Wełny, z Miodow, Woskow, z Siáná, z Czynszow, z Spow, y z roznych dánin chłopskich, z Chmielow. HaurEk 71.

– Chmieliny od wárzenia Piwá z solą według czásu y potrzeby zádawáć: to lekarstwo dla Owiec ma swoie osobliwe zálecenie. HaurEk 32.

– Z Mákowin, z chmieliny, popioły pálić, y one do ługuw, dla chust pránia záchowáć. HaurEk 96.

– XVI. ô CHMIELNIKACH. CMIELNIKI mieć ná pámięci, áby ie wcześnie zátyczyć, y według czásu koło Panny MARYEY Narodzenia zbieráć, y w przykryciu chowáć, áby Chmiel nie wietrzał. HaurEk 18.

– Chmielniki. Według mieyscá. Stroisze ponumerowáć. HaurEk 155.

– Chmielnikow iáko przypilnowác, tákże sposob żeby się chmiel krzewił. 18. HaurEk 162.

– Co wzgledem Chmielnikow y Płotow. HaurEk 87 marg.

– XVI. O CHMIELNIKACH y PŁOTACH. HaurEk 9.

– Chmielniki ieśli zátyczono, y według czásu Chmiel zebrano, y ieśli iest w suchym mieyscu, y w nakryciu, áby nie wietrzał, y wiele go może być, z przemierzenia connotácyą vczynić. HaurEk 87.

– Bydło wszelkie áby w zboże, w Ogrody, y w zátyczone Łąki nie chodziło, pilnie przestrzegáć. HaurEk 109.

– Pánowie Vrzędnicy żeby nayrániey wstawáli, á napośledzey spáć chodzili, chłopow nádedniem do roboty budzili, żadnego w powinney robociźnie nie ochrániáli. HaurEk 68.

– Czynsze powinne áby według czásu Młynarz oddawał, y do napraw Dworskich Budynkow, áby z siekierą według vstáwy, y powinności do Dworá chodził. HaurEk 41.

– Ná zimę záś wszelkiemu bydłu wkoło chrostem, álbo choiną, porząnnie ociszyć trzebá oborę. HaurEk 27.

– Tęn przypada defekt [dychawica] koniom z niezdrovvych płuc y okrostáwiáłych: kupic tedy Faenum Graecum, te [!] iest Boża Travvká, álbo Koziorozcu, do tego krzon y ołow od sukná cechowány drobno pokráiác, y z obrokiem z mięszawszy ráno, y ná noc zadawáć koniowi w siánách y obrokách. HaurEk 48-49.

– Ná Kápustę, Pietruszkę […] Ogorki, Rzotkiew, Czosnek , Bánie, trzebá zwozu, y vpráwiáć iáko naylepiey. HaurEk 9.

– Báránki dáć skopić ná wielki Czwartek, tylko żeby sposobnemu y umieiętnemu sprawcy. HaurEk 103.

– Chłopá niedbáłego mieć ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Do intraty iákie wchodzą Prowentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárne[g]o, koni, y Dziczyzny, z Wełny, z Miodow, Woskow, z Siáná, z Czynszow, z Spow, y z roznych dánin chłopskich. HaurEk 70marg. - 71.

– Státki ná deflugitátią. HaurEk 62 marg.

– W tym też káżdego ostrożnego záwisłá Dziedzicá czułość, y dobry porządek áżeby się zbytniey skąpości, y szczodroty wystrzeggał; ále gdzie trzebá dáć, y komu co vczynić, dla dewinkowánia sobie tego ná kim ci należy, vmiec go zátrzymác, bo się to nágrodzic może [...]. HaurEk 81.

– Prządki niech tego przestrzegáią, áby z wodą piekną w czystym onę máiąc naczyniu, á nie z ślinámi przędły, ták dla sámego ochędostwá, iáko też y dla tego, aby prędzey Płotná y nici ná Blechu się dobieláły, y bielsze były. HaurEk 13-14.

– Przy kázdym doiwie trzebá pilnego oká, áby skopki z mlekiem ná stronę nie szły, sámego záś doiwá doyrzeć, áby dobrze wydaiáno ták Krowy, iáko y Owce. HaurEk 32.

– [...] konopi tym sposobem uznaz doyźrzáłość, gdy zá potrzęśnieniem głowek korzyć się będą. HaurEk 110.

– Len y konopie zá doyźrzáłości sprzątnąć z polá [...]. HaurEk 110.

– Do przypusczenia Mieśiąc naylepszy Máiowy, ná tęn czás Stádnikom goły dáią owies, Stádnikiem áby nie prácowano przestrzegác dla skutecznego z Kláczą odchowánia, ktory trzy rázy ma bydź do niey przypuszczony. Zrzebiętá we dwoch lat á ieszcze lepiey we trzech rznąć, gdyż ná tęn czás wszystkę z śiebie doyzrzáłość wypuszcza Zrzebiec. HaurEk 45.

– Ná wágę ie oddawáć poddánym; odbieráć Tákże ná wágę, w domu znowu záś doprzędáć [...]. HaurEk 92.

– Przędziwá ieśli doprządáne, y wcześnie między poddáne rozdáne, ostátek ieśli doprządáią, y wiele czego zostáie. HaurEk 89.

– Przędziwá ieśli doprządáne, y wcześnie między poddáne rozdáne, ostátek ieśli doprządáią, y wiele czego zostáie. HaurEk 89.

– Oráć, dosiewáć, grodzić. HaurEk 103.

– Role zá spospobnym czásem ná Zimę oráć, pokładáć, odwracáć, ták dla przyszłego Iesiennego dosiewánia, iáko też y ná przyszłą Wiosnę ná Iárzynne siewy. HaurEk 115.

– Dotuczáć wieprze. HaurEk 21 marg.

– Przy dotuczaniu Wieprzow zbożem mełtym, y zołędzią kiedy się w Gáiách zrodzi, krasić trzebá. HaurEk 21.

– Wieprze ná Scierni wypászone do karmniká ná dotuczenie wsadzić [...]. HaurEk 114.

– Nawozow co się nie dowiozło wywozić ná pole. HaurEk 115.

– Ziárno tákże wszelkiego zboza dozira y dochodzi w tym czásie, przeto zniwá nie omieszkiwáć. HaurEk 108.

– Gáiowy álboi Dożorcá ma koło Zwierzyncá często opátrywáć ogrodzenie [...]. HaurEk 83.

– [...] przy strzyżeniu miec dozorcę. HaurEk 30.

– Prądu, hakow, zawad iákich, áby Rotman y Sternik, pilnie przestrzegał dla szwánkowánia [...] státkow, pilnowáć sztemborku, bakortu, srzotká, á mieć dozor y baczenie ná wszystkie mieyscá. HaurEk 63.

– Doiek siedm ná jedne ráchuią całkową Krowę. HaurEk 30.

– Drozdze mieć záwsze świeże, ktore áby Káczmarká po wyszynku piwá oddawáłá [...]. HaurEk 20-21.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Gdy zaś ktory Rolnik ma trzech albo dwoch Synow niektorych niech przysobie do roli applikuie. HaurEk 66.

– Czynsze powinne áby według czásu Młynarz oddawał, y do napraw Dworskich Budynkow, áby z siekierą według vstáwy, y powinności do Dworá chodził. HaurEk 41.

– Szczycili się Wielcy Monarchowie y Potentáci tą Zábáwą. AttalusKrol Asiey, ktory własną reką ogrody vpráwiał: Dyocletianus Cesarz złożywszy Páństwo do Dálmácyey Oyczyzny swoiey powrocił, y tám w pewnym Ziemstwie nie daleko Solony Miasta, dziesięcioletny czás ná samym ogrodnicztwie stráwił. HaurEk I.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Iaśnie Wielm WM M. Wielce M. Dobrodzieia, iako Krolewskich Oekonomiey zdawnych czasow Chwalebnego Administratora, znakomitą na dowod zaszczycam się y Ztwierdzam powagą. HaurEk 3 nlb..

– Rzecż dobra gdy wiadomy tractuie Oekonomik[...] HaurEk 74.

– W tym też Miesiącu [lipcu] záchodzi Kánikułá, ktora się zwykłá poczynáć od ś. Máłgorzáty, á kończy się do ś. Bártłomieiá [;] ieżeli przez ten czás kánikuły, deszcze y zimná pánuią, tedy ludziom Melánkolicznym, y Flegmátycznym nie ták szkodzi ná zdrowiu, iáko kiedy zbyt sucho y gorąco. HaurEk 108.

– Frukty doyźrzałe, iako to Porzyczki, Agrest, Wiśnie y inne rzeczy do konfektow należące w tym Miesiącu na domową swoię wprawiać potrzebę. HaurEk 110.

– O Frymarkach i Handlach chłopskich. HaurEk 66 marg.

– [...] Kaulofiory, Włoską y Polską Kápustę, Kaulorápę, Selery, Sąłáty, iák rozsádę zá doskonáłego ciepła siać [...]. HaurEk 9.

– Lekárstwo Jndykom. IEst Ziele Burśnicá ták názwáne [...] Ięczmienną kászę w serwatce gęsto vwárzyć, pomięnionego ziela Burśnice wziąwszy, drobno nákrązawszy z tą kászą vmięszáć, y często im dawáć. HaurEk 36.

– Gęsi ná Stáwy błotne gdzie się znáyduią piiawki nie puszczáć. HaurEk 36.

– Owce ná przygurkách pasać, nizin, mokrzádli się strzedz ná Owsiku nie paść, wzłe chwile ich nie gnáć. HaurEk 30.

– Iáko się gnárować z Winnicą. HaurEk 17.

– Iáko się gnárować z rolámi. HaurEk 4 marg.

– ARendarz, tákim się ma przy skromności, trzyzwości, y vmieiętności Gospodárskim gnarowáć przemysłem, áby wprzod swoie wybrał iściżnę decem pro Cento ratione koło Gospodárstvvá podiętey pracy y stáránia [...]. HaurEk 80.

– By tez ktore Gospodárstwo mogło bydź do pracy y stáránia łátwieysze, bez wszelkiego kosztu snádne, iáko koło pszczoł chodzić Gospodarzom, álbo Włodárzom; álbowiem, roskázowáć, nápomináć, do roboty ná Páńskie budzić, áni ich tez iáko robić máią vczyć nie potrzebá, bo tym Pan Bog dał tákową przyrodzoną cnotę y czułość, poniewaz według trybu y czásu swego, nie omieszkiwáią z rożnych specialnych Ziołek á osobliwie z niebieskiey rossy, dla pokármu y likworow miod y wosk ná chwałę Bożą y ná potrzebę lekarstw ku wygodzie ludzkiey, Vle káżdego Roku swą nápełniáć robotą [...]. [marg.] Rzecz dziwna y cudowna, Psczoł gnarowánie. HaurEk 38-38 marg.

– Gorzálnią tymże inquirować sposobem, iáko y Browar, pożytek iáki z niey pomiárkowáć, według wypalenia. HaurEk 88.

– Wiedzieć komu arendować, aby poufałemu, widomemu y skromnemu Gospodarzowi, abyć za swym nierozgarnionym Gospodarstwem nie spustoszył Maiętności. HaurEk 81.

– Wiedzieć komu arendować, aby poufałemu, widomemu y skromnemu Gospodarzowi, abyć za swym nierozgarnionym Gospodarstwem nie spustoszył Maiętności. HaurEk 81.

– IAKO rzecz kázdą w gospodárstwie trzebá mieć záwsze ná baczeniu, ták y koło Przędziwá, áby według czásu czáiu mieli Gospodarze y Gospodynie stáránie y pilny dozor. HaurEk 13.

– Gdy záś z dawnośći będą zámulone pomienione Zrodliská, to ie żeláznym Instrumentem, nákształt wielkiego lęmieszá pługiem záprzężonym otwieráć, y meaty czynic, iáko o tym sposobie obszerniey się opisáło, folio 5. versu 9. Slámowánie Stáwow, gdy bárdzo są záchwaszczone, zá iednym kosztem, áby grábárze zwożili ná groble, rowno y porząnnie osadzáli Stáwy dla ślámowánia, ile te ktore nie będą miáły ták wiele zrodlisk, y ponikow, prędko pompámi osuszyć może, gdy záś z gęstych Rzek zálewa, row według spadku wody y mieyscá vpátrzywszy wybráć, y tym może snadnie Stáwy do grábárki osuszyć sposobem. HaurEk 44.

– W Pásternikách áby słuszna byłá grodza doyźreć. HaurEk 107.

– Wierzbę obcináć dla grodzy, y dla násadzenia ná Nowiu Miesiącá. HaurEk 100.

– Klácze gdy są ná ozrzebieniu, áby nimi ná ten czás nie prácowano, ná zimę ich odłączano, y one mieć (aby się ktora nie vderzyłá) wosobliwey grodzy przy słusznym opátrzeniu [...]. HaurEk 44.

– Gumno mieć w słuszney grodzy, áby żadne wleść nie mogło bydlę, pilnie tego przestrzegáć. HaurEk 8.

– W Płotách, y w wszelkim ogrodzeniu ieśli iest dozor, y pilność, żeby ich nie rozbieráli, y nie palili, áby zá vstáwicznym grodzeniem, coraz młodociánych látorośli leśnych nie pustoszyli, y od inszych do tego nie odrywáli robot? HaurEk 87.

– O PŁOTACH. PŁOTY, ostrożenie, dylowánie, ogrodzenia wszelkie, máią bydź rowne y porząnne, gdzie potrzebá záwczásu ponápráwiáć: á żeby ich nie rozbierano, áni palono przestrzegáć; Dworskiey czeládzi, Poddánym, y ichże Czeládzi przykazáć, dla ochrony lásu, y dla zmudy (co raz grodząc) w robociznie. HaurEk 18.

– Winnice lepiey się dostawáią, gdy chłodny, y zimny Sierpien, ná Agrest niektore zrywác, áby inne groná tym prędzey dochodziły, liście tákże zrywáć według wzwyż opisania o Winnicy. HaurEk 111.

– Ná to mieć baczenie, áby Iárzyny co máią być do chowánia; w doły, dobrze obeschłe w piasczysty grunt w kopano. HaurEk 9.

– Spizárnię roznymi prowiántámi supplementowác, suchemi fruktámi, powidł násmáżyc, z leśnych Iábłek y gruszek Iábłecznik czynić, tákże y Wiśniowy Sok [...]. HaurEk 113.

– Ieśliby się zropiłá ráná z zániedbánia ábo z zástárzenia, otvvorżyvvszy, koło tego mieyscá rog przemyć octe[m], potym gryszpanem zásypuy, á słoniną przetapiáną námázuy. HaurEk 54.

– Węgorzá snádno vłowić może, ná ten czás kiedy grzmi ná Powietrzu. HaurEk 105.

– Pilny mieć dozor, áby Młockowie wzánádrzu, y wbutach zboża nie wynosili z Gumna. HaurEk 11.

– Ozdzenie tákże pilności, y ostrożności potrzebuie, áby nie gwałtownie, ále zwolná, suchemi go suszyć drewkámi [...]. HaurEk 19.

– Przy brzegu Wislnym, tákże przy innych biezących Rzekách, gdzie znáydiuą się Máiętności przy wysokich y przykrych brzegách, zwykli támy bić; tylko żeby nie názbyt przykro wydawáć ná wodę, ále ie pochodzisto po wodzie stánowić, áby zá gwałtowną powodzią, y lodow wypárcie[m] koszt nie vpłynął. HaurEk 5.

– Od powietrza, y ná wszelką tego bydłá niemoc, dla dziesięciorga sztuk, tym vczynic sposobem Ingredientią. HaurEk 28.

– Lekárstwá pomienionemu bydłu zádawác záwczásu, poki ktore nie zdechnie zábiegáiąc, y ktore ktoremu iákie należą ingredyencye, według wzwyż pomienionych lekarstw opisania spráwowáć się. HaurEk 116.

– Klisterámi według wzwysz pomięnionych ingredientiey, zgotowánemi pilnie ná tęn czás rátowác gdy nápádnie potrzebá. HaurEk 53.

– Podwody nad zwyczay niebráć, áni ich náymowáć, áni wdáleką bez wiádomości Páńskiey, (nád Interciżę) nie záżywáć drogę, áni tychże w złą nie wysyłáć chwilę. HaurEk 65.

– Grobli, Izbic dla szkody áby pilnowáli, y wcześnie zápráwiáli. HaurEk 41.

– Ná Grochowisku ná Rzepnisku, ná Ięczmienisku siewáią Ozimią Pszenice, dobrze iednák spráwiwszy pole. HaurEk 6.

– POLA ábo ROLE ktore są troiákie, iedne ná Oziminę, drugie ná Iárzynę, trzecie ná Vgor, według kádencyey iáko ná ktory Rok przypádną; powinien przestrzegać Gospodarz káżdy, áby ná Siew wcześnie spráwiono, ták ná Zimę, iáko y ná Iáre zbożá. HaurEk 3.

– [...] Kaulofiory, Włoską y Polską Kápustę, Kaulorápę, Selery, Sąłáty, iák rozsádę zá doskonáłego ciepła siać [...] HaurEk 9.

– Gospodynie prży Folwárkách, Kmiotki, y Zagrodnice, ná przyszły ś Marćin dla oddánia danin, niech kury kápłonią, kurczętá násadzáią, y wychowuią. HaurEk 111.

– Kápusty, w kłody co może być náłożyć, stroza mieć poufałego, áby ná stronę nie szły Iárzyny. Rożsádę w Wigilią S Grzegorzá; y w Wielki tydźień śiać á dla przymrozkoẃ, słomą ná noc przykrywáć, koło Swiętey Troyce ią przesadzáć po deszczy ieśli się tráfi; á gdy się iusz kápuśćić będżie, to ią okopywáć. HaurEk 9.

– [...] ná kápuśćisku śiewáią Márchew, ktora záwsze zwykłá się dárzyć. HaurEk 9.

– Ná Tárlisko trzy kárpie w sposobny wpuśćić staw, ktoryby był przyglinkowáty, y przy trawniku: wsadźić tedy trzy Ikrne (około ś. Grzegorzá) á dwá mleczne, dla rozmnożenia kárpiąt. HaurEk 102.

– Gdy koń ná lewy bok pacha, przez to swoię pokázuie dolegliwość: ná lewey stronie, ná dłoń od vdá, zá trzecim źiebrem pchnąć ták głęboko szydłem, pukiby dosiągł sledziony, á ták vzdrowisz koniá. HaurEk 49.

– Kopá gdy stánie ták Dworska, iako y Chłopska w polu, przy dobrey liczbie y vkładániu; Xiędzu dáć wcześnie znáć dla wytyczy, y prętkiego do Gumna zwozu. HaurEk 2.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Błotniká solne[go] przysposobić, dla Owiec, krochmal robić. HaurEk 113.

– Ná wyżywienie młodey gadziny krom pośládow, trzebá dáć zboża ná Rok docta proportione według drobiu y ordynaryey. HaurEk 35.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Dwor, Ktorego positionem loci od wiázdu wyráźić, przy tym wiazd, wrotá fortki, párkány, y ogrodzenie, ná biegunách wrotá, drzwi: álbo ná zawiásach, z kunámi, z wrzećiądzámi, z szkoblámi, zamkámi, z skłotkámi żeláznemi, álbo iáko się znáydowáć będą; opisać. HaurEk 153.

– LAMVS alias SKLEP zporząnnym mieć záwárciem ták dla ogniá (strzez BOŻE) iako teź y dla postronnego y domowego złodzieiá. HaurEk 3.

– Do nárybienia Stáwoẃ czás ná Wiosnę zá słusznym ćiepłem, y w Ieśieni; przed mrozámi wcześnie nárybić, bo rybá wszelka iest właśnie niby gość w cudzey dźiedżinie, ktora nim się obaczy, y zmieyscem ozna, legáwiská sobie nie vpátrzy, ná dno nie poydźie, ále się tylko ni dźika po wierzchu błąka, w tym, gdyby napádły mrozy, wyginąćby muśiáły: do tego też ryba Zimie żadna nie rośnię, owo zgołá káżda rzecz, ma mieć swoią według czásu wygodę. HaurEk 42.

– TErpentynowego Oleyku łotow wźiąc sześc, tákże leliowe[g]o łotow cztery, oleyku rumiánkowego, Dialtiey, kázdego po łocie, oleyku z łyszki wárzonego łotow cztery, oleyku pokrzyẃnego, łotow ośm: sspołem zmięszawszy te krzyżowe námáżywác mieyscá. HaurEk 53.

– Od postronney záś kradźiezy pewnego y ośiádłego miawszy leśniczego, w pilnym lásy miec záwsze dozorze, ná tego się iednák nie spuszczáiąc samym rożnemi niespodźiewánemi czásy obiezdzác y doźierác potrzebá gospodarzom. HaurEk 59.

– Dostáć kurzego źiela, z korzeniem y zliśćiem, białego bzu, oboie ze trzy godźiny wárzyć, á tę wodę, gdy ostygnie letno dáć pic koniowi, te záś ostudzone źiele drobno pokráiáne z obrokiem dawáć, przez ieden tydźień, takie remedium wyczyśći: wnątrze z defektow. HaurEk 46.

– Librá Pápieru powinná mieć Arkuszy 25. HaurEk 161.

– Przy spuśćie w drogę, mieć potrzebá przy státkách lichton dla lichtowánia zbożá ná iákiey zawádżie. HaurEk 63.

– Przy spuśćie w drogę, mieć potrzebá przy státkách lichton dla lichtowánia zbożá ná iákiey zawádżie. HaurEk 63.

– Drzewá szczepić, chędozyć, y przesadzáć, liski álbo gąśiennice obieráć, ktore iáko gubić, áby się to nie rozszerzáło Robáctwo, opisano iest wyżey w Punk: VIII. fol. 9. HaurEk 100.

– Te iednák łáski są w tym mieyscu przygodne, gdźie się mnostwu szkodliwszemu ognáć nie może, szczurkow łáská w kázdym domu y mieyscu do szczętu wytráćì y wygubi. HaurEk 37.

– Wezmiey korzenia ślażu leśnego y łopionowego, potym w brzęczce piwney dobrze vwárzywszy, tym do wyrastánia włosow smárowác mieysce. HaurEk 54.

– Ná Sádno świeze. PRoch złupierzu wężowego posypány wszelákie sádná goi. HaurEk 53.

– Ná Blech w Máiu áby były gotowe rożnego Płotná Pułsetki, z ktorych się łokci 50. máglownego, ábo nie máglownego wymierzác powinno, ták Lniánego, Konopnego, Zgrzebnego, iáko y Páczesnego płotná. HaurEk 15.

– W Maiętności nábywániu, iáki kto ma Cápitał Substánciey niech go sobie wprzod dobrze przeliczy, y poráchuie, áby ducta proportione, táką też kupił Máiętność, áby temu możność iego dosyc vczyniła. HaurEk 82.

– Czwarte przepurgowánie, Faenum Graecum vwárzyć z Máiowym másłem bez soli, y przez kilká dni dawáć koniowi. HaurEk 46.

– Z Mákowin, z chmieliny, popioły palić, y one do ługuw, dla chust pránia záchowáć. HaurEk 93.

– Mądel ma - Liczby 15. HaurEk 161.

– Ná Bálle. Postaw, Sztukę, Pułsetek, Kopę, Łaszt, Sorok, Grzywnę pienieżną, Mądel, Bunt, Tużin, Wiárdunek, Tácher, Iárszyn, Dżieśiątek, Gromádę, Skrzynię, Taki, etc. HaurEk 12.

– Ná Oźiminę śieią Márchew, áby ná Wiosnę wcześnie vrosłá, á to dla tego, że Márchwiáne Naśienie zmárźnąć nie może. HaurEk 114.

– MARTIVS, Marzec . Dni ma XXXI. Znák ná Niebie BARĄN. HaurEk 99.

– Czwarte przepurgowánie, Faenum Graecum vwárzyć z Máiowym másłem bez soli, y przez kilká dni dawáć koniowi. HaurEk 46.

– Faenum Gracum vwárzyć z Másłowym másłem bez soli, y przez kilká dni dawáć koniowi. HaurEk 46.

– Serwatki, Máślonki, nie tylko ná Folwárczną ále teź y ná Dworską Czeladz, powinná Dworká dla ochrony omásty z Nabiáłow dawáć. HaurEk 33.

– Roiá, Kárnaty, Szták, Tryl, to iest polna liná, Obceie, Trysk, Prysk, Szuty, Kluby, Klubki, Powrozy, Postronki, Kotef, Zagle, Wory, Szelki,Pobiegi, tárćice do futrowánia, poiázdy, laski, dragi, sufle, berły, koły, stroisze, kule, máty, liczki, gozdżie, smołá, śiekierá, świder, piłá, dłuto, y toporek. HaurEk 62.

– Przy dotuczaniu Wieprzow zbożem mełtym, y zołędźią kiedy się w Gáiách zrodżi, kraśić trzebá. HaurEk 21.

– SZPICHLERZ taką budowáć mánierą, áby spodem y ze czterech stron okienkámi mogły mieć zboża swoie od Wiatrow ventilácye, tylko wárownie áby nocni Nietoperze swidruiąc spodem lepiey nieprzeszuflowáli ziárna. HaurEk 12.

– Naczynia do Przędźiwá w zwyz pomienionego tákowe máią miec Robotnicy, y Gospodarze, to iest Miądlice, Cierlice, Sczotkę grubą y cieńką, Kądźiel, Kręzel. Przędżiono, Wrzeciono, Przęślice, Motowidło, Wiiádło, Kocioł, Potok, y kiiąnkę. HaurEk 14.

– Te tedy przędźiwá miądlic, czesac, ná przędźiwo gotowác, ná kámien ważyc etc. HaurEk 113.

– Prądu, hakow, zawad iákich, áby Rotman y Sternik, pilnie przestrzegał dla szwánkowánia [...] státkow, pilnowáć sztemborku, bakortu, srzotká, á mieć dozor y baczenie ná wszystkie mieyscá. HaurEk 63.

– Chłopá niedbáłego miec ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117.

– IAKO rzecz kázdą w gospodárstwie trzebá mieć záwsze ná baczeniu, ták y koło Przędziwá, áby według czásu czáiu mieli Gospodarze y Gospodynie stáránie y pilny dozor. HaurEk 13.

– Ná to mieć baczenie, áby Iárzyny co máią być do chowánia; w doły, dobrze obeschłe w piasczysty grunt w kopano. HaurEk 9.

– Nawoż trzciną lub chábiem supplementowác, gdy po[...] mrozu Rzeki y Stáwy lodem stáną, pośiec, co ná dáchy do p[...] cia osobno odkładác, á co záś mierzwę w gnoy ná Oborę rzuca[...] , bydłu tym podścieláiąc. HaurEk 109.

– Wagá w Domu ma bydz oprzędźiona, potym ná nici y pásma ważyc, tylko áby nie skąpo odważono; álbowiem ná to trzebá miec pámięć y respekt, że z Przędźiwá śiłá mierzwy á osobliwie z grubego przy przędżieniu odchodźi. Naczynia do Przędźiwá w zwyz pomienionego tákowe máią miec Robotnicy, y Gospodarze, to iest Miądlice, Cierlice, Sczotkę grubą y cieńką, Kądźiel, Kręzel. HaurEk 14.

– Dáley szerzyć y rozwodzić z piorem poniecham, ábym ták w milczeniu, dostáteczniey wysłowić zdołał Domu Twego Iáśnie Wielmożny M. Dobrodzieiu niewysłowionego godności, [...]. HaurEk IV nnr.

– INdustria ludzka ktora zwykłá dla swego zysku y pożywienia ná ślepą fortunę, swoie rysikowáć substántią: ná tákie się iákie gdżie popłácáć mogą zdobywa rożne towáry, to iest ná Zbożá, Prowianty, rożne Woski, Miody, Łoie, Przędzą, Płotná, Potasze, Gálmon, Gleytę, Ołow, Minią, Zelázo, Stal, Woły, Skory, Klepki, y innę wszelkie rzeczy, ktorekolwiek tylko z przemysłu ludzkiego z wiádomości, zsposobnośći, y podobieństwá do hándlu, y pozytku ználeść się może. HaurEk 62.

– Młockow do Domow nie puszczáć ná południe, ále im niech Gospodynie posyłáią do gumná obiády, dla mitręgi ile pod czás dniá krotkiego. HaurEk 11.

– Czynsze powinne áby według czásu Młynarz oddawał, y do napraw Dworskich Budynkow, áby z śiekierą według vstáwy, y powinności do Dworá chodźił. Gdy Mlewo ná miárách, niech pod kluczem y dozorem Dworskim bedżie: ieśli też w Arędźie, wiedźieć z kim mieć spráwę, wiádomemu á nie hołoćie iákiemu árendowáć, od ktorego kiedy nástępuie rata solutionis, ná tęn czás trzebá mieć po nim pilne oko. HaurEk 41.

– Probá plonu iákim ma bydz sposobem czyniona. Stros polny. Młacki pilnowánie. HaurEk 11.

– W Młocbie tákże, áby szkody nie było, z słomy áby wymłacano, wytrząsano, y ná Szpichlerz chędogo wywiano. HaurEk 11.

– Chlewnego bydłá młodoćiánego, ktore się w tym odchowa Mieśiącu, nie bić, ále go do przyszłey zostáwić Wiosny, y Látá, bo tákie do przechowánia iest sposobnieysze. HaurEk 99.

– TEgo Bydłá chować ile go Folwárczna karmia wyżywić może, Iepiey tego mieć mniey á dobrze y słusznie wychowáć, ániżeli kiedy tego śiła, á nędznego y drobnego ná kupie, ktore w źimie ogolnie posládámi, młutem; wywárzynámi, y pomey ćiepło dodáiąc, karmić y pośiláć trzebá. HaurEk 34.

– O Lekárstwie temu Bydłu Chlewnemu. W To koryto, gdźie im Młoto, Wywárzyny, álbo pomyie leią. włożyć liśią álbo pśią suchą głowę, żeby záwsze w tym były naczyniu, z ktorego pic będą. HaurEk 34.

– Te iednak łaski są w tym mieyscu przygodne, gdzie się mnostwu szkodliwszemu ognáć nie może, szczurkow łaská w kázdym domu y mieyscu do szczętu wytráci y wygubi. HaurEk 37.

– [...] w opisaniu punktow Pártykularnych tey Moiey Opery, tákże w Modellách Arythmetycznych wszelaki Porządek stáráiąc się zachowáć, v Łáskawego Czytelniká dopomagam się áby tákiegoż Porządku w czytániu przypilnował. HaurEk I.

– Owce ná przygurkách pasáć, niżin, mokrzádli się strzedz ná Owśisku nie páść, w złe chwile ich nie gnáć. HaurEk .

– Owśiáney strzedz się im dawáć słomy, bo z tego się Owce zárazáią Motelicámi, y wielką ćierpią nudnośc. [...] LEKARSTWA dla OWIEC. Ná rozne choroby y ná Motelice. HaurEk 31.

– Orzech włoski iáko naywiększy przewiercieć, y tą dziurką wyprożnić do szczętu iądro, álbo wydrozáłe Iábłko wewnątrz, byle tylko twárdą miáło skorę; wnie plew, żywice (ieśli można Cedrowey) y siárki od ogniá záiętey włozyć. HaurEk 17.

– Grzyby węzowki z mlekiem zwárzyć, y ná iákim im źádawác naczyniu, ták muchąm iąko y myszom szkodźić będźie. HaurEk 33.

– Sekret ná wygubienie Much. HaurEk 33.

– ARithmetyká każdemu człowiekowi iest potrzebna y wygodna, iednák nie tylko trzebá iey Alphabetne Arithmetyczne vmieć Reguły, iáko to Addicią, Multiplikácyą, Subtrákcyą, Diuisią, y Regulam Detri, ále też ná tym wszystek záwisł fundáment, áby dobrze wiedżieć, y rozumieć Distinkcyą, y Dispositią wszelkich Reiestrow, á potym z nich vmieć y wiedźieć, iáko kombinowáć Summáriusze Generálne y Pártikulárne. HaurEk 74.

– Myto chłopskie ná mieyscu ma bydź postánowione, ktorym wedle zwyczáiu zádáć y zápłácić, tylko pewnych mieć y wiádomych, áby nie uciekáli w drodze. HaurEk 63.

– Przed roieniem mieć te potrzeby ná dorędziu przy pásiece; Przeták ná zerdzi dla zbieránia Pszczoł, kulę dla strząśnięnia, zerdz drugą dla podpárcia przetáka [...]. HaurEk 39.

– Wilká szkodliwego (ktory zwykł wypleniáć trzody rożnego bydłá, y drob folwárczny) wygubia nie tylko Myśliwczá trąbá, ále y owe vcieszne wyzłow y Ogárow głosy, (ktoremi się kázdy Myśliwiec cieszy) wilká przenikáią y nábawiáią stráchu. HaurEk 82-83.

– NABIAałY ták od Krow, iáko y od Owiec, trzy rázy ná dźień spuszczáią, z ráná, ná południe, y z wiecorá, przy spuszczániu dżiwki, zrzynáią po Ogrodách y po rożnych innych mieyscáh trawę, chwasty, y pokrzywy, podczás doiwá. HaurEk 32.

– Gdy v szyie nábiegną [myszy końskie], oleiem lniánym zmięszanym z solą iáko nayciepliey v szyie, y pod szyią smarować. HaurEk 51.

– Klisterámi według wzwysz pomięnionych ingredientiey, zgotowánemi pilnie ná tęn czás rátowác gdy nápádnie potrzebá. HaurEk 53.

– Sernik ná vstroniu, álboná srzod podworzá, ná słupách ma bydź postánowiony [...]. HaurEk 23.

– Ná vderzenie zyły. NAtłuc cebule ze trzy garści smaż one w maśle młodym, á przysypavvszy mąki pszenney znowu smaż; potym plát námázavvszy szeroki żeby zaiął aż ku kolánu z iedney strony, á z drugiey do kopytá samego, ciepło okładay do dniá trzeciego. HaurEk 54.

– Swieżych nátłuc rákow, y z lniánym zámięszáć násięniem y z miodem prásnym, vczyniwszy bot koniowi skurżány, nálawszy wen tey máteryey po wybrániu rogu koniá z-tym obuc, słusznie záwiązawszy żeby nie spádło. HaurEk 50.

– Nátłuc Bobku z Inbierem, y vmnięszác w winie, álbo w piwie dobrze vwárzywszy, potym to ostudzone dac wypic koniowi lekárstvvo. HaurEk 50.

– Wziąc sadłá stárego ná cztery pálce grubo, y tyleż ziela Roschodniku, y sspołem to vtłuc, potym to dobrze vsmáżyc, á ná płácie sukiennym to rospostrzec, y iák nayciepley może ná te guzy przez kilká dni poki nie zmieknie. ią przykładác; po tym zmieknięniu, natłuc z sadłem stárym czosnku, puszczádłem ná siekawszy guzy, ciepło przykładác, y to czynic trzebá, puko nie wyciekną [.] HaurEk 47.

– Ięczmień y Owies w piecu dobrze vsuszyć áby się przyrumienił, potym dobrze wyvviac z piasku y popiołu, tákże bob nátłuczony w stępie mięszác po garści do obroku, káżdego koniá tuczy y spráwuie. HaurEk 54.

– [...] siłá tákich iest niedbáłych [rachmistrzów], co byle nápisał, tym się exkuzuiąc, że ináczey nieumiem [...] Záczym niewiádomy niech się informuie y spráwuie według tego Modeluszá. HaurEk 71.

– Dáley szerzyć y rozwodzić z piorem poniecham, ábym ták w milczeniu, dostáteczniey wysłowić zdołał Domu Twego Iáśnie Wielmożny M. Dobrodzieiu niewysłowionego godności, [...]. HaurEk IV nnr.

– Nosáćiznę końską iák leczyć? HaurEk 163.

– Gdyby mi ná Mágnificencye y hoynę dobroczynności szacunek skárbu tego regestrowác przyszło, Arithmetyczna zaledwie stárczyłáby Numerácyá; poniewasz niepoliczone ku chwále Boskiey, ozdobie Kościoła S y Dobrupospolitemu, vstáwicznym tráktem sypią się dostátki. HaurEk IV.

– Przychowek tego Roku iáki się znáyduie, wiele zrzebcow, wiele klaczek, ieśli według śierći [!], odmian, y czásu poterminowáne, ieśli ie pocechowano, wszystkich in genere sztuki zrewidowáć, y numerowáć, ieśli w słusznym opátrzeniu, y ochędostwie zostáią, á żeby w osobney były grodzy, miánowićie Zimie nápomnieć, áby według potrzeby, dodawano, bo dla niedostatku y przez złe opátrzenie, stádo drobnieie y niszczeie. HaurEk 90.

– Numeryczne Dystynkcye, máią ták właśnie się rozumieć, iáko y w źiárnie w Percepćie opisáne [...]. HaurEk 128.

– Iárzyny záś ieśli obeschłe, w piaszczystych zákopano dołách, y doły poráchowáć. HaurEk 85.

– Zágrzawszy trochę Koniá przeiezdzániem, potym źaciąc mu żyłę plecńią dla odyścia krwię, do tego w iákie naczynie wbic pięc swiężych iáiec, mąki do tego przymięszác przenney y oliwy trochę, iák ná iákie wolne vczynic ciásto, tym wszystkę pomáżác plec, y nogę ász do samego kopytá, á z tego do trzeciego dniá nie obmywác, po obmyciu záś barskim mydłem y gorzałką námázác, potym go powoli przeiezdzác. HaurEk 52.

– Ná zimę záś wszelkiemu bydłu wkoło chrostem, álbo choiną, porząnnie ociszyć trzebá oborę. HaurEk 27.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Bydłá obornego przestrzegáć áby nie záchudzáć. HaurEk 88.

– Owiec w doieniu przypilnowáć, ktorych trzy rázy ná dzień według zwyczáiu doić: báránki młode odsadzáć: toż się ma rozumieć y o innym obornym bydle, ktorym pokrzyw dla buynego mleká dodawáć. HaurEk 104.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Podczás doyżrźáłego w kłośiu żiárná wcześnie obmyślić Zenczarzow, według osády y powinnośći poddánych, á ieśli do tey roboty nie wystárczy domowa roboćizná, to po Miásteczkách ná pieniądze obwołać pomienionych Zencarzow, koło ktorego zniwá informowáć się wzwyż pomienionym Punk: X. fol. 10. HaurEk 108.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Ogrodne sczepieniá wszelákie w tym Miesiącu szczepić, okrzesywáć może, tákże Brzezinę, y insze drzewá leśne. HaurEk 114.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Do intráty iakie wchodzą prowentá [...] z Skor bydłá rożnego rogátego, Owczárnego. HaurEk 71.

– Gdy koń ná lewy bok pacha, przez to swoię pokázuie dolegliwość: ná lewey stronie, ná dłoń od vdá, zá trzecim ziebrem pchnąć ták głęboko szydłem, pukiby dosiągł sledziony, á ták vzdrowisz koniá. HaurEk 49.

– Vczynić zwitek z pácieszy, á maczaiąc go w-tym białku przyłożyć ná ránę. HaurEk 25.

– Glina zgorzała albo pęczyna. HaurEk (L) 96.

– Ná Pácześne Płotno w Pułsetek w chodzi sztuk 4. HaurEk 15.

– Ná Blech w Máiu áby były gotowe rożnego łotná ułsetki, z ktorych się łokci 50. Máglownego, ábo nie máglownego wymierzáć powinno, ták Lniánego, Konopnego, Zgrzebnego, iáko y Páczesnego płotná. HaurEk 15.

– W Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktore iáko iákie z Niebá padáły głazy. HaurEk 61.

– W Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktore iáko iákie z Niebá padáły głazy. HaurEk 61.

– Piece [...] nápráwowáć tákże boiowiská w Stodołách w tym Miesiącu, bo się pádáć nie będzie. HaurEk 104.

– Sery tákże z serwatki dobrze wyciskáć á w mieyscu chłodnym, y suchym, gdy ser z wolná oschnie, áby się nie pádał, z pleśni często ocieráć, áby stęchliną nie przeszedł Nabiał. HaurEk 22.

– Dzięgielu, Wrotyczy, Páproci wielkiey co w lesie rośnie korzonek, ieden álbo ze trzy, to wszystko wpiecu ususzyć piekárskim. HaurEk 31.

– Wszelkie Pochlebstwo ze się pokrywa kłamstwem, łátwo w tákowych Párázytách vpátrzyć może. HaurEk 79.

– Słomámi, plevvámi, áby miárą száfovvano, áby do novvego dla bydłá stavváło karmi: dodávváć według sámey potrzeby, sieczkę przytym kazáć rzezáć koleyną, álbo Dvvorskiemu párobkowi. HaurEk 95.

– Przy spuszczániu dla párowania záwsze trzebá vstáwiczno strożá, pod kluczem tákze mieć kiedy dobrą spuszczáią Gorzałkę. HaurEk 21.

– OEKONOMIKA ZIEMIANSKA GENERALNA Punktámi Pártikulárnymi, Interrogatoryámi Gospodarskiemi, Práktyką Miesięczną, Modelluszámi ábo Tábułámi Arithmetycznemi OBIASNIONA. HaurEk 1 nlb.

– Do wydánia y concypowánia Summáriuszow dwie záchodzą distinkcie, to iest między Párticularnemi Prowentámi, á Podskárbiego reiestrámi. HaurEk 72.

– Ná Gránicách ieśli wcale są znáki (według práwá y opisu) upátrowáć, drzewá wycięte, pásiek osadzonych, y pustych dozor iáki był bez ten czás, z leśniczym álbo borowym. HaurEk 105.

– Ten ktory vstáwnie powinien pilnowáć pásieki, tego pilnie vpátrowáł, gdy się z sobą będą mięszáć, y wádzić. HaurEk 40.

– Lás ieśli iest w dozorze, ieśli w nim iákiey nie mász szkody? tákże w Gáiu y Pásiekách, ktore obiecháć, z pniow świeżych, y z przerzedzenia vpátrowáć mieyscá, wziąwszy zsobą wiádomych ludzi, pilnie inquirowáć, y surowo przykażáć. HaurEk 89.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Ztąd łatwo obiecowáć, że ich cnoty dzielne, Wsławią własną Oyczyznę, iáko nieśmiertelne. Dlatego wtym pierścieniu zostáią zamknięte, Będąc oraz v Boga y v ludzi wzięte. HaurEk II nnr.

– drozdzy z beczki piwnej HaurEk 40.

– Vwarz w occie korzenia podroznikowego, do tego zmięszay stárego sadłá, á ná modrym płácie przywiń cięnko. HaurEk 54.

– [...] stánąvvszy w gospodzie, konie grzebłem ociągnąć, czołá y oczy poocieráć płátem, áby z potu podeschły kocámi ie przykryć [...]. HaurEk 58.

– Kártá by niewie[m] iáka v złego Płatniká niepomoże. HaurEk 81-82 marg.

– Przeto niech w to weyzrzy Dwor, bo się nie godzi w tákowymn rázi do postánowienia bronić, y krew svvoię po Fáráońsku cięmiężyć, gdyż áni rádzić, áni odrádzáć, przymuszáć, áni bronić, nie godzi śię. HaurEk 67.

– Dách pomięnionych Budynkow wczesnie opátrywáć, y pobić, áby dla máłey rzeczy, w ruinę nie poszły przez to złe dáchy, y o większą nie przywiodły szkodę, Budynki. HaurEk 23.

– Drzewá figowe y inne Cudzoziemskie frukty, (około ś. Grzegorzá)pookrywác, z piwnic wynosić, y pochędożyc, HaurEk 102.

– Przy brzegu Wislnym, tákże przy innych biezących Rzekách, gdzie znáyduią się Máiętności przy wysokich y przykrych brzegách, zwykli támy bić; tylko żeby nie názbyt przykro wydawáć na wodę, ále ie pochodzisto po wodzie stánowić, áby zá gwałtowną powodzią, y lodow wypárcie koszt nie vpłynął. HaurEk 5.

– Konie robotne áby w tym Miesiącu nie pochudły przypilnowáć, y dodawáć im słusznie, tákże stádo áby swoię miało wygodę, iáko się o tym opisáło w Punkt. 27. HaurEk 105.

– Pszczoły podbieráć, konopie moczyć, suszyć, y czego przestrzegać. HaurEk 175.

– Gdy się powietrze rozgrzeie, y zięmia swoię wydawáć pcoznie zielonność, ile kiedy list bzowy pocznie się rozwiiáć, podczás pogody znowu ich pochędáżáć, susz wybráć, ná Wsk go stopić, wiele go będzie záraz zważyć, náznáczyć, y do Regestru ad prouentum Percepty wpisáć. HaurEk 39.

– Pásiekę, Iesli ná wiosnę podchędożono, susz wybrano, y ieśli ná inne pod czás zimy przestáwiono mieysce. HaurEk 89-90.

– Koło S.Tomaszá, podchowáłego stádá, álbo karmne wieprze, bić ná pożytek, y na domową potrzebę, tákże ná połcie i szołdry. HaurEk 34.

– Dách poddásze dáchowką, czyli guntámi, álbo tárćicámi nákryty, álbo Słomą álbo trzćiną poszyty. HaurEk 153.

– Pod czas susza z wykli Liszki robacy Ziemni młodociáną ná zagonách podgryzywáć z korzenia rozsádę. HaurEk 9.

– ... áby ták summą ktorą da ná Arendę mogł zárobić, cenę táką podawszy, żeby ná swoie wyszedł, y z tego miał Victum & Amictum , w tym porádzić się trzebá wiádomego sąmśiádá, Inuentarz dobrze trutinowáć, Circumferentią Polá, iákię ma Rolę y Osádę widźieć, y obiecháć, Arithmetyki ná podobieństwo vżyć, nikogo nie podkupowáć, w żyćiu bydż moderatus. HaurEk 80.

– Ściany lepić gliną, piece w piekarniach podlepiać, naprawować, także bojowiska w Stodołach w tym Miesiącu, bo się padać nie będzie. HaurEk 104.

– Jeśliby się w Kluczu jakim więcej znajdowało Folwarków, a ta dyspozycja Tabuły na podobnej nie mogłaby się spisać karcie, tedy według samej potrzeby ad propertionem podlepić kartę, albo Regałowego na to zażyć Arkusza; aby ten Summariusz Relationis in simili modo: mógł się dostatecznie wypisać. HaurEk 125.

– W tych Prowentách Browárnych y Gorzałczánych, gdy się w ktorey znáyduią Máiętnośći Lásy, ná ozdzenie y podniecenie: zá drwá nie wchodźi Dystributá, záczym mnieyszy kost á większy na tym bywa źysk. HaurEk 169.

– Sćierń ná Zyćisku, Przeniczysku w ostátni kwádrze tego Mieśiącá, dla Iárzyn ná Láto podoráć, áby przez Zimę dobrze odlezały się Polá. HaurEk 113.

– Obiazd Pol, Łąk, Ogrodow, Stáwow, Lásow, Wśi, y Gránic, circum circa, ieśli w czym iákiey nie mász szkody vczynić: y Gránice ieśli nie podorane od sąśiádá pilnie doyrzec, y przestrzegáć obiázdámi częstemi. HaurEk 90.

– Copia Łistu Wielmożnego I.M.Páná Michała z Witowic Czernego [...] Podrzęczego Wielkorządow Krákowskich I.K.M. DO AVTORA. HaurEk 1.

– Pierza z podskubánia ze trzech rázy ná Rok od stárych, według czásu y zwyczáiu pierze osobno, mech osobno, oddawáć powinno: młodoćiáne záś gęśi, raź tylko podskubowáć y osobno tákże do Dworá oddawáć pierze. HaurEk 35.

– Pierza z podskubánia ze trzech rázy ná Rok od stárych, według czásu y zwyczáiu pierze osobno, mech osobno, oddawáć powinno: młodoćiáne záś gęśi, raź tylko podskubowáć y osobno tákże do Dworá oddawáć pierze. HaurEk 35.

– Polá zasiewne, często, ták Dworskie iáko y chłopskie obiechác, y wiele czego wysiáno rewidowác, y z regestrowác. HaurEk 116.

– Spiżarnie wyprzątáć, boiowiská polepiáć, ubiiáć, nie tráłe Owce y słabe przedawác, ábo bic ná domową potrzebę. HaurEk 106.

– Masło, aby z serwatki i maślonki do czystej płukali wody, chędogą potym i białą solą, według samej zasalać i dobrze ubić potrzeby, i dychtownie według zwyczajny pomierzany w faski nałozono. HaurEk 32.

– Naczynia do Nabiałów, faski, pułfaski, tworzydła, aby były za pomierzeniem cechowanę, i w nich słuszne na faskę zwyczajną znajdowały się kwarty. HaurEk 33.

– Jako dochodzić przez zebranie Summariusza Calculationis, według waloru na pieniądze komputowanej Krescencjej różnego Zboża, Ćwiertnią Krakowską pomierzonego: to jest: Perceptorum, Dystrybutorum et Remanentium. HaurEk 129.

– Owce gdzie są stádámi, Polá niemi burtowáć, toiest, co trzeci dzień z mieyscá ná mieysce pomykániem się, po ktorych bárzo się dobrze spráwuią role, y znáczny bywa vrodzony. HaurEk 4.

– ...przeto dla vchronienia się pomyłek, potrzebá pilności, trzyzwości, y ostrożności. HaurEk 75.

– Ná to teź mieć oko, áby iáki ná vstroniu nie zámięszał się Chuiec ktoryby znácnie Páńskim vymował obroku wieprzom Słodow y wywárzyn, áby ze Dworá ná wieś nie wydawano, álbo vkradką nie przedawano, przestrzegáć, y zakázáć trzebá, w mrozy ćiepło im dawáć, á gdżie máią legáwisko, co raz świeższą ponáśćiełać słomą, chruste[m] pooćiszawszy chlewy. HaurEk 22.

– Co się tycze Gospodárstwá tego Mieśiącá, z poniższych Reguł snádno się informowáć HaurEk 120.

– Na Wiosnę zaś za słusznym in Aprili ciepłem, jako tylko zimowa zejdzie skorupa z ziemie, z nawozu poodkrywać, słusznie pookopywawszy, macice pookrzesywac, a przy osobnym poobwiązywać płocie; a gdy już z siebie gęste wypuszczać będzie gałężye, jeśli sucho, podlewać wodą, aby tym bujniej z siebie wydawała latorośli. HaurEk 17.

– W Ciągnieniu, koni podczás gorącego látá áby dla ochwátu nie poiono przestrzegáć, lepiey że przeprágną, ániżeliby miáły szwánkowáć w drodze; stánąwszy w gospodźie, konie grzebłem oćiągnąć, czołá y oczy pooćieráć płátem, áby z potu podeschły kocámi ie przykryć: ieść nie záraz im (poki dobrze nie wytchną) dawáć, iák poiedzą śiáná, często przerywaiąc nápoić, potym im po kęsu y powoli obroku (dobrze opáławszy z prochu) vdźieláć, á nie tylko w drodze, ále y ná káżdym tego przestrzegáć mieyscu. HaurEk 58.

– ...w mrozy ciepło im dawáć, á gdzie máią legáwisko co raz świeższą ponáściełáć słomą, chruste[m] poociszawszy chlewy. HaurEk 22.

– Ná Wiosnę záś zá słusznym in Aprili ćiepłem, iáko tylko źimowa zeydźie skorupá z źiemie, z nawozu poodkrywáć, słusznie pookopywawszy, maćice pookrzesywác, á przy osobnym poobwiązywáć płoćie... HaurEk 17.

– Delikatne cudzoziemskiego Owocu drzewa pookopywać młodociane; a na Zimę gnojem ponakrywać korzenia. Ziół pewnych przysposabiać; do plewienia i chędożenia kwater, dróg, najmowac; aby nie szczuplic do innego gogospodarstwa robociżnej. HaurEk 17.

– Ná Wiosnę záś zá słusznym in Aprili ciepłem, iáko tylko zimowa zeydzie skorupa z ziemio, z nawozu poodkrywać, słusznie pookopawszy, macice pookrzesy wáć, á przy osobnym poobwiązywáć płocie... HaurEk 17.

– ZBOŻA pooplewiać w polu, osobliwie Pszenice, Jęczmień, Ryż, Anyzek, Proso, i Len, według potrzeby. HaurEk 7.

– Kokoszy aby od Roku do Roku, i przez całą zimę swój niosły owoc, przez lato dojrzałych pokrzyw, kiedy właśnie w sobie mają ziarno jako najwięcej nazbierać i na powrozach aby nie pogniły ani popleśniały posuszyć, posuszone w fasce jakiej dla wywietrzenia esencjej sucho zachować i drobno z otrębami Pszenicznemi, lubo i zytnemi alternatą z zubią kokoszom sypać... HaurEk 35.

– Ná karmienie wieprzow tego vpátrowác trzebá, áby Węgrow w sobie nie miáły, tákowe bowiem do karmniká nie zeydą się, gdy záś są inne w karmniku długo, á nie popráwuią się, to im inną przemięnić karmią, y ná inne przenieść ie mieysce, bo snadż nie ręką idą. HaurEk 121.

– Iárzyny ná Ogrodách wszelkie wykopywáć w ostátniey kwádrze, około ś. Iádwigi, te mieć pod przykryćiem, áby z wilgotney źięmie, nie tylko oschły, ále też y náwiędniáły, dla trwálszego w dołách przez Zimę záchowánia: á nim kopáć będą, wprzod czego wiele będźie korcem przemierzyć, drobnieyszą z nich poprzebierać, ktorą suszyć, wędźić, ná supplement kuchnie, y spiżárnie: HaurEk 115.

– ...náwet y ryby w stáwách potłukło, potężne Groble y támy przy Stáwách poprzerywáło, ludźi nie máło ledwie nie do śmierći porániło, ná Mięszkániách dáchy wniwęc obroćiło... HaurEk 61.

– Iárzyny Ogrodne, tákże zá vpátrzeniem czásu, ná vpráwnych, zagonách pozáśiewáć pod Pełnią: Cudzoźiemskie tákże chwasty y głąbia ieśli się będą godźiły poprzesadzáć: Rozmárynu iednák, y delikátnych źioł nie wystáwiáć ná wiátr Márcowy, boby od tego wyginąć muśiáły. HaurEk 100.

– Iáłowe Pierwiastki, Porzuczki dwie ná iedną ráchuią Krowę ad verificatione[m] iednák całkowych polownych Krow z dziwkámi y pástuchámi co koło tego chodzą. HaurEk 27.

– Ná Chudnienie Konskie. VWarzyć w winie stárym garśc ruty, mirrhy łutow cztery, bobkow lyczby piętnaście, y to potłuc w mozdzierzyku włożyć do tego kminu łotow sześć, oliwy świeżey łotow osm, y zádawá-ć przez trzy dni, w piciu koniowi. HaurEk 53.

– Mamy tego iásny przykład y pewny dowod, iáki się temi czásy świeżo w dzięń S. Máryey Mágdáleny Anno 1669. strászny stał casus, á miánowicie w Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktore iáko iákie z Niebá padáły głazy: te nie tylko zbożá w niwecz obrociły, y w zięmię wbiły, ták dálece, że błdzia słomy ná polu nie zostáło, ále náwet y ryby w stáwách potłukło [...]. HaurEk 61.

– Item. Gleytá ktora przy trybie Srebrá odchodzi, tę zbierác co ná wierzch wypryska y zsiáda się, potłukszy, gdy to bydło záchoruie zádać, raz ábo dwá, doswiádczone remedium. HaurEk 111.

– WTym Mieśiącu przykre vśmierzáią się gorącá , á to dla zniżonego Słońcá, ktore iuż nie ták dokucza do roboty Gospodarzom, iáko też y bydłu náprzykrźa się swoim vpałem. Przeto z robocizną z wozeniem do Gumná Crescencyey, iáko też y z potrawem pospieszyc y nieomieszkiwáć. HaurEk 112.

– ...konopi tyn sposobem uznaz doyźrzáłość, gdy zá potrzęśnieniem głowek korzyć się będą. HaurEk 110.

– Coż álbowiem pięknieyszego wymyślić álbo odmálowáć możę Malárská Inwencyá, nád rozlicznych kolorow potrzęśnione kwieciem zázieleniałe pola? HaurEk 1.

– Budynkowego nie rąbác drzewá, chybá ná własną potrzebę, y to zá wiádomością Páńską, álbo stárszego Vrzędniká, ludziom rozdawác, przedawác nie godzi się. HaurEk 59.

– [...] mieysce do osuszenia vpatrzywszy, porząnnie rowem przeoráć, tyle rázy, ile sámá tego wyciągáć będzie potrzebá. HaurEk 5.

– Studnie w tym Miesiącu kopác dobrze, tám gdzie te[go] pilna potrzebá. HaurEk 110.

– Wieprze. Wiele ich w karmniku, y iák davne, policzyć, áby się iáki ná inną stronę nie ználazł zbytni, ktorych co ná przedasz, co ná Dworską potrzebę vczynić dyspozycyą. HaurEk 88.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Zaglow pod zbożá nie słać, dla zbutwienia, chybá że tego iest nawálna potrzebá, ktore co prędzey wysuszyc. HaurEk 64.

– Klisterámi według wzwysz pomięnionych ingredientiey, zgotowánemi pilnie ná tęn czás rátowác gdy nápádnie potrzebá. HaurEk 53.

– [...] ná przednowku záwsze, niektorych ludzi cięszka zwykłá przyciskáć potrzebá. HaurEk 73.

– Naczynia y potrzeby wszelkie, co tylko do w zwysz pomięnionych należy státkow, [na spławienie towarów do Gdańska] tak máią bydź sporządzone. HaurEk 62.

– ...gdzie był nawoz, ná Pszenicysku, Rzepáska, y ná potrzęsu Ięczmień zwykł się dobrze dárzyć. HaurEk 6-7.

– ZNIWO, gdy według czásu y potrzeby nástáie, áby wszyscy z pilnością według powinności y osády wychodzili, miánowicie y osády wychodzili, miánowicie Kmiecie, Zagrodnicy, Chałupnicy, Rzemieslnicy, Komornicy, Káczmarze, Powabnicy, y Młynárze. HaurEk 10.

– W Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktore iáko iákie z Niebá padáły głazy. HaurEk 61.

– Przędze wszelką Motáć, Wárzyć, Práć, Suszyć, Wić, y ná osobnym one mieć mieyscu, áby się ńie powikłáłá y nie pomieszáłá; do tego, áby myszy álbo iákie nie pogryzło y nie popsowáło robáctwo. HaurEk 14.

– Mamy tego iásny przykład y pewny dowod, iáki się temi czásy świeżo w dzięń S. Máryey Mágdáleny Anno 1669. strászny stał casus, á miánowicie w Wielkiey Polszcze, w Woiewodztwie Sędomierskim, Powiecie Opoczyńskim y Radomskim, znagłá powstáłá ná Powietrzu burzá, y niezwyczáyne grády, ktoré iáko iákie z Niebá pádáły głazy: te nie tylko zbożá wniwecz obrociły, y w zięmię w biły, ták dálece, że błdzia słomy ná polu nie zostáło, ále náwet y ryby w stáwách potłukło, potężne Groble y támy przy Stáwách poprzerywáło, ludzi nie máło ledwie nie do śmierci porániło, ná Mięszkániách dáchy wniwęc obrociło, ná Drzewách nie tylko gáłęzie, ále y same połamáło, y po przecináło drzewá, ze y zielonego w srod Láta nigdzie nie zostawiło listká, Ptastwo y Zwierza wszelkiego co ieno na gołym zastało polu pozabiiało: ludzie byli tam w wielkim na tęn czas strachu, á po vśmierzeniu tey nie zwyczayney na powietrzu reuolutiey, płacz mizernych ludzi, żal, y frasunek nastąpił, kiedy ná polu, na ogrodach, łąkach, y sadach, wielkie obaczyli szkody swoie y spustoszenie. HaurEk 61.

– NA te Defectá káżdy Wożńicá powinien przestrzegác, w koniách kiedy koń áppetytu nie ma, kiedy melánkolik y kiedy kląska, te według zwyczáiu, zwykli konowali brodawki z pod ięzyká ná spodni sczęce nożyczkámi wyrzynác, ząbry puszczádłem otwierác, suchoty wyrzynác, solą pozáćieráć, y krwie trochę od szyie puśćić, vpátruiąc kolor krwie y gęstość, á to wszystko ná schodżie Mieśiącá według potrzeby czynić trzebá. HaurEk 57.

– Cieląt w Sády áni w Ogrody nie puszczáć, áni żadnego źywego bydłá dla látorośli, y sczepia, náwet od moczu tego bydłá y same stáre schną drzewá. Dżiury opátrzyć, wkoło pozágrádzáć, trawę dla Krow zrzynáć y przy doieniu dáwáć. HaurEk 16.

– Iárzyny Ogrodne ieśli pozáśiewane, y wiele czego zagońow, ktore ieśli według czásu y potrzeby oplewiano. HaurEk 85.

– Trawy w Ogrodach, Sadach, i pokątnie dla bydła rznąc, także i pokrzywy młode: do doiwa, bydłu najlepsze, które dla Zimy suszyć na sznurach, łąki pozatyczać, paszy i szkód pilnować, także na Rolach zbóz. HaurEk 107.

– Ziołá Ogrodne ná Ogrodách gnoiem ponákrywáć, niektore do piwnice znieść, piwniczne záś okná mierzwą od gnoiu pozátykawszy, dobrze oćiszyć. HaurEk 119.

– Ná Wrzecionách áby długo nie mieć Przędzę, żeby w wilgotności nie gniłá, ále ią wcześnie dla wyschnienia zwiiáć, ná Motowidłá. Przędze wszelką Motáć, Wárzyć, Práć, Suszyć, Wić, y ná osobnym one mieć mieyscu, áby się nie powikłáłá y nie pomieszáłá; do tego, áby myszy álbo iákie nie pogryzło y nie popsowáło robáctwo. HaurEk 14.

– Z Mákowin, z chmielin, popioły pálić, y one do ługuw, dla chust pránia záchowáć. HaurEk 96.

– Ieśliby się zropiłá ráná z zániedbánia ábo z zástárzenia, otworżywszy, koło tego mieyscá rog przemyć octe[m], potym gryszpanem zásypuy, á słoniną przetapiáną námázuy. HaurEk 54.

– ...kiedy się słod przyrumięni, to też piwo cerwonego będźie koloru, á kiedy zwolná, y ostrożnie osuszy, to piwo źielono się fárbuie; do tego, Sosnowych y Dęmbowych, dla przydymienia strzedz się drew, Olszowe záś, Grábowe, Brozowe, byle były suche naylepsze. HaurEk 19.

– Gdy konie z naczynia iákiego poić będą, przygarśnie przeniczney álbo ięczmienney mąki z wodą zákłoćić, trochę do tego przymięszawszy saletry: to remedium chłodźi y czyśći płucá. HaurEk 48.

– Skrzynie [...] ná ryby sporządzic [...] ktore z nich będą przestronne, przygłębokie, ad proportionem ryb, áby się w skrzyni nie dusiły. HaurEk 43.

– Látorośli [...] áby nie rzezano [...] bo od czego zwykły usycháć y nieprzyimowáć się. HaurEk 104.

– Trzcinę zrzynác, do przykrywánia y popráwy strzech, iák naywięcey teyże przysposabiáiąc. HaurEk 109.

– Ná Piaskách, Rędźinách, Prusnicách; ná tych káżde zboże przyoruią, bo tákie żiemie są suche: iednák ná Iełách, y Piaskách w przod ániżeli inne role pośiać; dla gruntownego zákorzenienia żeby wiátr nie psował, y nie wykorzeniał zboźá. Wilk.St.Łuck. HaurEk 6.

– Ten ktory tę od[...] ć będżie funkcya, (áby ták z Páńską szkodą iáko[...] bliżniego nie było krzywdą) nie dla przypochlebienia się swoim Pánom, ále podług sumnienia, cnoty, prawdy, y honoru swego, spráwowáć się ma y powinięn. HaurEk 70.

– Przypustek wody ná Stáwy. HaurEk 44.

– Zioł iák przysposabiáć ná lekarstwá... HaurEk 31.

– [...] Dobra Ziemiańskie czynią człowieka vbłogosłáwionym; nád ktore, nic przyzwoitszego y vżytecznieyszego być w powszechnym pożyciu może. HaurEk 1.

– Psczoły ná inne przenaszáć mieysce, á ták się z nimi obchodźić, pilnie przestrzegáiąc, iáko wyżey o Pásiekách álbo Psczelniku fol. 38. opisano. HaurEk 97.

– Záłożyć iednak chłopá może, zá słuszną ratią, y własną potrzebą iego, á záłożywszy z nowego odebráć, áby się ná tę drudzy chłopi nie spuszczáli wygodę. HaurEk 65.

– Z Wielu poważnych racyey Agricultura alias Ziemiańskie Gospodarstwo wysokie ma swoie zalecenie, a Naprzod z Dawności. HaurEk 1.

– Orániem, rádleniem, odwracániem ná przyszły siew rolą spráwiáć. HaurEk 109.

– Iáko się gnárowáć z rolámi. [marg.] Po Orániu rádlą, y włoczą, á gdy záś przerastáią role, te znowu powtore odbiiáć ábo odwracáć potrzebá, y vwlec dobrze z perza y z chwastu bo ná spráwieniu wiele należy, skibę ná skibę áby dobrze składáli. Role záś Rędzinne, y Prusnice, te nie rádlą, bo się w nich perz nie ták krzewi, według iednák potrzeby vpátrowáć. HaurEk 4.

– Iárzyny ná Ogrodách wszelkie wykopywáć w ostátniey kwádrze, około ś. Iádwigi, te mieć pod przykryciem, áby z wilgotney zięmie, nie tylko oschły, ále też y náwiędniáły, dla trvválszego w dołách przez Zimę záchovvánia: á nim kopáć będą, wprzod czego wiele będzie korcem przemierzyć, drobnieyszą z nich poprzebierać, ktorą suszyć, wędzić, ná supplement kuchnie, y spiżárnie: kápustę rąbáć, krązáć, siekáć, w kłody dobrze opátrzone áby nie przeciekáły náłożywszy vkwásić, tákże ćwikłę ná Buráki: z Czosnku y Cybulę [!] wince pleść, siewkę z niey wprzod przebrawszy dla Násienia, drugą też korcem przemierzyć, y wiele tego wszytkiego popisać, rzepę iednák do wędzenia, ná tákim mieyscu záwiesić, żeby od mrozu nie zmárzłá, boby się zepsowáć musiáłá. HaurEk 115.

– Obiázdy lásow częste, á rożnie, wednie y wnocy czynic, á kogo przy rąbániu zástáną, woz do Dworá zá[y]muią, á bydło do Grodu nim trzeci dżień minie odsyłáią, siekirá záś ná wykup należy Gáiovvemu, tą pilnością od postronnego zábieżec może lásow spustoszenia. HaurEk 59.

– Arithmetyczne tákże wzwysz pomienione Reguły, y niżey specyfikowáne potwierdzam y przypominam Dyspozycye, Distinkcie, ráchunkow wyrozumienie pilnie zálecam [...]. HaurEk 84.

– ARithmetikákażdemu człowiekowi iest potrzebna y wygodna, iednák nie tylko trzebá iey Alphabetne Arithmeticzne vmieć Reguły, iáko to Addicią, Multiplikácyą, Subtrakcyą, Diuisią [...]. HaurEk 74.

– RĘKA RĘKĘ VMYWA. Bo wyżey nie bez słuszney rzekło się przyczyny, Ręka rękę vmywa; stáre to nowiny, Iż Bog Tworcá nawyższy Adamá sámego Nie stvvorzył ná tym świećie człowieká iednego Zeby tylko sczegulny iako osowiáły Zostawał bez przyiáźni, byłby wnet zgrzybiáły. HaurEk 93.

– BYDŁA ROGATE. BYDŁA przy Folwarku Rogátego tyle chowáć, ile dla dwoiákiego może pozytku karmia y Pasza wystárczyć. HaurEk 27.

– Ráchunki Cokolwiek tylko do Prowentu należy, y ná gruncie znáydowáć się może, wszelkich pożytkow, y Intrat, ieśli czynione videlicet. Z vrodzáiu zboż rożnych, z Iárzyn Ogrodnych, y násienia, z Sádow, z Browárow. z Kárczmy, z Gorzálniey, z wieprzow, z nabiałow, z drobiu Folwárcznego, ze skor bydlęciá rożnego, Obornego, Owczárniego, koni, y dziczyzny, z wełny, z Miodow, wosku, Siáná, z Czynszow, y dánin chłopskich. HaurEk 86.

– Ná Wąsacz. TErpentynowego Oleyku łotow wziąc sześć, tákże leliowe[g]o łotow cztery, oleyku rumiánkowego, Dialtiey, kázdego po łocie, oleyku z łyszki wárzonego łotow cztery, oleyku pokrzywnego, łotow ośm: sspołem zmięszawszy te krzyżowe námáżyvvác mieyscá. HaurEk 52-53.

– Czynsze powinne áby według czásu Młynarz oddawał, y do napraw Dworskich Budynkow, áby z siekierą według vstáwy, y powinności do Dworá chodził. HaurEk 41.

– Winnice lepiey się dostawaią/ gdy chłodny, y zimny Sierpień, na Agrest niektore zrywać, aby inne grona tym prędzey dochodziły. HaurEk 111.

– Błotniká solne[go] przysposobić, dla Owiec, krochmal robić. HaurEk 113.

– Bydłu w szelkiemu ták Obornemu, Owczárnemu, Chlewnemu, iáko y Stáiennemu dodawáć potrzebá, bo w tym Miesiącu chudnąc zwykło. HaurEk 116.

– Záwczásu chłopy ná rolą stánowić. HaurEk 66 marg.

– Wilká szkodliwego (ktory zwykł wypleniáć trzody rożnego bydłá, y drob folwárczny) wygubia nie tylko Myśliwczá trąbá, ále y owe vcieszne wyzłow y Ogárow głosy, (ktoremi się kázdy Myśliwiec cieszy) wilká przenikáią y nábawiáią stráchu. HaurEk 82-83.

– Styczniu y wLutym wszelákie mąki mleć, y krupy tłuc, by y ná cáły Rok, z mołte w tym czás naytrwálsze ná chovvánie bywaią: iednak nim do fasy ná spizárnią wsypiosz, wprzod dobrze osuszyć mąkę, lub krupy (...). HaurEk 99.

– Te iednak łaski są w tym mieyscu przygodne, gdzie się mnostwu szkodliwszemu ognáć nie może, szczurkow łaská w kázdym domu y mieyscu do szczętu wytráci y wygubi. HaurEk 37.

– Ná ściernie bydło wygániáć, niektorzy in defectu Lásow zẃykli to ściernie ná opal álbo ná karmią zrzynác, lub cudzym przedawác ludżiom, bez co płonnieią role, tácy dla kilku złotych, ná kilkádźieśiąt, nárobią sobie szkody. Myśliwym Gospodarzom dla vćiechy po pracách, y trudách Gospodárskich, ná śćierniách Krogulcem czás służy złáwiáć przepiorki, świeża źwierzyná będźie ná supplement kuchnie. HaurEk 111.

– Sćierń ná Zyćisku , Przeniczysku w ostátni kwádrze tego Mieśiącá, dla Iárzyn ná Láto podoráć, áby przez Zimę dobrze odlezały się Polá. Sciernia nie przedawáć nikomu, bo przez to płonnicią Role. HaurEk 113.

– Wieprze ná Sćierni wypászone do karmniká ná dotuczenie wsadźić [...]. HaurEk 114.

– Ná pśie Włosy. SLedziowe Mleczko w piwie dobrze z soli wypłukawszy iák ná máść zetrzeć, y te mieysca, gdżie są pśie włosy námáźywáć, zeydą nieomylnie. HaurEk 50.

– W tym Mieśiącu [styczniu] Slimaki są nayzdrowsze, ktorych zbieráć iák naywięcey, te osobliwie pod Leszczyną się znáyduią: z Sádowy Ogrodow iák naylepiey ie powybieráć, gdyż one zwykły suszyć drzewá. HaurEk 96.

– OEKONOMIKA ZIEMIANSKA GENERALNA Punktámi Pártikulárnymi, Interrogatoryámi Gospodarskiemi, Práktyką Miesięczną, Modelluszámi ábo Tábułami Arithmetycznemi OBIASNIONA. HaurEk I.

– Ná tárlisko záś sposobnego vpátrowáć Stáwu, w ktorymby przy trawniku grunt znáydował się gliniásty, ná ktore, koło S. Márká ná tárćie trzy ikrne, á dwá mleczne wsadźić kárpie. HaurEk 42.

– Iest Włoskie prouerbium. Chi spende piu, spende manco. Kto, według potrzeby pieniądzmi dzwoni, Tęn się tez większego kosztu ochroni. HaurEk 20.

– Wziąc puł funtá lniánego oleiu, biedrzęńcu zielonego tłuczonego, y trztęczy ziela, w pánwi pospołu ostudziwszy y vsmáżone, kłaść często koniowi w nozdrzá. HaurEk 57-58.

– Mászt, Roiá, Kárnaty, Szták, Tryl, to iest polna liná, Obceie, Trysk, Prysk, Szuty, Kluby, Klubki, Powrozy, Postronki, Kotef, Zagle, Wory, Szelki, Pobiegi, tárćice do futrowánia, poiázdy, laski, dragi, sufle, berły, koły, stroisze, kule, máty, liczki, gozdżie, smołá, śiekierá, świder, piłá, dłuto, y toporek. HaurEk 62.

– Człowieká przeto sposobnego, vmieiętnego, pilnego, záwsze trzyzwego, y dobrego sumnienia Arithmetyká potrzebuie [...]. HaurEk 75.

– Aby pisać vmieli [urzędnicy], ráchunki porzonnie rozumieli, á z nich káżdy áby według cnoty y dobrego sumnienia wiernie ráchował się, trzyzwym się záchowywał [...]. HaurEk 68.

– Panowie niech to pilnie dla swego lepszego dobrá, y pewności obserwuią, áby ná tę Funkcią y vrząd, Oekonomow ábo Áttendentow [...] ludzi trzyzwych, á właśnie do tego sposobnych; y Arythmetyki wiádomych záżywáli [...]. HaurEk 73.

– Wiekszą záś liczbę ták summowáć, wyrazáć, y wymowić potrzebá. 1. +. 1. +. 1. 2 3 1 2 1 4 3 2 4 3 2 1 1 3 2 2. To iest, Dwá Tyśiące Tyśiącow Tyśiącow Tyśiącow Tyśięcy, Trzykroć dwánaśćie Tyśięcy Tyśiącow Tyśiącow Tyśięcy, Sto czterdźieśći y trzy Tyśiące Tyśiącow Tyśięcy, Dwákroć Czterdżieśći y trzy Tyśiącow Tyśięcy, Dwákroć iedenaśćie Tyśięcy, Trzy stá dwádźieśćia y dwá. HaurEk 158.

– Stodoły wyprzątáć, brogi y szopy wychędożyc, wymieśc, áby porzonnie gotowe były: Spiżárnie wyprzątác, boiowiska polepiác, vbiiáć: nie trwáłe Owce, y słabe przedawác, ábo bic ná domową potrzebę. HaurEk 106.

– Podczás susza zwykli Liszki robacy Ziemni młodoćiáną ná zagonách podgryzywáć z korzenia rozsádę; y táki Krzaczek káźdy będźie iákby nádłąmány, nátym go szukáć mieyscu; bo przy káżdym tákiego znaydźie krzaczku robaká, ználazsźy káżdego zábić, ábo vdeptáć trzeba [...]. HaurEk 9.

– GDy koń ná lewy bok pącha, przez to swoie pokázuie dolelegliwość: ná lewey stronie, ná dloń od vdá, zá trzećim źiebrem pchnąć ták głęboko szydłem, pukiby dośiągł sledźiony, á ták vzdrowisz koniá. HaurEk 48.

– Pilnie tego przestrzegác, áby wiedźiec ktore dla ktorego bydłá ma się vdźielác, o ktorym vdzielániu przy bydłu Folwárcznym niżey opisáno iest. HaurEk 10.

– Ná kápusty, y len rolą pokłádáć, w ostátni kwádrze koło Wielkiey nocy, bárány skopić, do wszelkiego bydłá samcow przypuszczáć, nawozy zwoźić, y ná kupę zmiátáć, po dzdzu w ostátniey kwádrze, áby tym lepiey vgniły. HaurEk 102.

– Ná Wrzosach, bydło á osobliwie Woły, nie tylko Swym ludziom, ále też y cudzym zá słusznym datkiem páść pozwolić, ábo też ducta proportione pług ná odrobek vgodzić. HaurEk 60.

– Pieprz z Mlekiem, Gorcycá, Dyptan, Proch rogu Ieleniego spalonego, salitrá, koliander, ná trunek lubo z octem, lub z piwem, álbo z winem vkłocone ćiepło zádáć koniowi, pewne ná glisty y rupie lekárstwo. HaurEk 58.

– Słodow y wywárzyn, áby ze Dworá ná wieś nie wydawano, álbo vkradką nie przedawano, przestrzegáć, y zakázáć trzebá [...]. HaurEk 22.

– [...] á nim kopáć będą, wprzod czego wiele będźie korcem przemierzyć, drobnieyszą z nich poprzebierać, ktorą suszyć, wędźić, ná supplement kuchnie, y spiżárnie: kápustę rąbáć, krązáć, śiekáć, w kłody dobrze opátrzone áby nie przećiekały náłożywszy vkwáśić, tákże ćwikłę ná Buraki [...]. HaurEk 115.

– RĘKA RĘKĘ VMYWA. Bo wyżey nie bez słuszney rzekło się przyczyny, Ręka rękę vmywa; stáre to nowiny, Iż Bog Tworcá nawyższy Adamá sámego Nie stvvorzył ná tym świećie człowieká iednego Zeby tylko sczegulny iako osowiáły Zostawał bez przyiáźni, byłby wnet zgrzybiáły. HaurEk 93.

– Iárzyny Ogrodne, tákże zá vpátrzeniem czásu, ná vpráwnych, zagonách pozáśiewáć pod Pełnią: Cudzoźiemskie tákże chwasty y głąbia ieśli się będą godźiły poprzesadzáć: Rozmárynu iednák, y delikátnych źioł nie wystáwiáć ná wiátr Márcowy, boby od tego wyginąć muśiáły. HaurEk 100.

– Ná Tátárkę y ná Proso dobrzetrzebá vpráwić rolą, okrom gdy się tráfi ná nowiżnie, raz zorawszy. HaurEk 7.

– WIechac z koniem w zimną wodę, asz się wszytek zánurzy, y trzymác go z dobrą godźinę; potym ná nim ász się zapoci biegác, wtym zápoceniu záciąc mu puszczádłem zyły v obudwu nog, dla vpuszczenia krwi, iednę po iedney drugą po drugiey stronie, skuteczną vznasz pomoc. HaurEk 48.

– MODELLVSZ ARYTHMETYCZNY. W KTORYM Summaryusz Generálny Roczney Intraty, według IV. MODELLVSZV kalkulatiey Vrzędnikowey, ábo Prowentoẃego Pisárzá: przez iákie Dystinkcye y specyfikácye, ma reálnie deductis expensis pokażáć Intratę Roczną? HaurEk 166.

– Ná winnice gnoy zwieść, do tego laski do podpieránia winá, niech będa gotowe y vstrugáne. HaurEk 98.

– Końskie wnętrzne y zwierzchne vznawszy defektá, tákowych záżyć ingredientiey. Iáie całkowe, w gárdło koniowi obálonemu w puścić, lisiego potym dostáć mięsa te vsuszywszy y ná proch vtárszy, z oliwą, gorzałką, czosnkiem, y białą gorczycą vtłuczoną, z solą według potrzeby z mięszác, y dobrze rozkłoćiwszy, tymże sposobem wlać koniowi w gárdło, á potym mu krwie vpuścic. HaurEk 45-46.

– Drugie prepurgowánie, Siárkę vtłuczoną miáłko po dwá łotá odwazoną z obrokiem mięszáć, y przez trzy álbo przez cztery dni alternatą zádawác koniowi, w piervvszy dzień zráná náczczo, w drugi dzień ná noc. HaurEk 46.

– Obłupionych kásztánow násuszyć w piecu, te vtłucz w stępie, dobrą przygarść mąki nápoł z otrębámi zmięszawvvszy sspołem, przez trzy niedziele z obrokiem zádawáć. HaurEk 54.

– Ochwátu końskiego iák vwárowáć? HaurEk 58.

– Wszelką Crescentią ná kopy liczyć, y wiele się w snopách znáyduie oraz connotowáć; Naprzykład, vżęto w Folwárku A. Zytá kop 84: y snopow 21: Item w Folwárku B. vżęto Pszenice kop 44 : y snopow 42: Item w Folwárku C. vż[...] to Ięczmieniá kop 46: snopá żadnego nie masz. HaurEk 128.

– Włosy pśie końskie iák gubić? 50. Wąsacz koński iák leczyć? HaurEk 52-53.

– Sernik ná vstroniu, álbo ná srzod podworzá, ná słupách ma bydź postánowiony, ták dla spokoynego mieyscá, áby tám nikt, krom Dworniczki nie dochodżił, iáko też y dla tego, áby ze Czterech stron swoie miał Sernik wentylacye, ktory ma bydź gęsto ná wszystkie strony oplećiony, y dobrze ogrodzony y opátrzony, przy słusnym zawárćiu, áby Kot, Sczur, Łáská, Ptak nie doszedł... HaurEk 23.

– Ochędoznie mieyscá te trzymáć gdzie chlewy przebywáią, iákom wyżey opisał w Punkcie 18. Folio 22.Versu 15. HaurEk 34.

– Kwity máią expensa podáne verifikowáć. HaurEk 71.

– Wiedzieć komu Arendowáć, áby poufáłemu, wiádomemu y skromnemu Gospodarzowi, ábyć zá swym nierozgárnionym Gospodárstvvem nie spustoszył Máiętności [...]. HaurEk 81.

– Lás ieśli iest w dozorze, ieśli w nim iákiey nie mász szkody? tákże w Gáiu y Pásiekách, ktore obiecháć, z pniow świeżych, y z przerzedzenia vpátrowáć mieyscá, wziąwszy zsobą wiádomych ludzi, pilnie inquirowáć, y surowo przykażáć. HaurEk 89.

– PRAECVSTODICIA VRZĘDNIKOM, Ci, áby byli wiádomsi y do Gospodárstwá sposobnieysi niż Włodarz, álbo Kárbownik, bo to ostátnia, kiedy chłop vczy rozumu Vrzędniká, gotowe ma nád nim pánowánie. HaurEk 67.

– W zbytnie gorącá, ile w Miesiącu Czervvcu, iáko też ku zimie strzedz się Zrzebcow rzezáć: do czego dobrze wiádomego, y sposobnego záżyć konowałá, áby przy rznięciu wiedział ktore przypaláć, y záskvvárzáć żyły. HaurEk 45.

– Gdy Mlewo ná miárách, niech pod kluczem y dozorem Dworskim bedzie: ieśli też w Arędzie, wiedzieć z kim mieć sprawę, wiádomemu, á nie hołocie iákiemu árendowáć [...]. HaurEk 41.

– Státki wszelkie ná tę defluitatią, máią bydż, Szkuty,Dubasy, Komiegi, Byki, Kozy, Wićiny, Lychtony, Gálery, Czołny ze wszystkiemi potrzebámi porząnne, płytko á według czásu budowáne, vdychtowáne, osmolanę często, áby się podczás wielkiego gorącá nie z sycháły státki. HaurEk 62.

– ABy w ciągnieniu Muchy nie przeszkadzáły koniom [...] Dostáć liścia bań wielkich, ktore dobrze stłuc w mozdzerzu, y tym sokiem pomázáć koniá. HaurEk 58.

– Báránki dáć skopić ná wielki Czwartek, tylko żeby sposobnemu y umieiętnemu sprawcy. HaurEk 103.

– CMIELNIKI mieć ná pámięći, áby ie wcześnie zátyczyć, y według czásu koło Panny MARYEY Narodzenia zbieráć, y w przykryćiu chowáć, áby Chmiel nie wietrzał. HaurEk 18.

– Naczynia do Przędźiwá w zwyz pomienionego tákowe máią miec Robotnicy, y Gospodarze, to iest Miądlice, Cierlice, Sczotkę grubą y cieńką, Kądźiel, Kręzel. Przędżiono, Wrzeciono, Przęślice, Motowidło, Wiiádło, Kocioł, Potok, y kiiąnkę. HaurEk 14.

– Málony w tym Mieśiącu dobre y doyźráłe bywáią, osobliwie kiedy czás wilgotno suchy álternátą, á potym pogodny y ćiepły bywa. HaurEk 109.

– Łáski áby gołabiąt áni iáiec w gniazdách nie psowáły; przyćieś, słupy, węgieł, schodek, drábinę, y ktorędyby tylko wleść mogły Czosnkiem potrzeć. HaurEk 37.

– Budynkowego nie rąbác drzewá, chybá ná własną potrzebę, y to zá wiádomością Páńską, álbo stárszego Vrzędniká, ludziom rozdawác, przedawác nie godzi się. HaurEk 59.

– Z ogoná włoś wyrwáć, á korzeń mu wkręćić pomoc nieomylna. HaurEk 50.

– Znák ná niebie WODNIK. DZień pierwszy tego Miesiącá Styczniá Rok Nowy záczyna... HaurEk 95.

– W nizinách y zaklęsłych polách áby bruzdzono, y wodomce podłuż y poprzek według spadku wody dla wymoknienia zboża czyniono. HaurEk 4-5.

– W niźinách ábo w zaklęsłych Polách ieśli dla wymoknienia zboza bruzdzono, wodomce dla spadku wody czyniono. HaurEk 85.

– Mieć tákże przytym pro zápas kámień czerwony od vrázu, Zupną, Rakową, y Wrocławską máść, Wolbrot, y każdemu choremu nie żáłowáć. HaurEk 26.

– [...] w iákie naczynie wbic pięc swieżych iáiec, mąki do tego przymięszác przenney y oliwy trochę, iák ná iákie wolne vczynic ciásto, tym wszystkę pomáżác plec [konia], y nogę ász do samego kopytá á z tego do trzeciego dniá nie obmywać [...]. HaurEk 52.

– Gdy Sery robić będą, áby iáko naywolniey przy ogniu zágrzewano ná twarog, áby się nie skrupił, do tego też zbytnie zagrzewánie szkodzi tłustości twarozney, áby w gorącą nie wchodziłá Serwatkę, á ták ser musiałby być iáłowy. HaurEk 33.

– Piekárnią w ktorey Piec Piekárniány z kominkiem do świátła, grodze ná Cielętá ze złobem, z drábinkámi, tákże y ná Krowy, w tym Folwárku, kłod ná Kápustę, y inne rożne naczynia Gospodárskie, y do Nabiáłow zwyczáyne. Loch do Nabiáłow, iáka będźie dyspozycya opisáć, tákże Sernik, kurnik, Wołownią, Chlewy, Komory, Stáynie, y Gołębniki. HaurEk 154.

– Drugi sposob. Wołowe, álbo Krowie łáyno podkurzyć ogniem, komory od dymu zdycháć, álbo vstępowáć muszą. HaurEk 24.

– Mieć ńá Folwárku iákie osobliwe Naczynie, Cebrzyk álbo száfłik, ktory wewnątrz wszytek smołą osmolić, muchy ná tę wonią, iák ná iáki lep pádną, y tym wyginąć muszą sposobem. HaurEk 33.

– GOspodãrskie sprzęty y naczynia do wszelkich domowych robot y wygod, potrzebá mieć w Wozowni w tym porządku: naprzod roźne robotne Wozy, iákie tylko naleźą bydź z pułkoszkámi, drábiáste z deszczkámi: Pługi, Rádłá, Brony, Sanki, Iárzmá... HaurEk 37.

– Gęśi ná Stáwy błotne gdźie się znáyduią piiawki nie puszczáć, á to dla tego, iż piiawká wpiie się przez nos gęśi do samego mozgu, od czego śiłá tego zdycháć muśi á práwie stádámi. HaurEk 36.

– ...każdą rzecz co się tylko znáyduie ná groncie przy máiętności ad prouentum áby w pisowáli Vrzędnicy... HaurEk 68.

– ZIołá rożne podczás Wiosny y Látá zbieráć, Konopi Płoskonek młodych wybráć, zagonow 3. álbo 4. Olszowe[g]o liśćia młodociánego lipkiego, część Rdestu, część Tátarskiego żiela częśc Grzebieniowego liśćia, kopytniku, tylko niewiele bo purguie, Dźięgielu, Wrotyczy, Paproci wielkiey co w leśie rośnie korzonek, ieden álbo ze trzy, to wszystko w piecu vsuszyc piekárskim... HaurEk 31.

– Prządki niech tego przestrzegáią, áby z wodą piekną w czystym onę máiąc naczyniu, á nie z ślinámi przędły, ták dla sámego ochędostwá, iáko też y dla tego, aby prędzey Płotná y nići ná Blechu się dobieláły, y bielsze były. OEKONOMIKI ZIEMIANSKIEY, Ná Wrzećionách áby długo niebyła przędzá. HaurEk 14.

– Łąki ieśliby się do sprzątnienia, dla przyczynienia śianá znáydowáły, pámiętáć zbieráć, Ná Wrzosach bydła pasienie. HaurEk 60.

– [...] mieysce do osuszenia vpatrzywszy, porząnnie rowem przeoráć, tyle rázy, ile sámá tego wyciągáć będzie potrzebá. HaurEk 5.

– Tęn plastr bol wyciąga, y puchlinę, nie tylko swieżą, ále y stárą rozpędza. HaurEk 56.

– Lásy, Puszcze, y Bory obiecháć in circum circa swoich własnych gránic, tákże circumferentią Pol, co do własnego twego należy dziedzictwá: ná Gránicách ieśli wcále są żnáki [!] (według práwá y opisu) vpátrowáć, drzewá wycięte, pásiek osadzonych, y pustych dozor iáki był bez ten czás, z leśniczym álbo borowym: ratione szkod Inquisitią vczynić: do tego áby węgla, dziegciu, ábo smoły, nád roskazánie y wolą Páńską nie palono, bo przez to nie tylko od ogniá, ále y od samego dymu zákwitłe drzewá schną y lásy w niwecz się obracáią, iáko o tym wyżey opisáło się w Punktách ná swoim mieyscu. HaurEk 105.

– Drzewá ná Dworską potrzebę, ná Brovváry, ná Gorzáłnią z pniá nie rąbac, ale się (okrzesuiąc drzevvo) gáłęziámi opálác, á gdy tych niestánie, drzewo ktore się nie zeydzie ná budynek wycinác według potrzeby skromnie ich záżywáiąc, á tego przestrzegác áby nie szło ná stronę. HaurEk 59.

– Iáko káżda rzecź, ták y Pszczoły máią swoich Przeszkodnikow: Znáyduie się Fucus, toiest Pszczoły nikczemne y pruznuiące, ktore nie tylko robotnym Pszczołom, z vlow zárobiony miod, ále y same silnością y potęgą swoią dobre wycináią Pszczoły; Ná to tedy miec trzebá Bartniko[m], y dozorcom pilne oko y sposobnośc w zábieżeniu wczesnym tákowey szkodzie. HaurEk 40.

– Ná Tylczak. Tylczak iáko leczyć. Aby się tęn nie szerzył w koniu defekt, rospalonym żelázem obrysowáć, te mieyscá, á potym sáme palić krosty, wywárzynámi od gorzałki wymywać zárázone mieyscá, po wymyćiu, młodym másłem ábo śmietáną smárowáć, przepurgowáć konia lekárstwem, według w zwysz pomięnionego opisania, krwie w tym defekćie puszczác nie potrzebá. HaurEk 52.

– Trąn, podiazd Pszczełny, ktorzy mieysce paszy Pszczołom vpátruią. Pszczoły ku Swiętemu Iákubowi do wyroienia żywią; á po wyroieniu sáme przez się Pszczoły robotnicze, onych od siebie wytracáią, niechcąc ich dłużey żywic. HaurEk 40.

– Te iednák łáski są w tym mieyscu przygodne, gdzie się mnostwu szkodliwszemu ognáć nie może, szczurkow łáská w kázdym domu y mieyscu do szczętu wytráci y wygubi. HaurEk 37.

– Ozdzenie tákże pilności, y ostrożności potrzebuie, áby nie gwałtownie, ále zwolná, suchemi go suszyć drewkámi, áby go nie przypalić, kiedy się słod przyrumięni, to też piwo cerwonego będzie koloru, á kiedy zwolná, y ostrożnie osuszy, to piwo zielono się fárbuie [...]. HaurEk 19.

– Sery tákże z serwatki dobrze wyciskáć á w mieyscu chłodnym, y suchym, gdy ser z wolná oschnie, áby się nie pádał, z pleśni często ocieráć, áby stęchliną nie przeszedł Nabiał. HaurEk 22.

– Wczás wygnáć bydło w pole, áby się dobrze zá chłodu nápásło. HaurEk 28.

– Niezákładáć Chłopow bez wiádomości Páńskiey, áni ich tego vczyć, áby się tym nie psowáli. HaurEk 65.

– Siewy tákże, ieśli według czásu, y zwyczáiu ná vprawney Roli á nie ná skibę zásiewáne y wiele zboża ná Regestrách wyszło vczynić connotácyą, y z kárbámi verifikowáć: osobno ná Dworskie wzory, osobno ná pustych, osobno ná záłogi chłopskie. HaurEk 85.

– Chłopá ktorego y iáko záłozyć. HaurEk 65 marg.

– Záłożyć iednak chłopá może, zá słuszną ratią, y własną potrzebą iego, á záłożywszy z nowego odebráć, áby się ná tę drudzy chłopi nie spuszczáli wygodę. HaurEk 65.

– Stárzy Gospodarze, zwykli záwsze vpátrowác w Wilią Národzenia Pánny Máryey, iáko też y w same Iey Swięto gdy deszcz pada, czterdzieści dni potym známienuie niepogodę: co dozor Gospodarzá káżdego álteruiąc omieszkánie do sprzatnienia czyni: záczym pilnie się zákrzątnać trzebá, áby vyść tego zátrudnienia. HaurEk 108.

– Podczás doyźrźałego w kłośiu źiárná wcześnie obmyślić Zenczarzow, według osady y powinnośći poddánych, á ieśli do tey roboty nie wystárczy domowa roboćizná, to po Miásteczkách ná pieniądze obwołać pomienionych Zencarzow, koło ktorego zniwá informowáć się wzwyż pomienionym Punk: X. fol. 10. HaurEk 108.

– Ná żencárzá náięmnego sposob. HaurEk 11.

– Wziąc puł funtá lniánego oleiu, biedrzęńcu zielonego tłuczonego, y trztęczy ziela, w pánwi pospołu ostudziwszy y vsmáżone, kłaść często koniowi w nozdrzá. HaurEk 57-58.

– Kokoszy áby od Roku do Roku, y przez cáłą źimę swoy niosły owoc, przez láto doyrzáłych pokrzyw, kiedy właśnie w sobie máią żiárno iáko naywięcey názbieráć y ná powrozách áby nie pogniły áni popleśniáły posuszyć, posuszone w fásce iákiey dla wywietrzeniá esencyey sucho záchowáć y drobno z otrębámi Pszenicznemi, lubo y zytnemi álternatą z zubią kokoszom sypáć, przytym áby były przez źimę wletniey Izbie, á zá pogodnym y oćieplonym czásẽ do Kura wypuszczáć, záwsze swieżeo zátym dozorem záżyć moźe owocu. HaurEk 35.

– Przy dotuczaniu Wieprzow zbożem mełtym, y zołędźią kiedy się w Gáiách zrodżi, kraśić trzebá. HaurEk 21.

– Ná Zágwozdzenie. OLeykiem z żywice vpalonym, álbo ź terpentyny, álbo dzwonkovvym oleykiem nápuść gorącą ránkę, obmoczywszy trochę bávvełney włożyc w-nię. HaurEk 64.

– Ten y káżdy [rok] áby był żyzny y szcześliwy Boskie[g]o potrzebá błagáć Máiestatu. HaurEk 95.