Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Joachim Benedykt Chmielowski
ChmielAteny1755 I 1755 oryginał
Nowe Ateny ...

https://polona.pl/item/nowe-ateny-albo-akademia-wszelkiey-scyencyi-pelna-na-rozne-tytuly-iak-na-classes,Njc2NTc5ODM/
Odnotowano 720 cytatów z tego źródła
– W Obdorze tákże Sámoiedzkiey Prowincyi był Bałwan ZŁOTEY Baby, ktorey ná ofiarę bito Jelenie y futrá dawáno Sobole. ChmielAteny1755 I II, 430.
patrz:
– ROSOMAK [...] Scaliger go názywa Vulturem quadrupedem, Sępem czwornożnym, álbo Sępem chodzącym, bo tákże wiátrem, naydaley uczuie ścierw, do ukontentowania swego żarłoctwa. ChmielAteny1755 I 485.
patrz:
– Koń Morski [...] Z Zebow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, aliás Koronki, Rożance. ChmielAteny1755 I 477.
patrz:
– INSECTA Naturalistowie zowią niedoskonałemi, małe Zwierzęta, krwi w sobie nie maiące, iedne lataiące, drugie po ziemi y w ziemi żyiące inne partim na ziemi, partim na powietrzu przebywaiące, iako to PSZCZOŁY, MUCHY, SZARANCZA, PAIĄKI, BOMBYCES, alias Iedwab robiące robaczki, CANTHARIDES, albo MUCHY Hiszpanńkie zielone, złoto, świetne, KONIKI, CICINDELAE, albo NOCTICULAE, toiest robaczki koło S Iana w nocy iak ogień świecące się, SLIMAKI, MROWKI, SCARABAEI Cornuti, toiest IELONKI, URSULI, NIEDZWIADKI, OSY, BĄKI, SZERSZENIE PCHŁY, y MOTYLE. etc. ChmielAteny1755 I 603.
patrz:
– A te Vasa o ktorych piszą Historycy tylko było substytuowane adinstar Arki przymierza, adinstar Tabularum Testimonij, y nakształt Rozgi Aaronowey formowane, ponieważ nulla o nich w Pismie S. post Restaurationem Templi mentio [...]. ChmielAteny1755 I 117.
patrz: AARONOWY, AARONOWY, AARONÓW, AARONÓW, ARONOWY
– Czwarta przyczyna upadku wielkich Krolestw ABDIKACYA, Co iest w pośrodku Morza rzucić wiosła, popalić zágle, utopić Sternika, w poiedynku związać ręce broń wydarłszy, tonącemu umknąć ręki, w ciemnościach błądzącemu odebrać latarnię, wyłupić oczy, a nie dać Powoderza. Wczesne iednak extra periculum Państwa, wolne są y praktykowane ABDYKACYE przy zachodzącym Statuum Regni konsensie. ChmielAteny1755 I 437.
patrz: ABDYKACJA
– Natale solum Cardanus naznacza Jednorożcowi Murzyńkie, vulgo Abyssyńskie Knieie, y puszcze: AEltanus gory Indyniskie. ChmielAteny1755 I 127.
patrz: ABISYŃSKI
– Tużby należyć miała LEX REGIA, ieszcze za panowania Krolow w Rzymie postanowiona, potym in Statu Democratico abrogowana, lecz de novo wskrzeszona za Oktawiana Augusta, na ktorego Osobę Pospolstwo Imperium, y cáłą Jurisdykcyę złożyło. ChmielAteny1755 I 361.
patrz: ABROGOWANY
– Za czasem tandem za Konstantyna Wielkiego, Ci niewierni balwochwalcy nowym nazwiskiem są dystyngwowani, alias nazwani są PAGANI; gdy bowiem ten Cesarz zelosissimus na Woynę przeciw Maxencyuszowi Tyranowi Chrześcian oppressorowi wybierał się, wydał edykt, áby każdy żołnierż pierwey wziął na siebie Loricam Fidei z Chrźtem Swiętym. Ktorzy tego uczynić niechcieli, dekretował ich ad Paganitatem, toiest abszeytował z Woyska do wsiow, a tak od Wsi po Łacinie Pagus zwaney, PAGANI są rzeczeni. ChmielAteny1755 I 1059.
patrz: ABSZEJTOWAĆ
– W Poetycznych Fabułàch byli Krasomowcy Ulysses y Nestar: Ten Ulysses oręze Achillesowe, piękną wymową u Sędziow pozyskał, ktore Ajaxowi ex dono náleżeli: Tulit arma disertus, [...]. ChmielAteny1755 I 973.
patrz: ACHILESOWY, ACHILLESOWY, ACHILLESOWY, ACHILLESÓW, ACHILLESÓW
– Extant in hunc ſinem Mythologiae, albo wykłady Pogańskiey Religij y Fabuł Poétycznych od Mądrych Autorow y dowcipnych, Moribus et veritati adaptowane, a te pokazuią się bydź kopiie z naszych Chrześciańskich, albo z Synagogi wzięte Oryginałow. ChmielAteny1755 I 43.
patrz: ADAPTOWANY
– SPECYFIKACYA AKADEMII Wszystkich w Swiecie z Windelina, Lochnera, Nidendorffá, Pikcinella, y innych Autorow odemnie zebranych, z adnotacyą Roku ktorego iest fundowana ktora, y co w ktorey osobliwego. ChmielAteny1755 I 388.
patrz: ADNOTACJA
– Koło tey Kuli, álbo Okrągu Wodo-Ziemnego przeciąga się AER, álbo Powietrze ná trzy Regiones, álbo kontygnacyę niby piętrá podzielony. ChmielAteny1755 I 154.
patrz: AER
– BRITANICUS RYBA [...] Człeka do siebie wabi, iako mu prezentuie affekt y przychylność, tak nic się złego nie spodziewaiącego pożera. ChmielAteny1755 I I, 525.
patrz: AFEKT
– Ztąd byli estymowani Rymortworcy, Wierſzopiſy u Krezá Krola Łydow [!] Pindarus, u Scipiona Afrykana Emius, u Alexandra Homerus, u Augusta Cesarzá Wirgiliusź, u Mecenasa Horatius u Gracyana Ausoniusż, w Rzymie y w Polszcze Káźimierz Sarbiewski Jezuita Laureatus Wiekow świeżych Wierszopis. ChmielAteny1755 I 386.
patrz: AFRYKAN
– Dziewiąty S. SZYMON Chananeusz, przez Mezopotamią, Persią, Egypt Libię, y bliższym Afrykanom Chrystusa opowiadał, piłą przerznięty w Persii, Roku Pańskiego 63, 28. Pazdziernika. ChmielAteny1755 I 1009.
patrz: AFRYKAN
– Apollonowi dedykowane Laurowe Drzewo, Oliwne y Lotos (po Polsku non bene exprimitur Obrosłnica [!] Afrykańskie drzewo:) Bachusowi Winna Mácica Haedera, álbo Bluszcz, y Winny list; Cererze Dąb, Mák, y wszelakie zbożá kłosy: Dyánie Knieie, y Dyptan ziele, Jeleniow postrzelonych Lekarctwo; Herkulesowi Jawor y Topolę: Jowiszowi Dąb y Buk [...]. ChmielAteny1755 I 23.
patrz: AFRYKAŃSKI
– CUKROWE trzciny [...] są mięsiste, cięszkie, ktore tłuc y [...] warzyć potrzeba aż zbieleią a potym w głowy akommodować formą na to zrobioną. ChmielAteny1755 I I, 539.
patrz: AKOMODOWAĆ
– Terminy należą do Architektury, od Autora w tey powtorney edycyi przydane [...] Akroterie są pedostały pomnieysze na srodku y rogach. ChmielAteny1755 I 79.
patrz: AKROTERIA
– ALABASTR rodzi się w Indyi [...] y po rożnych Kráiach światá. ChmielAteny1755 I 635.
patrz: ALABASTER, ALABASTER, ALABASTR, ALABASTR, HALABASTER
– Stroy iego [arcykapłana żydowskiego] był [...] ná spodzie száta alba lniána długa aż do ziemi; na wierzchu száta hyácyntowá z rękáwami aż do kostek. ChmielAteny1755 I II, 550.
patrz: ALBA
– Sam widziałem nakształt bibuły kawałek Albestu, ktory do ognia przytkniony, był iák ogien, odięty od ogniá wlot znowu cały iák bibułá. ChmielAteny1755 I I, 550.
patrz: ALBEST, AZBEST, AZBEST, AZBESTUS, AZBESTUS, AZWEST
– ALBEST álbo Amianthus, iest to Kámien według Pliniuszá w gorách Arkádyi rodzący sie, ták miętki, że się da prząść y płotná z siebie robić, á z płotná Obrusy, koszule, Száty; ktore zábrukáne, nie praczki ani wody, lecz ogniá potrzebuią; w ktory wrzuciwszy wypaliwszy się, czyste zostáią. ChmielAteny1755 I I, 500.
patrz: ALBEST, AZBEST, AZBEST, AZBESTUS, AZBESTUS, AZWEST
– Tamże [w płd. Francji] iest Miasto CASTRES, to iest, Zamek Albigensow. ChmielAteny1755 I II, 59.
patrz: ALBIGENS, ALBIGENS, ALBINGENS
– [Francja] Zá Ludwiká VIII z Albingensow Herezyi przez OO. Dominikànow y Cistersow purgowana, Tá też zá Franciszka I. Henryka IV. Ludwika XIV Krolow. z rożnych tryumfowała Heretykow. ChmielAteny1755 I 1021.
patrz: ALBIGENS, ALBIGENS, ALBINGENS
– Leonowi X. Papieżowi Alchimista Księgę przypisał o Alchimii, alias o robieniu złota, pretenduiąc znacznego pieniężnego honorárium; a Papież workow wiele kazał mu naszyć, powiedaiąc Ty Złoto robisz, to tylko workow potrzebuiesz, nie złota[.] ChmielAteny1755 I 135.
patrz: ALCHIMISTA, ALCHIMISTA, ALCHYMISTA, ALHIMISTA
– DĄB porządkiem Alfábetu pierwszy swemi ex patiatur gáłęziámi, według Pospolstwa opinij lat 100 rosnący. ChmielAteny1755 I 539.
patrz: ALFABET, ALFABETA
– KOLUMNY y FILARY Tych ATEN albo KATALOG AUTOROW Ktorych powagi w komponowaniu Tey Księgi zażyłem. [...] Alkoran Turecki. [...] ChmielAteny1755 I 7 nlb.
patrz: ALKORAN
– Z razu ta Księga zwała się ALFULIAN, toiest Rozdziały, gdyż baiał ten Pseudo Prorok, że mu Rozdziałami, albo poczęśći, nie razem Zakon od BOGA dawany, potym tęż Księgę Arabowie nazwali ALKORAN, toiest Pismo. ChmielAteny1755 I 1097.
patrz: ALKORAN
– Pismo te Machometa po śmierci iego w lat 100 nieiaki Odmen albo Osman w iedne zebrał Volumen, z pomocą Machometanow uczonych, y na 7 rozdzielił Ksiąg, nazwał ALFURKAN, czyli ALKORAN: [...]. ChmielAteny1755 I 1097.
patrz: ALKORAN
– Ztąd z Babylonu zprowadzone do Stambułu Alkorany, odłożone nástronę w Saraiu wielkim zakazawszy czytać wszelkiey kondycyi Ludziom pod karaniem maledictionis. ChmielAteny1755 I 1106.
patrz: ALKORAN
– PADUS vulgo PO; od Grekow Eridanus nazwany, inaczey PHAETONTIS FLUVIUS, Jasna Swiata Rzeka, bo Faetonta Syna Febusowego upádkiem z Nieba obiaśniona Z łona Vezuli, albo Vezus wierzchołka iednego Gor Alpeńskich płynąca. ChmielAteny1755 I 563.
patrz: ALPEJSKI
– Kozo - Lub Ryba [...] tę Rybę wyraża Inamorata, a Koza reprezentuje Amazonkę, albo Inamoratkę często zle cuchniącą trybem Koz. ChmielAteny1755 I I, 532.
patrz: AMADZONKA, AMAZONKA, AMAZONKA
– AMARANT Kwiat, choć się zdaie iuż opadać y usychać, byle wodą był skropiony, znowu się odnawia y ożywia. ChmielAteny1755 I I, 547.
patrz: AMARANT
– SECURIS, albo Bipennis Siekiera, à propriè Zołnierskim terminem Halabarda; zowie się tez Amazonia, że ią Amazonki Heroiny na Woynach zażywali. ChmielAteny1755 I 459.
patrz: AMAZONIA
– Tandem nota, że między Zwierzętami są Amphibia, tojest na ziemi i na lądzie żyjące, jakoto BOBR, ZOŁW, CIELE morskie, HYPPOTAMUS KON morski, KROKODYL, ale ta bestya non est in esu, choć bywa in usu. Te Amphibia wolno jeść w Wielki Post Ecclesia permittente, gdyż to wszystko do Ryb revocatur. ChmielAteny1755 I 635.
patrz: AMFIBIUM
– ZWIERZĘTA iedne są Dzikie, w Knieiach, w Lasach. w polach dżikich się kryiące. Drugie są domowe albo Swoyskie Trzecie w Wodzie y na Ziemi czasami przebywaiące AMPHIBIA zwane, iako Wydra. ChmielAteny1755 I 571.
patrz: AMFIBIUM
– AMIRON Ryba tey iest natury gdy Człek na nią patrzy, upiie się, y gniewem zapali, gdy zaś iey pożywa, z piianego trzeźwym, z gniewliwego łagodnym się staie. ChmielAteny I, 524 ChmielAteny1755 I I, 524.
patrz: AMIRON
– Jezeliby od Klarystow do Kontrybulatow chciáł się kto przenieść, mutando Religionem musi się chrzcić de novo, y to to iest Anabáptystow Sekta. ChmielAteny1755 I 791.
patrz: ANABAPTYSTA
– Drugá [herezja] MENNONISTOW, ktorzy są sekty Anabaptistow, ná rozne Sekty y imiona podzielonych. Autor tey Sekty iest Menno, nie iáki we Frizyi, Syn Szymona Pásterzá vulgò Predikántá. ChmielAteny1755 I 790.
patrz: ANABAPTYSTA
– ABECEDARIUSZ, a już uczony, albo Scjencja o wybornych Terminach, Nomenklaturze, Anagramatach, o Terminach różnym Kunsztom służących, o głosach Zwierząt, Ptactwa, á folio 57mo. REGESTR ChmielAteny1755 I 1215.
patrz: ANAGRAMA, ANAGRAMAT
– Regiment zowie się Regimen, albo Regimentum po łacinie Ianczarowie, Ianizari. ChmielAteny1755 I 84.
patrz: ANCZAR, JANCAR, JANCZAR, JANCZAR, JAŃCAR, JAŃCZAR
– TERMINY MYSLISTWU SŁUZĄCE Łowczy, Myśliwiec, Doieżdzacz, po Kniei krzyczący, Kotłowy, nawarę preparuiący, Instrumenta do Myślistwa należące: Fuzye, Muszkiety, Ianczarki, Smycz, Obroże, Swory, Trąby Myśliwskie, Sieci, Roziazdy, Poły, Siatki, na przepiorki, Wabiki rożnych Zwierząt, y Ptactwa głos imituiące. ChmielAteny1755 I 80.
patrz: ANCZARKA, JANCZARKA, JANCZARKA, JAŃCZARKA
– KON Morski [...] Iest Zwierz ciałá składem do Brytána Angielskiego podobny głowę iednak Końską máiący, gruby bardzo w sobie y otyły, w wodzie rybámi, ná lądzie tráwą żyie. ChmielAteny1755 I I, 477.
patrz: ANGIELSKI
– HONORIUSZ Syn Teodozyusza Wielkiego Cesarz Zachodni, Stolicę w Rzymie maiący. Za tego Panowania Gothowie Rzym opanowali pod Wodzem ich y Krolem Alarikiem, ktorzy Cesarstwo Zachodnie osłabili, inne grube Narody zgorsżywszy; bo Afrykę Waldalowie, Hiszpanię West- Gothowie, Gallię Frankowie, Brytannię Piktonowie y Anglosasi, Hunni Panonię opanowali. ChmielAteny1755 I 473-474.
patrz: ANGLOSAS
– Cynopolitani, odpsow nazwáni, że psa ádorowali. Tu rzecz śmieszną annotuię: Cynopolitani, psa adoruiący, ziedli rybę Czecugę Bożka Xyrynchitow, a Xyrynchitowie vice versa ziedli psa Bożka Cynopolitanow, y tak z sobą do krwawey przyszli woyny. ChmielAteny1755 I 18.
patrz: ANNOTOWAĆ
– Od tych tedy pierwszych igrzysk, tak Kroniki swoie annotowali Grecy: Anno primo Olympiadis 1mae to ieſt w Roku pierwszym, Pierwszych Igrzysk Olympickich: Annô Secundo Olympiadis: Anno 3tio Olympiadis imae Annô 4to Olympiadis 1mae. ChmielAteny1755 I 201.
patrz: ANNOTOWAĆ
– O PALCU od Ręki S. JANA constat ex Annalibus Kwiatkiewicza sub Anno 1399, że gdy w Antyochii Smok się straszny wylągł, ludzie go za Bogá máiąc, dziecmi go swemi sub specie ofiary karmili. Przyszła koley, padł los na Corkę iednego Chrześciánina Obywatelá tamecznego, on się do Opieki S. JANA Chrzciciela uciekł. y Rękę Iego w Antyochii złożoną całuiąc PALEC ugryzł, y dał Corce, aby Smokowi w pyſk wrzuciła otwarty. Zdechł od tey Swiętey Porcyi Smok, Panna ucalała [!], á PALEC dalszemi potym słynął cudami w Florencyi zlożony, od Kòrsyna Anty Kardynała przy śmierci tam legowany. ChmielAteny1755 I 153.
patrz: ANTYKARDYNAŁ
– Małpa [...] wielką ma antypatyą, albo wrodzoną nienawiść z Zołwiem. ChmielAteny1755 I 486.
patrz: ANTYPATIA
– Pomaga ná ukąszenie wężá, broni od piorunow, siły wzmacnia, burze odwraca, przez iákąś antypatyą w ustá wzięty prágnienie gási teste Solino et Plinio. U Pyrrusa Krolá Epyru według Soliná Autorá był Achátek dziewięć Muz z Insigniami y Apolliná wyrażáiący. ChmielAteny1755 I 549.
patrz: ANTYPATIA
– Sama nawet umbra certo generi wężow bardzo przeciwna [...] drzewa samego antipatycznie nie lubią, tak dalece, że gdyby gałęzią Iesionową węża kto obłożył w koło, prędzeyby przez ogień się przeliść odważył, niżeli przez tę zaporę. ChmielAteny1755 I I, 540.
patrz: ANTYPATYCZNIE
– Kocieł lub Bęben z Owczey skory zaraz się przy rezonancyi Wilczej skory popuka y spada. tak iest Antypatyczna nienawiść. ChmielAteny1755 I 491.
patrz: ANTYPATYCZNY
– Naymnieyszą grzmotow czuiąc apparencyą, [foka] aż na dnie Morskim opiera się; gdzie tuta et tota zostaię. ChmielAteny1755 I I, 530.
patrz: APARENCJA
– W Anglii iest zwyczay, że Szczupaká kupuiąc, brzuch rozrzynáią, pátrząc ieżeli tłusty, potym ieżeli nie będzie do upodobania Kupcowi, názad w wodę puszczáią między Liny, apertura zrasta się [...]. ChmielAteny1755 I 528.
patrz: APERTORA, APERTURA, APERTURA
– Właśnie zgadł Szatan apetyczne chęci, Ze złota Szwayca Fortece osłabia. ChmielAteny1755 I 396.
patrz: APETYCZNY
– Prożney chwały są [słonie] bardzo apetyczni, y nią się delektuią. ChmielAteny1755 I I, 487.
patrz: APETYCZNY
– Vates, Starożytność zwała tych, ktorzy z natchnienia, albo instynktu iaką rzecz przepowiadali. Tacy byli w Delfach w Kościele Apollina wydaiąc Proroctwa na proźby. ChmielAteny1755 I 59.
patrz: APOLLIN, APOLLO
– Musiałbyś [czytelniku] wielkie przewracać Wolumina, skupować Biblioteki, a tu [w książce Nowe Ateny] masz bez pracy multa scienda [...] a tak nie bądź krwawego potu mego y wiele kosztuiącego Censorem, ale Jubilerem y Apprecyatorem, tudziesz łaskawym Mecenasem. ChmielAteny1755 I I, 5.
patrz: APRECJATOR
– LAURUS [...] Laurowe albo Bobkowe Drzewo zawsze zielone [...] Zimy i piorunow nie apprehenduiące, Tryumfatorskich głow y uczonych Ornament. ChmielAteny1755 I 540.
patrz: APREHENDUJĄCY
– MEMPHIS vulgo Kayr, albo Alkair, Arabskim ięzykiem nazwane Miasto, Krolow Egypskich Stolica, zabobonow gniazdo; gdzie Apisa albo Sorapisa Bożka w Wołowy postaci naywiększy był Cultus: tam Cuda Swiata Pyramidy, Krolow Groby. Nazwali też byli te Miasto Egypską Babylonią. ChmielAteny1755 I 420.
patrz: ARABSKI, ARABSKI, HARABSKI
– CHABAR álbo CABAR od Saracenow, Ismaelitow, Arabow, niżeli Machometa przyieli błędy, wenerowane Delubrum; znaczy z Arabskiego ięzyka Venerem, albo Luciferum. ChmielAteny1755 I 39.
patrz: ARABSKI, ARABSKI, HARABSKI
– SETIM Drzewo [...] zadney nie podległe korrupcyi. Z tego Drzewa Bog roskazał Arkę Pańską y inne porobić naczynia. ChmielAteny1755 I I, 542.
patrz: ARKA
– Chameleon [...] Przeciwko Węża iadowi się armuie, zdźbło pewne w szczupłym trzymaiąc pyseczku. ChmielAteny1755 I 473.
patrz: ARMOWAĆ SIĘ
– AROTANUS, Ryba rzeki Arotan na Insule Zeilan, Ktora się złowić dopuszcza, ale Rybołowca w febrę wprowadza ciężką poty trapiącą, poki tey Ryby na wodę nie wypuści. ChmielAteny1755 I I, 524.
patrz: AROTANUS
– Dłużeyby tam robić nie mogli, dla zbytnie duszącey exhalacyi, plucom, mozgowi, y sercu szkodzącey, bo pełney arszenikowych Merkuriuszowych y solnych przymiotow. ChmielAteny1755 I 632.
patrz: ARSZENIKOWY, ARSZENIKOWY, ARSZENNIKOWY
– SCEPTRUM albo Berło Monarszyńſkiey Godności znak, w Norymberdze asserwowane. ChmielAteny1755 I 499.
patrz: ASERWOWANY
– Kreuiąc go [muftego] Cesarz daie mu bogatą Sobolą szubę [...] tysiąc aspr codzienney mu Pensyi naznaczaiąc. ChmielAteny1755 I II, 485.
patrz: ASPER, ASPRA
– W Uranoburgu Mieście Tycho Brache głowny Astronom miał swoie wieże dla upatrowania astrow. ChmielAteny1755 I II, 263.
patrz: ASTRA
– LUDWIK I [...] Nic niezaczynał, bez Astrologiczney predykcyi. ChmielAteny1755 I II, 348.
patrz: ASTROLOGICZNY
– CALIONYMUS, inaczey URANOSCOPUS, albo Hemoeroceta Niebowid, Astronom, że oko ku Niebu w głowie ma obrocone [...] Galenus Medyk o tey mowi rybie [...] W dzień tylko sypia, a całą noc po morzu buia, żarloczność swoię kontentuiąc połowem ryb. ChmielAteny1755 I 525.
patrz: ASTRONOM
– BAAL, BEL, BEEL. BELUS, znáczy BOGA Paná, u Assyryiczykow y Babilończykow; znáczy Jowiszá à genuinè Dominum & Dominatorem. ChmielAteny1755 I 32.
patrz: ASYRYJCZYK
– NERGAL, Samarytanow Bożek, z Babilonij do nich wprowadzony. Niektorym Autorom zda się bydź ogień: Inni rozumieią że wpostaci Gołębicy było wenerowane Delubrum, na Gorze Garizim, na pamiątkę Semiramidy Babilońskiey, w Gołębicę od Bogow zamienioney. Ktore czcząc Numen, chcieli y to wyznać, że z Babilońskiey y Assyryiskiey Nacyi y Samarytani prima wzieli initia. ChmielAteny1755 I 41.
patrz: ASYRYJSKI
– Temu tedy Belusowi Ninus Monarcha Assyryiski, iáko Oycu swoiemu mniemanemu Bożkowi, Grob wystawił w Babilonie Mieście wspaniały y Koṡcioł, każąc go iako Bozka wenerować swemu poddaństwu. ChmielAteny1755 I 37.
patrz: ASYRYJSKI
– Ceremonianci ustąpić każą Ludowi, y Assystentom kardynalskim. ChmielAteny1755 I II, 123.
patrz: ASYSTENT
– Po Jeruzalem y za Jeruzalem ieśli Pobożność czyia wizytuie mieysca, mieć powinna assystenta Zakonnika y Turczyna. ChmielAteny1755 I II, 570.
patrz: ASYSTENT
– Tu są Relikwie osobliwe y raritates 1. Włocznia Longina bok CHRYSTUSOW przebiiaiąca. 2. Kilka kolumn z Kościoła Salomonowego. 3. Weronika, alias żywe ná chustce twárzy CHRYSTUSOWEY podczas Męki wyobráżenie, co uczynił Chrystus dla S. Weroniki Assystentki. ChmielAteny1755 I II, 108-109.
patrz: ASYSTENTKA
– Tatarzy [...] Tureckiemu podali się Cesarzowi, his Conditionibus acceptis; aby Han ich samemu Casarzowi na woynę idącemu assystował stem tysięcy Woyska. ChmielAteny1755 I II, 452.
patrz: ASYSTOWAĆ
– Gdy do ataku przyszło, Machomet kazał 14. Batterii pilno wysypać. ChmielAteny1755 I II, 470.
patrz: ATAK
– OCEAN tenże płynąc ná Zachod, názywa się Oceanus AEthiopicus, potym Morzem Atlantckim od Gory Atlas, potym OCEANEM Francuskim, Kantabryiskim od Kantabryi, Akwitańskim od Akwitanii, Brytańskim od Brytannii Insuły, Hybernicus od Hybernii, Caledonicus od Kaledonii, to iest teraźnieyszey Szkocyi, Niemiecki od Niemcow. ChmielAteny1755 I 450-451.
patrz: ATLANCKI
– Ná Morzá ták że Atlanckiego srodku, táż acus swoiey ná żadne stronę nie ma deklinacyi, iáko świádczą mądrzy morscy Peregrynanci, Pater Faillandier płynący do Indyi Oryentalney Roku 1711 y Milliet de Chates w Xiedze drugiey Nawigacyi. ChmielAteny1755 I 557-558.
patrz: ATLANCKI
– MORZE MEDITERRANEUM, albo Internum iest Srodko Ziemne, Wewętrzne, z tey racyi nazwane, iż OCEAN Atlański od Zachodu Słońca per Fretum, toiest Ciasne Morze, wpadłszy między Gory Kalpy, od Hiſzpanii stoiącey, y Abyli od Afryki, ie rozdzielił, ktore Herkulesowemi nazwano Kolumnami, że się aż tam Męstwem oparł; tam tedy mowię OCEAN wpadłszy, między Europą, Afryką, y Azyą, rozlewa się, dlatego od srzodka tych Części Swiata, Srodko Ziemnym nazwany, a przy weściu iego w te Części Swiata, zowie się Fretum Gaditanum, od Insuł Gades bliskich, vulgo Cadix; albo też Fretum Herculeum, że Herkules z Afryki do Hiszpanii tamtym się Ciasnym Morzem przebráł. ChmielAteny1755 I 554.
patrz: ATLAŃSKI
– Naypierwszy perhibetur Gwiazd Speculator y Upatrzácz ATLAS Krol Maurytanski w Afryce, od ktorego Gorá Atlas nazwana, iż zniey upatrywał Sydera, iako o nim napisał Poeta. ChmielAteny1755 I 171.
patrz: ATLAS
– Atlasy, Herkulesowie są to podpory z osob męskich miasto kolumn: Karyatydy są słupy z Białygłow smutnych: Persiki są statuy Mężow niewolnikow, iż trophaeum Persowie nieśli, zbici od Pausanisza. ChmielAteny1755 I 79.
patrz: ATLAS
– Twoiey to Dobroci Attrybut, że Solem Tuum oriri fácis super bonos, et malos, y często non exoratus exoriris. Szafarzem iesteś y Skarbem, w ktorym nie ubywa nigdy, choć nam przybywa ustawnie z niego. ChmielAteny1755 I 3 nlb.
patrz: ATRYBUT, ATRYBUTUM
– Oszpecił tameczny [w Witemberdze] Konwent Augustyniański, y Akademią [...] niezbożny Doktor Marcin Luter. ChmielAteny1755 I II, 241.
patrz: AUGUSTYNIAŃSKI
– HYPPOTAMUS albo Kon Morski [...] Ten to Zwierz iest Autorem y Inwentorem krwie puszczania. ChmielAteny1755 I 527.
patrz: AUKTOR, AUTOR, AUTOR, AWTOR
– Cornelia Matka Grachow, wiele pięknych y mądrych Listow Authorisa, według Cicerona [...]. ChmielAteny1755 I 694.
patrz: AUTORYSA
– Máiąc iednak w pamięci osobliwą sui Instituti rationem, to iest wykupienie z niewoli Pogáńskich niewolnikow Chreściańskich, wybrał się z towarzyszami swemi do odległych y dzikich narodow, życiem ob amorem proximorum azarduiąc; tam gdy mu do zapłacenia zá niewolnikow piniędzy niedostawało, y iuż przychodziło, ábo wolności, ábo życia pozbyć, łaskawá ná sługę wiernego Nayświętszá MARYA Panna, tyle mu pieniędzy (visibiliter pokázawszy się] podała, ile było potrzeba ad complementum zapłacenia. ChmielAteny1755 I 1031.
patrz: AZARDOWAĆ, AŻARDOWAĆ, HAZARDOWAĆ, HAZARDOWAĆ
– Ze Kawalerowie z krwi zacney tylko powinni bydź kréowani że maią bydź przypuszczani do tego Orderu tylko Synowie Koronni, y Litewscy, y Cudzoziemscy, ale tacy. ktorzyby inne złożyli Ordery: że P. BOGU y Matce iego Niepokalanie Poczętey, Kościołowi Swiętemu, Jego Głowie, Ktolowi[!], Rzeczypospolitey, miłosć wierność, subiekcyę powinni będą praestare: że przeciw Nieprzyiaciołom Wiary Swiętey zdrowie y Fortunę maią azardować: że Insigniow Orderu powinni tylko záżywać w Swięta większe Pána Chrystusa, Matki Nayświętszey, y Swiętych Patronow Polskich: w inne dni sam Krzyż tylko permittuntur deferre: Stroy ma bydź wierzchni purpurowy, spodni biały ile u Senatorow Polskich. ChmielAteny1755 I 1046.
patrz: AZARDOWAĆ, AŻARDOWAĆ, HAZARDOWAĆ, HAZARDOWAĆ
– Symbolista szacie azbestowey przypisał: Purgor non uror. ChmielAteny1755 I I, 550.
patrz: AZBESTOWY
– In Libris vivas ut sis studiosior inde, BIBLIOTEKI w SWIECIE SŁAWNE. 1: PERGAMSKA, aliàs w Mieście Azyatyckim Pergamus, do ktorey zebrał Ksiąg Eumenes Krol, Syn Attalusa na 2 kroć stotysięcy, a te na skorach kázał pisać: Ztąd do pisania taka materies záżywana Pergamena, toiest Pargamin, nazwała się od miasta Pergomus. ChmielAteny1755 I 395.
patrz: AZJATYCKI
– Wielkość Babylonu nie skąpym Autorowie opisáli piorem, bo też hoyną Monárchów był erygowány ręką. ChmielAteny1755 I 101.
patrz: BABILON, BABILON
– Była też w posrodku Babylonii Wieża OCTOZONIA, toiest o Ośmiu Kontygnacyach, co raz wężey do gory zamykana z ustepami od Semiramidy y Ninisa erygowana. […] O tey Herodotus pisze; ta między Siedm Cudow Swiata od Pogan policzona: ale cale inna od Wieży Babylońskiey, o ktorey pod Tytułem DUBITANTIUS mowiłem [...]. ChmielAteny1755 I I, ???.
patrz: BABILONIA, BABILONIA, BABYLONIA
– BAAL, BEL, BEEL, BELUS, znáczy BOGA Paná u Assyryiczykow y Babilończykow. ChmielAteny1755 I 37.
patrz: BABILOŃCZYK
– Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie, Janie náleżycie wywiedział. ChmielAteny1755 I II, 635.
patrz: BADACZ
– Margraff Badeński w Skarbie swoim takowy z rewerencyą Konserwuie Kamień, że na wszystkie strony obracaiąc, Ukrzyżowanego Chrystusa Pana reprezentuie Konterfekt, iako swiadczy Autor Nider. ChmielAteny1755 I 663.
patrz: BADEŃSKI, BADEŃSKI, BADYŃSKI
– ANEMONE iest Kwiat [...] iákoby według baiecznych Poétow ze krwi Adonidesa od wieprzá zábitego, urodzony. ChmielAteny1755 I I, 547.
patrz: BAJECZNY
– [Jedwabiu] corocznie ten kray wydaie na 20. tysięcy Balow, á każdy Bal wynosi Funtow 216. ChmielAteny1755 I II, 579.
patrz: BAL
– URZĘDNICY CESARSCY z POKOIOWYCH, albo JCZOGHLANOW. [...] Golący Cesarzá, Barbierz. ChmielAteny1755 I II, 486.
patrz: BALBIERZ, BALWIERZ, BALWIERZ, BALWIRZ, BARBIERZ, BARBIRZ, BARWIERZ, BARWIRZ
– Fatalna Rzymowi za S. Grzegorzá Wielkiego, byłá exundáacya Rzeki Tybru, gdyż z tego wylewku, Lues nástąpiłá, bo Wężow mnostwo y Smok iák bálek wypłodził się. ChmielAteny1755 I I, 505.
patrz: BALEK
– Po wzięciu tey publikaty zaraz w każdym Baliwacie [we Francji] formuie się Seymik Uniwersału contenta penetruiący. ChmielAteny1755 I II, 66.
patrz: BALIWAT
– HERB SICYLII dwa Orły osobne Czarne w koronach, y za niemi balek sześć żołtych y czerwonych. ChmielAteny1755 I II, 211.
patrz: BALK, BALK, BALKA, BALKA, BAŁK, BELK, BELKA, BEŁK, BEŁKA
– Łatwiey też takowe [świątynie] balkować Podsiębitką y dachem zakonkludować, kiedy niezbytnia długość, iednostayna, proporcyonálna. ChmielAteny1755 I I, 231.
patrz: BALKOWAĆ
– Balkowanie, Xems, zowie się Trabeatio, po Włosku Piedestelio. Ornamento. ChmielAteny1755 I 77.
patrz: BALKOWANIE
– Jest BALSAM pomocny ná rány [...] Węże pod tym DRZEWEM swoie tracą iády, ktoby go nád miárę záżył, szaleństwo w sobie causabit. ChmielAteny1755 I I, 538.
patrz: BALSAM, BALSAM, BALZAM, BAŁSAM, BAŁZAM
– Tron w Pałácu ze złotá dyamentámi y kleynotámi goráiący, zamknięty balustrátą złotą. ChmielAteny1755 I II, 592.
patrz: BALUSTRATA, BALUSTRATA, PALUSTRADA
– Nie wystawuie [papież] złotych sobie Cielcow z Jzráélitami; áni złotych Bałwankow z Michasem. ChmielAteny1755 I II, 167.
patrz: BAŁWANEK
– CHRZEŚCIAN Turcy zowią Giaur, to iest niewiernemi Bałwochwálcami. ChmielAteny1755 I II, 493.
patrz: BAŁWOCHWALCA
– Były też y Świątnice, á racżey Bałwochwalnice u Pogan názwiskiem DRACONARIA, to iest SMOKOWI Bożkowi poświęcone. ChmielAteny1755 I I, 499.
patrz: BAŁWOCHWALNICA
– Antiochus Epiphanes Krol Syryiski wziąwszy JERUZALEM [...] swym Bałwochwálstwem go [kościół Salomona] sprofanowáł, ná Pańskim Ołtarzu wystawił Báłwán Jovis Olympii ku adorácyi. ChmielAteny1755 I II, 547.
patrz: BAŁWOCHWALSTWO
– Ktore Ptactwo są smaczną ZWIERZYNĄ? Te Ptactwo między stołow policz specyały: Pierwszy DROZD, czyli Kwiczoł, Rzymian gust nie mały, KUROPATWA, JARZĄBEK, BEKAS y BAZANTY, CIETRZEW, nie zły Zwierz tłusty, co go noszą banty. ChmielAteny1755 I I, 522.
patrz: BANDA, BANT, BANT, BANTA, BANTA
– Sálomon [...] wsadził w szklaną banię strusia młodego, stary struś eliberando dziecie swoie przyniosł robaká námienionego z puszczy, krwią dotknął náczynia szklánego, y záraz się rozpadło. ChmielAteny1755 I II, 545.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Po [...] Koronácyi [...] Z. Kościoła Koronáta wiodą ná Pokoie, Gdzie Bankiet záwołany y hoyne nápoie. ChmielAteny1755 I II, 372.
patrz: BANKIET
– Jedzą [mieszkańcy Kairu] mięso wołowe, Barány, gęsi, kury. ChmielAteny1755 I II, 651.
patrz: BARAN
– Stroy iego [Jagiełły] Bárany nie sobole, nápoy woda tylko. ChmielAteny1755 I II, 349.
patrz: BARAN
– Gdy południowy wiatr wieie, Owce rodzą Baránki [...] ieżeli wiatr pułnocny, w ten czas iágniczki. ChmielAteny1755 I I, 482.
patrz: BARANEK
– Bardzo sobie życzyli [Persowie] y per secreta wyrábiáli, áby się z nosami rodzili iastrzembiemi, albo barániemi, iż Cyrus Krol ich, nos miał tákowy. ChmielAteny II, 584-585. ChmielAteny1755 I II, 584-585.
patrz: BARANI
– Jeżeliby się zaś Baránia y Wilcza ná iákim instrumencie znaydowałá strona , álbo Kocieł, lub Bęben ieden skorą Owczą, drugi Wilczą były okryte, tedy strona Owcza żadney nie wydáie rezonacyi. ChmielAteny I, 491. ChmielAteny1755 I I, 491.
patrz: BARANI
– BARANEC blisko Iwigny nad Morzem Kaspiyskim w Tartarii, DRZEWO po łacinie AGNUS SCYTICUS, że ad instar Baranka rośnie, głowę, nogi, wełne liściem y gałąskami reprezentuiące, obrosłe iak Baranek [...] DRZEWO same naciąwszy, sok krwawy z siebie sączy. ChmielAteny I, 538. ChmielAteny1755 I I, 538.
patrz: BARANIEC
– Barnabitowie Xięża R. 1439 [!]. ChmielAteny1755 I II, 768.
patrz: BARNABITA
– W. Włádysław Bernárdyn wielki Dewot JEZUSA y MARYI, leży w Wárszawie cudowny u S. Anny. ChmielAteny1755 I II, 416.
patrz: BARNADYN, BERNADYN, BERNARDYN, BERNARDYN
– CARDUUS BENEDICTUS, Carduus Sanctus, po Polsku záś Bernárdynek, Turecki Czubek, Oset Włoski, Czubek, iest nátury gorszkiey, dla tego gorącey, suszącey, otwieráiącey. ChmielAteny1755 I I, 545.
patrz: BARNADYNEK, BARNARDYNEK, BERNADYNEK, BERNARDYNEK, BERNARDYNEK
– TESTEUS Ryba [...] szuka rzeczney słodkiey wody, gdzie miększey nabywszy skory do Morza wraca się, y znowu twardą widząc swoię barwę, słodkich wod pragnie. ChmielAteny1755 I I, 533.
patrz: BARWA
– Okrąg Ryba [...] ad hunc usum służy, że skorę z niey tomentô, to iest barwicą wypchawszy w cudze Kraie raritatis ergo posyłaią. ChmielAteny1755 I I, 530.
patrz: BARWICA, BARWICA, BARWICZA
– Naybardziey poddanych swoich w táki wprowádził rigor, przez częste knutowánie, łba toporem ucinánie, batożkami bicie [Piotr I]. ChmielAteny1755 I 432.
patrz: BATOŻEK
– ZIMORODEK, Alcyon, álbo Alcedo, większy od Wrobla Ptak, z granatowa szafirowy zwierzchu, z podspodu ponsowo białáwy, przy wodách się bawiący [...]. ChmielAteny1755 I 519.
patrz: BAWIĄCY SIĘ
– Náyczęstsze tu [w Azji] polowánie na Bażántow, ktorych tam práwie gniazdo y Krolestwo, przy rzece Phasis. ChmielAteny1755 I II, 512.
patrz: BAZANT, BAŻAN, BAŻANT, BAŻANT
– W Moskwie w samym Wielkim Nowogrodzie iest Klasztorow Bazylianskich 70. ChmielAteny1755 I 668.
patrz: BAZYLIAŃSKI
– BAZYLISZEK, po Łácinie Basiliscus, Regulus, iest rodzay Wężow osobliwych, według Solina rodzący się w Egypcie, ktory iádem swoim drzewá suszy, dopieroż rzeczy żyiące, y czuiące, to iest Ludzi, Zwierzętá. Forma iego iest nákształt Kogutá, białe mákuły iák koronę noszący, lub też podobny do Indyká. Ogon ma Wężá zákręcony do gory, ná dwoch chodzi nogách, pod skrzydłámi żołty. Wzrokiem swoim zábiia pátrzących ná pysk swoy, głowę, oczy, ále nie ná resztę ciáłá: Zwierciadłá przed oczy iego stáwieniem, ginie, nań spoyrzawszy, gdyż ták dolor ipsius in caput ejus. ChmielAteny1755 I I, 497.
patrz: BAZYLISZEK
– BĄK, BABA, po Łacinie Onocratulus, Truo, na kształt Łabęcia, ale pyska odmiennego, bo długiego, czerwonego, na końcu zagiętego Wolę ma iako sakwę, w ktorą ryby połknione chowa. ChmielAteny1755 I I, 509.
patrz: BĄK
– Ci wszyscy [urzędnicy cesarza tureckiego] záwsze są in expactatione, wysokich Honorow y Fortun, to iest Beglerbeystw pierwszych y Pászostw. ChmielAteny1755 I II, 487.
patrz: BEGLERBEJSTWO
– Chartow Smycz, gończych psow Sfora a nie para mowi się: alias między Myśliwemi, albo śmiechem, albo smyczą byłbyś ukarany. Zaiąca uszczwać, ugonić, nie złapać: Ptaka unosić, a nie nauczyć, łowić. Sarna, y Zaiąć, Skromne się mowi, a nie Tłuste: Kuropatwa Pyszna, albo Zyrowna, Przepiorka Zyrowna. Cietrzewie, Głuszce, Pardwy, Iarząbki, Chruściele Bekasy, Pyszne, albo Zyrowne. ChmielAteny1755 I 80.
patrz: BEKAS
– E contra ktore [zwierzęta] żyią nie mięsem, lecz korzeniem, fruktem, zbożem, leguminą, do wielkiey przychodzą sytości, y gust przynoszą iedzącemu; iako iest DZIK, WOŁ, KUROPATWA, IARZĄBEK, BEKAS, WYZ, KARP, etc etc. ChmielAteny1755 I 594.
patrz: BEKAS
– KTORE PTACTWA są SMACZNĄ ZWIERZYNĄ? Te Ptactwo między stołow policz specyały: Pierwszy Drozd, czyli Kwiczoł, Rzymian gust nie mały. Kuropatwa, Iarząbek, Bekas y Bazanty, Cietrzew, nie zły zwierz tłusty, co go noszą banty. ChmielAteny1755 I 620.
patrz: BEKAS
– Lydius lapis [...] iest kamien, ktorego Orientales záżywáią ná rękoieści do szábel [...] iż sił y odwagi dodáie Bellatorom. ChmielAteny1755 I I, 562.
patrz: BELLATOR
– Iednák y od ták wielkich Bellatorow [jak Cezar] Dominis Gentium, Germania zá Elbą y Dunáiem rzekami nietykana. ChmielAteny1755 I II, 218.
patrz: BELLATOR
– Zkąd [ze Skandynawii] iáko z konia Trojańskiego niezwyciężeni Bellatorowie na postrách, ruinę y osadzenie innych kráiow, wyszli Normannowie, Wandálowie, Gottowie, Westro-Gottowie, y Szwedzi. ChmielAteny1755 I II, 251.
patrz: BELLATOR
– Dionysius świadczy [...] że też były w Afryce Amazones pospolicie Oblybiae rzeczone, podobno od tamtych [które były w Azji] oriundae, albo tychże obyczaiow Bellatorki. ChmielAteny1755 I II, 682.
patrz: BELLATORKA
– Cyrus [...] ná woynie z Tomirą Krolową Massagetow Scytyiskiey Nácyi zwyciężony, y zábity, Bellator od Bellony. ChmielAteny1755 I II, 580.
patrz: BELLONA, BELLONA, BELONA
– Ludovicius II. názwiskiem Balbus, alias szepluniący Bełkot. ChmielAteny1755 I II, 60.
patrz: BEŁKOT
– Benedykować Wodę Chorągwie. Dzwony. Pałace, byłaby superstycya. ChmielAteny1755 I II, 187..
patrz: BENEDYKOWAĆ
– Zá niem [papieżem w czasie uroczystości koronacji] wielka idzie assystencya, ktorą czynią to Conservatores Populi Romani z Pierwszym Kapitanem, to Sceptrigeri berła Papieskie niesiący. ChmielAteny1755 I II, 128.
patrz: BERŁA, BERŁO
– BERENICHIA, álbo Bernicla, Barliathe, Bernesta, lub Arborèá, iest Ptak w Brytannii. ChmielAteny1755 I I, 509.
patrz: BERNIKLA
– BERYL po Łácinie Berillus, koloru zieleniawo-błękitnego, [...], álbo Modrobladey, álbo oliwkowey máści. Indyiski naydroższy dla przezroczystości. Ku Słońcu obrocony, ták reperkusyą Słońcá pali, iáko vitra ustiva. ChmielAteny1755 I I, 551.
patrz: BERYL, BERYŁ, BERYŁ
– Potych bestyalskich zábawách [w haremie z kobietami] ma inne Sołtan Turecki, lustruiąc y przechodząc się po Páła[ca]ch, Pokoiach. ChmielAteny1755 I II, 481.
patrz: BESTIALSKI
– AMPHITHEATRA w Rzymie [...] tam bestyalskie okrucięstwa ná ludzi przez drapieżne Zwierzęta prezentowáne były. ChmielAteny1755 I II, 89-90.
patrz: BESTIALSKI
– Prowincya Faristan [...] w Kámień Bezoard z żołądka koz wychodzący, bogáta. ChmielAteny1755 I .
patrz: BESWAR, BEZEAR, BEZOAR, BEZOAR, BEZOARD, BEZUAR, BEZUARD, BEZWARD
– Jelen pewny rodzay robactwá cierpiąc wewnętrznościách, Wężow iedzeniem salwuie się [...] Potym [...] tegoż iádu pozbywa, przez oczy łzy wylewaiąc, ktore twardnieiąc w kámień BEZOAR zámieniaią się, náprzeciwko wszelkiey truciźnie praesentissimum remedium. ChmielAteny1755 I I, 474.
patrz: BESWAR, BEZEAR, BEZOAR, BEZOAR, BEZOARD, BEZUAR, BEZUARD, BEZWARD
– BAZYLISZEK […] Náturalne odium ma ten Wąż z Łásicą y Rutą, dla tego te zwierzątká w pysk bierą rutę, iáko oręże nań mocne, á ták od iádu BAZYLISZKA bespiecznemi zostáią. ChmielAteny1755 I I, 498.
patrz: BEŚPIECZEN, BEŚPIECZNY, BEZPIECZEN, BEZPIECZEN, BEZPIECZNY, BEZPIECZNY, BIEZPIECZNY
– W Ktorym się Domu znáyduie Betoniká, tám Czary szkodzić nie mogą, według Pliniusza. ChmielAteny1755 I I, 545.
patrz: BETONIKA
– Włosi kiedy kogo chcą pochwalić mowią: Masz więcey Cnot, niżeli ma Betoniká. ChmielAteny1755 I 545.
patrz: BETONIKA
– Wiele o Cnotách Betoniki popisał Musa Attonius Medyk Augusta Cesarza, zowiąc ią Ludzkich Dusz y Ciał strożem. ChmielAteny1755 I I, 545.
patrz: BETONIKA
– Pliniusz záś wielki rzeczy naturalnych bádacz [...] nie tylko tenże sentyment de Acephalis, alias bezgłownych Ludziach potwierdza, ále też ich nie dáleko Troglodytow lokuie w Etyopij, albo w Murzyńskim Páństwie. ChmielAteny1755 I 93.
patrz: BEZGŁOWNY
– Wálecznym Bellatorom y Mężom, strászne, same Heroiny, mężne, choć bezmężne [amazonki]. ChmielAteny1755 I II, 682.
patrz: BEZMĘŻNY
– Kázimierz Wielki będąc bezpotomnym, wiele Przywileiow nádał Polákom. ChmielAteny1755 I II, 373.
patrz: BEZPOTOMNY
– PRAWA POLSKIE [...] iak sponte et prompté ie stanowią Polacy, ták łatwo przestępuią; przy wielu Práw, wielu czynią bezpráwia. ChmielAteny1755 I II, 403.
patrz: BEZPRAWIE
– OBYWATELE tuteysi [państwa Mogoł] są dzicy, okrutni, nie wstydliwi, dla częstey Krolow swoich, y Práw mutácyi práwie bezpráwni. ChmielAteny1755 I II, 589.
patrz: BEZPRAWNY
– Investis Puer, toiest bezwąsy, że non vestitam ma faciem włosami; Apuleiusz go lepiéy zowie Imberbem. ChmielAteny1755 I 58.
patrz: BEZWĄSY
– Bolesław Chrobry 12. záżywał Konsiliarzow, Kromer przydaie, ze ich z żonámi do swego záprászał stołu; toć nie Biskupow bezżennych, ktorych ná on czas nie było 12. ChmielAteny1755 I II, 397.
patrz: BEZŻENNY
– Jeżeliby sie zaś Baránia y Wilcza ná iákim instrumencie znaydowałá strona, álbo Kocieł, lub Bęben ieden skorą Owczą, drugi Wilczą były okryte, tedy strona Owcza żádney nie wydáie rezonancyi. ChmielAteny1755 I 491.
patrz: BĘBEN
– XAQUA iest Drzewo w Hispanioli [...] z ktorego czysta y białáwa sączy się woda, ktorą czego tylko dotkniesz, szczernieie do dni 20, potym tá z niknie mákuła. ChmielAteny1755 I 544.
patrz: BIAŁAWY
– Orzeł gdy nie doiáda y głod ponosi, biáłości nábiera [...] dla tego wziął nápis białawy Orzeł. ChmielAteny1755 I 515.
patrz: BIAŁAWY
– Habit noszą biały na znak niewinności pierworodney Nayswiętſzey Panny, a Płaszcze blámarantowe. ChmielAteny1755 I 1038.
patrz: BIAŁŁY, BIAŁY, BIAŁY, BIEŁY
– Zakon HIERONIMIANOW, od S. Hieronima zaczętych, od Piotra Ferdynanda Hiszpána Roku 1373. pod Regułą S. Augustyna w znieconych, od Grzegorza XI. potwierdzonych , w Habicie biáłym á w kápách czarnych y kapturách takichz̄e chodzących, nie we wszystkich Katolickich Páństwàch znayduie się. ChmielAteny1755 I 1035.
patrz: BIAŁŁY, BIAŁY, BIAŁY, BIEŁY
– PSOW Osobliwe Denominacye [...] wytłumaczone co do Etymon. [...] Lacon to iest spártáński Harpya, Okrutna Żarłoczna Suká Angláódos, Biało-Ząby Hylactor, Szczekacz. ChmielAteny1755 I 484.
patrz: BIAŁOZĄBY, BIAŁOZĘBY, BIAŁOZĘBY
– Sam widziałem nakształt bibuły kawałek Albestu, ktory do ognia przytkniony, był iák ogien, odięty od ogniá wlot znowu cały iák bibułá. ChmielAteny1755 I 550.
patrz: BIBUŁA
– SARDYNYX Kámień iest spacyes Onyxow, figurę y Kolor Ludzkiego máiący pázorá tak názwany, bo się rumienieie, iák sardyus, bieleie iáko Onyx, ni by tedy composite sie mowi Sardonyx. ChmielAteny1755 I 560.
patrz: BIELEĆ
– ALPES są GORY Włoskie, Państwo te od Niemieckiego Państwa iak Murem otaczaiące. Rzeczone od Sabińskiego słowa Alpom, co iedno znaczy, co u Łacinnikow Album, alias od bieleiących się śniegow ustawnie na nich leżących Imie swoie bierą: albo od Francuskiego Starożytnego ięzyka, w ktorym Alpes sonat wysokie gory. ChmielAteny1755 I 543.
patrz: BIELEJĄCY SIĘ
– Ná rámionách sukienka [...] ze złotá, hyacyntu, purpury, szárłatu, bisioru wzorzystą tkána robotą [strój arcykapłana żydowskiego]. ChmielAteny1755 I II, 551.
patrz: BISIOR
– Ná głowách bisiorową piastowáli Mitrę [kapłani świątyni Salomona]. ChmielAteny1755 I II, 551.
patrz: BISIOROWY
– Z tych wyliczonych Nacyi Fráncuskich [...] 5. Naymocnieysi byli BELGOWIE, 6. Naybitnieysi HELWETOWIE. ChmielAteny1755 I II, 43.
patrz: BITNY
– BISKAIA Prowincua [...] bogata w złote minerały y w bitumen, to iest kley żydowski. ChmielAteny1755 I II, 20.
patrz: BITUMEN
– Znáyduie się tu [w Persji] Bitumen albo kley, á bardziey oley w studniach, ktory zowią Nefft. ChmielAteny1755 I II, 588.
patrz: BITUMEN
– W Jeziorze tym [Morzu Martwym] rodzi się BITUMEN, to iest kley bardzo lipki, krępuiący, spáiaiący, ktory názywa Dioscorides Medyk kleiem Zydowskim. ChmielAteny1755 I II, 522.
patrz: BITUMEN
– 3tio Ieżeli gory lub kámienie lub ziemia ná mieyscu Minerałow abo kruscow są zielone, denotant tam będącą Miedz: ieżeli czarne tedy tam srebro y Złoto, iesli blade tedy Ołow y żelażo [!] [...]. ChmielAteny1755 I 634.
patrz: BLADY, BLADY, BLIADY
– Hedera álbo Bluscz wszystkie suszy drzewá koło nich obwiiáiąc się. ChmielAteny1755 I .
patrz: BLIUSZCZ, BLUSZCZ, BLUSZCZ
– Ná wierzchu Arki między cherubinámi było Propitiatorium albo Błágalnia Katedrá Boska y Majestat. ChmielAteny1755 I II, 550.
patrz: BŁAGALNIA
– SMOK [...] Ten iż iest ciáłá silnego y długoletniego, á co większa Szatan w postáci Wężá oszukał Adama y Ewę, Bostwo mu błędni przypisuią Poganie. ChmielAteny1755 I I, 499.
patrz: BŁĘDNY
– NIL Rzeká iák opadnie, w błocku się nákształt wieprzow nurzáią [krokodyle]. ChmielAteny1755 I I, 477.
patrz: BŁOCKO
– Smok iest tákże z Wężow rodzáiu: gdy Wąż w mieyscu ukrytym y wygodnym przez długość lat, do wielkiego przyidzie wzrostu, náwet y skrzydłá máiący [...] z błonek y skory iák Niedoperz. ChmielAteny1755 I I, 498-499.
patrz: BŁONKA, BŁONKA, BŁÓNKA
– W Idumei Zrżodło iest imieniem Job. [...] trzy Miesiące [w roku] ma kolor mętny, błotnisty. ChmielAteny1755 I I, 639.
patrz: BŁOTNISTY
– SETIM Drzewo [...] z opisania S. Hieronimá podobne iest do drzewa ordynaryinego nászego Spina álbo áliäs [!] głog álbo Bodłak rzeczonego. ChmielAteny1755 I I, 542.
patrz: BODLAK, BODŁAK, BODŁAK
– Ktore Animalia Swiát Bogácą? [...] LYNX, to iest OSTROWIDZ bystrego wzroku Zwierz, z rodzáiu Wilkow [...] żyiący drapiestwem, Ktore wywierá ná rożne Zwierzętá, zdrádą ná nie z drzewa skacząc. ChmielAteny1755 I I, 495.
patrz: BOGACIĆ
– Bogaci tę Bazylikę [kościół św. Ambrożego, biskupa mediolańskiego] Ołtarz, aliás Mensa złotem y drogiemi kamieniami ozdobioná. ChmielAteny1755 I II, 179.
patrz: BOGACIĆ
– SOBOL [...] Zwierz nie wielki, ále wielkich Panow y Bogaczow stroiący swym futrem, y ogrzewaiący. ChmielAteny1755 I I, 485.
patrz: BOGACZ
– LIBELLA, aliàs Szalká Szrodwaga Rybá, iż głowę ma ná obá boki rościągnioną iák szalki, álbo iárzmo Wołowe. ChmielAteny1755 I 529.
patrz: BOK
– Ábyś Psow [...] umiał zwać Imionámi, nie Łyskiem, Kurtą, Kasztanem, Bosym, Kruczkiem. ChmielAteny1755 I I, 484.
patrz: BOSY
– Ma dosyć złotá Hiszpania, kiedy pługiem bryły wyuoruią złotá. ChmielAteny1755 I I, 631.
patrz: BRELA, BREŁA, BRYŁA, BRYŁA
– ROIOWNIK Medyckim terminem Melissa, Apiastrum, Cytrago, ziele oprocz rożnych skutkow, ule nim smáruiąc, do roienia pszczoł pomaga, áby z ulow nieuciekáły broni. ChmielAteny1755 I 545.
patrz: BRONIĆ
– Gdy [...] iednego [delfina] złowiono, drugich przybyłá gromadá bronić towarzysza, aż go wypuszczono nazad w wodę. ChmielAteny1755 I 526.
patrz: BRONIĆ
– KON Morski [...] Iest Zwierz ciałá składem do Brytána Angielskiego podobny głowę iednak Końską máiący, gruby bardzo w sobie y otyły, w wodzie rybámi, ná lądzie tráwą żyie. ChmielAteny1755 I I, 477.
patrz: BRYTAN
– Brzezina we Włoszech tante raritatis, że in Fasces ob raritatem sui poszłá Rzymianom. ChmielAteny1755 I 640.
patrz: BRZEZINA
– W Anglii iest zwyczay, że Szczupaká kupuiąc, brzuch rozrzynáią, pátrząc ieżeli tłusty, potym ieżeli nie będzie do upodobania Kupcowi, názad w wodę puszczáią między Liny, apertura zrasta się [...]. ChmielAteny1755 I 528.
patrz: BRZUCH
– Scaurus za swego Budownictwa, (Honor to był y funkcya AEdilitas:) wystawił Theatrum o ó trzystu sześćdziesiąt kolumnach, Osm kroć sto tysięcy obeymuiące Ludzi. ChmielAteny1755 I 450.
patrz: BUDOWNICTWO
– Budowniczego konsztu, álbo Architecturam Militarem przeiął Swiat z IASKUŁEK gniazdá lepiących. ChmielAteny1755 I 521.
patrz: BUDOWNICY, BUDOWNICZY, BUDOWNICZY
– ARCHITEKTOW słáwnych omni saeculo tá Sertes: Dedalus, ktorego dzieło Labyrinth, Menecrates Ephesinus, Cresiphon Kościoła Dyany w Efezie Budownik, Epeus konia Trojańskiego, z ktorego Troia spalona, inwentor: Philo Athenienski, Archimedes Syrakuzański, Vitruvius, Pollio, Weroneńczyk, Dominicus Fontana, Andreas de Fessulis Florenczyk, Bramantes Urbinas, Leo Alberti Florenczyk drugi Archimedes, Philippus Calendarius, Quiricus Strozzius Florenczyk, Iacobus Meligninus Florenczyk, bardzo zacni y chwalebni Architekci. ChmielAteny1755 I 233.
patrz: BUDOWNIK
– Alias nie trzebaby z dziećmi szczebietać, słowa z niemi wymawiać, łatwieyszych dobierać: Nie trzebaby Inspektorow, lingwistow do nich trzymać. A co większa był by na całym swiecie Populus unius labii, iako ante divisionem Gentium, alias przed budowaniem Wieży Babylonńskiey, kiedy budownikom, in paenam superbiae, BOG, ięzyk ieden na wiele rozdzielił. ChmielAteny1755 I 85.
patrz: BUDOWNIK
– OSTROWIDZ [...] Tego tedy Zwierza Uryna w drogi zámienia się Kámień, mocy Bursztynowey, ná nerkowe potrzebny áffekcye. ChmielAteny1755 I I, 495.
patrz: BURSZTYNOWY
– ACHATEK [...] Pomaga ná ukąszenie wezá, broni od piorunow, siły wzmacnia, burze odwraca. ChmielAteny1755 I I, 549.
patrz: BURZA
– PHOCA [...] Rybá [...] z Morzem ma Sympatyą [...] aliás skora iey gdziekolwiek się znayduie, koresponduie z Morską konstytucyą, z burzącym się włosy do gory podnosi, a spokoynym pokłada. ChmielAteny1755 I I, 530.
patrz: BURZĄCY SIĘ
– STRUS [...] Garbem, Ciałá wielkością, kopytkiem podwoynym álbo rácicą, długą szyią, do Zwierzęcia Wielbląda y czworonożnych bydląt, możesz go przykomparować. ChmielAteny1755 I 518.
patrz: BYDLĘ
– W Kráinie Kanchiow żadnego nie masz bydlęcia, ani drzewá, áni Wody, samą tylko wodą deszczową támeczni żyią Obywátele. ChmielAteny1755 I 641.
patrz: BYDLĘ
– Od bydlęcego kopyta dignoscitur tárciem o sukno, ieżeli odor wydaie, znać że iest Łosie Kopyto. ChmielAteny1755 I I, 479.
patrz: BYDLĘCI, BYDLĘCI, BYDLĘCY, BYDLĘCY, BYDLĘCZY, BYDLIĘCZY
– PSOW Osobliwe Denominacye wytłumaczone co do Etymon, ... Dorceus, Ostrowidz, Bystrooki ChmielAteny1755 I 484.
patrz: BYSTROOKI
– Ktore Animalia Swiát Bogácą? [...] LYNX, to iest OSTROWIDZ bystrego wzroku Zwierz, z rodzáiu Wilkow [...] żyiący drapiestwem, Ktore wywierá ná rożne Zwierzętá, zdrádą ná nie z drzewa skacząc. ChmielAteny1755 I 495.
patrz: BYSTRY
– Rybka zaś Remora wielkości iedno stopniowey na długość, pięć calowey na szerokość, albo grubość, teste Trebio Nigro, et Pliniô, czyby straszną, y ciężką Okrętu machinę, często Ammunicyą, y Woiennemi prowiantami onerowaną, lub Towarami naładowaną, od wiatrow pędzoną, mogła vi naturáli przytrzymać, kiedy excedunt pondera vires? ChmielAteny1755 I 131.
patrz: CALOWY
– CEDR Drzewo wysoko, prościusienko, gładko, bez sękow rośnie, záwsze zielone, gory lubiące, twarde, páchnące bardzo, do iáłowcowego podobne Drzewá. ChmielAteny1755 I 538.
patrz: CEDR
– Oleiek z Cedrowego Drzewa, ciałá prezerwuie od korrupcyi. ChmielAteny1755 I 538.
patrz: CEDROWY, CEDROWY, CZEDROWY
– Blisko Nilu Rzeki WILCZYCA do Celki Pustelniczey przychodziłá, u drzwi czekaiąc po wieczerzy odrobin ze stołu, ktore z rąk Pustelnika iádła, ręce lizáłá. ChmielAteny1755 I 491.
patrz: CELKA
– CORCOBADUS [...] Szpetność swoię wielu wetuie pożytkámi [...] skorę ná pokrycie chałup y budek, ná rzemienie. ChmielAteny1755 I 473.
patrz: CHAŁAPA, CHAŁUBA, CHAŁUPA, CHAŁUPA, HAŁUPA
– Iástrząb przeciwny Chameleontowi, Małpa Zołwiowi, Zołw Kuropátwie, iż iedno z nich czyste, drugie nie czyste. ChmielAteny1755 I 507.
patrz: CHAMALEONT, CHAMELEON, CHAMELEON, CHAMELEONT, HAMELEON, KAMELEON
– Chameleon iest Zwierzątko Cudzoziemskie, w Afryce się znayduiące, między CzworoNożne Zwierzętá od Ionstona policzone, podobne postacią do Iászczurki., ChmielAteny1755 I 472.
patrz: CHAMALEONT, CHAMELEON, CHAMELEON, CHAMELEONT, HAMELEON, KAMELEON
– W Chinach są Ptaki Krolewskiemi zwane [...] O tym Ptaku Chińskie ták decantant wiersze, że adumbruie Humeris virtutes [...] Tego Ptaká essugies malowane na sukniach Imperatora. ChmielAteny1755 I 520.
patrz: CHIŃSKI, CHIŃSKI, CHYŃSKI
– BETONICA po Polsku Bukwica [...] Rosnie w Lásach, ná Łąkách, Mieyscach trawistych cienistych, chłodnych. ChmielAteny1755 I I, 545.
patrz: CHŁODNY
– TIUTIUN po Łácinie Tabacum ináczey Herba Nicotiana, iest ták że wszędzie in usu, ktory siać iák rosadę, sadzić iak kapustę, y podlewáć, iák urośniepasenkowáć, to iest nie dáć się rozrastać ná wiele latorosli, aliás byłyby máłe Listki, potym listki obrywáć, w słomie ięczmienney suchey chowáć poki się nieuleżą aliás Zołknieią; potym ná sznury náwlekáć, y w chłodzie nie ná Słońcu, pod dáchem suszyć, składać. ChmielAteny1755 I 546.
patrz: CHŁÓD
– Ná Kánariyskich tákże Insułach [...] Deszczowa niebywa ochłodá, ále chmurki drzewo pewne wielkich listow otaczáią, ná nich dosyć czyniąc wilgoci, ktorą Obywátele w naczynia strząsnąwszy, gruntá polewáią. ChmielAteny1755 I I, 639.
patrz: CHMURKA
– Woiennych konsztow, to iest Straży, Podsłuchow, chodzenia Pułkámi, dały informacyą ZURAWIE; też same z długich nosow dały inwencyą do Trab Woiennych. ChmielAteny1755 I 521.
patrz: CHODZENIE, CHODZENIE, CHODZIENIE
– Chameleon [...] Ieszcze powolnieyszy daleko nád żołwia w chodzeniu, bo ledwo ná łokieć przez dzień uczołga się. ChmielAteny1755 I 472.
patrz: CHODZENIE, CHODZENIE, CHODZIENIE
– Dopieroż cudem Pana BOGA bez żadney kontrowersyi, inne postaci mogą bydź ná wyobráżeniu Człeká, iáko się stało z Nabuchononozorem w Wołá zamienionym, z Terydatesem Krolem w Wieprzá transfigurowanym. ChmielAteny1755 I 492.
patrz: CUDEM
– Záwsze naylepszy Arytmetyk bogacz: rzadko się myli, bo gęstó liczy, Ręka go boli od rachowania, nie głowa od spekulacyi. O LICZBIE wiedzeć potrzeba, że tylko iest Numerow dziewięć, y Cyfra, z ktorych wszystkie liczby, Summy niezliczone składaią się, to iest 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 0. ChmielAteny1755 I 155.
patrz: CYFRA
– Zwierzęta [...] trzecie w Wodzie y na Ziemi czasami przebywające Amphibia zwane, iako Wydra. ChmielAteny1755 I 471.
patrz: CZASAMI
– CARDUUS BENEDICTUS, Carduus Sanctus, po Polsku záś Bernárdynek, Turecki Czubek, Oset Włoski, Czubek, iest nátury gorszkiey, dla tego gorącey, suszącey, otwieráiącey. ChmielAteny1755 I 545.
patrz: CZUBEK
– CARDUUS BENEDICTUS, Carduus Sanctus, po Polsku záś Bernárdynek, Turecki Czubek, Oset Włoski, Czubek, iest nátury gorszkiey, dla tego gorącey, suszącey, otwieráiącey. ChmielAteny1755 I 545.
patrz: CZUBEK
– [...] procz okná owego, są inne tám weyścia [prowadzące do wnętrza góry], iak ná miny kopáne, ktoremi tám idąc, z razu czuć nieznośne zimno, potym letnią aeryą, tandem zbliżywszy się do minerałow, cále gorącą. ChmielAteny1755 I 632.
patrz: CZUĆ
– STRUS [...] Garbem, Ciałá wielkością, kopytkiem podwoynym álbo rácicą, długą szyią, do Zwierzęcia Wielbląda y czworonożnych bydląt, możesz go przykomparować. ChmielAteny1755 I 518.
patrz: CZWORONOŻNY
– EX SACRIS non SACRA álbo SCYENCYA o BAŁWANACH w PISMIE SWIĘTYM WSPOMNIANYCH, NIE DLA ADORACYI, LECZ DLA ABOMINACYI. Inferentur przytym y inne Numina ex occasione dla erudicyi Ciekáwego Czytelniká. ChmielAteny1755 I 29.
patrz: CZYTELNIK
– LASY Afrykańskie pełne Palmowego Drzewá, ktore rodzą Dáktyle pokarm obfity ordynáryiny dla támecznych Obywátelow, a dla nas kupiony. ChmielAteny1755 I 640.
patrz: DAKTYL, DAKTYL, DAKTYŁ
– [O Drzewach osobliwych] Palmy te takim sadzą sposobem: Wziawszy datylow 120 albo 30 ie w dołku w ziemi ułożą pyramidalną, toiest zdołu ku gorze co raz wąższą figurę, tak żeby ostatni daktyl zawierszył, a tak Palma zeydzie y daktyle rodzi & quidem od Roku trzeciego do stu lat. ChmielAteny1755 I 642-643.
patrz: DAKTYL, DAKTYL, DAKTYŁ
– Obywatele támecżni w piasku ostre kryią oszczepy żelázne, lub haki, ná ktorych z iáskiń wyłażąc swoich, lgną [węże] y wnętrzności przerzynáią swoie, interim Ludzie ná to pilnuiący, po kątach ukryci wypadáią, dobiiáią. ChmielAteny1755 I 502.
patrz: DOBIJAĆ
– W Europie záś tenże sposob Drukowánia wynalazł Ian Gutembergus Niemiec w Mieście Argentynie vulgo w Strażburgu, według Wolaterrana y Polydora Wirgiliusza. ChmielAteny1755 I 981.
patrz: DRUKOWANIE
– EUDOXIA Zona iego, dwom Synom Minorennibus przysięgą obowiązana, przez Męża Imperium dochować, Romana Diogenesa Mężem y Cesarzem uczyniła. Ten Eudoxyę od rządow oddaliwszy, sam był Monarchą, zrazu Turkow zwycięskim, potym zwyciężonym; y wziętym od AXAN Sułtana, tandem wypuszczonym, ale zperswázyi Eudoxyi wyłopieniem Oczu przywitany od Michała Syna Duki na Cesarstwo promowowanego, od niey y od Carogrodczanow. ChmielAteny1755 I 479.
patrz: DUG, DUK, DUK, DUKA
– Niemcy zaś, Francużi, Hiszpani, Polácy, inne Europeyskie Narody Godzin 24. dzielą na dwoie Duodeny, to iest dwie dwanaście Godzin: Iedne dwanaście godzin zacżynaią od Pułnocy, y kończą w Południe; a drugie dwanaście Godzin poczynaią od tegoż Południa, rachuiąc po wybytey dwanastey pierwszą, drugą, trzecią, popołudniu, y szostą do pułnocy ChmielAteny1755 I 187.
patrz: DWANASTA
– [...] według Pliniusza na łokci dwa, szyia mu krotka, grzywa rzadka, z iedney tylko wisząca strony, nogi y golenie iak u Sarny subtelne, nogi zadnie z tyłu szerścią długą obrosłe, kopytka dwoiące się. Ze wszystkim bardzo Ieleniowi ten Zwierz podobien, rogiem iednym się od niego dystyngwuiący. ChmielAteny1755 I 16.
patrz: DWOJĄCY SIĘ
– ACHMETES nic ososobliwego [!] nie uczynił, tylko Syna Dwunastoletniego zostáwił na Państwo. ChmielAteny1755 I 493.
patrz: DWUNASTOLETNI
– Postrzelony JELEN, do Dyptanu bieży szukaiący remedium. ChmielAteny1755 I 475.
patrz: DYKTAM, DYPTAM, DYPTAM, DYPTAN
– ADONIS będąc dziwney urody Młodzián Cynyry Krola Cypru Syn, Wenery Amazyusz, y dylekt, między Bogi policzony. ChmielAteny1755 I 36.
patrz: DYLEKT
– [.]Tandem wyszedłszy na sam wierzchołek ETNY, iest rownina piaskami usypana, bez kamieni, rospadlinami porysowana, z ktorych mały dymek dobywa się[.] ChmielAteny1755 I 545.
patrz: DYMEK
– AKADEMICY Seny Miasta w Hetrurii vulgo Toskanii wzieli sobie za Symbolum Cucurbitam, alias Harbus, albo Dynię dziurawą z Inskrypcyą: Meliora latent, schowaniem y złożeniem Mądrości, przez to swoią rozumieiąc AKADEMIĘ, dla tego wzięli przezwisko Intro Nati; Posrzod Urodzeni: AKADEMII FLORENCKIEY, że iest Symbolum Sito z Otrębami, dawszy Lemma: Florem tritici meliorem secernit, nazwani tameczni Akademicy Furfurarii, Otrębnicy. ChmielAteny1755 I 390.
patrz: DYNIA
– Na Pargaminie piszą Mandaty, Uniwersały, Diplomata, Prawa, Przywileie, Dekreta, Listy, a to wszystko piszą Piorem Gęsim. ChmielAteny1755 I 592.
patrz: DYPLOMA
– Posłowie Cesarscy cum muneribus odesłani do Carogrodu: gdzie w Kaplicy Cesarskiey spiewano Credo po Grecku y po Łacinie, w Dyptychach przydana pamięć Biskupa Rzymskiego, Papy Ekumenicznego W lat potym Koncilium cztery Roku Pańskiego 1278. ChmielAteny1755 I 1143.
patrz: DYPTYCH
– A tak poszło in usum Szkoły Publiczne nazywać wszędzie Akademiami. Tam tedy mieysce niższe do deambulacyi Spekulizantow służące zwało się Akademią. a Filozofowie idący za Platonem Akademicy; á zaś wyższe mieysce zwało się Lycaeum, wktorym uczył Aristoteles przechodząc się przez Krużganek pełny sztuk Malarskich Peripatèúm nazwany, gdzie chodzący y dysputuiący Filozofowie Peripatetici są rzeczeni. ChmielAteny1755 I 409.
patrz: DYSPUTUJĄCY
– Solenny potym traktament bywa na Sali Dywanu, gdzie Przednieysi Urzędnicy Cesarskim Stołem uczczeni bywaią. ChmielAteny1755 I 1105.
patrz: DYWAN
– THYMUS, THYMALUS, THYMNNUS, TUNCZYK Rybá [...] ma odor Thymi zielá, aliàs Dzięcielnika. ChmielAteny1755 I 533.
patrz: DZIĘCIELNIK
– U tych Saracenow był nie iaki w niewoli Bezer, ten z Chrześcianina Machometanem został, potym był przy boku Leona Isauryka Cesarza, tam zabrawszy do Monarchy konfidencyę, namawiał go na Obrazow burzenie: Więc Leo sroższym nad Lwy stał się na Obrazy, wydał Edykt, po całym Państwie, na palenie Obrazow, mianuiąc to Bałwochwalstwem. ChmielAteny1755 I 1115.
patrz: EDYKT
– W Księdze Sonnat iest to, że Człeka pó śmierci u grobu czekaią dwoch Aniołow Examinatorow: ieśli się pokaże dobrym y werydykiem, dwoch Aniołow białych w nogach y głowach ciała iego straż odbieraią, ieżeli złym, dwoch czarnych przystępuie do niego Aniołow, z ktorych go ieden żelazną w głowę biie buławą, drugi kluką ciągnie y szarpie nadoł żelazną, to maiący czynić aż do dnia sądnego. ChmielAteny1755 I 1100.
patrz: EGZAMINATOR
– Ale in vulgata y w dawnych Exemplarzach, nie kładzie się to słowo Iehova, tylko w świeżych exemplarzach Hebrayskich, dla przytłumienia oczywistego promienia w oczy siebie kolącego. ChmielAteny1755 I 1079.
patrz: EGZEMPLARZ
– EXCESSIVI Żołnierze pro ratione delicti karani: 1mo. Fustigatione, aliàs Winnej Macice rozgą, Oficjer ich uderzał, drudzy kijmi bili, lub kamieńmi. 2do. Krwi puszczeniem, z którym i życie wypłyneło 3tio. Przez eksautoryzacją i Abszejt. ChmielAteny1755 I 431.
patrz: EKSAUTORYZACJA
– Ci oboie pobrali się z wielką Rzymu expektácyą, ktore ktorego przeżyie. ChmielAteny1755 I 985.
patrz: EKSPEKTACJA
– Chaldeyska zaś Pisma S, Expozycya, y Author Mariana przez Leviathan rozumieią genus pieśni, albo trenusmutnego, pełnego złorzeczenia; aby sens był w słowach obowych ten: Ze niech dzień ten przeklinaią ci, ktorzy wzbudzać, alias zaczynać zwykli pieśń pełną złorzeczenia. ChmielAteny1755 I 137.
patrz: EKSPOZYCJA
– Na SNIEG na drzewach osiadaiący, od Słońca ginący, takie enigma. ChmielAteny1755 I 1200.
patrz: ENIGMA
– U łácinnikow y figuralney mistyczney Nauki biegłych AEnigma, iest iakaś trudna mowa, w podobieństwa y własności uwiniona, ledwie, álbo nigdy nie zgadniona, iako owa przy Bramie Bonońskiey w Włoszech: AElia Laelia, Cri- o Enigmatach, albo Zagodkach spis nec Vir, nec Mulier, nec Androina, nec Puella, nec Iuvenis, nec anus, nec Casta, nec meretrix, nec pudica, sed omnia. etc. Ktorego tot saeculis nikt zgadnąc nie może. ChmielAteny1755 I 1198.
patrz: ENIGMA
– To o Duchowney ERZE. ChmielAteny1755 I 201.
patrz: ERA
– Nie żeby niemi co zarobić, ale się ozdobic, a ieżeli zarobić, to nieśmiertelną sławę y Estymacyą. ChmielAteny1755 I 345.
patrz: ESTYMACJA
– Włacinie był perfectissimus, wielki Legista, w Historyi biegły, Mądrych Estymator, przyiemny, łagodny, pomiarkowany. ChmielAteny1755 I 523.
patrz: ESTYMATOR
– Gdy ten święty [Patrycjusz] zawitał z opowiadaniem Ewangelii do Hibernii, widział tam wojsko czartów nieprzeliczone, które wszytek wysep dokoła otoczyło, ale musiało ustąpić Świętemu, jako pisze Stanichurstus w życiu jego. ChmielAteny1755 I .
patrz: EWANGELIA, EWANGELIA, EWANGIELIA, EWANIELIA
– 5-to, [czart] na wspomnienie rzeczy świętych, vg Imienia JEZUS, MARYA, na obecność Relikwii; Obrazów, wody święconej, dopieroż na obecność Ś. Ewangelii, Najświęt: Sakramentu, wszystek trzęsie się, wrzeszczy; ChmielAteny1755 I .
patrz: EWANGELIA, EWANGELIA, EWANGIELIA, EWANIELIA
– Hieronymus CARDANUS z Mediolanu Xięstwa Włoskiego oriundus, Medyk i Matematyk sławny, powierzchowny Chrześcianin, a w sercu Ateusz. Nauczał w swych księgach blaspheme & impie, że Prawo starozakonne Żydowskie wyszło od Saturna. Nowy zaś Zakon, albo Ewangelia, od Jowisza i Merkuriusza; a zaś Alkoran Mahometa od Słońca i Marsa. ChmielAteny1755 I .
patrz: EWANGELIA, EWANGELIA, EWANGIELIA, EWANIELIA
– Iuliusz Cesarz pełen Ambicyi. Alexander do piiaństwa skłonny, Marcellus prędki, Domician prożniak, Pyrrhus do gniewu, Annibal do Wiarołomstwa, Fabiusz w intentach powolny, o ktorym Annibal: Plus metuo Fabium Cunctantem, quam Marcellum praeliantem, Teste Plutarcho: Dla tego Konsyliarzow radą hamowani bydź maią w impetach Ci wszyscy wyliczeni. ChmielAteny1755 I 367.
patrz: FABIUS, FABIUS, FABIUSZ
– Na INSULE CYPRUS iest Ziele Flabia zwane, ktore zerznąwszy, sok krwawy z siebie wydaie ciepły: tym kto się posmaruie, in amorem rapitur Mondognetus in vita Aurelii. ChmielAteny1755 I 647.
patrz: FLABIA
– Teraz też recentissimè nowy szatana partus wyszedł na świat między Katolikámi. Nowa Sekta Franc-Masonow iakichsi Mularzow, ktorzy nową Herezye Chrześciańskie chcą bramę do piekła Prawowiernym záłożyć; nie murować, lecz ruynować stabilia, wysłani à Printipe mendaci Diabolo. ChmielAteny1755 I 1131.
patrz: FRANC-MASON
– [Zwierzęta] ktore żyią nie mięsem, lecz korzeniem, fruktem, zbożem, leguminą, do wielkiey przychodzą sytości, y gust przynoszą iedzącemu [...]. ChmielAteny1755 I 496.
patrz: FRUKT
– Assumptki P. MARYI Zákonnice fundowáne R. 1626. ChmielAteny1755 I 768.
patrz: FUNDOWANY
– PAŁACOW teraznieyszych cale inaksza forma y dyspozycya. Naywięcey o czterech Węgłach, czasem przy węgłach wszystkich czterech przydawane bywaią gabineciki, wposrzodku nie daiąc żadnego prożnego spatium, iako Rzymianie starożytni zostawowali y Grecy podworza na spadek wod z dachow gmachu całego: ale na to mieysce maią stołowe izby, albo sale obszerne, o wielu oknach. ChmielAteny1755 I 232.
patrz: GABINECIK, GABINECIK, KAMBINECIK
– O tych to Warcholach łakomych, nie sumiennych Gadáczach, napisał Tacitus: Publicae mercis nil tàm venale, quam Advocatorum perfidia: O takichże u Kolumelli extat powieść: Sine Causidicis satis felices olim fuere futuraeq sunt Urbes: Taka iest Censura złych Iurystow, ále dobrych nie tyka się, o ktorych Ia reverenter sentio. ChmielAteny1755 I 383.
patrz: GADACZ
– Cornelius à Lapide świadczy że we Fryzyi Syrena złowiona ryba speciem maiąca Panny, tylko się prząść nauczyła, y wiele lat żyła nic nie gadała. ChmielAteny1755 I 121.
patrz: GADAĆ
– O BOGU, Bożkow mnostwie, Słow pięknych wyborze,Kwestyi cudnych wiele, o Sybillow zbiorze,O Zwierzu, Rybach, Ptakách, o Mátematyce,O Cudach Swiata, Ludzi Rządach, Polityce;O Językach, y Drzewách, o Zywiołach, Wierze,Hieroglifikach, Gadkach, Narodow manierze;Co Kray ktory ma w sobie dziwnych Ciekawości,Cały Swiàt opisany z gruntu w słow krotkości. ChmielAteny1755 I tyt..
patrz: GADKA
– SPHINX namienioná w Tytule było Monstrum Tebayskie z Panny od głowy, ze psa od ramion złożone, skrzydła maiące; ktore AEnigmata albo Gadki, lub trudne do solucyi Kwestye proponowało, osobliwie te: Co za zwierz z ráná o czterech, w południe o dwoch, w wieczor o trzech nogach chodzi? Gadki tey ktokolwiek nie zgadł, stawał się łupem y pastwiskiem żarłoczney SPHINGI. ChmielAteny1755 I 1198.
patrz: GADKA
– Pomaga ná ukąszenie wężá, broni od piorunow, siły wzmacnia, burze odwraca, przez iákąś antypatyą w usta wzięty prágnienie gási [...]. U Pyrrusa Krolá Epyru według Soliná Autorá był Achátek dziewięć Muz wyrażający z Insigniami y Apolliná wyrażáiący. ChmielAteny1755 I 549.
patrz: GASIĆ
– GEOGRAFIA. TA nie co innego iest, tylko opisanie ziemi. ChmielAteny1755 I 220.
patrz: GEOGRAFIA
– O Tey GEOGRAFII, opuszczam Spekulizacyę, bo traktuię in hoc opere, pod tytułem Nowy Peregrynant Starego Swiata, dokąd cię odsyłam Czytelniku; tu tylko GEOGRAFIĘ iako Matematyki część, między czçściami wspominam Matematycznemi , sequentia innuendo. GEOGRAFIA iest to część KOSMOGRAFII, albo Sciencyi opisuiącey cały świat z Niebem y ziemią. ChmielAteny1755 I 220.
patrz: GEOGRAFIA
– AVES MALAE, ktore lotem, piskiem, śpiewaniem, co fatalnego, albo niepomyślnego obiecowały, od Poetow Dirae, Ferales, Nigrae, Laevae, Tristes, Funestae nazwane, iakie były: Kaniá, Sowa, Jaskułka, Kokosz, Puhacz, tak lotem, iako głosem coś nieszczęśliwego prognostykuiące, olim Pogaństwu, nie nam Katolikom, ktorzy temu wierzyć nie mamy, tylko wiedzieć dla erudycyi. ChmielAteny1755 I 620.
patrz: GŁOS
– Budowniczego konsztu, álbo Architecturam Militarem przeiął Swiat z IASKUŁEK gniazdá lepiących. ChmielAteny1755 I .
patrz: GNIAZDO
– PADUS vulgo PO; od Grekow Eridanus nazwany, inaczey PHAETONTIS FLUVIUS, Jasna Swiata Rzeka, bo Faetonta Syna Febusowego upádkiem z Nieba obiaśniona Z łona Vezuli, albo Vezus wierzchołka iednego Gor Alpeńskich płynąca. ChmielAteny1755 I 563.
patrz: GÓRA
– REGILLUS, álbo Passer muscatus, ták iest opisany od Kardana w Księdze De subtilitate, że iest nie większy nád Osę, albo Szerszenia, skrzydłá ma złotawe y zielone, rożnego koloru, pyszczek ma iák szpilkę subtelny; dość że sam z gniazdem, nie więcey waży nád 24 gran. ChmielAteny1755 I 519.
patrz: GRANO
– Po Gruszkach radzi záżyć Winá y Orzechow Włoſkich ná prezerwatywę od trućizny, mowiąc: Adde Pyro potum, Nux eſt Medicina Veneno. ChmielAteny1755 I 385.
patrz: GRUSKA, GRUSZKA, GRUSZKA
– Ten Woyciech Margrabia Brandeburski widząc res suas infaustas, Krolowi Polskiemu Zygmuntowi w Krakowskim Rynku na Maiestacie siedzącemu solenne złożył Filelitatis Juramentum, Habit Zakonu Krzyżackiego zrzucił, y Xiążęciem Pruskim uczyniony z podaniem Chorągwi z Polskiemi Insigniami. Roku namienionego 1525. Lutrem potym został, ożenił się z Dorotą Krola Duńskiego Siostrą. ChmielAteny1755 I 1052.
patrz: HABIT
– Habit noszą biały na znak niewinności pierworodney Nayswiętſzey Panny, a Płaszcze blámarantowe. ChmielAteny1755 I 1038.
patrz: HABIT
– Ta awantura, pewnie nie Ducha Swiętego wokacya do S. Augustyna Habitu y Reguły wpędziła go w Erfordzie, y tam zakapturzony, tym mniey znaczny Hypokryta praeesse, non subesse ambiens. ChmielAteny1755 I 1122.
patrz: HABIT
– W Nuryi o 40. mil Włoskich od Alexandryi, liczono 500. Klasztorow, á w każdym było po 5. tysięcy Mnichow: co uczyni we wszystkich Klásztorách dwa kroć 50. tysięcy Osob. Coby tam Hábity y porcye kosztowáć mogły, gdyby nie w prostym stroiu chodzili, á po wielkiey części żyli korzonkami! ChmielAteny1755 I 993.
patrz: HABIT
– Ta awantura, pewnie nie Ducha Swiętego wokacya do S. Augustyna Habitu y Reguły wpędziła go w Erfordzie, y tam zakapturzony, tym mniey znaczny Hypokryta praeesse, non subesse ambiens. ChmielAteny1755 I 1122.
patrz: HABIT
– Zakon HIERONIMIANOW, od S. Hieronima zaczętych, od Piotra Ferdynanda Hiszpána Roku 1373. pod Regułą S. Augustyna w znieconych, od Grzegorza XI. potwierdzonych , w Habicie biáłym á w kápách czarnych y kapturách takichz̄e chodzących, nie we wszystkich Katolickich Páństwàch znayduie się. ChmielAteny1755 I 1035.
patrz: HABIT
– Ten Woyciech Margrabia Brandeburski widząc res suas infaustas, Krolowi Polskiemu Zygmuntowi w Krakowskim Rynku na Maiestacie siedzącemu solenne złożył Filelitatis Juramentum, Habit Zakonu Krzyżackiego zrzucił, y Xiążęciem Pruskim uczyniony z podaniem Chorągwi z Polskiemi Insigniami. Roku namienionego 1525. Lutrem potym został, ożenił się z Dorotą Krola Duńskiego Siostrą. ChmielAteny1755 I 1052.
patrz: HABIT
– O HYDROGRAFII. ChmielAteny1755 I 215..
patrz: HIDROGRAFIA, HYDROGRAFIA, HYDROGRAFIA
– HYDROGRAPHIA. TA Sciencya do Matematyki náleżąca, ex vi Nominis nie co innego sonat , tylko Wod opisanie: w rzeczy iest Sciencya tráktuiąca o Morzach, obszerności ich, głębokości, de fluxu et refluxu. O Okrętach, y ich częściach, strukturze, formie; o Zaglow akommodowaniu [...] ChmielAteny1755 I 214.
patrz: HIDROGRAFIA, HYDROGRAFIA, HYDROGRAFIA
– 18 KAPPADOCIA, maluie się w postaci białogłowy w koronie z Wież uformowaney, wiedney ręce gałkę, na znak hołdownictwa, w drugiey Chorągiew podnosi. ChmielAteny1755 I 1163.
patrz: HOŁDOWNICTWO
– PRAGSKA AKADEMIA wzieła initium Roku 1360 od Karola IV w ktorey przed buntami Husytow Heretykow samych Cudzòziemcow Studentow bywało po 40 tysięcy. ChmielAteny1755 I 392.
patrz: HUSYTA, HUSYTA, USYTA
– W BARBARII, przed Wandalami y Gottami, tych Kraiow Inwazorami byli Katolicy pod rządem Arcy-Bìskupá Kartagińskiego, Teráz tam Machometanismus rozpostrzył się obszernie; przećiesz w Algierze, Tunedzie, Trypolu, cierpi, ile Kupieckiey kondycyi. Iest nie mało y Niewolnikow Chrześciańskich w więzieniach y na galerach. ChmielAteny1755 I 1017.
patrz: INWAZOR
– HELIDONIA álbo Helidonium, alias Iáskułcze ziele, ktorym Iáskułki ślepo národzone, dotknięciem do wzroku przywodzą [...]. ChmielAteny1755 I 544.
patrz: JASKÓŁCY, JASKÓŁCZY, JASKÓŁCZY, JASKUŁCZY
– TYGRYS [..] Zwierz [..] formą do kotá podobny, cętki czarne po sobie máiący, sam będąc iásno płowy [...]. ChmielAteny1755 I 488.
patrz: JASNOPŁOWY
– JAWOR w cudzych kráiách cudowney iest wielkosci, dla miłey umbry, ktorą czyni wielkim y gęstym liściem. ChmielAteny1755 I 540.
patrz: JAWOR, JAWOR, JAWORT
– MONOCEROS, aliás iednorożec Rybá, ieden rog w czole nosząca [...]. ChmielAteny1755 I 529-530.
patrz: JEDNOROZEC, JEDNOROZEĆ, JEDNOROZIEC, JEDNOROZIECZ, JEDNOROŻEC, JEDNOROŻEC, JEDNOROŻECZ, JEDNOROŻEĆ
– ROZA [...] Z Nátury swoiey [...] chrząszczowi, ieleńkowi y krowce fatalna, gdy roży zákosztowawszy, śmiercią przepłaca. ChmielAteny1755 I 548.
patrz: JELENIEK
– MEMPHIS vulgo Kayr, albo Alkair, Arabskim ięzykiem nazwane Miasto, Krolow Egypskich Stolica, zabobonow gniazdo; gdzie Apisa albo Sorapisa Bożka w Wołowy postaci naywiększy był Cultus: tam Cuda Swiata Pyramidy, Krolow Groby. Nazwali też byli te Miasto Egypską Babylonią. ChmielAteny1755 I 420.
patrz: JĘZYK
– CHABAR álbo CABAR od Saracenow, Ismaelitow, Arabow, niżeli Machometa przyieli błędy, wenerowane Delubrum; znaczy z Arabskiego ięzyka Venerem, albo Luciferum. ChmielAteny1755 I 39.
patrz: JĘZYK
– TURYBULARZ kadzący, z napisem: Dummodo supersit odor Te Symbolum tych reprehendit, ktorzy iedyney szukáią sławy. ChmielAteny1755 I 1189.
patrz: KADZĄCY
– KOFFE vulgo KAFFE albo Kawa iest pewna Species Bobu w Egypcie y Arabii, ktorą Arabowie Bon nazywaią. Podobną kaffę ma teraz Hollandia, pewnie z Egyptu y Arábii sposob iey siania przeiąwszy y przewiosłszy do siebie. ChmielAteny1755 I 646.
patrz: KAFA, KAFFA, KAWA, KAWA
– Potomkowie pomieszali swoię swiętobliwą krew, z krwią niezbożną, toiest Familia sprawiedliwa y bogoboyna Sethowa, z Kainitami, alias z Kaima Potomkami zaboystwem zmazanemi; z ktorego Potomstwa porodziły się. Monstra, wielcy Ludzie, toiest GIGANTES [...]. ChmielAteny1755 I 1061.
patrz: KAINITA
– Po zmarłym MACHOMECIE, nastąpili KALIFOWIE na Krolestwo Arabskie, władzę Duchowną y Krolewską maiący iako to Ubekwar, ponim Homar, Persii Victor & Subactor, iako też Mezopotamii, Egyptu, Syrii, Palestyny, Jerozolimy. Po nim nastąpił Ordinar, potym Hali, ktory Imieniem KALIFY, toiest Namiestnika Machometowego posponuiąc, uczynił się Krolem, y Prorokiem Saraceńskim; większym nad Machometa; twierdząc: że ALKORAN od Gabrielá iemu, nie Machometowi miał bydź dany: tylko się omyłką stała Uczniow MACHOMET miał 4 sławnych, Halego, Ebbubekiera; Omara, y Ośmana. ChmielAteny1755 I 1098.
patrz: KALIF, KALIFA
– BIBLIĄ Swiętą podzielił ná Rozdziáły Stephan Kantuarieński Biskup około Roku 1228. ChmielAteny1755 I 983.
patrz: KANTUARIEŃSKI
– Kapitel u Kolumny, po Polsku Głownica, po Łacinie, y Włosku Capitellum. ChmielAteny1755 I .
patrz: KAPITEL, KAPITELA
– Naprzod tedy w Amerykańskim Krolestwie vulgo Nowey Hiszpanii, przez Zakonnikow S Franciszka Roku 1517 znaiomość BOGA prawdziwego zaniesiona, potym przez OO Dominikanow y Jezuitow. Za temi zawitali tam OO, Trynitarze. Karmelici, Kapucyni, Bracia Miłosierni. ChmielAteny1755 I 1018.
patrz: KAPUCYN
– TIUTIUN po Łácinie Tabacum ináczey Herba Nicotiana, iest ták że wszędzie in usu, ktory siać iák rosadę, sadzić iak kapustę, y podlewáć, iák urośnie pasenkowáć, to iest nie dáć się rozrastać ná wiele latorosli, aliás byłyby máłe Listki, potym listki obrywáć, w słomie ięczmienney suchey chowáć poki się nieuleżą aliás Zołknieią; potym ná sznury náwlekáć, y w chłodzie nie ná Słońcu, pod dáchem suszyć, składać. ChmielAteny1755 I 546.
patrz: KAPUSTA
– Maią też Drzewa swoie Inimicittas et Amicitias z innemi: Iako to Winney Macicy szkodzi Oliwne y Figowe Drzewo, y kapusta blisko sadzona: Oliwa nie lubi blisko się ogorkow: Ulmus zaś Drzewo alias Brzost blisko wina będąc, kòntentuie go. ChmielAteny1755 I 645.
patrz: KAPUSTA
– HAMAR nie iáki Saracen ślepy Wodz Karawany. ChmielAteny1755 I 985.
patrz: KARAWAN, KARAWANA
– Margraff Badeński w Skarbie swoim takowy z rewerencyą Konserwuie Kamień, że na wszystkie strony obracaiąc, Ukrzyżowanego Chrystusa Pana reprezentuie Konterfekt, iako swiadczy Autor Nider. ChmielAteny1755 I 663.
patrz: KONTERFEKT
– Koń Morski [...] Z Zebow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, aliás Koronki, Rożance. ChmielAteny1755 I 477.
patrz: KOŃ
– KON Morski [...] Iest Zwierz ciałá składem do Brytána Angielskiego podobny głowę iednak Końską máiący, gruby bardzo w sobie y otyły, w wodzie rybámi, ná lądzie tráwą żyie. ChmielAteny1755 I I, 477.
patrz: KOŃSKI
– GEOGRAFIA iest to część KOSMOGRAFII, albo Sciencyi opisuiącey cały świat z Niebem y ziemią; o czym tę kładę scienda: Naprzod, że wodług niektorych zdania, wiele iest Swiatow. ChmielAteny1755 I 220.
patrz: KOSMOGRAFIA
– Vates, Starożytność zwała tych, ktorzy z natchnienia, albo instynktu iaką rzecz przepowiadali. Tacy byli w Delfach w Kościele Apollina wydaiąc Proroctwa na proźby. ChmielAteny1755 I 59.
patrz: KOŚCIÓŁ
– W Moskiewskim zaś Państwie, w Kraiu Lukomora do Samoiedyi należącym, koło Rzeki Tachnin ludzie się znayduią obrośli o pśiey głowie; ryba także w Rzece wspomnianey łowi się głowę, gębę, nos, oczy, ręce ludzkie maiąca, iako tameczni Kraiopiscy Swiatu oznaymuią: w teyże Krainie, na źimę ludzie zamieraią, si credendum. (wyd z 1755) ChmielAteny1755 I 103.
patrz: KRAJOPISCA
– Koń Morski [...] Z Zebow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, aliás Koronki, Rożance. ChmielAteny1755 I 477.
patrz: KRZYZIK, KRZYŻYK, KRZYŻYK
– Ten Woyciech Margrabia Brandeburski widząc res suas infaustas, Krolowi Polskiemu Zygmuntowi w Krakowskim Rynku na Maiestacie siedzącemu solenne złożył Filelitatis Juramentum, Habit Zakonu Krzyżackiego zrzucił, y Xiążęciem Pruskim uczyniony z podaniem Chorągwi z Polskiemi Insigniami. Roku namienionego 1525. Lutrem potym został, ożenił się z Dorotą Krola Duńskiego Siostrą. ChmielAteny1755 I 1052.
patrz: KRZYŻACKI
– SOBOL Zwierz nie wielki, ale wielkich Panow y Bogaczow stroiący swym futrem, y ogrzewaiący. Forma iego iak Kuny, ale nie taki szacunek. ChmielAteny1755 I 585.
patrz: KUNA
– Ktore Ptactwo są smaczną ZWIERZYNĄ? Te Ptactwo między stołow policz specyały: Pierwszy DROZD, czyli Kwiczoł, Rzymian gust nie mały, KUROPATWA, JARZĄBEK, BEKAS y BAZANTY, CIETRZEW, nie zły Zwierz tłusty, co go noszą banty. ChmielAteny1755 I I, 522.
patrz: KUROPATWA
– LABIRYNTOWI formalnemu murowanemu Károl Rancaetus przypisał Lemma: Labor intus. ChmielAteny1755 I 1189.
patrz: LABIRENT, LABIRYNT, LABIRYNT
– Lepiey iść za wszystkiemi, niżeli samemu, bo zaydziesz w Labirynta [...]. ChmielAteny1755 I 1151.
patrz: LABIRENT, LABIRYNT, LABIRYNT
– LILITH y LILIS u Hebrayczykow y Zydow iest to Hecate albo Lamia nocne Spectrum, álbo Upierzyca, czyli Strzyga, Matronom, według ich zdania, nieprzyiazna, dzieci morząca, dusząca. ChmielAteny1755 I 39.
patrz: LAMIA
– Chowanie, Lamus, Pinacotheca, po Włosku Gvarderobana szat chowánie ChmielAteny1755 I 78.
patrz: LAMUS, LAMUS, LAMUZ, LEMUS, LIAMUS
– [...] koło owego Dziedzińca z Kolumnami, szły Stołowe Izby, Exedry dla Audyencyi. Pokoie do mieszkania; Pinacothecae, to iest lamusy, gwarderoby, albo mieysca do schowania, Biblioteki, wirydarze etc. ChmielAteny1755 I 231.
patrz: LAMUS, LAMUS, LAMUZ, LEMUS, LIAMUS
– Lapończykowie Borealìores, alias bardziey ku pułnocy nadani, kłaniaią się wschodzącemu Słońcu [...]. ChmielAteny1755 I 1061.
patrz: LAPOŃCZYK, LAPOŃCZYK, LAPPOŃCZYK
– NIEDOPERZ [...] w nocy latá, ná zimę zámiera. ChmielAteny1755 I 514-515.
patrz: LATAĆ
– U kogo [oczy] leniwe, powoli się obracaiące, denotant tępy w nim dowcip, y boiazliwego serca; a prędko lataiące, swiadczą obrot, dowcip, odwagę [...]. ChmielAteny1755 I 174.
patrz: LATAJĄCY
– Indyanie tákże po pustyniách mieszkáiący, niemi [nietoperzami] żyią, gdzie od wielkości zowią się kotami lataiącemi. ChmielAteny1755 I 515.
patrz: LATAJĄCY
– Iaskułki Daryuszowi na Scytow idącemu przez gęste przed Woyskiem latánie, na Chorągwie siadánie, były złym prognostykiem, iáko sam pokazał skutek [...]. ChmielAteny1755 I 522.
patrz: LATANIE
– BONAE AVES [...] Tákie są JASTRZĄB, álbo RAROS, KOGUT pieiący, SOKOŁ, DZIĘCIOŁ ná południe álbo ná pułnoc lewiruiący, WRONY álbo GAWRONY z lewego boku nádlatuiący. ChmielAteny1755 I 521.
patrz: LAWIRUJĄCY, LEWIRUJĄCY
– Má [klasztor] Aptekę porządną, dwoch Medykow, szpitál dla Pielgrzymow Lazaret, dla chorych. ChmielAteny1755 I 1034.
patrz: LAZARET
– Ná Elekcyą pierwszą Nayiaśnieyszego Stánisławá Leszczyńskiego Roku 1704. 19 Julij, kuto monetę z rácą zápaloną, do gory lecącą, z nápisem: In splendorem rapitur. ChmielAteny1755 I 895.
patrz: LECĄCY
– Orła na Oboz Nieprzyiacielski lecącego widząc Aristander, ieszcze ante pugnam obiecywał sobie triumphum, iakoż w rzeczy samey pokazał eventus. ChmielAteny1755 I 521-522.
patrz: LECĄCY
– Solon zaś Legislator Ateński, postanowił, aby ci tam byli Sędziami, ktorzy wprzod by byli Archontes, toiest Xiążętami, Rządcami Rzeczy-Pospolitey [...]. ChmielAteny1755 I 409.
patrz: LEGISLATOR
– 7mo. Może Cesarz Woyny wypowiadać, Pokoiu zawierać Pakta. 8vo. Ma Ius restituendi famam, y Legitymowania Osob złoźa nieprawego zrodzonych. ChmielAteny1755 I 500.
patrz: LEGITYMOWANIE
– Gotowie y Szwedzi z łoża Nierządnego, nie tylko do Honorow ale y do kompanii nie przypuszczali. Francyá nawet Legitymowanych do Korony nie przypuszcza, a Szwaycarowie do rządow Rzeczypospolitey. ChmielAteny1755 I 353.
patrz: LEGITYMOWANY
– Kaptain Leutenant, iest Kommenderuiący Chorągwią Generalską: Kommendant iest Fortecy, y Ludzi w niey maiący superintendecyą: Sztabs Furirer, iest Pisarz, Konnotator Moderunku, à primario Stanowniczy. ChmielAteny1755 I 83.
patrz: LEJTENANT, LEJTMANT, LEJTNANT, LEJTNANT, LENTNANT, LEUTENANT, LEUTNANT, LIETENANT, LIEUTENANT, LIEUTNANT, LIEUTNENT
– OPTICA iest Sciencya benè videndi, alias iest taka Nauka, ktora o rzeczach pod wzrok ludzki podpadaiących, o ich własnościach, rożnicach, przymiotach, przypadkach daie swoię lekcyę. ChmielAteny1755 I 228.
patrz: LEKCJA
– FENIXOWI na stosie goreiącemu Lemmata przypisuią, to: Perit ne Pereat; to: Ut in aeternum vivat; to: Ex funere faenus to: rInde vivam, unde cruciar. ChmielAteny1755 I 1182.
patrz: LEMMAT
– Budowniczego kunsztu, albo Architecturam Militarem przeiął świat z Iaskułek gniazda lepiących [...]. ChmielAteny1755 I 619.
patrz: LEPIĄCY
– A te Mury z Cegieł in Bitumine, toiest w Kleiu Zydowskim dziwney lepkości, ani wilgoci, ani Słońca nie apprehenduiącym sadzone y oblewane były, ktorego Bitumen w tamtych kraiach miasto wapna zażywaią bez komparacyi nad wapno lepszego [...]. ChmielAteny1755 I 412.
patrz: LEPKOŚĆ, LEPKOŚĆ, LIPKOŚĆ
– [Nazwy niektórych herbów pochodzą] od Francuskiego ięzyka, naprzykład LEWART, to iest Lampart [...]. ChmielAteny1755 I 376.
patrz: LEWART
– Insi są, co czartami y czarami narabiaią. Znać ztąd. że się potężnemi kamieniami w piersi biią, żelaza rospalone wustach trzymáią bez naymnieyszey lezyi, piią Wino zakazane, y gorzałkę, iadaią Opium, a to wszystko czynią dla wesołości, y dla snu twardego, zowiąc go zachwyceniem. ChmielAteny1755 I 1106.
patrz: LEZJA
– Lycopolitani czcili za Bożka Wilka, z tey racyi miesa bydlęcego nie iadaiąc, áby swego Deastrum głodem nie umorzyli. ChmielAteny1755 I 18.
patrz: LIKOPOLITANIN
– JANOWI III. Krolowi [...] przyniesiono rzecz ádmiracyi godną, Szczupaka zębámi Lisa záżartego, i ták wraz z Lisem przyniesionego. ChmielAteny1755 I 479.
patrz: LIS
– Czy wszystkie Zwierzęta były w Korabiu Nòégo? Odpowiada Ciekawy y Mądry Kircher in Arca Nóé, że nástępuiące Zwierzęta nie pewna rzecz, aby się znaydowały. Allopecopithicum Lisomałpa, z Lisa y Małpy. ChmielAteny1755 I 591.
patrz: LISOMAŁPA
– Szosta Zagadka Krolem iestem á tákim, ktorego Poddani Lotnieysi są dáleko, niż krok Sarn y Łáni. [...] Jest to Orzeł Krol Ptáctwá [...]. ChmielAteny1755 I 882.
patrz: LOTNY
– Marcin Luter zwał się Loter, toiest błazen z Niemieckiego, potym się nazwał Luter, albo Lauter, toiest czysty, chędogi, iako wywodzi Kwiatkiewicz. ChmielAteny1755 I 57.
patrz: LUTER
– Druga Zagadka. Lutniom [!] iest, ktorą Zydzi dobrze wystroili, Przy mnie Adam Abraham w gorę podskoczyli. Znaczy Chrystusa Paná od Zydow Ukrzyżowanego. ChmielAteny1755 I 1201.
patrz: LUTNIA
– LUTNIA lub SKRZYPCE z urwaną iedną stroną cum Lemmate, Nil reliquae, si me deficit una fides. Inny dał Lemma: Dissona si disorepet una. Tak choć są Cnoty y uczynki, zła przed BOGIEM konsonancya bez Wiary, iák Instrument bez strony. ChmielAteny1755 I 1192.
patrz: LUTNIA
– STRONA ná Lutni wyciągniona z napisem: Plus torta, plus Musica Jest to na grube animusze, ktore tylko bite dobre, y na Katolikow pod biczem Bożym ustawicznym, dobrych. ChmielAteny1755 I 1192.
patrz: LUTNIA
– DRZEWO rodzayne od fruktow łámiące się z nápisem: Me copia perdit. ChmielAteny1755 I 1186.
patrz: ŁAMIĄCY SIĘ
– SS. Idziego y Onufrego Łania mlekiem swoim karmiła. ChmielAteny1755 I 574A.
patrz: ŁANI, ŁANIA, ŁAŃ
– Benevolentia, albo przyiazná chęć, wyrázá się w stroiu białym, w wieńcu liliowym, przy ktorey stoi pies łaszczący się. ChmielAteny1755 I 1167.
patrz: ŁASZCZĄCY SIĘ
– Niebu Jowisza, Powietrzu Junonę, Niebom niższym nadali, Saturna Marsa, Merkuriusza, Wenerę, etc. Morzu dali Rządcę Neptuna, Amfitriona, Nerea; Okrętom Tritones: Ziemi y Piekłu naznaczyli Praesidem Plutonem, Opem álbo Cybelę: poziemi łażącym Faunos, Panes Satyros, Orcades. ChmielAteny1755 I 8.
patrz: ŁAŻĄCY
– Ma wielką sympatyą z Ptakiem Krolikiem, po łácinie Trochylus nazwanym, bo mu w pysk otwarty w latuie, zeby zmięsiwa chędoży; ktorego łechceniem zasypia Krokodyl, á Ichneamon (Wydra Egypska) iak otwartą bramą paszczą, wewnątrz w niego wpáda, wnętrzności kaleczy, y tak wielką bestyę trupem sciele. ChmielAteny1755 I 577.
patrz: ŁECHCENIE
– [...] satiùs trzymać że Pellicani nômine ma się rozumieć Sęp iakiś Egypski in Sensu Gesnera: albo że to nie ten iest co Onocrotalut, alias bąk z łyszkowatym pyskiem, z workiem pod szyią wielkim, ktory się przy Pòlskich znáyduie stawach y rzekach, siebie rybkami, nie Dzieci krwią własną karmiący. ChmielAteny1755 I 126.
patrz: ŁYŻKOWATY
– Atheńczykowie y Macedończykowie zacżynaią lata swoie od Solstitium Letniego. ChmielAteny1755 I 204.
patrz: MACEDOŃCZYK
– Cantacuzenus dał Corkę. Teodorę Chrześciankę za Urchana Krola Tureckiego Mahometanina; w Klasztorze życia dokońcżył. ChmielAteny1755 I 490.
patrz: MACHOMETANIN, MAHOMETANIN, MAHOMETANIN
– Teraz na tym Dworze Machometanizmem, a ieszcze bardziey Paganizmem zárażonym obmierzła Chrześciańska Wiara, przecież in gratiam Luzytanow tolerarur, grube Pogaństwo y gęste gory, te Páństwo zamkneły przed Missionarzami. ChmielAteny1755 I 1017.
patrz: MACHOMETANIZM
– W Modlitwach swoich magnifikuią Wszechmocność, Miłłosierdzie, Sprawiedliwośc Boską. ChmielAteny1755 I 1103.
patrz: MAGNIFIKOWAĆ
– W AZYI pod Tureckim, Perskim, Mogolskim iarzmem ięczącey, nec vestigium Szkoł iakich Łacińskich y Politycznych; oprocz że w Indyi Orientalney na Peninsule Komorynie między Gangesem w Krolestwie Decan iest Akademia sławna GOANSKA, alias w Mieście Goa do Luzytanow należącym. ChmielAteny1755 I 394.
patrz: MAGOLSKI, MOGOLSKI, MOGOLSKI
– Okrągłego czoła, są gniewliwi Czoło zaś ieżeli iest niby proporcyi kwa drátowey przy tym na srodku zaklęsłe, zapadłe, znaczy dowcipnego, wielkie go serca y umysłu, dla wielkości Mozgu, Duchow, y ma ze Lwią głową podobieństwo, Czoła ponurego, posępnego, zmarszconego, znaczy Melancholika, śmiałym, natarczywym bywa. ChmielAteny1755 I 183.
patrz: MALANCHOLIK, MELANCHOLIK, MELANCHOLIK, MELANKOLIK
– Małpa [...] wielką ma antypatyą, albo wrodzoną nienawiść z Zołwiem. ChmielAteny1755 I 486.
patrz: MAŁPA
– Iástrząb przeciwny Chameleontowi, Małpa Zołwiowi, Zołw Kuropátwie, iż iedno z nich czyste, drugie nie czyste. ChmielAteny1755 I 507.
patrz: MAŁPA
– Bunt y Mendel znaczy pospolicie liczbę - 15. ChmielAteny1755 I 161.
patrz: MANDEL, MĄDEL, MENDEL, MENDEL, MĘDEL
– Jeden Matacz, álbo Szarlatan miał Psá Morskiego ćwiczonego, ktorego z Sobą dla zysku wszędzie prowadził, ktory ná wspomnienie Imion Chrześciańskich wesołą miną iákąś wyrażał znáki, szmer czynił: ná wspomnienie Turczyna y Heretyka milczał [...]. ChmielAteny1755 I 530.
patrz: MATACZ
– Na sam czosnek, cebulę, syr dla robotnikow 15 tysięcy talentow wydano Teste Stephano, Swieży y Mądro - ciekawy Peregrynant Xiążę Mikołay Krzysztof Radziwiłł Woiewoda, Wileński, potym Marszałek Litewski Oculatus Testis na mieyscu Starożytnego Miasta Memphis, przez ktore Nil rzeka olim płyneła nápatrzył się Pyramid, poobalanych na 4 mile spatium biorących, swemi ruinami. ChmielAteny1755 I 667.
patrz: MĄDRO, MĄDRZE
– Rzymianie dawni tak byli w iedzeniu moderaci, że tylko żytnego zażywali chleba, kaszy z bobowych krup, álbo ięczmiennych: Medowie tylko Migdałami. Murzyni Saránczą żyli. ChmielAteny1755 I 365.
patrz: MEDA, MEDA, META
– TYGRYS Rzeka, adumbruie się tymże Stárcem, przy Tygrysie zwierzęciu, alludendo ad nomen; albo też mym zdaniem maluy Starca rzucaiącego strzałe, bo Tygris znaczy z Medzkiego ięzyka strzałę, alias prędkość tey Rzeki. ChmielAteny1755 I 1164.
patrz: MEDSKI, MEDZKI, MEDZKI
– Daią teyże Minerwie y AEgidem to iest Tarczę, głową wężowatą Meduzy insignitam Parkom przędzącym y ucinaiącym wątek życia ludzkiego, daią Kądziel y nożyce: Saturnowi :Kosę; Bogini Sprawiedliwości, Szalki etc. ChmielAteny1755 I 34.
patrz: MEDUSZA, MEDUZA, MEDUZA
– Formę y postać temu Rabini affingunt Konia y Muła, inni krola, że te słowo Melech Krola znaczy. ChmielAteny1755 I 40.
patrz: MELECH
– Był ieszcze Tłumacz Alkoranu MELICH, ktorego interpretacyi trzymaią się Arabowie, ztąd Melichitami często zwani. ChmielAteny1755 I 1098.
patrz: MELICHITA
– ROIOWNIK Medyckim terminem Melisa, Apiastrũ, Cytrago, ziele oprocz rożnych skutkow, ule nim smaruiąc, do roienia pszczoł pomaga, aby z ulow nieuciekały broni, teste Syrenio. ChmielAteny1755 I 645.
patrz: MELISA, MELISA, MELISSA
– 4 Umyć twarz swę, ręce wodą w ktorey iest wlany mocny ocet, moczony piołun, szałwia, ruta, melissa, maieran, hysop, bylica, spikonard; ktore zioła nosząc przy sobie, albo kładąc koło zarażonego, pomagaią. ChmielAteny1755 I 453.
patrz: MELISA, MELISA, MELISSA
– Pargaminu zás z tąd Origo et materies. Eumenes nie iáki skorek cielęcych zażywaiąc do pisania, Authorem iest Pargaminu, nazwanego po Łacinie Pargamena, iż w Mieście Pergamus, pierwszy usus iego zaczął się. Ináczey zowie się Membrana, że Membra cielęce pokrywá, teste Pancerollo. ChmielAteny1755 I 982.
patrz: MEMBRAM, MEMBRAN, MEMBRAN, MEMBRANA, MEMBRANA, MEMBRONA, MEMRAN
– PASTINACA, Trigon, Plasczka Ryba, nakształt Niedoperza, oskrzele maiąca. Ogon na końcu nosi bardzo zaostrzony, ktorym wszystkim na umor szkodzi Rybom, drzewa samym dotknięciem suszy, dopieroż szkodzi człekowi; bo według Dioskorydesa od niego zadane rany, nie wywikłanych chorob y bolow bywaią przyczyną, osobliwie szaleństwa, niemocy, strętwienia ciała, zaćmienia wzroku. ChmielAteny1755 I 530.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– W Prowincyi Xensi w Chinach Niedoperze tak wielkie iak gęsi, y kury, ktorych za wielki specyał tameczni zażywaią Obywatele; mięso ich nad kurze preferuiąc, teste Kirchero in China illustrata. ChmielAteny1755 I 613.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– SZARANCZA w Polszcze tych lat była. Roku 1086 cięszka na Rusi, Teste Długossio. Roku 1334 w całey Polszcze ieszcze cięższa. Roku 1475 długa na pálec: z głowami, nákształt niedoperzow. ChmielAteny1755 I 219.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– Nietoperz znatury bez pierza, znaczy człeka wiele bez sił należytych zaczynaiącego. ChmielAteny1755 I 2155.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– Smok iest tákże z Wężow rodzáiu: gdy Wąż w mieyscu ukrytym y wygodnym przez długość lat, do wielkiego przyidzie wzrostu, náwet y skrzydłá máiący [...] z błonek y skory iák Niedoperz. ChmielAteny1755 I 498-499.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– NIEDOPERZ iest iákieś compositum z Ptaká, bo latá, y z Zwierzęcia ziemnego, alias z Myszy, do ktorey dziwnie pyskiem, uszymá, ciałkiem podobny, skrzydłá ma iák z pęcherza, á w nich nożki, y ogon, á przytym ma piersi [...]. ChmielAteny1755 I 514-515.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– Acus Graecisat mowi się, gdy Magnes z linii Merydyonalney bardziey na Wschod kieruie a kiedy na Zachod, nachyla się, mowią Marynarze Acus Magistrisat, niby magis ostrizat. ChmielAteny1755 I 79.
patrz: MERYDIONALNY
– Aristofanes Meseński towarzyszow pobił pro violata Virginitate. ChmielAteny1755 I 968.
patrz: MESAŃSKI, MESEŃSKI, MESEŃSKI, MESSAŃSKI, MESSEŃSKI, MESSYŃSKI
– Iest w Talmudach y tá báyká o Messiaszu, że Kupiec Ierozolimski zdybáł żydá orzącego wołami, ktore do siebie gadały, y ie Kupiec rozumiał. ChmielAteny1755 I 1074.
patrz: MESJASZ, MESJASZ, MESSJAS, MESSJASZ
– Ten uforwowawszy instrument, w mieyscach gdzie Metallow, lub Skarbow zakrytych iakie może bydź podobieństwo y apparencya, trzymać trzeba (powiadaią) za rogi ChmielAteny1755 I 136.
patrz: METAL, METAL, METALL
– LESZCZYNA po Łacinie Corylus z tey racyi do Moich wchodzi Aten, iż Metallici albo Gornicy, koło Złota, Srebra, y innych minerałow chodzący, wierzą iakoby ż laskowey rozgi zrobione widełka, naturalną Sympatyą tam się nachylaią, gdzie takie kryią się Minerały, Kruszce y Skarby; ChmielAteny1755 I 641.
patrz: METALLISTA
– BArdzo mocno trzymaią y bronią zdania swego Metallici, że z Drzewa laskowego zrobiona laska o dwoch Konarach albo widełkach ma moc skrytych Metallow lub Skarbow wydawania, trzymaiąc w ręku rogi owey laski, lub widełka nad mieyscem podobnym. ChmielAteny1755 I 136.
patrz: METALLISTA
– Náuka Kwackierow, czyli Purytanow, czyli też świeżym imieniem Metodystow, ta iest ex Georgio Gengell Societatis IESU. ChmielAteny1755 I 1131.
patrz: METODYSTA
– 32. LEO V, Armenus Teosilakta Syna Michałowego okastrowawszy, z Matką na wygnanie dekretuie. Był człek ostry y wielkiey industryi. ChmielAteny1755 I 476.
patrz: MICHAŁOWY
– Są to Midasi koło złota chodzący, a chleba nie maiący z ubostwa: są to Tantali, posrod Morza pić wołaiacy, quaerunt aquas in aquis. ChmielAteny1755 I 135.
patrz: MIDAS
– ENSIS, albo Gladius, lub Xiphias, po Wlosku Pesce Spada, toiest Mieczyk, Ostropysk Ryba, że pysk ma ostro-kończysty, z oboch o Rybach osobliwych szczęk iak Miecz, ktorym sieci przecina, Okręty dziurawi. ChmielAteny1755 I 625.
patrz: MIECZYK
– Hyppomylos, to iest końmi mielący młyn, lub osłami, ale w ten czas zowie się Mola asinaria. ChmielAteny1755 I 227.
patrz: MIELĄCY
– BOCHEN Chleba na Stole z napisem Maseniusza: Per multas tribulationes. Bo Chleb ten pierwey rzuczano sieiąc, broną,drapano, żęto, wiązano, młocono mielono, w dzieży mieszano, a w piecu piecżono. ChmielAteny1755 I 1189.
patrz: MIELIĆ
– Szczekałem gdy szedł Złodziey, gdy Gamrat milczałem, Pánu się głosem, Páni milczkem [!] podobałem. ChmielAteny1755 I 483.
patrz: MILCZEK
– Okno iest do tey Gory mineralowey szerokie na stop 6, głębokie na stop 2400, ktorym co 4 godziny Gornikow Co ktory kray Ludziom przynosi osobliwego? ChmielAteny1755 I 996.
patrz: MINERALOWY
– Trzeci znak HASTA, albo Kopia z krzyżownicą z ręką na wierżchołku, od krzyżownicy wisiały ucha albo kołka, na ktorych obrazy były Wilkow, Minotaurow, toiest Ludobykow, Koni, item Bożkow, iako to Marsa, Romulusa etc. ChmielAteny1755 I 461.
patrz: MINOTAUR
– W Poetycznych Fabułach byli Krasomowcy Ulyses y Nestar: Ten Ulyses oręze Achillesowe, piękną wymową u Sędziow pozyskał, ktore Aiaxowi ex dono náleżeli: Tulit arma disertus, W Historyách záś sławni Oratores byli. Demostenes Princeps Oratorum Graeciae: M. Tullius Cicero Mowcow Xiąże Rzymskich, Perikles, miodopłynny Ambroży, y Bernard, Złotousty Chryzostom, etc. ChmielAteny1755 I 973.
patrz: MIODOPŁYNNY
– In particulari mowiąc: Polacy Imie y Sławę od Pola wzieli, nie od Pokoiu: Poki pod Niebem stali Sarmatae Bellatores; Laurem zwycięskim okryci byli, straszni Wschodowi y Pułnocy; gdy teraz Domatores, tylko ich własne Szpiklerze, Kurniki, Obory, inne Domowe znaią kąty: W szyszakach się gołębie wywodzą, w Misiurkach Sery suszą, Szable w pługowe przerobili kroie, a na głowie nie czesaney wiecheć siana, albo kłosy z gumna bywaią, gdzie dawnych czasow wykwitali Laury. ChmielAteny1755 I 435.
patrz: MISIORKA, MISIURKA, MISIURKA
– Inkluduie w sobie Członkow o koło 30 iako to Electoratum nad Elbą rzeką, y Salą, Biskupstwo olim Misneńskie, teraz Margrabstwo Misnii, y innych Biskupstw dwa, w Swieckiey Administracyi zostaiących: Xięstw ośm Saskich, iako to Saxonico Gothánum, Saxonico-Eisenacensem, etc. Elektorstwo Brandeburskie między Elbą, Hawelą, Odrą rzekami. ChmielAteny1755 I 510.
patrz: MISNEŃSKI
– W Częstochowie widziałem z Drzewka Koralowego całą misternie wyrobioną Monstrancyą z Krakowa (iak mi relatum) ob hostilitatem tam reponowaną. ChmielAteny1755 I 654.
patrz: MISTERNIE, MISTERNO
– W Akonie umarł y pogrzebiony po dziesięciu leciech Mistrzostwá swego. ChmielAteny1755 I 1050.
patrz: MISTRZOSTWO
– Iestto Chleb, na ktory orzą, młocą mielą, pieką. ChmielAteny1755 I 1207.
patrz: MLEĆ
– INni byli PEDITES albo Piechota; ci sami inni byli VELITES, co iest Levis Armaturae, Letcy w leciech y rynsztunku, drudzy HASTATI z Kopiami Młodzianie, Wyrostkowie: Inni Principes, Zołnierze przodkowi Frons Woyska; niby pierwsza Straż: Inni byli Triarii, w trzecim szyku lokowani, tył trzymaiący, inaczey Piloni à pilis od Pociskow, Spisow y Rohatyn rzeczeni Owszem cały ten ordynek Pilus się nazywał u Rzymianow. ChmielAteny1755 I 459.
patrz: MŁODZIAN
– MONACHUS Mnich Rybá, á raczey Monstrum Morskie, kaptur Mnichow reprezentuiący, y twarz Ludzką, w Norwergskim Oceanie złowiony, według świadectwa Gaspara Schotta; ktoremu nápis Symbolista przypisał: Habitum, non virtutem. ChmielAteny1755 I 528.
patrz: MNICH
– Przytym Nacya Honetow, alias Słowieńska od Kroacyi, aż o Stambuł się rabunkiem oparła: wiele Domowych nastąpiło woien: więc Kaptur Mnichowski za Cesarską obrał Koronę. ChmielAteny1755 I 479.
patrz: MNICHOWSKI
– W Krolestwie KAMBAIA w Indyi Orientalney, na ostátniey Xiężyca Kwadrze, Zrzodła też mnieyszeią; a gdy Xiężyca przybywa, w ten czas y Woda augetur w Zrzodłach, iako pisze Ludovicus Barthema de Rebus Indiae. ChmielAteny1755 I 570.
patrz: MNIEJSZEĆ
– Maią sobie za Prawo strictè obliguiące te cztery rzeczy z Talmudu. 1 na Wschod Słońca się modlić dla bogactw. 2 W Bożnicy długo modlić się dlá nábycia mądrości. 3 na stolcu długo siedzieć, dlá długiego życia. 4 na Południe głową sypiać, dla mnożenia się synow. ChmielAteny1755 I 1075.
patrz: MNOŻENIE SIĘ
– Były też Tablice drzewiane woskiem oblewane, Codicilli Cerati, ná ktorych ostrym pisano Instrumentem vulgo grábsztychem żelaznym, stylus nazwanym, co dało okázyę, że modelusz pisania, stylem nazywaią. ChmielAteny1755 I 981.
patrz: MODELLUS, MODELUS, MODELUSZ, MODELUSZ
– Moderunek y Terminy, Kawalerskiego, albo Konnego Regimentu te są Sztandar, toiest Chorągiew, ktora u Raytaryi zowie się Kornet: Karabin, Ładownica, Flintpas, Rapier, Pendent, Kotły, po Niemiecku Paucken, Dobosz Pauckeger: Trębacz Trommeter, Sztybel, toiest bot Niemiecki: Sporn, albo Sporen Ostrogi. ChmielAteny1755 I 84.
patrz: MODERUNEK
– CLAUDIUS TACITUS Vir sui Nominis, bo tylko milczący y Modest. Tacita Czytelnik, sześć Miesięcy Panuiący, ktorego było Effatum: Sibi bonus aliis malus. ChmielAteny1755 I 472.
patrz: MODEST
– Nie wielka rezydencya żołwia, przecież wygodna y modna; ieszcze mnieysza ślimaka y ta nie ladaiaka: bo modnieysza od niektorych szlachty rezydencyi, ktorzy titulo iactantur gospodarzow, a mądrey Ekonomiki nec vestigium u nich, bo wszędzie szpetnie, nie regularnie: przy wielkim ich znoiu pełno gnoiu, w worku tylko nie ktorzy porządni nie w Dworku, ale przy takim nieporządku y srebro zaśniedzieie, złoto zblednieie. ChmielAteny1755 I 232.
patrz: MODNY
– BERYL po łacinie Berillus, koloru zieleniawo błękitnego, według Bòéciusza, álbo Modrobladey, albo oliwkowey maści. ChmielAteny1755 I 651.
patrz: MODROBLADY
– IASPIS albo IASPID Kamień zielony, częstokroć przeźroczysty, czasem purpurowy modroblady, wielu bywa kolorow: Lucarinus trzy mu pryncypalne daie kolory, z napisem: Unus sed tricolor. ChmielAteny1755 I 653.
patrz: MODROBLADY
– MODRZEW Drzewo po Łacinie Latix, do Topoli, Iodły podobne, ale zliścia opada, z Cedrem się może komparować, że zgnilizny nie czuie. ChmielAteny1755 I 642.
patrz: MODRZEW
– Ten tedy S. Prorok podczas fatalnego w Miasto ingresu Nieprzyiacioł, y ścinania, rabunku, palenia, czyli tyle znalazł u Chaldeyczykow faworu y respektu, czyli cudem Boskim zasłaniaiącym ich oczy, wyprowadził z Domu Bożego in rapinam idącego, 1 Przybytek albo Namiot Moyzeszow, y Arkę Pańską 3. ChmielAteny1755 I 116.
patrz: MOJŻESZOWY, MOJŻESZÓW
– Psow mnogość iest na Kanaryi Insule iedney ex Fortunatis Insulis: w Molosyi kraiu Epyrskim: zkąd Molosy wielkie Psy y piękne: w Spartanie, na Insule Melicie, albo Malcie, malenkie pieski; w Britanii Brytany wielkie y ziadłe psy. ChmielAteny1755 I 1002.
patrz: MOLOS, MOLOS, MOLOSS
– Dodonia Miasto Molosow, z wielkim dzwiękiem miała miedź swoię; ztąd mowiono: AEre Dodonaeo loquacior, na wielomownych. ChmielAteny1755 I 998.
patrz: MOLOS, MOLOS, MOLOSS
– Na Molukceńskich Insułach, gdy ie opanowali Luzitanie y Hiszpani, S. Franciszek Xawery zasiał Semina zbawienia, na kilka kroć sto tysięcy Obywatelow BOGU pozyskawszy. ChmielAteny1755 I 1016.
patrz: MOLUKCEŃSKI
– PURPURA ... ona przez womit sok z śiebie wypuszcza Ostrum názwany, ktorym Sukna Garbuią Purpurą odtąd nazwáne, ná ustroienie Monarszyńskich, Xiążęcych, Senatorskich Osob. ChmielAteny1755 I 531.
patrz: MONARSZYŃSKI
– FERDINAND III. Ferdynanda II. Syn, Imienia Tronu, y Cnot Oycowskich Sukcesor, wielkiego rozumu y Poboźności Monarcha; za niego y iego staraniem Pokoy Monasteryeński zakonkludowany Annó Domini 1648 dawszy Protestantibus Libertatem Religionis, w pokoiu dokończył życia w Wiedniu Annó Domini 1654 lat pánowawszy 20. ChmielAteny1755 I 525.
patrz: MONASTERIEŃSKI
– Ze Munimenta, albo Fortyfikacye tryangularne są niedoskonałe; pięcią węgielne dobre, Polygona, albo wielu węgielne naylepszé, z doswiadczenia Bellatorow Iedney strony każdey, albo sciany długość ma bydź na stop tysiąc uniwersalnie: Włosi daią tylko po stop ośm set, inne Narody inaczey. ChmielAteny1755 I 234.
patrz: MONIMENT, MUNIMENT, MUNIMENT, MUNIMENTUM
– Wieku Szostego w Roku 540 miał świat Heretykow Monotelitow nauczaiących, że iedna tylko w Chrystusie byłá wola, dlatego też iednym palcem się żegnali, teste Patre Sennyei. ChmielAteny1755 I 1115.
patrz: MONOTELITA
– W Częstochowią widziałem z Drzewká Korálowego cásłą misternie wyrobioną Monstrancyę z Krakowa [...] ob hostilitatem tam repronowána. ChmielAteny1755 I 554.
patrz: MONSTRANCJA
– Signum Ordinis iest Monstrancyika, podługowato okrągła od Aniołow trzymana na metalu złotym, z trzema kroplami z Inskrypćyą: Precz od tego smutek, kto to odbiera. ChmielAteny1755 I 1054.
patrz: MONSTRANCYJKA
– Te Artes w Oxonieńskiey vulgo Oxondoffwskiey Akademii, ktorą nazwano Athenas Anglicas, na Szkołach wyrażone cum effatis, y z moralizacyami. ChmielAteny1755 I 345.
patrz: MORALIZACJA
– MORS po Moskiewsku Smert, iest Zwierz Ziemno-Wodny, strasznie ryczący, na brzegi, gory po nad Morzem zębami się iak dzika Koza rogami winduiący y wieszaiący, Obywatelom fatalna bestya. ChmielAteny1755 I 578.
patrz: MORS
– Koń Morski [...] Z Zebow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, aliás Koronki, Rożance. ChmielAteny1755 I 477.
patrz: MORSKI
– MORUS albo Morwa Drzewo po wszystkich na ostatku kwitnie drzewach, ztąd nazwane Prudentissima Arbor. ChmielAteny1755 I 642.
patrz: MORWA
– Ná Morzá ták że Atlanckiego srodku, táż acus swoiey ná żadne stronę nie ma deklinacyi, iáko świádczą mądrzy morscy Peregrynanci, Pater Faillandier płynący do Indyi Oryentalney Roku 1711 y Milliet de Chates w Xiedze drugiey Nawigacyi. ChmielAteny1755 I 557-558.
patrz: MORZE
– OCEAN tenże płynąc ná Zachod, názywa się Oceanus AEthiopicus, potym Morzem Atlantckim od Gory Atlas, potym OCEANEM Francuskim, Kantabryiskim od Kantabryi, Akwitańskim od Akwitanii, Brytańskim od Brytannii Insuły, Hybernicus od Hybernii, Caledonicus od Kaledonii, to iest teraźnieyszey Szkocyi, Niemiecki od Niemcow. ChmielAteny1755 I 450-451.
patrz: MORZE
– Bożek much ztąd nazwany, że mnostwo much padało na mięśiwa Ofiar, ale nie padały na Ofiary BOGU prawdziwemu czynione. ChmielAteny1755 I 38.
patrz: MUCHA
– Ta prawda o Salamandrze mogłaby probári komparacyą z następuiącym Zwierzątkiem. Aristoteles w Historyi o Zwierzętach [...], Pliniusz Naturalista, AElianus, Albertus Magnus, y świeży Medyk Marsilius Cagnanus swiadczą u Maiolusa że w Ogniu rodzi się Zwierzątko lataiące o czterech nogach, tylko iak mucha, y w ogniu żyie, iak długo się extra ognia zabawi, zamiera. ChmielAteny1755 I 132.
patrz: MUCHA
– O Hieroglifikach [...] 23. Mucha, figurowała niewstyd, bo choć odegnana, znowu się wraca. ChmielAteny1755 I 1154.
patrz: MUCHA
– INSECTA Naturalistowie zowią niedoskonałemi, małe Zwierzęta, krwi w sobie nie maiące, iedne lataiące, drugie po ziemi y w ziemi żyiące inne partim na ziemi, partim na powietrzu przebywaiące, iako to PSZCZOŁY, MUCHY, SZARANCZA, PAIĄKI, BOMBYCES, alias Iedwab robiące robaczki, CANTHARIDES, albo MUCHY Hiszpanńkie zielone, złoto, świetne, KONIKI, CICINDELAE, albo NOCTICULAE, toiest robaczki koło S Iana w nocy iak ogień świecące się, SLIMAKI, MROWKI, SCARABAEI Cornuti, toiest IELONKI, URSULI, NIEDZWIADKI, OSY, BĄKI, SZERSZENIE PCHŁY, y MOTYLE. etc. ChmielAteny1755 I 603.
patrz: MUCHA
– O MUCHACH wiadomych każdemu, nie należy mi tu mowić, iednak wspomnę dla erudycyi. ChmielAteny1755 I 604.
patrz: MUCHA
– Y w tey GORZE, iako w innych te pożary causat siarczysta materya, iakoż blisko HEKLI, pełne Okręty Siarki nabieraią, według Suryusza pod Rokiem 1537. ChmielAteny1755 I 548.
patrz: NABIERAĆ
– W trzy niedziele zewsząd owe mieysca otworzyć dla nabrania nowey aeryi. ChmielAteny1755 I 604.
patrz: NABRANIE
– Iest też pewna Species Ryb LOLIGO, ktora w Morskich fluktach nabuiawszy się, na powietrznym Horyzoncie buiaiąc, zdrowego zażywa Powietrza, y znowu do wodnych wraca się delicyi. ChmielAteny1755 I 541.
patrz: NABUJAĆ SIĘ
– De Insectis, albo o Robactwie Nacinanym ChmielAteny1755 I 604.
patrz: NACINANY
– Y tak Sęp się naczeka y nalata, niż dostanie ścierwa; ktore że iest in statu corruptionis, nie ma należytey nutrycyi: WILK nachodzi się po polach, niż zagryzie wieprza, byka, ciele, barana: CZAPLA nastoi się w wodzie z nosem iak z wędą, niż rybki będą: A tak kto Vorax, nunquam Satur. ChmielAteny1755 I 594.
patrz: NACZEKAĆ SIĘ
– Wszystka mądrość, nauk excellentia tak evanuit w Grecyi, że wierzyć się niechce, czy[m] była na Swiecie Grecya; chytrość iey, hardość, nie rzetelność, BOGU nie dotrzymana Wiara, uczyniły Gentem exosam, stolidam w świecie całym: z Filozofow poczyniły Osłow, z dowcipnych kompozytorow, o sobie zapamiętałych: Biblioteki ich w kramy, mądre Theatra w rynki poszły: z wolnych Narodow, plugawego Bisurmanina niewolnikow się naczyniło: Z owych głupich zelantow przy swoim uporze, teraz w takich oziębłych Chrześcian y prostych, że prędzey Ałła niż Theos w ustach Greka usłyszysz. ChmielAteny1755 I 1145-1146.
patrz: NACZYNIĆ SIĘ
– DRZEWO z obu stron nadcięte siekierą z nápisem: Qua cadat, indubio est. Służy człekowi nie rezolwowánemu na iedno ChmielAteny1755 I 1186.
patrz: NADCIĘTY
– SEPS Padalec iest tak welkiego iadu, że kto iamę iego nadepce nie ostrożnie, nagłą pada śmiercią, taką zgniliznę, członkow rozsypanie nagłe prżynosi. ChmielAteny1755 I 602.
patrz: NADEPTAĆ
– Orzeł z prawego boku nadlataiący [!]: KRUK od Wschodu Słońca z krakaniem wesołym lecący, iako też Sęp, Gołąb, według Homera; BUTEO, alias Iastrząb, albo Rarog, Kogut pieiący, Sokoł, Dzięcioł na południe, albo na pułnoc lewiruiący, Wrony, albo Gawrony z lewego boku nadlatuiący. ChmielAteny1755 I 619.
patrz: NADLATUJĄCY
– Niżey Firmamentu są nasze pospolite wody; wyżey są owe Niebieskie, mocą Wszechmocną Boską niepsuiące się, częścią dla kształtu y ozdoby Swiata, częścią dla zasłonienia nam wygnańcom Empyreyskiego Nieba, nad Słońce klarownieyszego. O tychże Wodach nadniebieskich wyraznie mowi Psalm 148. animuiąc ie do chwálenia BOGA: [...]. ChmielAteny1755 I 162.
patrz: NADNIEBIESKI
– SEPS Padálec iest ták wielkiego iádu, że kto iámę iego nádepce nieostrożnie, nagłą padá śmiercią, táką zgniliznę, członkow rozsypane nágłe przynosi. ChmielAteny1755 I 504.
patrz: NAGŁY
– [...] o Domowych [zwierzętach], ktore oczy na Podworzach, Oborach, Pastwiskach; apetyt zaś nasycaią na Stołach, nic mowić niechcę, bo Curiôsitati non garrulitati incumbo. ChmielAteny1755 I 591.
patrz: NASYCAĆ
– Vates, Starożytność zwała tych, ktorzy z natchnienia, albo instynktu iaką rzecz przepowiadali. Tacy byli w Delfach w Kościele Apollina wydaiąc Proroctwa na proźby. ChmielAteny1755 I .
patrz: NATCHNIENIE
– Murowano ią [sc. wieżę Babel] według iednych lat 22. a według Cedrena lat 43. wysokość iey in mente Architektow miała bydź Niebotyczna, iako się sami klaryguią: Cuius culmen pertingat ad Caelum. ChmielAteny1755 I 112.
patrz: NIEBOTYCZNY
– CALIONYMUS, inaczey URANOSCOPUS, albo Hemoeroceta Niebowid, Astronom, że oko ku Niebu w głowie ma obrocone [...] Galenus Medyk o tey mowi rybie [...] W dzień tylko sypia, a całą noc po morzu buia, żarloczność swoię kontentuiąc połowem ryb. ChmielAteny1755 I I, 525.
patrz: NIEBOWID
– Ucho otwarte, znaczy Posłuszeństwo, szukanie mądrości Zawarte, znaczy nieposłuszeństwo, o naukę niedbanie: Wielkie uszy, glupstwa; krotkie y podniesione, ochoty y dowcipu są znakiem. ChmielAteny1755 I 1157.
patrz: NIEDBANIE
– Nie sadzę się tu ná wysoką Polszczyznę, abym nią nie zaćmił sensow: nie rzucam nie potrzebnych dygresyi, nie paszkwiluię nikogo, tylko Mądrym przypominám, niedouczonych nauczam, ciekawych kontentuię. ChmielAteny1755 I 6 .
patrz: NIEDOUCZONY
– Rożne opinie, o P. BOGU były Pogan y niedowiarkow, ktore S. Religia Chrześćiáńska za iedyne poczyta bayki, et errorum Seminarium. ChmielAteny1755 I 5.
patrz: NIEDOWIAREK
– LAGANA [...] iest Ptak w nieprzyiaźni z Wielorybem żyiący, ktory tylko co pászczę otworzy swoię, ten Ptak aż do wnętrzności iego wdziera się, serce y wnętrzności iego pożera, y śmierć przynosi [...]. ChmielAteny1755 I 514.
patrz: NIEPRZYJAŹŃ
– Pliniusz im [sc. Pigmejom] sedem, z razu w Scytyi, potym koło Thebaidy krainy Affrykańskiey, to koło źrzodeł Nilowych, potym na Indyiskich granicach koło zrzodeł Gangiesa determinuie, y że nie są rośleysi nad trzy piędzi, y że z Zurawiami woiuią Toż trzyma Aulus, Gellius, Isidorus. ChmielAteny1755 I 100.
patrz: NILOWY
– Tamże w Hiszpanii w Diecezyi Cesar-Augustańskiey w Miasteczku Vililla Dzwon iest Campana miraculorum nazwany, ktory przez kilka Miesięcy niżli iakie nieszczęście na Chrześcian padnie, sam dzwoni. ChmielAteny1755 I 670.
patrz: NIŹLI, NIŹLI, NIŻLI
– Cnotá tego kámieniá [chryzolitu], według Rueusa, y Kardana, że duszność z piersi ruguie, y wszelką odetchnienia cięszkość, Nocne odpędza stráchy, według Piotra Berkoryuszá, złych Duchow odpędza y máláncholie [...]. ChmielAteny1755 I 551.
patrz: NOCNY
– Dzień piąty, iest dzień Nonarum Zaraz tedy po KALENDACH, to iest Dniach pierwsżych zaczynáią się NONAE y tak się mowi, naprzykład Dnia drugiego Maiá, po Rzymsku mowiono y pisano 4to Nonas Mai, to iest Czwartym Dniem przed zaczęciem Nonow: 3tio Nonas Mai, to iest trzecim dniem przed zaczęciem Nonow, Pridie Nonarum, drugim Dniem tandem ipsis Nonis, w sam Dzień ktory się zowie NONAMI to iest w Dzień piąty Maia [...]. ChmielAteny1755 I 195.
patrz: NONY
– Skora na nim [sc. hipopotamie] bez szerści, ale dziwnie twarda y gruba w samym tylko ogonie ma włosy, iak trzcina grube, świecące się iak rogowe, z ktorych wyrábiaią pierścionki, y naszyi [!] nosidła przeciwko paralizowey asekcyi: z Zębow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, alias Koronki, tego ubiwszy. ChmielAteny1755 I 576.
patrz: NOSIDŁO
– Piąty Modelusz w stawianiu Kolumn observatur ORDO ROMANUS, albo Compositus, to iest z pierwszych czterech Modeluszow od Rzymskich Architektow złożony, vitia et defectus z kolumnacyi odrzucaiących, a perfekcye notuiących, a naywięcey z Ionickiey, y Koryntckiey Form, do swoiey kompozyćyi zażywaiących, osobliwie około Kapitelow. ChmielAteny1755 I 230.
patrz: NOTUJĄCY
– IAN Austryak na Chorągwiach swoich, y na Numismatach miał Krzyż z Inskrypcyą: In hoc Signo vici Turcas, vincam et Haereticos. ChmielAteny1755 I 1210.
patrz: NUMIZMA
– Y tak Sęp się naczeka y nalata, niż dostanie ścierwa; ktore że iest in statu corruptionis, nie ma należytey nutrycyi: WILK nachodzi się po polach, niż zagryzie wieprza, byka, ciele, barana: CZAPLA nastoi się w wodzie z nosem iak z wędą, niż rybki będą: A tak kto Vorax, nunquam Satur. ChmielAteny1755 I 594.
patrz: NUTRYCJA
– Prędzey słońce powoli przygrzewaiąc obnaży Podrożnego, niż wicher gwałtowny obedrze. ChmielAteny1755 I 366.
patrz: OBEDRZEĆ
– Iako ciekawy człek; tenże Autor kopał motyką dokopał się cegieł niby surowych nie palonych, drugich dobrze wypalonych, wapnem bitumine, albo kleiem Iudzkim oblanych y oblepionych; ktorych do Włoch przy wiozł kilka. ChmielAteny1755 I 113.
patrz: OBLEPIONY
– MORZE MEDITERRANEUM, albo Internum iest Srodko Ziemne, Wewętrzne, z tey racyi nazwane, iż OCEAN Atlański od Zachodu Słońca per Fretum, toiest Ciasne Morze, wpadłszy między Gory Kalpy, od Hiſzpanii stoiącey, y Abyli od Afryki, ie rozdzielił, ktore Herkulesowemi nazwano Kolumnami, że się aż tam Męstwem oparł; tam tedy mowię OCEAN wpadłszy, między Europą, Afryką, y Azyą, rozlewa się, dlatego od srzodka tych Części Swiata, Srodko Ziemnym nazwany, a przy weściu iego w te Części Swiata, zowie się Fretum Gaditanum, od Insuł Gades bliskich, vulgo Cadix; albo też Fretum Herculeum, że Herkules z Afryki do Hiszpanii tamtym się Ciasnym Morzem przebráł. ChmielAteny1755 I 554.
patrz: OCEAN
– Są też tám [w kopalniach] rury niby kánáły albo oddechy niby do Piwnic, ktoremi áeryę zdrową ze dworu wpuszczáią ChmielAteny1755 I 632.
patrz: ODDECH
– ONiemcach swiadczy Tacitus, że Reges ad Magistratus suos elegerunt ex Generis Nobilitates, ut Belli Duces ex Virtute. O nichże Alexander ab Alexandro Iurysta Neapolitański: Non spectarunt Corporis robur ut Medi, non pedam perniciem ut Lydi, non pulchritudinem ut Indi, non divitias ut AEgyptii, non molem et obesitatem, ut Gordii: lecz zacnych z urodzenia. ChmielAteny1755 I 354.
patrz: ONŻE
– SZOSTY CUD SWIATA TURRIS PHARIA, toiest Wieża albo Latarnia Morska, oraz strażnica na Insule Pharos między Nilem rzeką w Egypskim Krolestwie, nie daleko Alexandrii, dziwney wysokości, piękności y inwencyi, dla wygody żeglarzow, w Nocy ná wszystkie strony swiatło toiest Latarnie y kagańce maiącá Wymurowana z białego Marmuru na skale sumptem Ośmiu set talentow od Ptolomeusza Filadelfa Krola Egypskiego. ChmielAteny1755 I 668.
patrz: OSIEMSET, OSIEMSET, OŚMSET
– PURPURA, albo Murex iest Ryba z rodzaiu Conchliorum, albo Ostrearum, Pławow; Ostrygow, w oryentalnych kraiach wielkości osobliwey, w Europeyskich subtelney. ChmielAteny1755 I 631.
patrz: OSTRYGA, OSTRYGA, OSTRZYGA
– OSTREAE Ostrygi w Indyiskim morzu, tak wielkie, że iedney samo mięso waży fontow 25, iako świadczy Antonius Pigafetta. ChmielAteny1755 I 629.
patrz: OSTRYGA, OSTRYGA, OSTRZYGA
– Pokazana Księga Nicety owa censuruiąca Ritus Latinos, wprzod tłumaczona Cesarzowi, ktorą potępić, spalić kazał, nową przeciwną pierwszey napisawszy, przy zachodzącey Autora pokucie publiczney. Sam Patryarcha Postowi, lub wokowany prezentować się niechciał, za co u S. Zosii publicè, z położeniem Anathematis na Ołtarzu, wyklęty, pospolstwo na Cearza pobuntował Od R 1180 za panowania Andronika y Izaaka Cesarzow, Nieprzyiacioł Łacinnikow, Schizma poczeła ożywiać, tyle razy umorzona. ChmielAteny1755 I 1141.
patrz: OŻYWIAĆ
– CEDR Drzewo wysoko, prościusieńko, gładko, bez sęków rośnie, záwsze zielone, gory lubiące, twárde, páchnące bardzo, do iáłowcowego podobne Drzewá. ChmielAteny1755 I 538.
patrz: PACHNĄCY, PACHNIĄCY
– W Chinach tákże znayduią się bez rogow JELENIE, máiące przeciw pępká iákiś guz, ták pachnący, iáko Moschus, lub Zbytek aliás Pizmo. ChmielAteny1755 I 474.
patrz: PACHNĄCY, PACHNIĄCY
– Przyszedszy przed wielki ołtarz [...] miewa Ociec Swięty Exhortę wykładaiąc Pacierz, to iest Modlitwę Pańską Pater noster. ChmielAteny1755 I 127.
patrz: PACIERZ
– Chameleon [...] Oczy ma okrągłe, wypukłe, wesołe, ktoremi ná iáki kolor poyzrzy, zá pacierz ná sobie reprezentuie. ChmielAteny1755 I 472.
patrz: PACIERZ
– Mátki się rodzą z mozgu, álbo też z szpiku w kości pacierzowey. Wiele ná świecie do Fortuny przychodzi z PSZCZOŁEK: z trupow ich, ożywia szczęście nie iednemu. ChmielAteny1755 I 506.
patrz: PACIERZOWY
– Koń Morski [...] Z Zebow zaś formuią Krzyżyki y Paciorki, aliás Koronki, Rożance. ChmielAteny1755 I 477.
patrz: PACIORKI
– W samym Mieście LORETANSKIM długo iedná ciągnie się ulica [...] w ktorey same Paciorki, y rzeczy do dewocyi służące [...] przedają. ChmielAteny1755 I 172.
patrz: PACIORKI
– ZOŁTACZEK po łácinie Charadrius, z tey rácyi dziwny, że gdy wesołym ná chorego Człeká patrzy okiem, zdrowia melioracyą y życie obiecuie; lecz wyciągnionemi w siebie z pacyenta humorámi, znáczną przynosi w zdrowiu sobie szkodę. ChmielAteny1755 I 519.
patrz: PACJENT
– SEPS Padálec iest ták wielkiego iádu, że kto iámę iego nádepce nieostrożnie, nagłą padá śmiercią, táką zgniliznę, członkow rozsypane nágłe przynosi. ChmielAteny1755 I 504.
patrz: PADAĆ
– SEPS Padálec iest ták wielkiego iádu, że kto iámę iego nádepce nie ostrożnie, nagłą padá śmiercią, táką zgniliznę, członkow rozsypanie nágłe przynosi. ChmielAteny1755 I 504.
patrz: PADALEC
– W Afryce podrożny, długą ufatygowany drogą, chcąc w nocy odpocząć sobie w polu, rozumieiąc, iż iest mogiła lub pagorek, álbo kámień, obnocował się ná Zołwiu. ChmielAteny1755 I 534.
patrz: PAGÓREK, POGOREK
– Ná Kumánie Nowego Swiatá Insule, ták są mocne Páięczyny, że ledwie Człek mocny ie rozerwać może. ChmielAteny1755 I 639.
patrz: PAJĘCZYNA
– AZBEST [...] Może ten kámień Symbolizowáć álbo Potęmpiencow ktorzy palą się y ná dalsze servantur męki; álbo cierpiących dla Boga ktorzy Purgantur asflictionibus. ChmielAteny1755 I 550.
patrz: PALIĆ SIĘ
– COCCUS iest Drzewo Indyiskie ad instar Pálmy, rodzące orzechy, z ktorego wiele profitu: bo z łupin robią garnuszki, dzbanki, łyszki; Z Owocu Oliwę, chleb. ChmielAteny1755 I 538-539.
patrz: PALMA
– PALMOWE Drzewo [...] Iest Płci dwoiákiey Sámiec y Samicá, Ktora nie rodzi, ieżeli in vicinia nie ma Samcá. W Egypcie ták ie sadzą, áżeby wiátr od Sámcow wiał y piasek rzucał ná Samicę. ChmielAteny1755 I 541-542.
patrz: PALMOWY
– LASY Afrykańskie pełne Palmowego Drzewá, ktore rodzą Dáktyle pokarm obfity ordynáryiny dla támecznych Obywátelow, a dla nas kupiony. ChmielAteny1755 I 640.
patrz: PALMOWY
– SETIM Drzewo [...] zadney nie podległe korrupcyi. Z tego Drzewa Bog roskazał Arkę Pańską y inne porobić naczynia. ChmielAteny1755 I I, 542.
patrz: PAŃSKI
– Lubią się Sympatycznie [...] Synogárlice z Papugámi, Kosy y Kwiczoły. ChmielAteny1755 I 507.
patrz: PAPUGA
– Wiele tákich Rodzicow, ktorzy mizernie chodzą, iedzą, paráduią, máiąc Fortunę, áby ią Dzieciom zostawili, álbo Sukcessorom. ChmielAteny1755 I 510.
patrz: PARADOWAĆ
– Bukwica [...] Głowę y Mozg samym zápachem posila: ná Páráliż, kaduk, y Zołtą nie Moc pomaga, y ná suchoty, z wodą piiąc, od upicia tego dnia prezerwuie, Wzrok czysci. ChmielAteny1755 I 545.
patrz: PARALIŻ
– Koń morski [...] ma ná szyi nosidłá przeciw paralizowey áffekcyi. ChmielAteny1755 I 477.
patrz: PARALIŻOWY
– Nie sadzę się tu ná wysoką Polszczyznę, abym nią nie zaćmił sensow: nie rzucam nie potrzebnych dygressyi, nie paszkwiluię nikogo, tylko Mądrym przypominám, niedouczonych nauczam, ciekawych kontentuię. ChmielAteny1755 I a 4.
patrz: PASKWILOWAĆ, PASZKWILOWAĆ, PASZKWILOWAĆ
– Sam Cesarz iako Subdiakon podawał Oycu S. celebruiącemu Kielich, Patynę, Wodę do Mszy. ChmielAteny1755 I 498.
patrz: PATYNA
– Petrus de Valle nowy Peregrynant , y wielkiego rozeznánia świadczy, że od teraźnieyszey Nowey Babylonij, Stará Babylonia niżey Eufratesa, y Tygrá Rzek leżąca, dáie się widzieć in ruinis, wielkie mogiły obalin reprezentująca. ChmielAteny1755 I 103.
patrz: PEREGRYNANT
– Włosi przypisuią inwencyą tego kompasu Marco Aulo Veneto Sławnemu Peregrynántowi [...] niektorzy Autorem czynią tez inwencyi Arystotelesa [...]. ChmielAteny1755 I 557.
patrz: PEREGRYNANT
– Xiąże Rádziwił Peregrynánt [...] Zony Lotowey w Bałwán soli zámienioney, y Jabłek Sodomskich popioł w sobie máiących nie oglądał. ChmielAteny1755 I II, 522.
patrz: PEREGRYNANT
– Są bowiem pięciorakie Formy Kolumn, ktore formas pospolicie zowią, Quinque Ordines Architecturae. ChmielAteny1755 I 229.
patrz: PIĄCIORAKI, PIĘCIORAKI, PIĘCIORAKI
– Pliniusz im [Pigmejczykom] sedem, z razu w Scytyi, potym koło Thebaidy krainy Affrykańskiej, to koło źrodeł Nilowych, potym ná Indyiskich granicách koło źrzodeł Gangiesa determinuie, y że nie są rosleysi nad trzy piędzi, y że z Zurawiami woiuią. ChmielAteny1755 I I, 91.
patrz: PIĄDŹ, PIĘDZIA, PIĘDZIA, PIĘDŹ, PIĘDŹ
– Pod Miastem Julia Caesarea, w Afryce trupia Głowá ználeziona, Ktorą mierząc 12. piędzi ná mierzono [...]. ChmielAteny1755 I I, 90.
patrz: PIĄDŹ, PIĘDZIA, PIĘDZIA, PIĘDŹ, PIĘDŹ
– BRITANNICUS Ryba, ktora koło czyli pierścień nosi ná głowie, Człeká do siebie wábi, iáki mu prezentuie áffekt y przychylność, ták nic się złego nie spodziewájącego pożera [...] ChmielAteny1755 I 525.
patrz: PIERSCEN, PIERSCZIEN, PIERŚCIEŃ, PIERŚCIEŃ, PIERZCIEŃ, PIĘRŚCIĘŃ
– INSUŁ de PAIS, w pierścień uszykowánych ná morzu iest 30. ChmielAteny1755 I 624.
patrz: PIERSCEN, PIERSCZIEN, PIERŚCIEŃ, PIERŚCIEŃ, PIERZCIEŃ, PIĘRŚCIĘŃ
– Turkus, po Łácinie Turcois, ktory od Páná iednego noszony w pierścieniu zá żywota iego wesoły prezentował Kolor. ChmielAteny1755 I 561.
patrz: PIERSCEN, PIERSCZIEN, PIERŚCIEŃ, PIERŚCIEŃ, PIERZCIEŃ, PIĘRŚCIĘŃ
– Matka gdy go nosiła [Św. Dominika], zdało się jej, iż nosi pieska zapalającego świat pochodnią. ChmielAteny1755 I .
patrz: PIESEK
– Był tamże y most na rzece Eufratesie, przez Miasto płynącey, od teyże Semiramidy Krolowy, czyliteż od Nitokresae zbudowany; na pięcioro stayi przeciągniony, trzydzieści stop maiący szerokoścí, iako świadczy tenże Diodorus. ChmielAteny1755 I 111.
patrz: PIĘCIORO
– Egypska Matrona według Arystotelesa y Gelliusza Autora, pięcioro razem porodziła dzieci. ChmielAteny1755 I 682.
patrz: PIĘCIORO
– O drugiey tamże pisze, że co rok po pięcioro bliźniąt rodziła przez lat 10; narodziła tedy hôc spatio wszystkich 50. Priamus Krol Troiański z Hekuby miał synow 19, illegitimos zaś 31. Artaxerxes 106. ChmielAteny1755 I 683.
patrz: PIĘCIORO
– Zrzodło iego [rzeki Indus] pierwsze iest przy Imaus Gorze, czyli też z wierzchołku iednego Paropamysus Gory Kaukuzu, ktory z pięciu Strumieni się formuie, ztąk też Peniab, niby Pięciu Krynic Rzeka nazywa się. ChmielAteny1755 I 561.
patrz: PIĘĆ
– Prawowierni Chrześcianie żegnaią się trzema palcami pierwszemi, weneruiąc Troycę Przenayświętszą; piąciu palcami, pięć Ran Chrystusowych, dwiema, dwie Natury w Chrystusie, Boską y Ludzką. ChmielAteny1755 I 1119.
patrz: PIĘĆ
– Są iednak ostrożni, aby przeciw Punktow pięciu Zákonu Machometańskiego, iako prawdziwych charakterow Bisurmanina, nic nie trzymali, uczyli, rozumieli. ChmielAteny1755 I 1107.
patrz: PIĘĆ
– Ta MACHINA iezli iest o iednym kole Manospatos się zowie; o dwoch kołkach zowie się Dispatos po Grecku, alias dwa razy ciągnąca dwoikolna Machina; iezli o trzech kołkach, Tryspastos, o czterech, Tetráspastos, o pięciu Pentaspastos, o sześciu Sexaspastos, etc. ChmielAteny1755 I 225.
patrz: PIĘĆ
– Ieżeli żyie lat pięćset, albo dwanaście tysięcy, a kto tyle lat żył, żeby iego lata konnotował, y był iego Chronologiem? ChmielAteny1755 I 122.
patrz: PIĘĆSET
– BAZYLISZEK, po Łacinie Basiliscus, Regulus, iest rodzay Wężow osobliwych [...] ktory iadem swoim drzewa suszy, dopieroż rzeczy żyiące, y czuiące, to iest Ludzi, Zwierzęta. ChmielAteny1755 I 497.
patrz: PO ŁACINIE
– BĄK, BABA, po Łacinie Onocrotalus, Truo, ná kształt Łábęcia, ále pyska odmiennego, bo długiego, czerwonego, ná końcu zágiętego Wolę ma iáko sakwę, w ktorą ryby połknione chowa. ChmielAteny1755 I 509.
patrz: PO ŁACINIE
– MODRZEW Drzewo po Łacinie Latix [...] Onim trzymała Antiqitas że Ognia, nie apprehenduie, [...] exemplo że koło miasta Gezgobii, wieży nie mogł spalić Juliusz Cesarz [...] iż z tego była budowana Drzewa. ChmielAteny1755 I I, 541.
patrz: PO ŁACINIE
– BARANEC blisko Iwigny nad Morzem Kaspiyskim w Tartarii, DRZEWO po łacinie AGNUS SCYTICUS, że ad instar Baranka rośnie, głowę, nogi, wełne liściem y gałąskami reprezentuiące, obrosłe iak Baranek [...] DRZEWO same naciąwszy, sok krwawy z siebie sączy. ChmielAteny1755 I 538.
patrz: PO ŁACINIE
– Insuła Hispaniola w Nowym Swiecie ma Psow, ktore nigdy nie szczekáią ani skomlą pobici, według Owetana in Summa Historiarum. ChmielAteny1755 I 638.
patrz: POBITY
– WIELBŁĄD, gdy nań iuki kłaść maią, uniża się y przyklęka, z napisem: Ut accipiat. Ták łákomi y podchlebnicy kłaniaią się dla swego profitu. ChmielAteny1755 I 1183.
patrz: POCHLEBNIK, POCHLIBNIK, PODCHLEBNIK, PODCHLEBNIK
– LUCERNA, inaczey MILVUS, Swietłuszka Rybá, ktora ięzyk ognisty iák pochodnię pokazuie w nocy, pływáiąc po Morzu. ChmielAteny1755 I 527.
patrz: POCHODNIA
– KON iaki iest, każdy widzi. Iedne są Thracii, toiest Tureckie, drugie Hiszpáńskie, inne Samogitici, Zmudy. Ałbańskie. Poddunáyskie; Frisii Frizy, Angielskie, Bachmaty Tatarskie, y Czerkieskie, Arabskie, Neapolitańskie, Asturskie etc. ChmielAteny1755 I 574A.
patrz: PODDUNAJSKI
– Ieden Zyd ná Okręcie w Sábasz Szyprem niechciał bydź, alias dysponowac tylko Okrętem, według Syneziusza; drugi z transyta do niego wpádłszy, wydźwignąć się nie pozwolił, według Walaterrana; Inni botow, trzewikow, że były podkute, obuć niechcieli, inni poyść ná opus naturae, inni świecom nosa utrzeć, listu odpieczętować nie ważyli się w dzień Sabaszu, według Origenesá, Iozefa, Serariusza. ChmielAteny1755 I 1069.
patrz: PODKUTY
– Signum Ordinis iest Monstrancyika, podługowato okrągła od Aniołow trzymana na metalu złotym, z trzema kroplami z Inskrypćyą: Precz od tego smutek, kto to odbiera. ChmielAteny1755 I 1054.
patrz: PODŁUGOWATO
– Káwá iest pewna Species Bobu w Egypcie y Arabii, ktorą Arábowie Bon zażywáią. Podobną kaffę ma teraz Hollandia, pewnie z Egyptu y Arabii sposob iey siania przeiąwszy y przewiosłszy do siebie. ChmielAteny1755 I 546.
patrz: PODOBIEN, PODOBNY
– W Mieście Furch támże in Oriente KURY są miasto pierzá, wełną obrosłe [...] W tákimże pierzu delikatnym do wełny podobnym Kury są w chinach [...]. ChmielAteny1755 I 512.
patrz: PODOBIEN, PODOBNY
– [Nil] śrzodkiem Murzyńskiey płynąc Ziemi, Afrykę od Ethiopii separuiąc, niektore formuie Insuły, iako to Meroen olim ludne Krolestwo; dopiero wodami wielu podsycony, poty to Astobores, to Astusapes zwany, tandem się NILEM zwać poczyna [...]. ChmielAteny1755 I 562.
patrz: PODSYCONY
– Lydius Lapis, to iest Probierski Saratronicus iest kamień [...] Iest rudy, żołtemi pofladrowany żyłkami. ChmielAteny1755 I 562.
patrz: POFLADROWANY
– ZURAW czuyności Symbolum, gdy snu żáżywa, ná iedney stoi nodze, gdy wielu iest w kupie poiedyncem straż trzymaią: záwsze kiedy lecą wodza iednego máią. ChmielAteny1755 I 518.
patrz: POJEDYNIEC
– Słoń ufatygowany będąc rożnemi posługami, zrazu był przytrudny, y nie ochoczy potym słowy Gubernatora ugłaskany, aby te Luzytańskiemu Krolowi uczynił przyfługę, wyrzekłszy te słowa Ięzykiem Malabarskim: Hoo, Hoo, toiest Volo, Volo, uczynił z ochotą co kazano. Przypisuią mu docilitatem, poiętość wielką we wszystkim wszystkim. ChmielAteny1755 I 586.
patrz: POJĘTNOŚĆ, POJĘTOŚĆ
– Dano mu Epithetum: Sangvinarius (krwie rozlewca) że Zdraycow, Fakcyantow w Rzymie na traktament zaprosiwszy, pokatował, nie traktował, żelazem śmiertelnym nakarmił iak Strusiow. ChmielAteny1755 I 513.
patrz: POKATOWAĆ
– 22 Ze Dawid nie zgrzeszył cudzołostwem y zabiciem Uryasza. A za coż tak cięszko pokatował in cinere et cilicio? ChmielAteny1755 I 1074.
patrz: POKATOWAĆ
– U Ateńczyków zaś znak Szlachestwa Konik złory u czapki, czyli zawoja: U Egipcjanów Sępów skrzydła nadedrzwiami zawieszone: U Galatów, trupy pokrwawione, i głowy z ścięte przy drzwiach, albo nadedrzwiami wiszące wiszące. ChmielAteny1755 I 69.
patrz: POKRWAWIONY
– TU moie ciekawe Pioro muśi sobie po Arabskich polatać gorach, szukaiąc Fenixa, albo Iedynego Ptaka, chcąc na niego choć casu natrafić, na ktorogo podobno od Potopu Swiata, albo też ab origine Mundi záden z fundamentalnie uczonych natrafić nie mogł. ChmielAteny1755 I 120.
patrz: POLATAĆ
– Powinien Konsyderować o POLEMICE iak oboz ma lokować, na iakich stanowiskach, vulgo Kwaterach. ChmielAteny1755 I 235.
patrz: POLEMIKA
– Nie sadzę się tu ná wysoką Polszczyznę, abym nią nie zaćmił sensow: nie rzucam nie potrzebnych dygressyi, nie paszkwiluię nikogo, tylko Mądrym przypominám, niedouczonych nauczam, ciekawych kontentuię. ChmielAteny1755 I a 4.
patrz: POLSZCZYZNA
– OLIWNE Drzewo, iest ták Sympatyczne z Myrtowym Drzewem iáko Myrtowe z Pomogránatem. ChmielAteny1755 I 541.
patrz: POMOGRANAT
– Antlia, albo Antilia, Machina do czerpania albo Pompowania wody służąca. ChmielAteny1755 I 227.
patrz: POMPOWANIE
– Ze wolna też iest w Polszcze Krolow Elekcya, y co Szlachcić, to Elektor, dlatego Konkurenci o Koronę Polską, też Szlachtę sobie dewinkuiąc, kapruiąc, rożne im y takie ponadawali Przywileie, iakich żadna na Swiecie nie ma Nacya. ChmielAteny1755 I 377.
patrz: PONADAWAĆ
– Ieżeli gory lub kamienie lub ziemia na mieyscu Minerałow albo kruzcow są zielone, denotant tam będącą Miedź: ieżeli czarne, tedy tam srebro y złoto; ieśli blade tedy Ołow y żelazo, ieżeli żołto blade, śniade, tedy koperwas; ieśli popielato ciemne, siarkę znamienuią. ChmielAteny1755 I 999.
patrz: POPIELATOCIEMNY
– Instrumenta do Myślistwa należące: Fuzye, Muszkiety, Ianczarki, Smycz, Obroże, Swory, Trąby Myśliwskie, Sieci, Roziazdy, Poły, Siatki, na przepiorki, Wabiki rożnych Zwierząt, y Ptactwa głos imituiące. Berło pod Ptaka, alias Laska długa z krzyżem, albo poprzecżką. ChmielAteny1755 I 80.
patrz: POPRZECZKA
– Piąta Probácya z Malachiasza Próroká cap: 3 1 2, gdzie o Poprzedniku Ianie S y o samym Messiászu wzmianka: Ecce ego mitto Angelum meum (toiest Ianá) et praeparabit viam ante faciem meam: et statim veniet ad Templum suum Salvator, quem vos quaeritis, et Angelus Testamenti, quem vos vultis, toiest Messiasz... ChmielAteny1755 I 1084.
patrz: POPRZEDNIK
– DĄB porządkiem Alfábetu pierwszy swemi ex patiatur gáłęziámi, według Pospolstwa opinij lat 100 rosnący. ChmielAteny1755 I 539.
patrz: PORACHOWAĆ
– Y to rzecz pewna, że oprocz głęboko założonych fundamentow ktore wysokości Fabryki powinny proportionari, przez cztery tysiące lat nie mało miały pornąć w ziemię y sama Stara Babylonia pewnie podobnym sposobem dla zbytniey swoiey wielkości y ciężaru, głębiey teraz sama niz iey olim Architekci, zapuściła y rzuciła fundamenta. ChmielAteny1755 I 113.
patrz: PORNĄĆ
– DĄB porządkiem Alfábetu pierwszy swemi ex patiatur gáłęziámi, według Pospolstwa opinij lat 100 rosnący. ChmielAteny1755 I 539.
patrz: PORZĄDEK
– ...Nie poślednie Wina bywały w ziemi Chananeyskiey, ktorych iedno grono dwoch Mężow obciążyło niosących: ChmielAteny1755 I 1002.
patrz: POŚLEDNI
– Pobożność; w tyle człeka związanego, znaczą niewolę; Ręce razem dwie ściśnione, znaczą zawarcie przyiaźni. Ręce poucinane, znaczą dzieło zdesperowane, nieskuteczne. Statuy iednak bez rąk u Thebańczyka znaczyły, sędziow nieskorumponych sprawiedliwych. ChmielAteny1755 I 1156.
patrz: POUCINANY
– Pugna, albo Bitwa, wyraża się przez Białogłowę w sukni powalaney, opasaną wężem, ktora trąbi w trąbę, a z niey płomień wybucha. Bochius. ChmielAteny1755 I 1173.
patrz: POWALANY
– ...przyniesie Młodź do stołu służąca, szaty, obowie, Łańcuchy złote, etc, na Tacy każdemu dana będzie cytryna, z ktorey za powąchaniem, śliczna wyskoczy Panna, z ukontentowaniem wszetecznym, wielu letnim. ChmielAteny1755 I 1102.
patrz: POWĄCHANIE
– Z Początku BOG, z tąd SŁOWO y DUCHA powianie, Jedna moc we trzech, iedne w Naturze zgadzanie. ChmielAteny1755 I 4.
patrz: POWIANIE
– Chameleon [...] Jeszcze powolnieyszy daleko nád żołwia w chodzeniu, bo ledwo ná łokieć przez dzień uczołga się. ChmielAteny1755 I 472.
patrz: POWOLNY
– Fineusz Synom oczy powydzierał na rozkaz żony, za to też od wszy zjedzony. ChmielAteny1755 I 972.
patrz: POWYDZIERAĆ
– ...został zwyciężcą Plutarchus: Spartius y Bulides. Lacedemonczykowie, że ich Oyczyzna contra Ius Gentium pobiła Xerxesa Posłow, y za to była skarana powietrzem, avertendo hoc malum Patriae, sami się w oczach Xerxesa nożami pozabiiali w rekompensę Posłow. ChmielAteny1755 I 689.
patrz: POZABIJAĆ SIĘ
– Rozrzucony skrypt, wyklęty Papież, y Appellantes do Rzymu, pozamykane w Carogrodzie Łacinnikow Kościoły, contradicentes Grekow bito, więziono, a co gorsza, że chrzczonych przez Łacinnnikow, de novo chrzcić pretendowano. ChmielAteny1755 I 1140.
patrz: POZAMYKANY
– Pomaga ná ukąszenie wężá, broni od piorunow, siły wzmacnia, burze odwraca, przez iákąś antypatyą w usta wzięty prágnienie gási [...]. U Pyrrusa Krolá Epyru według Soliná Autorá był Achátek dziewięć Muz wyrażający z Insigniami y Apolliná wyrażáiący. ChmielAteny1755 I 549.
patrz: PRAGNIENIE
– Scillę, alias cebulę Dioscorides medyk przeciw czarom we drzwiach radzi zawiesić, a Pliniusz radzi skórę z głowy albo pysek wilczy nade drzwiami lokować dla prezerwatywy od czarów. 8. Aristoteles tęż moc Rucie przyznaje. ChmielAteny1755 I ?.
patrz: PREZERWATYWA
– DOMINIKA Ś. Patryarchy Zakonu Kaznodziejskiego 4 Sierpnia,. On Autorem Różańca i Promotorem. Matka gdy go nosiła, zdało się jej, iż nosi pieska zapalającego świat pochodnią. ChmielAteny1755 I 131.
patrz: PROMOTOR
– ANAGRAMMATA, toiest z pomieszania y przekładania liter w iákim słowie, nowe uformowane słowo. ChmielAteny1755 I 70.
patrz: PRZEKŁADANIE
– AMARANT [...] Egipcyánie, komu długiego życzyli przygodności życia, Wieniec z tego na Głowę kłádáli Kwiátu... ChmielAteny1755 I 547.
patrz: PRZYGODNOŚĆ
– STRUS po Łacinie Struthio-Camelus, od Grekow ironicè Paserculus nazwany, dla osobliwey y cudney wielkości: garbem, ciała wielkoscią, kopytkiem podwoynym, albo rácicą, długą szyią, do zwierzęcia Wielbłąda y czworonożnych bydląt możesz go przykomparować; ChmielAteny1755 I 615.
patrz: PRZYKOMPAROWAĆ
– Ma do siebie, że na mieysce od żmii ukąszone przyłożony, iad wyciąga wsiebie, wyciągnąwszy y prawie opiwszy się iak piiawka, odpada; ChmielAteny1755 I 651.
patrz: PRZYŁOŻONY
– Rodzi się w Lybii y Egypcie. Iest to ostrożna bestya, osobliwie Palamnis nazwana z samego zdania Dawida w Psalmie 57, że słysząc przymawianie, szepty, wrożki, czarnoksiężnika, czarownika, iedne ucho ku ziemi przytuli, drugie nakrywa ogonem. ChmielAteny1755 I 602.
patrz: PRZYMAWIANIE
– ...te są AKADEMIE PANGORIENSKA w Xięstwie Wallii, do Anglii náleżącym fundowana Wieku. V. o Rzeczypospolitey ktorą zdobią Akademie KANTABRIGENSKA w Anglii od Lucyusza Krola fundowana Roku Pańskiego 170. Przymnożona od Sigiberta Piusa Roku 630 O tey Akademii piszą niektorzy, że ią Cantaber, czyli Cantabrus Krol, z Oyczyzny wygnany do Brytannii się udał, y tam przed Narodzeniem Pańskim laty 375 założył tę Akademię... ChmielAteny1755 I 393.
patrz: PRZYMNOŻONY
– Marsum carmen, bierze się za przymowki Wieszczbiarskie, bo się tym Marsow Nacya bawiła. ChmielAteny1755 I 58.
patrz: PRZYMÓWKA
– Ani też ustawiczne tracenia za naymnieysze Excesa bydź maią: bo iak Medykom pogrzeby Pacyentow, tak Magistratowi częste ścinania, wieszania nie przystoią. ChmielAteny1755 I 366.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ, PRZYSTOJEĆ
– Nieprzystoi, áni pięknie, Miecz uwiiac Laurem, ktory się Braterską krwią ufarbował [...]. ChmielAteny1755 I 440.
patrz: PRZYSTAĆ, PRZYSTOIĆ
– ...Matuzal wszystkiego wieku swego liczył sobie lat 969. (teste Sacra Scriptura) ale komputując od urodzenia jego, aż do Potopu, tedy nie przeżyl lat tyle, lecz resztę dożył, nie na ziemi między Ludźmi już zalanemi Potopem, wyjąwszy Ośm Osób w Korabiu salwowanych, ale w Raju tam od Ojca swego Enocha przytulony. ChmielAteny1755 I 90.
patrz: PRZYTULONY
– Miał Gołębia przyuczonego latać do uszu swoich, w ktorych groch dla niego miał; a to samo udał przed Ludem prostym, że Duch S. lata do uszu iego, inspiruiąc Swięte Dogmata, y maxymy do Religii się reguluiące. ChmielAteny1755 I 1096.
patrz: PRZYUCZONY
– O CIELE MACHOMETA CIAŁO MACHOMETA PSEUDOPROROKA Czy iest, y gdzie iest? DŁugi o Machomecie dyskurs niżey w tey tu Xiędze traktuiąc o Wierze y sektach napisałem, że to był zwodca swiata, nowey Religii z Pogańskich y żydowskich błędow złożoney Autor. ChmielAteny1755 I 141.
patrz: PSEUDOPROROK
– Niżey Firmamentu są nasze pospolite wody; wyżey są owe Niebieskie, mocą Wszechmocną Boską niepsuiące się, częścią dla kształtu y ozdoby Swiata, częścią dla zasłonienia nam wygnańcom Empyreyskiego Nieba, nad Słońce klarownieyszego. ChmielAteny1755 I 162.
patrz: PSUJĄCY SIĘ
– Blisko Nilu Rzeki WILCZYCA do Celki Pustelniczey przychodziłá, u drzwi czekaiąc po wieczerzy odrobin ze stołu, ktore z rąk Pustelnika iádła, ręce lizáłá. ChmielAteny1755 I 491.
patrz: PUSTELNIK
– WEgypcie mieszkali Zydzi lat 430. Po Puszczy błąkali się lat 40, gdzie ani szaty, ani obuwie z nich opadało; Manną z Nieba padaiącą karmieni, y przepiorkami, wodą z gorzkiey w słodką poieni, y z skały wyprowadzoną. ChmielAteny1755 I 1064.
patrz: PUSZCZA
– Solinus, y Mela w teyże są Sentencyi A co większa że ci profani Authores, pociągneli in suam sententiam, Authores Sacros; iako to S. Augustyna wielkiego w Kościele Bożym Doktorá. ktory Sermone. 18 do Braci na Puszczy iaśnie o spaleniu Fenixa y renowacyi z popiołow wspomina. ChmielAteny1755 I 121.
patrz: PUSZCZA
– Ulula (Puszczyk) ululat. ChmielAteny1755 I 86.
patrz: PUSZCZEK, PUSZCZYK, PUSZCZYK
– Cardanus eadem formalia o nim pisze, przydaiąc, że [kameleon] obrociwszy się ku Słońcu, promienie Słoneczne zda się połykac, y wiátr w siebie ciągnąć, Przeciwko Węża iadowi się armuie. zdzbło pewne w szczupłym trzymaiąc pyseczku... ChmielAteny1755 I 473.
patrz: PYSECZEK
– Liście zioł, trawy, y drzewa nad temi mieyscami rosnących na Wiosnę bywaią niby Niebieskie y blade á same gałązki czarniáwe, z racyi waporow wychodzących. ChmielAteny1755 I 634.
patrz: RACYJA
– Ta awantura, pewnie nie Ducha Swiętego wokacya do S. Augustyna Habitu y Reguły wpędziła go w Erfordzie, y tam zakapturzony, tym mniey znaczny Hypokryta praeesse, non subesse ambiens. ChmielAteny1755 I 1122.
patrz: REGUŁA
– De Insectis, albo o Robactwie Nacinanym ChmielAteny1755 I 604.
patrz: ROBACTWO
– Przed śmiercią Kaliguli Cesarza, Iowisza Bałwan w Rzymie bardzo się rozśmiáł. ChmielAteny1755 I 989.
patrz: ROŚMIAĆ SIĘ, ROZŚMIAĆ SIĘ, ROZŚMIAĆ SIĘ
– A te Vasa o ktorych piszą Historycy tylko było substytuowane adinstar Arki przymierza, adinstar Tabularum Testimonij, y nakształt Rozgi Aaronowey formowane, ponieważ nulla o nich w Pismie S. post Restaurationem Templi mentio [...]. ChmielAteny1755 I 117.
patrz: RÓZGA
– DOMINIKA Ś. Patryarchy Zakonu Kaznodziejskiego 4 Sierpnia. On Autorem Różańca i Promotorem. Matka gdy go nosiła, zdało się jej, iż nosi pieska zapalającego świat pochodnią. ChmielAteny1755 I 131.
patrz: RÓŻANIEC
– Izydor, Alkazar, Kircher twierdzą, iż Karbunkuł od Rubina, tylko sie Imieniem rożni, y że ieden oboch kamieni iest rodzay; który iednak pieknieyszy y przedni rubin, karbunkułem zwać się powninen per excellentiam według wielu zdania. ChmielAteny1755 I 555.
patrz: RUBIN
– SARDONYX Kámień, iest specyes Onyxow, figurę y Kolor Ludzkiego máiący pázorá, ták názwany, bo sie rumienieie, iák Sárdyus, bieleie iáko Onyx; niby tedy composite sie mowi Sardonyx według Soliná, Pliniuszá, Izydorá. ChmielAteny1755 I 560.
patrz: RUMIENIEĆ
– CALIONYMUS, inaczey URANOSCOPUS, albo Hemoeroceta Niebowid, Astronom, że oko ku Niebu w głowie ma obrocone [...] Galenus Medyk o tey mowi rybie [...] W dzień tylko sypia, a całą noc po morzu buia, żarloczność swoię kontentuiąc połowem ryb. ChmielAteny1755 I 525.
patrz: RYBA
– Ban zaś albo Bannus, był Rządca Prowincyi, do Korony inkorporowáney, iako to Bannus Dalmacki [na Węgrzech]. ChmielAteny1755 I II, 430.
patrz: RZĄDCA, RZĄDCA, RZĄDZCA, RZĄDŹCA
– Krewni [chana tatarskiego] zowią się Ulan, Szlachta znácznieysza, Murzowie, Sędziowie, Kádye, Rządcy Begi, Brácia Soldan. ChmielAteny1755 I II, 452.
patrz: RZĄDCA, RZĄDCA, RZĄDZCA, RZĄDŹCA
– Szafir od Łácinnikow Saphirus zwany, iest Kámień Niebieski máśći, álbo Ultramarynu niby Niebo gwiazdźiste imituiący, przeźroczysty. ChmielAteny1755 I 559.
patrz: SAFIER, SAFIR, SZAFIER, SZAFIR, SZAFIR
– Solenny potym traktament bywa na Sali Dywanu, gdzie Przednieysi Urzędnicy Cesarskim Stołem uczczeni bywaią. ChmielAteny1755 I 1105.
patrz: SALA
– Drugá [herezja] MENNONISTOW, ktorzy są sekty Anabaptistow, ná rozne Sekty y imiona podzielonych. Autor tey Sekty iest Menno, nie iáki we Frizyi, Syn Szymona Pásterzá vulgò Predikántá. ChmielAteny1755 I 790.
patrz: SEKTA
– Jezeliby od Klarystow do Kontrybulatow chciáł się kto przenieść, mutando Religionem musi się chrzcić de novo, y to to iest Anabáptystow Sekta. ChmielAteny1755 I 791.
patrz: SEKTA
– ROSOMAK [...] Scaliger go názywa Vulturem quadrupedem, Sępem czwornożnym, álbo Sępem chodzącym, bo tákże wiátrem, naydaley uczuie ścierw, do ukontentowania swego żarłoctwa. ChmielAteny1755 I 485.
patrz: SĘP
– Słowákow w Saxonią wkraczaiących, 30 tysięcy siedm set zniosł, lat maiący 39, w Rzymie in ipso flore et spe victoriarum życie miał skrocone, podobno strzałą trucizną napoioną Saraceńską zarażony, czyli diarrheą, toiest dysenteryą umorzony Roku P. 983 Symbolum iego: Cum hominibus pacem, cum vitiis bellum. ChmielAteny1755 I 513.
patrz: SIEDEMSET, SIEDEMSET, SIEDMSET
– DOMINIKA Ś. Patryarchy Zakonu Kaznodziejskiego 4 Sierpnia. ChmielAteny1755 I .
patrz: SIERPIEŃ
– Ktore Ptactwo są smaczną ZWIERZYNĄ? Te Ptactwo między stołow policz specyały: Pierwszy DROZD, czyli Kwiczoł, Rzymian gust nie mały, KUROPATWA, JARZĄBEK, BEKAS y BAZANTY, CIETRZEW, nie zły Zwierz tłusty, co go noszą banty. ChmielAteny1755 I I, 522.
patrz: SMACZNY
– W Bibliotece Carogrodzkiey była kiszka Smocza, na stop 120 długa, na ktorey Wiersze Homera Poety pisane były literami złotemi, według Zonara. ChmielAteny1755 I 599.
patrz: SMOCZY
– Wiadomy Exteris dopieroż Lecha Synom SMOK w Krakowskiey skale Wawelu, za Krakusa Monarchy wypłodzony, ktory po Przedmiesciach ludzi, bydło, chwytał, pożerał, á ieszcze zarazał więcey iadowitym tchem swoim. Krakowianie Majori damno per minus zabiegaiąc, uchwalili co dzień temużdawać pewney godziny żarłokowi po troie bydląt. Ale y tey szkodzie Krakus Xiąże occurrendo, zinwentował sposob, aby cielęcia skorę śwież napchawszy saletrą, smołą, y siarką ie przed dziura iaskini owey położono; co głodny postrzegłſzy Smok, połknął, w krotce rozgrzana w nim gorącem naturalnym siarka, niewypowiedziane pragnienie wznieciła, ktore gdy wodą z bliskiey gasi Wisły, rospukł się, iako świadczą Kronikarze Polscy/ Aldrovandus. ChmielAteny1755 I 599.
patrz: SMOK
– SMOKAMI straszna Massyliska, w Afryce kraina, Indyia y Murzyńska ziemia, osobliwie circa Colonias Asacharum, tameczney Nacyi, teste Plinio. ChmielAteny1755 I 1003.
patrz: SMOK
– Były też y Świątnice, á racżey Bałwochwalnice u Pogan názwiskiem DRACONARIA, to iest SMOKOWI Bożkowi poświęcone. ChmielAteny1755 I 499.
patrz: SMOK
– SPECIES y IMIONA DZIAŁ P O Polsku ponazywane, czyli też, ż Hiſzpańſkiego, Włoſkiego, Niemieckiego ięzyka wztłumaczone, te są Primi Generis: SMOK, albo BAZYLISZEK, lubo też WĄZ, albo KOLUBRYNA, to ieſt długa armata: SOKOŁ, albo FALCONETTA, GRYF, KROGUŁEC. Secundi Generis są DUPEL KARTAUNY, ktore Obudzaiącemi, mur burzącemi zowią: Poſpolite KARTAUNY, ktore SPIEWAKAMI; PUŁKARTAUNY, ktore BURZYCIELAMI: małe KARTAUNY, ktore KUSICIELAMI denominuią Archelicy, albo Altileriſtae. Tertii Generis są wszystkie działa żelazne wielkie, y małe, MOZDZIERZE, PETARDY, wiele waży ktore działo z wyliczonych, wiele prochu potrzebuie do nabicia, wiele koni do prowádzenia, wiele razy strzelic może, tu się opisuie. ChmielAteny1755 I 238.
patrz: SMOK
– W Chinach są Ptaki Krolewskiemi zwane, samcowi Imie Fum, samicy Hoam, dzivney piękności, głową podobne do Smoka, ogonem do koguta, nogami do Zołwia. Mnożą się na gorach blisko Pekina Miasta. ChmielAteny1755 I 618.
patrz: SMOK
– W Druku też bez errorow, nie iest Księga żadna: Te Mądremu poprawić, lub przebaczyć snadna. ChmielAteny1755 I 7 nlb.
patrz: SNADNA
– Cnotá tego kámieniá [chryzolitu], według Rueusa, y Kardana, że duszność z piersi ruguie, y wszelką odetchnienia cięszkość, Nocne odpędza stráchy, według Piotra Berkoryuszá, złych Duchow odpędza y máláncholie [...]. ChmielAteny1755 I 551.
patrz: STRACH
– nádawana [...] sukienek nie mało dźiwnie bogatych, w dyamenty iák Niebo w gwiazdy ukształconych. ChmielAteny1755 I 300.
patrz: SUKIENKA, SUKIENKA, SZUKIENKA
– Nád tym był Ephot, albo Humerał, ná rámionach sukienka, z ramion niżej pása nád kolána wisząca. [ sc. strój arcykapłana żydowskiego ] ChmielAteny1755 I 551.
patrz: SUKIENKA, SUKIENKA, SZUKIENKA
– [Tygrys] Gdy iest głodny, dziwney iest rączości i prędkości, á syty powolny. ChmielAteny1755 I 488.
patrz: SYT, SYTY
– [Lew] Łup swoy, nie doiadłszy go, będąc iuż syty, żeby inne nie iadły Zwierzęta, iakimsi chuchnącym [!] zaraża dechem y wonią, Teste Aeliano. ChmielAteny1755 I 477.
patrz: SYT, SYTY
– [...] ieden Murzyn bieży na iednym [wielbłądzie] pięć dni, drugi na drugim pięć dni, trzeci na trzecim pięć dni, y znowu się powracaią tymże sposobem Kuryerowie, sami Daktylami w drodze posileni z sobą ie maiąc, alias by w Pustey Arábii z głodu pomarli, a WIELBŁĄDY syte są, w domu na pięć dni naiadłszy się, Teste Duce Radziwilio. ChmielAteny1755 I 586.
patrz: SYT, SYTY
– [Zwierzęta] ktore żyią nie mięsem, lecz korzeniem, fruktem, zbożem, leguminą, do wielkiey przychodzą sytości, y gust przynoszą iedzącemu [...]. ChmielAteny1755 I 496.
patrz: SYTOŚĆ
– IANOWI III. Krolowi Polskiemu na Rusi rezyduiącemu przyniesiono rzecz admiracyi godną, Szczupaka zębami Lisa zażartego, y tak wraz z Lisem przyniesionego; co się stało, kiedy Lis pił wodę. Szczupak go swemi uchwycił zębami, interim od chłopa to widzącego oba złowieni. ChmielAteny1755 I 578.
patrz: SZCZUPAK
– ASMIS Zmiia [...] Jest to ostrożna bestya [...] Słysząc przymawianie, Szepty, wróżki. Czarnoxiężnika, Czarownika, iedne ucho ku ziemi przytuli drugie nakrywa ogonem. ChmielAteny1755 I 504.
patrz: SZEPT
– Te same Gwiazdy máią Wlelkość sześcioraką, to iest są Primae, secundae, tertiae, quartae, quintae, sextae, Mognitudinis. ChmielAteny1755 I 175.
patrz: SZEŚCIORAKI
– Aconimylos, to jest młyn dla ostrzenia, i ślifowania służący, poprostu warstat Ślifierski. ChmielAteny1755 I 227.
patrz: SZLIFIERSKI, SZLIFIERSKI, ŚLIFIERSKI
– Fundament albo Substrukcya: Parastata Ansa iest podpora pod arkusem: Postes Podwoie Resalt, albo wyskok Proiectura Cymatium Cymaza, Carnies Platy są płaskie części, a wypukłe są karnety; Woluty, sznyrkle są ornamenta Kapitellow, iakoto wężownice, trefione włosy. ChmielAteny1755 I 79.
patrz: SZNYRKIEL
– GŁOWNEGO KARANIA Species za Akcye Kryminalne były, Obwiesić, Spalić, Sciąć, Ukamienować, Utopić, Cwiertować, Końmi rozszarpać, ze Skory odrzeć, zrzucić z skały, w rzucić między drapieżne Bestye, Kości łamać w kole. ChmielAteny1755 I 366.
patrz: ŚCIĄĆ
– KOścioł ten był blisko gory Parnasu opasany murem, y Miastem, nad iedną głęboką, y straszną iáskinią, swoię maiący cyrkumferencyą, ktory oprocz naturálnego praecipitium ieszcze kunsztem, inwencyą, industrią, był dziwnie opátrzony trudnym przystępem, zostawiono do niego iednę ciaśną ścieźeczkę, ktorąby iedná tylko osoba dla siebie lub innych consultura Oraculum mieć mogła ákces.[cytat z wyd. 1655] ChmielAteny1755 I 46.
patrz: ŚCIEŻECZKA
– W Iaponii gdy Swiętą szczepiono Wiarę, dziwne ścięte Drzewo, w ktorego srzodku Krzyżá znak znaleziony. ChmielAteny1755 I 636.
patrz: ŚCIĘT, ŚCIĘTY
– INSECTA Naturalistowie zowią niedoskonałemi, małe Zwierzęta, krwi w sobie nie maiące, iedne lataiące, drugie po ziemi y w ziemi żyiące inne partim na ziemi, partim na powietrzu przebywaiące, iako to PSZCZOŁY, MUCHY, SZARANCZA, PAIĄKI, BOMBYCES, alias Iedwab robiące robaczki, CANTHARIDES, albo MUCHY Hiszpanńkie zielone, złoto, świetne, KONIKI, CICINDELAE, albo NOCTICULAE, to iest robaczki koło S Iana w nocy iak ogień świecące się, SLIMAKI, MROWKI, SCARABAEI Cornuti, to iest IELONKI, URSULI, NIEDZWIADKI, OSY, BĄKI, SZERSZENIE PCHŁY, y MOTYLE. etc. ChmielAteny1755 I 505.
patrz: ŚLEMAK, ŚLIMAK, ŚLIMAK
– SEPS Padálec iest ták wielkiego iádu, że kto iámę iego nádepce nieostrożnie, nagłą padá śmiercią, táką zgniliznę, członkow rozsypane nágłe przynosi. ChmielAteny1755 I 504.
patrz: ŚMIERĆ
– SYRENY Morskie Monstra, koło bliskiego okrętu śpiewáią, a to harmonią złudzonych pożeraią z napisem od Kámeraryusza Symbolisty dánym Mortem dabit ista voluptas Inny przypisał tymże fatalnym śpiewaczkom: Quos vocant, devorant. ChmielAteny1755 I 1180.
patrz: ŚPIEWACZKA
– Naprzod uczynić sobie długości, według upodobania dymensyę, tę długość na sześć części podzielić: z tych części szcześciu dać pięć szerokości całego Kościoła, te znowu szerokość rozdzielić na dziesięć częsci, z ktorych części dziefiąciu obroć trzy partes na szerokość, na Kaplice pobocznią, a 7, części środkowey Kościoła szerokości powinny tribui. ChmielAteny1755 I 231.
patrz: ŚRODKOWY
– CZłowiek u Grekow zowie się Microcosmus, to iest Mały swiat; że co w Wielkiey swiátá admiruięmy Fabryce, to w małey Człeká znáydujęmy strukturze. ChmielAteny1755 I 581.
patrz: ŚWIAT
– Drugi sposob docieczenia iest; długiemi swidrami ziemię swidrować, y przytuleniem ucha do dziury słuchać. ChmielAteny1755 I 237.
patrz: ŚWIDROWAĆ
– IMPERATOR ieżeli innemu zdał Kommendę nad Woyskiem, sam obligowany był in Augurali, toiest w Kaplicy przed Pałacem, lub Namiotem erygowaney czynić Auguria, czyli Auspicia, toiest przy Ofierze Pogańskiey zapatrywać się na Ptactwo, co lotem znaczyły, a tak się zwały Alites; albo głosem y świergotaniem, a ták zwały Oscines [...]. ChmielAteny1755 I 461.
patrz: ŚWIEGOTANIE, ŚWIEGOTANIE, ŚWIERGOTANIE, ŚWIERKOTANIE
– SZMARAG. Aspisa według Teofrasta proles, podobną zielonośćią switły, owszem czystey oliwy reprezentuie kolor, a swiatłością błyskawicę. ChmielAteny1755 I 660.
patrz: ŚWITŁY
– CESARZE de Domo Austriaca, ile byli Krolami Węgierskiemi, cokolwiek między Adryatyckim a Czarnym Morzem leży, wyiąwszy od Turkow wydarte Ditiones, tego wszystkiego byli Panami: Ile byli Krolami Czeskiemi, byli Elektorami Imperii; ktore Czeskie Berło wraz z Węgierską Koroną, Albertus II z Elżbietą Iedynaczką Corką Zygmunta Krola Węgierskiego, wziąwszy Ligę Małżeńską, w Dom wniosł Austryacki Maciey, Ferdynand, y inni Cesarze Austryacy potwierdzili, resztę Armis, wygubiwszy Husytow y Taborytow, swemu podbili Państwu. ChmielAteny1755 I 500.
patrz: TABORYTA
– Zaczym Czytelniku wyśmiey Talmudystow naukę, z iednego grubego erroru wnoś innumeros, ktore ci kładę o Wiarach traktuiąc. ChmielAteny1755 I 138.
patrz: TALMUDYSTA
– Nie mniey dziwna iest GADU Species TARANTULA od Miasta Tarenta w Włoszech, inaczey Phalangium, albo Pstra Jaszczurka, iak tarant, kolorami z natury ukształcona, powierzchownie, á we wnątrz iad okrutny nosi, od ktorego ludzie smieią się, płaczą, wrzeszczą. Na ukąszenie naylepsze y doświadczone remedium w tym punkcie na Trąbie, albo Arfie granie, ktore zarazę odpędza. ChmielAteny1755 I 501.
patrz: TARANTULA, TARANTULA, TARANTUŁA
– W tymże [1605 r.] wszczęta między luźnemi zwada, dała okazyę, że Wołochy, Multány z Turkami na Polakow in sperate uderzyli, Zołkiewskiemu głowę ucieli, maiącego lat 73 Koniecpolskiego żywcem wzieli Tatarzy. ChmielAteny1755 I 216.
patrz: TATAR
– A te Vasa o ktorych piszą Historycy tylko było substytuowane adinstar Arki przymierza, adinstar Tabularum Teſtimonij, y nakſztałt Rozgi Aaronowey formowane, ponieważ nulla o nich w Pismie S. post Restaurationem Templi mentio Co zaś Teolog Pańſki Apoc: cap: 11. o Arce temi wspomina słowy [...]. ChmielAteny1755 I 117.
patrz: TEOLOG
– A ta Godzina zwáła się TERCYA, y kończyła się z Południem. Dalszá Godzina znowu miała trzy Godziny, zaczynaiąc się od Południa, w ktore Południe była Godzina SEXTA, Sextą się też y ona nazywa. ChmielAteny1755 I 187.
patrz: TERCJA
– Dawidowi Swiętemu Rok 70 także był terminalny: Thales Milesius umarł z pragnienia y gorąca Roku wieku swego 70 Annibal Wodz Kartaginy z pierścienia zażywszy trucizny, trafił do pierścienia Wieczności wieku takźe 70; Swięty Augustyn w Roku 77 po Mądrych y Swiętych pracah poszedł ad Requiem: Władysław Iagełłowicz Krol Polski y Węgierski pod Warną przy Xięźycu zgasł Otomańskim, wieku swego 21 to iest trzy razy siedm inkludkiącym. ChmielAteny1755 I 180.
patrz: TERMINALNY
– Do Rzymu wleciawszy, y tam tetryczny głos wydawszy, klęskę Rzymianom pod Mumancyą w Hiszpanii wyprorokował. ChmielAteny1755 I 620.
patrz: TETRYCZNY
– Po tych wykonanych Ceremoniach, dopiero czart przez te Pythiam, albo Proroki nię, czyli Czartowskich wyrokow Apollinowi imputowanych tłumaczkę od siebie natchniętą, wiatrem onym z Iaskini wypadaiącym nadętą, Greckim stylem dowcipnym, wątpliwym, y zawichłanym, in compendio słow dawał Consulentibus deklaracye decyzye, odpowiedzi. ChmielAteny1755 I 46.
patrz: TŁUMACZKA
– Recentiores Geografowie, y Topografowie nic tákowego o tey nie piszą Rzece; znać wyschnowszy perpetuum celebruie Sabbatum, álbo ktorędy inędy, záwstydziwszy się z utráconey prerogatywy dawney, obrociłá kurs swoy; álbo też dla nikczemności swoiey u Historykow y Peregrynantow ná siebie nie ma respektu y animadwertencyi. ChmielAteny1755 I 132.
patrz: TOPOGRAF
– STAREGO Rzymu y NOWEGO dam Topografię álbo ciekawe y osobliwe opisanie, w PEREGRYNANCIE NOWYM, aliàs iak o Włoskim będę traktował Kraiu, tu to enarro , co Populi Romani y Monarchii tameczney commendat Majestatem[!]. ChmielAteny1755 I 350.
patrz: TOPOGRAFIA
– A co większá, że Geografowie przez Topográficzne náymnieyszych mieysc deskrypcye, ziołka, muszk, kámyczki, drzewka, strumyczki w Kráiach wszystkich opisali, á tey cudowney rzeki w cáłym tygodniu burzącey się, á w Sabasz stoiącey nie opisaliby? (wyd. z 1755) ChmielAteny1755 I 1083.
patrz: TOPOGRAFICZNY
– Pod Miastem Julia Caesarea, w Afryce trupia Głowá ználeziona, Ktorą mierząc 12. piędzi ná mierzono [...]. ChmielAteny1755 I I, 90.
patrz: TRUPI
– Naprzod tedy w Amerykańskim Krolestwie vulgo Nowey Hiszpanii, przez Zakonnikow S Franciszka Roku 1517 znaiomość BOGA prawdziwego zaniesiona, potym przez OO Dominikanow y Jezuitow. Za temi zawitali tam OO, Trynitarze. Karmelici, Kapucyni, Bracia Miłosierni. ChmielAteny1755 I 1018.
patrz: TRYNITARZ
– AMIRON Ryba tey iest natury gdy Człek na nią patrzy, upiie się, y gniewem zapali, gdy zaś iey pożywa, z piianego trzeźwym, z gniewliwego łagodnym się staie. ChmielAteny1755 I 524.
patrz: TRZEŹWI, TRZEŹWY
– KOLUMNY y FILARY Tych ATEN albo KATALOG AUTOROW Ktorych powagi w komponowaniu Tey Księgi zażyłem. [...] Alkoran Turecki. [...] ChmielAteny1755 I 7 nlb.
patrz: TURECKI
– CARDUUS BENEDICTUS, Carduus Sanctus, po Polsku záś Bernárdynek, Turecki Czubek, Oset Włoski, Czubek, iest nátury gorszkiey, dla tego gorącey, suszącey, otwieráiącey. ChmielAteny1755 I 545.
patrz: TURECKI
– Drugi raz dnia tegoż nadszedł, toż samo zastał spectaculum: aż dnia trzeciego iuż zastał owę kupę rozlazłą y zabitą żabę ziemną wielką; tuż zaraz znalasł Kamien, otarszy y ochędożywszy, zaniosł do domu, ktory w domu Gretterow był konserwowany, y wielom pożyczany, ale wziąwszy zastaw 50 álbo sto złotych valoris. ChmielAteny1755 I 661.
patrz: TUŻ
– Wziąć woła Miesięcy 30 maiącego, chudego, ale przecież mięsistego, y zaprowadzić do iakiego zawartego mieysca, tam go kiymi bez rozlania krwi poty bić, poki nie zabiie, wszelkie meaty szmatą y smołą, naymnieysze owego mieysca dobrze pozabiiać, y De Insectis, albo o Robactwie Nasiekanym szpary, położyć owego wołu zabitego na wielu ziela Thymus alias dzięcielinowym, vulgo Tymianem zwanego. ChmielAteny1755 I 604.
patrz: TYMIAN
– Typografii, àlbo sposobu drukowánia Xiąg, są pierwsi Inventores Chinczykowie około Roku 1000. iáko Peregrynanci y Księga de Rebus Sinicis świadczy. ChmielAteny1755 I 981.
patrz: TYPOGRAFIA
– Tuż Typograficzne Prela, alko Kaszty, Prasy. ChmielAteny1755 I 227.
patrz: TYPOGRAFICZNY
– MANATI Ryba w rzekach Hisżpanioli Insuły poławiaiąca się. Iest głowy niby woley, nogi ma długie na stop 14, albo 15, grube na dłoni ośm. Ledwie para wołow uciągnie ią na wozie. ChmielAteny1755 I 628.
patrz: UCIĄGNĄĆ
– Koło Mexiku iest wrobel Vitulinus, mało co większy od Psżczoły wielkiey: żyie rosą samą. W Pazdzierniku do listku drzewa ze spodu uczepiwszy się, tak obumarły, aż do Kwietnia konserwuie się; po tym czasie lata. ChmielAteny1755 I 618.
patrz: UCZEPIĆ SIĘ
– HENRICUS III Niger [...] Dużym chleba kawałkiem udławił się, czy też z apprehensyi, że Słowacy y Lusatowie Woysko iego znieśli. Umarł Annô Domini 1056. ChmielAteny1755 I 515.
patrz: UDŁAWIĆ SIĘ
– Nawet włosy sobie przypalał głownią Dyonizy, boiąc się zdrady od Barbierza: Kaligula y Karakalla Cesarze w skrzynkach truciznę mieli gotową, aby y siebie y innych wytruć mogli, dostawszy się Nieprzyiaciołom; Heliogabalus sznury iedwabne z sobą nosił ná uduszenie, puginały złote na przebicie siebie: Caligula Cesarz życzył sobie, aby wszyscy Rzymianie iednę mieli szyię, áby za iednym zamachem wszystkich razem wyciął, teste Fulgoso. ChmielAteny1755 I 358.
patrz: UDUSZENIE
– Kiedy potym Babylon przy afluencyi Kommercyow y bogactw przy rezydencyi Krolow, bo tam Nabuchodonozor swoię założył Stolicę, pyszną podniosł głowę, poszedł u BOGA in abominationem, kiedy go Cyrus Krol dla mocnego nie mogąc dobyć ufortyfikowania, Eufratem rzekę na nowe roskopawszy alveos, alias na kanały rozebrawszy, w rożne strony wodę puściwszy, suchym dnem Eufratesa, wielkie w Miasto wprowadził Wòysko, Ogniem y Mieczem grasuiąc [...]. ChmielAteny1755 I 111.
patrz: UFORTYFIKOWANIE
– Cardanus Medyk sławny widział na Dwòrze Máryi Krolowy Czeskiey Corki Karola V. Cesarza Rzymskiego Słonia lat na ten czas 13 maiącego, ktory Magistra y Iezdcę swego, tak iak Człek we wszystkim rozumiał, w siadaiącemu na się, nie iako nogę troche schylał y uginał, y podnosił. ChmielAteny1755 I 687.
patrz: UGINAĆ
– Był ná ten cżas w Więzieniu znácżny Kawaler Winkelried, obwiniony zá Záboystwo, śmierci godzien, ten pod kondycyą dárowania sobie życia, odważył się uchodzić bestyą; więc z konsensem Iurisdykcyi, snopek ciernia zrobiwszy, y ná Miecza koniec w sádziwszy, gdy bestya paszcżę otworzyła żárłoczną, on snopek w nią wrzucił, y báwiącą się tym kąskiem nie strawnym, w słabym mieyscu ugodził, zábił. ChmielAteny1755 I 500.
patrz: UGODZIĆ
– Inne karania były na życiu za wielkie Kryminały przez Szubinice, Miecż, Ukamienowanie, rozgami na śmierć zabicie, na Miecze gołe napędzeniem. ChmielAteny1755 I 431.
patrz: UKAMIENOWANIE
– Xiądz także Kircher in China świadczy, że Słonie Mogola adoruią pod czas igrzysk uklękaniem, czego by nie uczynili, nie zginaiące się maiąc kolana. ChmielAteny1755 I 587.
patrz: UKLĘKANIE
– AMETYST po Łacinie y Grecku Amethistus, znaczy z Greckiego sine vino, że wina czerwonego ma kolor, choć iest sine vino; albo też iedno sonat co te słowa: non inebrians, gdyż natura tego kamieniá człeká prezerwować może od upicia się Iestkoloru fiał kowego, purpurowegc, rożowego. ChmielAteny1755 I 650.
patrz: UPICIE
– W MEXYKU znayduie się DRZEWO MAGVEIS, z ktorego pnia sok płynie do picia przyiemny y upiiaiący, Kora uchodzi za przędziwo same Drzewo suche zdaie się na igły y szpilki. ChmielAteny1755 I 638.
patrz: UPIJAJĄCY
– Myśliwi łowią go, wino nastawiwszy, ktorym upiły, idzie im in praedam. ChmielAteny1755 I 583.
patrz: UPIŁY
– Drudzy tego są zdania, iż Młodsi są zgodnieyszemi ad Regendos Magistratus; tę alleguiąc racyę z Simanki y Swiętego Ambrożego mowiących: Non enim omnis Senectus Venerabilis et apta, sed illa quae non Canis sed moribus albescit: to iest ktora nie siwością, ale podściwoscią upudrowała głowę. ChmielAteny1755 I 350.
patrz: UPUDROWAĆ
– Piąty Sapient Solon Atheniensis Prawodawca y Filozof Ateńskiey Rzeczy Pospolitey, żyiący za Tarkwiniusza starego Krola Rzymskiego; takich Praw ustanowiciel, że Senat y pospolstwo poty nie zgodne, w dobrą wprowadził harmonię: Drakona Legislatora nieznosne po części zniosł Prawo. ChmielAteny1755 I 692.
patrz: USTANOWICIEL
– PURPURA, albo Murex iest Ryba z rodzaiu Conchliorum, albo Ostrearum, Pławow, Ostrygow, w oryentalnych kraiach wielkości osobliwey, w Eyropeyskich subtelney. Tę Rybę Rybacy kamykiem uderzaią, w tym ona przez womit sok z siebie wypuszcza Ostrum nazwany, ktorym sukna farbuią, Purpurą odtąd nazwane, na ustroienie Monarszyńskich, Xiążęcych, Senatorskich Osob. ChmielAteny1755 I 631.
patrz: USTROJENIE
– Piąta Sybilla była CUMANA, od Miasta Cuma w Azyi Mnieyszey rzeczona. [...] O Tey piszą, że staremu Tarkwiniuszowi Krolowi Rzymskiemu dziewięć Xiąg Sybillińskich Wierszow prezentowała, pretenduiąc wielkiey za ten drogi towar Summy. Gdy na tak wielką uśmiechnął się taxę; ona trzy Xięgi w ogień rzuciła, teyże kwoty pretenduiąc od Krola za reszrę Xiąg, to iest za sześć. ChmielAteny1755 I 53.
patrz: UŚMIECHNĄĆ SIĘ
– Idą inusum Medycyny, osobliwie ná truciznę pączki z drzewa tego [jesionu], iáko też utłuczone liście, ktore do swieżych przykładáią ran, álbo sokiem zápuszczaią [...]. ChmielAteny1755 I 540.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– [Zagadka:] Proch iestem, a nie ziemia, przy mnie się poznaią; Ia sprawuię, że iedni drugim sto lat daią. Łzy czásem wyprowadzam, od chorob wyzwalam, Iedna mię rzecz nie lubi; bo ią zbytnie walam. Znaczy się Tabaka u wszystkich in usu, sama chustka iey nie lubi. ChmielAteny1755 I 1202.
patrz: WALAĆ
– Ubogi stoły wala kredką, a bogaci Złotem, Srebręm, Miedzią. ChmielAteny1755 I 155.
patrz: WALAĆ
– Znaczy Błoto wszelką rzecz walaiące, od ktorego Kalisz Miasto zowie się. ChmielAteny1755 I 1204.
patrz: WALAJĄCY
– Sam instynkt naturaly wmawiał: Est DIUS in nobis, agitante caléscimus illo. A że wdzieráiącego się do serc ich gwałtem, á l atre luminum prawdziwego BOGA nie akceptowali lumen, przynaymniey ad similitudinim veri DEI wymyslali sobie delubra a bardziey deliria. ChmielAteny1755 I 15.
patrz: WDZIERAJĄCY SIĘ
– Miejsca osobliwsze na których była wenerowana Pafos i Amatus Miasta na Insule Cyprze Item Cnidos Miasto Karyj, Ery góra w Sycylii. ChmielAteny1755 I 10.
patrz: WENEROWANY
– W Księdze Sonnat iest to, że Człeka pó śmierci u grobu czekaią dwoch Aniołow Examinatorow: ieśli się pokaże dobrym y werydykiem, dwoch Aniołow białych w nogach y głowach ciała iego straż odbieraią, ieżeli złym, dwoch czarnych przystępuie do niego Aniołow, z ktorych go ieden żelazną w głowę biie buławą... ChmielAteny1755 I 1100.
patrz: WERYDYK
– ...Władysław Łokietek Krol Polski pod czas Aktu weselnego Kazimierza Wielkiego z Anną Giedyminowną Xiężniczką Litewską około Roku 1325 ten Order kreowáł. ChmielAteny1755 I 1045.
patrz: WESELNY
– Niżeli in Arena Martis rękami y bronią potykać się przyidzie, pierwey przez CONSILIA BELLICA uczyń certament w głowie, w sekretnym mieyscu sub Dio, et DEO. Z wielkiey experiencyi Ludźmi, osobliwie Weteranami, certuy racyami, niż zaczniesz żelázem... ChmielAteny1755 I 433.
patrz: WETERAN
– CZAPLA nastoi się w wodzie z nosem iak z wędą, niż rybki będą... ChmielAteny1755 I 594.
patrz: WĘDA
– Są to Zakonnicy wędrowni po wszystkich Kraiach Machometańskich, pod pretextem opowiadania Wiary, sumptem Klasztorow swoich wysłani, a wrzeczy samey są szpiegowie. ChmielAteny1755 I 1106.
patrz: WĘDROWNY
– KARBUNKUŁ, ognistego koloru switnego y płomienistego, zgoła iak węgiel lśni się rospalony. ChmielAteny1755 I 654.
patrz: WĘGIEL
– Daią teyże Minerwie y AEgidem to iest Tarczę, głową wężowatą Meduzy insignitam Parkom przędzącym y ucinaiącym wątek życia ludzkiego, daią Kądziel y nożyce: Saturnowi: Kosę; Bogini Sprawiedliwości, Szalki etc. ChmielAteny1755 I 34.
patrz: WĘŻOWATY
– ...Carnies Platy są płaskie części, a wypukłe są karnety; Woluty, sznyrkle są ornamenta Kapitellow, iakoto wężownice, trefione włosy. ChmielAteny1755 I 79.
patrz: WĘŻOWNICA
– Miny, także wężykowatą formą powinny się wyrabiać, aby ich oblężeni prędko znalaższy, Kontra Minami nie zepsowali: ChmielAteny1755 I 236.
patrz: WĘŻYKOWATY
– Te accesus do Miasta albo Approsze, nie powinny bydź recta linea kopane, lecz formą ukośną wężykowatą, w tę y w oną stronę wykierówane, ziemię ku Miastu sypiąć... ChmielAteny1755 I 236.
patrz: WĘŻYKOWATY
– AKADEMIA MEDIOLANSKA Koło, wielu Wiaderkami wodę ciągnące z rzeki ma za znamie, z daną Inskrypcyą: Una omnes; toiest iż iak te koło iedno wsżystkie ciągnie wiaderka, tak my wszyscy na to składamy się y usiłuiemy, abyśmy propinemus innym scientias. ChmielAteny1755 I 390.
patrz: WIADERKO
– Głowa Swiata Rzym w Krolewskiey chodziła Koronie, poki Tarkwiniusz w Wianku podściwości; lecz iak Lukrecya mu cudza Zonasłodnieć poczęła, gorżko y cięszko było Rzymianom cierpieć Krola Zalotnika: ChmielAteny1755 I 439.
patrz: WIANEK
– RIPHAEI Montes leżą w ostatnich Kráiach y granicach Scytyi od Pułnocy, nazwane od wiania gwałtownych tam wiatrow, ustawicznemi okryte sniegami: Koło tey Gory mieszkaiący Obywatele wielkiey są prostoty, chleba nie znaią, Zwierzyną się żywią, skorami odziewaią. ChmielAteny1755 I 549.
patrz: WIANIE, WIENIE, WIENIE
– o Kwiatach osobliwych ANEMONE iest Kwiat dziwnie delikatny, za naymnieyszego wiatru po. wianiem zaraz opadaiący, z tąd pospolicie zwany Flos venti, albo Flos Adonidis, iakoby według baiecznych Poétow zekrwi Adonidesa od wieprza zabitego, urodzony. ChmielAteny1755 I 648.
patrz: WIANIE, WIENIE, WIENIE
– Ottokar Krol Czeski za takież Wiarołomstwo z Rudolfem Haszpurgskim cale z niesiony y z wyciężony. ChmielAteny1755 I 403.
patrz: WIAROŁOMSTWO
– LUCIDA Ptaszek Hercynskich Lasow Obywatel, według Pliniusza, ktory ták świtne z kolorow ma piorá, że ciemne lasy widnemi czyni, y iáśnie oṡwieconemi. ChmielAteny1755 I 519.
patrz: WIDNY
– Postrzelony IELEN, do Dyptanu bieży, szukaiący remedium. Zyią po sto lat y więcey, iako się pokazało z łańcuchow od Alexandra Wielkiego nań włożonych, Testibûs Solinô et Pliniô. Aristoteles pisze, że IELEN czasu iednego znaleziony ktoremu wiecha z między rogow wyrosła. ChmielAteny1755 I 574A.
patrz: WIECHA
– Ci trzymaią się w wielkiey modestyi, oczy maią w ziemię wlepione, głowę schyloną w prezencyi Superiora y obcych, koszula ich gruba, suknia biała z podłego sukna, czapki iak goralskie germaki z sierści Wielbłądzey, golenie y piersi zostawiwszy gołe ktore czasem gorącym pieką żelażem, pasy rzemienne. ChmielAteny1755 I 1105.
patrz: WIELBŁĄDOWY, WIELBŁĄDZI, WIELBŁĄDZI, WIELBŁĄDZY
– Nad GRZEGOTKĄ Wielkotygodniową Napis Kamilla Antika, Semel in Anno. In Censuram, raz się spowiadaiących w Roku. ChmielAteny1755 I 1189.
patrz: WIELKOTYGODNIOWY
– O Kruku baią Poetowie, że go Apollo za wielomowstwo, y zbytne szczebietanie z biáłego iakim był przedtym, w czarnego obrocił: co wierszem wyraził Sulmoński Wierszopis: ChmielAteny1755 I 611.
patrz: WIELOMOWSTWO
– POLYPUS, Wielonog Morski, iest nakształt Paiąka murowego, o wielkich nogach. Zyią Conchyliis, toiest pławami, ktore gdy się otwieraią dla rosy w siebie brania, w ten punkt kamyki wpuszczaią w otwarte owe orificia, te nie mogąc domkow swoich o Rybach osobliwych zamknąć, tak się staią WIELONOGOW pastwiskiem. ChmielAteny1755 I 630.
patrz: WIELONÓG
– HERB u Polakow zowie się od słowka Łacińskiego HERBA, to iest Ziela, iż Starożytni Rzymianie w Pzysionkach Rezydencyi swoich, Pòrtrety z Wosku ulane Antenatow swoich, Swięta zielem wieńczyli, rożnym według Pliniusza ChmielAteny1755 I 373.
patrz: WIEŃCZYĆ
– Na obiedzie 12 sztuk mięsa, cielenciny, baraniny, wieprzowiny, nie mało, kapłona, gęś, prosie, trzy pieczenie, wołową, baranią, cielęcą, wina y miodu 4 garce, oprucz piwa, gorzałki. Iadał smaczno y wieczerzę. ChmielAteny1755 I 686.
patrz: WIEPRZOWINA
– Tripanomylos Młyn, albo Machina służąca do wiercenia Rur wszelkiey strzelby. ChmielAteny1755 I 227.
patrz: WIERCENIE
– WIESZCZBIARSTWO z Ręki, albo CHIROMANTIA do Astrologii iudiciarney zda się należyć: alias formowanie Koniektur, Prognostykow:... ChmielAteny1755 I 184.
patrz: WIESCZBIARSTWO, WIESZCZBIARSTWO, WIEŚĆBIARSTWO
– Wieszania był sposob u Pogan na Krzyżu, nakształt litery T formowanym, ktory modelusz od Pogan wzieli Zydzi ZBAWCĘ Swiata Krzyżuiąc. ChmielAteny1755 I 366.
patrz: WIESZANIE
– Conservatur w pokoiach Pańskich, na wieżach Miasto wietrznika, dla pokazania, zkąd wiatr ma wiać; gdyż w tę stronę pysk sympatycznie kieruie: Ztąd tę Rybę Kircher zowie AEolium Magnetem, Wietrznym Magnesem. ChmielAteny1755 I 626.
patrz: WIETRZNIK
– Umarła sama, á sam ná pogrzebie z roskazu Rzymu z Palmą w ręku, z Laurem ná głowie, szedł zá Ciáłem. Facie ad Laetitiam non lachrymas composita, iż wiktorem został tyle Mężow Wiktorki Zony. ChmielAteny1755 I 985.
patrz: WIKTOR
– NAprzod wiedziecć potrzeba, że Drzewo Krzyża Swiętego, było według niektorych Autorow PALMOWE, y tak należało, aby victor mortis Pan Chrystus prży Pálmie tryumfował. ChmielAteny1755 I 145.
patrz: WIKTOR
– Iest uparta opinia między prostym Ludem, że nie ktorzy Ludzie staią się Lycanthrôpi, toiest wpostać Wilkow zamienieni, zowią ich Polskim terminem WILKOŁAKI, co iest daleko od prawdy, oprocz że Arte Magica może Człekowi bydź dana figura iakiey Bestyi, y to tylko oczom Ludzkim tak się prezentuiąca, non substantialiter. ChmielAteny1755 I 590.
patrz: WILKOŁAK
– Tuż AEQUINOCTIA; ktore są Summa aequalitas Diei et Noctis, álbo Porownanie Dnia z Nocą, iedne iest Vernum, to iest Wiosnowe, przypadaiące dnia 21 Marca, kiedy Słońce wchodzi z Znak BARANA Drugie AEQUINOCTIUM AUTUMNALE, Porownanie Dnia z Nocą; Iesienne, przypada około dniá 21. Wrzesnia. ChmielAteny1755 I 191.
patrz: WIOSNOWY
– W Niemczech y w Polszcze długo wiszą Ciała, w Anglii y Francyi po zachodzie Słońca grzebią. ChmielAteny1755 I 366.
patrz: WISIEĆ
– Pierwszy ich Klaszror w Paryżu na Przedmieściu S Germaná ná ulicy Riie Casete, Witanie Panien tych Zakonnych iest: Laudetur Sacro Sanctum et Augustissimum Sacramentum in perpetuum. ChmielAteny1755 I 1041.
patrz: WITANIE
– Poiechał, prowadzony od Gabriela do Ierozolimskiego Kościoła, gdzie od Swiętych przy drzwiach witany z poleceniem się Modlitwom iego. ChmielAteny1755 I 1101.
patrz: WITANY
– Zygmuntowi I. z wizytą w Węgrzech u Brata swego Władysława będącemu, y do Widnia od Maximiliana Cesarza zaproszonemu, wiele asystowało Polskich Senatorow... ChmielAteny1755 I 381.
patrz: WIZYTA
– W Modlitwach swoich magnifikuią Wszechmocność, Miłłosierdzie, Sprawiedliwośc Boską. Situs Corporis. albo postawa na Modlitwie, klękanie, padánie ná twarz, rąk iedney w drugą wkładanie u pasa, na wspomnienie śmierci Machometa głowy skłanianie, a na Imie Boskie do Ziemi upadanie Co wszystko byłoby dobrze, ale nie w złey ich Wierze. ChmielAteny1755 I 1103.
patrz: WKŁADANIE
– Dano mu Epithetum: Sangvinarius (krwie rozlewca) że Zdraycow, Fakcyantow w Rzymie na traktament zaprosiwszy, pokatował, nie traktował, żelazem śmiertelnym nakarmił iak Strusiow. Słowákow w Saxonią wkraczaiących, 30 tysięcy siedm set zniosł, lat maiący 39, w Rzymie in ipso flore et spe victoriarum życie miał skrocone, podobno strzałą trucizną napoioną Saraceńską zarażony, czyli diarrheą, toiest dysenteryą umorzony... ChmielAteny1755 I 513.
patrz: WKRACZAJĄCY
– ...Sycylia iest wszystka Cavernosa, toiest Lochowata, Fistulosa, toiest podziurkowana, podziemne meaty, a przytym wiele Siarczystey y tłustey kleiowatey materyi maiąca; ktoremi wiatr się wkrada, y po onych podziemnych meatach przechodząc się, y wyścia wolnego nie znayduiąc, siarczyste zapala materye. ChmielAteny1755 I 546.
patrz: WKRADAJĄCY SIĘ
– Ieżeli bliskość klasztoru lub ściany ktorey, iest z swieckiemi osobami, okna w tę stronę nie maią bydź dawane, bo Oculi sunt Scopuli tituto meliore vocandi, przez Oczu zwierciadła, nie iedna się do serca Phaedra wkradła. ChmielAteny1755 I 233.
patrz: WKRAŚĆ SIĘ
– Ale niech wledzą, że BOG w tenczas duszę kreuie, kiedy w żywocie Matki iest Corpus organizatum, y zaraz żyć dziecię zaczyna po kreowaniu, y wlaniu duszy w owe ciało. ChmielAteny1755 I 1073.
patrz: WLANIE
– Na ostatek w Chaldeyskie wlewa się Ieziora czyli Bagniska; z tych się wydobywszy, z Eufratem łączy się rzeką, a tak w kompánii w Perskiego Morza przepadaią Odnodze, dwiemá wlewaiąc się weściami po łacinie Ostiis na mil 12 szerokości bierącemi. ChmielAteny1755 I 565.
patrz: WLEWAĆ SIĘ
– Ztąd Rzymianie litery, Syrakuzanie Konia, Ateńczykowie Okręt, Łodź, Insuły Samos Obywátele Sowę na czołach nie wolnikow wypalali: Item Tortur rożne genera pulpit iaki, y Włocznia, pod ktorą Niewolnikow przedawano. ChmielAteny1755 I 69.
patrz: WŁÓCZNIA
– Ta awantura, pewnie nie Ducha Swiętego wokacya do S. Augustyna Habitu y Reguły wpędziła go w Erfordzie, y tam zakapturzony, tym mniey znaczny Hypokryta praeesse, non subesse ambiens. ChmielAteny1755 I 1122.
patrz: WOKACJA
– ZIMORODEK, Alcyon, álbo Alcedo, większy od Wrobla Ptak, z granatowa szafirowy zwierzchu, z podspodu ponsowo białáwy, przy wodách się bawiący [...]. ChmielAteny1755 I 519.
patrz: WRÓBEL, WRÓBEL, WRÓBL
– KROLIK po Łácinie Regulus, álbo Trochilus, Ptak bárzo máleńki, ktorego do piecżenia zátknąwszy nie wypatroszonego, ná rożenek laskowy, świeżo wycięty, sam się przy ogniu obraca, byle był ná soszkach rowno ná wadze położony. ChmielAteny1755 I 512.
patrz: WYCIĘTY
– Trzeba potu, a czasem y łez wylać wiele, kto chce eminere ChmielAteny1755 I 1178.
patrz: WYLAĆ
– Ktore Animalia Swiát Bogácą? [...] LYNX, to iest OSTROWIDZ bystrego wzroku Zwierz, z rodzáiu Wilkow [...] żyiący drapiestwem, Ktore wywierá ná rożne Zwierzętá, zdrádą ná nie z drzewa skacząc. ChmielAteny1755 I 495.
patrz: WZROK
– ZIMORODEK, Alcyon, álbo Alcedo, większy od Wrobla Ptak, z granatowa szafirowy zwierzchu, z podspodu ponsowo białáwy, przy wodách się bawiący [...]. ChmielAteny1755 I 519.
patrz: Z GRANATOWA
– Ten Woyciech Margrabia Brandeburski widząc res suas infaustas, Krolowi Polskiemu Zygmuntowi w Krakowskim Rynku na Maiestacie siedzącemu solenne złożył Filelitatis Juramentum, Habit Zakonu Krzyżackiego zrzucił, y Xiążęciem Pruskim uczyniony z podaniem Chorągwi z Polskiemi Insigniami. Roku namienionego 1525. Lutrem potym został, ożenił się z Dorotą Krola Duńskiego Siostrą. ChmielAteny1755 I 1052.
patrz: ZAKON
– Assumptki P. MARYI Zákonnice fundowáne R. 1626. ChmielAteny1755 I 768.
patrz: ZAKONNICA
– Po Jeruzalem y za Jeruzalem ieśli Pobożność czyia wizytuie mieysca, mieć powinna assystenta Zakonnika y Turczyna. ChmielAteny1755 I 570.
patrz: ZAKONNIK
– TOPAZ [...]. Ma moc wielką ná Lunátyczne áffekcye, ná szalenstwo, ná żądze ciáłá, ná uśmierzenie gniewu, na oddalenie złego humoru, krew zastánawia, glisty morzy iáko świádczy Abulensis, Berchoriusz, Vincentius, Alcazar. ChmielAteny1755 I 561.
patrz: ZASTANAWIAĆ
– Po [...] Koronácyi [...] Z. Kościoła Koronáta wiodą ná Pokoie, Gdzie Bankiet záwołany y hoyne nápoie. ChmielAteny1755 I II, 372.
patrz: ZAWOŁAĆ
– Po [...] Koronácyi [...] Z. Kościoła Koronáta wiodą ná Pokoie, Gdzie Bankiet záwołany y hoyne nápoie. ChmielAteny1755 I II, 372.
patrz: ZAWOŁANY
– Ten Woyciech Margrabia Brandeburski widząc res suas infaustas, Krolowi Polskiemu Zygmuntowi w Krakowskim Rynku na Maiestacie siedzącemu solenne złożył Filelitatis Juramentum, Habit Zakonu Krzyżackiego zrzucił, y Xiążęciem Pruskim uczyniony z podaniem Chorągwi z Polskiemi Insigniami. Roku namienionego 1525. Lutrem potym został, ożenił się z Dorotą Krola Duńskiego Siostrą. ChmielAteny1755 I 1052.
patrz: ZRZUCIĆ
– W dzień tylko sypia, á całą noc po morzu buia, żarłoczność swoię kontentuiąc połowem ryb. ChmielAteny1755 I 623.
patrz: ŻARŁOCZNOŚĆ
– LAGANA [...] iest Ptak w nieprzyiaźni z Wielorybem żyiący, ktory tylko co pászczę otworzy swoię, ten Ptak aż do wnętrzności iego wdziera się, serce y wnętrzności iego pożera, y śmierć przynosi [...]. ChmielAteny1755 I 514.
patrz: ŻYĆ
– Zwał się [Flavius Domitianus] y Pallady Synem, słysząc od Iozefa Zydowina, że Kroł Swiata miał się narodzić z Panny, iako Svetonius y Baronius swiadczą Biciem Much w Pokoiu bawił się, za co od Thesaura censurowany: Hostibus Musca, Muscis hostis fuit. ChmielAteny1755 I 469.
patrz: ŻYDOWIN
– Y Iosephus Zydowin, twierdzi, że Rzymianie, Ieruzalem za Tytusa Cesarza horrende burząc, in Sancto Sanctorum nic nie zastali. ChmielAteny1755 I 116.
patrz: ŻYDOWIN