Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż
Joachim Benedykt Chmielowski
ChmielAteny II oryginał
NOWE ATENY ALBO AKADEMIA WSZELKIEY SCYENCYI PEŁNA, Na rozne TYTUŁY iak ná CLASSES PODZIELONA: MĄDRYM dla Memoryału, IDIOTOM dla Nauki, POLITYKOM dla Praktyki, MELANCHOLIKOM dla rozrywki ERYGOWANA. CZĘSC WTORA [...]

https://polona.pl/item/3559613/3/
Odnotowano 1488 cytatów z tego źródła
– Iak wiele z Polski stad Wołow idzie w Szląsk [...] ledwo nie 10. albo 12. tysięcy co rok, tych obornych idzie Bekasow. ChmielAteny II 332.
patrz:
– Tu głowne są Relikwie: Laska cudotworna Moyżeszowa, Rozga Aaronowá: W Podziemney Kaplicy jest Stoł kwádrzasty ná ktorym Zbawiciel nász ostatnią iadł Wieczerzę y Nayśw: postanowił Sakrament od S. Heleny przysłany. ChmielAteny II 110-111.
patrz: AARONOWY, AARONOWY, AARONÓW, AARONÓW, ARONOWY
– Była w tey Częsci Swiętego mieysca Faederis Arca, albo Skrzynia Przymierzá z drzewá nie gniiącego Setim ieszcze ná puszczy od Moyżeszá zrobioná. Exodi 25. złotemi blachami ab intra & extra okrytá, zámykaiąca dwie Táblice Moyżeszowe z Przykázaniem Bożym, skrzynkę złotą z Mánną z Niebá padaiącą Rozgę Aaránową[!] y Xięgę Deutoronomium, to iest krotkie zebránie Práwa Boskiego y Explikacye: ktorá Arká tu konserwowáła się lat koło 430. ChmielAteny II 550.
patrz: AARONOWY, AARONOWY, AARONÓW, AARONÓW, ARONOWY
– Przy Kościele tym mieszkáią rozney Nácyi Zákonnicy, to iest Katolicy, á Ci są, Bernárdynow kilku, albo kilkunástu z Prezydentem z Konwentu S. SALWATORA z Miásta co trzy Miesiące tu przysłanych, item Grecy, Ormianie, Nestoryanie, Georgianie, Indyánie, Abyssynowie albo Murzyni. ChmielAteny II 568-569.
patrz: ABASEN, ABASSEN, ABASSYN, ABASYN, ABISSYN, ABISYN, ABISYN
– Náleży te mieysce do Abyssynow, aliàs Murzynow. ChmielAteny II 568.
patrz: ABASEN, ABASSEN, ABASSYN, ABASYN, ABISSYN, ABISYN, ABISYN
– Państwo to rzeczone Abassyą, albo od Abassenow Nacyi, z Arábiią do Afryki przeniesioney, albo od Arábskiego terminu owego Elbabaschi, co znáczy Xiążęcia, á mieszkańce názwali się Abyssi, albo Abassini, tandem Abyssini. ChmielAteny II 633-634.
patrz: ABASEN, ABASSEN, ABASSYN, ABASYN, ABISSYN, ABISYN, ABISYN
– Powáżnieysi między Bráchmánami zowią się Joghi, którzy prowádzą żywot pustelniczy w iáskiniach ná wielkich utrudzeniach, potym dostępują tytułu Abdutów, á znim licencyi ná wszelką sprosność. ChmielAteny II 596.
patrz: ABDUT, ABDUTA
– MICHAŁ KORYBUT Xiążę Wiszniowiecki, Syn Jeremiaszá Woiewody Ruskiego, á Synowiec Dymitrá Korybuta Kásztelaná Krákowskiego Hetmána Wielkiego Koronnego, Olgerdá y Jagiełła Xiążąt Litewskich [...] po solenney abdikácyi Jána Kázimierza Krola unanimi Electoris Populi voce Rege Piastum praetendentis Krolem Polskim proklámowany [...]. ChmielAteny II 362.
patrz: ABDYKACJA
– Abyssyńczykow Religia y zwyczáie f. 637 ChmielAteny II 780.
patrz: ABISYŃCZYK
– Xiąże Mikołay Radziwił Peregrynant suis oculis vidit w kairze Patryarchę Chaldeyskiego, tam rezyduiącego, ktory się pisze Chaldeyskim y [Patryjarchą] Abissinskim. ChmielAteny II 148.
patrz: ABISYŃSKI
– Ten [język arabski] w Afryce w Abyssyńskim albo Murzyńskim Kráiu záżywany. ChmielAteny II 749.
patrz: ABISYŃSKI
– OBYWATELE Abyssyńscy generalnie zowią się AEthiopes od Etyopa Wulkanowego Syná. ChmielAteny II 637.
patrz: ABISYŃSKI
– Czasow świeższych AFRYKA dzieli się ná Części 12. Większych: ná Barbaryą, Saarą, Nigricyą, Gwinią, Nubią, Imperium Abyssyńske, Krolestwo Egypskie, ná Imperium Monomegow, Kongo, Zangwebaryą, Krolestwo Monomotapy y Kray Kafrarią. ChmielAteny II 628.
patrz: ABISYŃSKI
– W Afryce Kráina ieſt NUBIA, (ktorey Miasto Stołeczne, gdzie tameczny Krol rezyduie, Nuebia:) ná mil 300. wzdłuż, y ná tyleż wszerz zábieráiąca, to Turczynowi, to Abyssynskiemu hołduiąca Cesarzowi: Obywátelow má Machometanow, Zydow, Koptykow: Płynie przez ten Kray rzeka Nubia, ktorá dałá imię całemu kráiowi. ChmielAteny II 633.
patrz: ABISYŃSKI
– Kráina Afryki, iest Abyssyna, abo Abassya, aliàs AEthiopia, albo MURZYNSKA ZIEMIA WYSZSZA, czyli DALSZA, á raczey ABYSSYNSKIE IMPERIUM. ChmielAteny II 633.
patrz: ABISYŃSKI
– Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie Janie náleżycie wywiedźiał, ten udał się do Abyssyńskiego Państwá, gdźie widząc tamecznego Monárchę wiele podobieństwá maiącego z Krolestw wielu, bogactw y Ceremoniałow, do owego quond[m] w Azyi panuiącego Popa‑Jana, powrociwszy do Luzytanii, iak by dociekł rem certissimam, uczynił Imperátora Abyssyńskiego Popem Ianem, y názwał go Preste Jean [...]. ChmielAteny II 635.
patrz: ABISYŃSKI
– ABYSSYNSKI IMPERATOR czy iest PRESBYTEREM, albo Popem Janem? ChmielAteny II 634.
patrz: ABISYŃSKI
– WIelu iest takich Autorow, ktorzy erroneè mniemaią, że Abyssyński, albo Murzyński Cesarz iest PRESBYTER IOANNES, albo POP‑IAN, y w samym zaráz pomylili się názwisku ktore ięzykiem effertur Perskim, Progestiani, to iest Mąż Apostolski, á oni corrupto sono vocis, mowią Presbyter Ioannes, iako twierdzi Scaliger. ChmielAteny II 634.
patrz: ABISYŃSKI
– W AFRYCE, dominium maią Abyssynski, y Arábski Języki, z ktorych mow ſię porodźiły Lingva Congana, Angolana etc. ChmielAteny II 758.
patrz: ABISYŃSKI
– Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie Janie náleżycie wywiedźiał, ten udał się do Abyssyńskiego Państwá, gdźie widząc tamecznego Monárchę wiele podobieństwá maiącego z Krolestw wielu, bogactw y Ceremoniałow, do owego quond[m] w Azyi panuiącego Popa‑Jana, powrociwszy do Luzytanii, iak by dociekł rem certissimam, uczynił Imperátora Abyssyńskiego Popem Ianem, y názwał go Preste Jean [...]. ChmielAteny II 635.
patrz: ABISYŃSKI
– MOnárcha Abassyi, albo Murzyńskiey Ziemi Wyższey, od Patriotow názwany iest Magnus Negusch, to iest Cesarz: Europeyczykowie názywáią go ABYSSYNSKIM Imperatorem, nád 16. á według Kirchera nád 27. Kroleſtwámi panuiącym: z ktorych te znácznieyſze: Dafila, Barnagasso, Dangali, Dobas, Trigemahon, Ambiancantiva, Vangue, Bagamidri, Belegvanze, Angote, Balli, Fatigar, Olabi, Baru, Gemen, Fungi, Tirut, Malemba, Amara, Tigre, Xoa, Fazola, Goyam, Dambia, etc. ChmielAteny II 633.
patrz: ABISYŃSKI
– Roku 780. nástał Madi Wodz Saráceński w Syrii ná Chrześcian tyrán, przez tortury, przymuszáiący Chrześcian do abjurácyi Wiáry. ChmielAteny II 720.
patrz: ABIURACJA
– Wielkich kryminálistow do Zamku S. Anioła, á mnieyszych Excessantow libertati oddaią: z każdego domostwá Człeka ná wartę náznaczaią, Gospodarzom w nocy światło przed swemi domami demandant: Xiążęta y Ablegaci wartami się ubespieczaią, aby każdy był in statu defensionis, gdyż tylko OCIEC Swięty śmiertelnie zaśnie, ták rozboie, krádźieże w Rzymie ożywáią ná życie y chudobę cudzą,ktorych Kardynali ile Ci, przy ktorych Summa Rządow, severè karzą, y sami przez dni dziewieć zgromadzaią się do Zákrystyi S. Piotrá, dla rozporządzenia nástępuiącego Conclavis. ChmielAteny II 122.
patrz: ABLEGAT
– AFRYKA názwała się albo od Afra Syná Herkulesowego, albo Syná Abrahámowego z Cetury, według Jozefa Autorá. ChmielAteny II 626.
patrz: ABRAHAMOWY, ABRAHAMÓW
– Nawet że Jagiełłowie pisali się Haeredes respektem Litwy, Rusi, y Prus, tedy y tego Tytułu Zygmont August Jagiełłowicz uczynił ná Seymie Anni 1564, abrenuncyacyą [...]. ChmielAteny II 374.
patrz: ABRENUNCJACJA, ABRENUNCJACJA, ABRENUNCJATA
– Ale iako przedtym Ludovicus Pius, ták potym S. Henryk Cesarz, tę niespráwiedliwą extorsyą y pretensyą cale znieśli, lubo nowych kontrowersyi y niezgod między Cesarzami y Biskupami Rzymskiemi, ta abrogacya abusuum, otworzyła campum [...]. ChmielAteny II 120-121.
patrz: ABROGACJA
– Cesarstwa Stolica była ROMA, ktorego stary y nowy odrysuię abrys. ChmielAteny II 73.
patrz: ABRYS, ABRYSA
– Absencya kardynałow nie ktorych non praejudicat Elekcyi. ChmielAteny II 124.
patrz: ABSENCJA
– BENEDYKT IX [...] Kazimierza Mnicha Kluniackiego Benedyktyna, od Wotow absolwował Zakonnych, aby był Krolem Polskim. ChmielAteny II 153.
patrz: ABSOLWOWAĆ
– Od Krolow swoich ukarani, maią się za absolwowanych od grzechow, gdyż temu ab actu Coronationis, iakąś świętość imputuią [Persowie]. ChmielAteny II 584.
patrz: ABSOLWOWANY
– Ma [Francja] abundancyą Chleba, Wina, y Metalow. ChmielAteny II 68.
patrz: ABUNDANCJA
– Między SARMACKIEMI Nácyami lokuią Geográfowie HYPERBOREOS, Národ głęboko ná pułnoc mieszkający przy wszelkiej abundancyi, ná zdrowey àéryi, dłużej nád ludzi innych żyjący, z rácyi dobrego temperámentu powietrza, á naybardziey, że są sprawiedliwi: w lasach, knieiach, pod Niebem rezydencya ich ma bydź. ChmielAteny II 287.
patrz: ABUNDANCJA
– Acemetki Zákonnice. ChmielAteny II 768.
patrz: ACEMETKA
– Są w tymże skarbcu dwa Rogi wielkie Jednorożcowe, trzeci mnieyszy: Náczynia z Agatu, kalcedonu, złota, srebrá, okrąg Szmarágowy, etc. ChmielAteny II 185.
patrz: ACHAT, AGAT, AGAT
– Ołtarzow w Kościele 40. Wielki wszystek iest z Marmuru, Agatu, Aspisu, Porfiru. ChmielAteny II 29.
patrz: ACHAT, AGAT, AGAT
– W Skarbcu Kościoła przerzeczonego iest Monstráncya iednostayná z Agatu, z Orłow dwoch Imperii uformowána, ná piersiach Cyrkuł iest pro Venerabili bogaty bardzo; ta ofiarowána iest od Leopolda 1. Cesarza. ChmielAteny II 30.
patrz: ACHAT, AGAT, AGAT
– W Drugiey Kamerze znáyduią się, w szatach pięknych, Rostruchany, á te są z pereł, perłowych Macic, z Kryształu, Topazow, Achatkow. ChmielAteny II 238.
patrz: ACHATEK, ACHATEK, AGATEK
– [...] między kolumnami iest iedna wielkiego szácunku ledwie nie wszystkie genera kamieni droższych w sobie inkluduiąca, to iest porfiru, iaspisu rożnego, Achatesa, kalcedonu etc. ChmielAteny II 173.
patrz: ACHATES
– Aby PRAWA [...] in facii Senatu czytane, od Marszałka Poselskiego podpisane, do Aktow Grodzkich, albo do Metryki Koronney podane były. ChmielAteny II 404.
patrz: ACHT, AKT, AKT
– Ztąd [z Damaszku] Adamászek wziął originem y zowie się Tela Damascena: ztąd y zelazo na pałásze wyśmienite, Demeszki zwáne wychodzi; koło tego Miastá wiele nágo chodzi ludzi, máiących się zá świętobliwych, że Adáma podobno náśladuią. ChmielAteny II 508509.
patrz: ADAMASZEK, ADAMASZEK, JADAMASZEK
– W Arsenale/ [...] inter caetera iest Chorągiew Karola V. Cesarza wielka, czerwona adamaszkowa. ChmielAteny II 245.
patrz: ADAMASZKOWY, ADAMASZKOWY, JADAMASZKOWY, JEDAMASZKOWY
– Wiek Dwunasty, śmieszną miał Sektę Adamitow, wskrzeszonych, ktorzy ieszcze nástali byli Roku 176. y w ten czas wyklęci, náuczáiących, że Ludzie nágo chodzić powinni, ad imitationem Adama y Ewy, ták od BOGA stworzonych. ChmielAteny II 773-774.
patrz: ADAMITA
– Blisko tego Kościoła iest PARLAMENT, do ktorego idący, ná prętach żełaznych widać głowy zátknięte Kromwela y dwoch Adherentow iego, ktorzy Karolowi I. Sztuartowi Regnántowi swemu inaudito exemplo, oblegszy go w Pałácu Withall, ná theatrum pubIicznym głowę toporem, ucięli. ChmielAteny II 279.
patrz: ADHERENT
– HENRYK WALEZYUSZ Xiążę Andegaweński y Borboniorũ, Karola IX. Krola Fráncuskiego Brát, záproszony przez 13. Posłow Polskich in assistentia wybornych y grzecznych Polákow 300. wszystkich piękną mowiących Łaciną, Fráncuzczyzną, Włoszczyzną, Niemczyzną, co w nie máłey u Fráncuzow było admirácyi. ChmielAteny II 354.
patrz: ADMIERACJA, ADMIRACJA, ADMIRACJA
– Niektorzy z nich [Turków] tancuią, ale manierą osobliwszą, dziwnie prętko. Kręcac się, nágle zástanawiáiąc, w iákąś admirácyą wpádaiąc. ChmielAteny II 494.
patrz: ADMIERACJA, ADMIRACJA, ADMIRACJA
– Była też tam NAUMACHIA DOMICIANI, to iest mieysce z wody akommodowáne, woienney ná wodźie exercytacyi służące, między ślicznemi budynkami,z rożnych wod spływáiących się, iako morze uformowáne, ktore to w momencie przybywáły, to ták opadáły, że aż okręty, barki, ná dnie samym w momencie osychały z admirácyą y pociechą Spektatorow. ChmielAteny II 93.
patrz: ADMIERACJA, ADMIRACJA, ADMIRACJA
– Lecż przezorni tameczni Monárchowie zápobiegli tey z ludźi ewákuacyi: Wyszedł Edykt Annô 1623. nádawaiący pewne Poddanym Wolności, aby się mnożyć mogli. 1mo. nowożeńcom pozwolono lat cztery, aby wolnemi byli od wszelkich podátkow. 2do W roku 18. żeniącym się wolna chudoby swoiey daná administrácya. ChmielAteny II 19.
patrz: ADMINISTRACJA
– S. LEO II. obrány Roku 682. postanowił wárować się Simonii w Administrácyi Sakrámentow. ChmielAteny II 152.
patrz: ADMINISTRACJA
– Z Godnieyszych iednák Familii administrowáli Państwo, iáko to Cetes albo Proteus, od Poétow baiecznie opisany, że w rożne zamieniał się postáci, á to z rácyi, że wiele wynálazł artes, to też rożnych zażywał Insigniow, to Lwá, to Wołá, to Smoká: ná głowie też nosił Koronę czyli mitrę, to ná kształt drzewá, to ná kształt ognia uformowáną. ChmielAteny II 648.
patrz: ADMINISTROWAĆ
– Szoste [królestwo] Południowych Sáxonow od 20. Krolikow administrowáne. ChmielAteny II 273.
patrz: ADMINISTROWANY
– Galliopolis vulgo Gelbole, gdzie rezyduie Kápitan Basza, aliás Admirał Morski. ChmielAteny II 453.
patrz: ADMIRAŁ, ADMIRAŁ, AMIRAŁ, AMMIRAŁ
– Podczas woyny aktualney bywa kreowány Generalissimus nad Flottą vulgò Admirał, iako też drugi Summus Imperator Continentis, alias Hetman ná lądźie: A ci oba nic nie czynią independenter od Senátu. ChmielAteny II 191.
patrz: ADMIRAŁ, ADMIRAŁ, AMIRAŁ, AMMIRAŁ
– Cokolwiek Dictorum, Factorum, Swiát teráz admiruie, Grekow to wielki koncypowáł dowcip. ChmielAteny II 436.
patrz: ADMIROWAĆ
– Frideryk ieszcze Pierwszy Cesarz admiruiąc tu Chłopiąt mnostwo, do fossy Zámkowey kazáł ich zwołać, ná 4 tysiące, daiąc każdemu pewne regały. ChmielAteny II 235.
patrz: ADMIROWAĆ
– [...] daycie łáskawe Niebá, áby Swiát Sármácki Rzymskich wenerował Honoryuszow, Trojanskich uznał Hektorow, Senat cum stupore porádnych słuchał Konsow, poważnych Kátonow, wymownych admirował Tulliuszow: á co większa pro Artis et Focis certuiących widział Pompiliuszow. ChmielAteny II a4v.
patrz: ADMIROWAĆ
– Czárownice każe po pierwszey admonicyi nie popráwione, kluczami Kościelnemi rospalonemi ná czole formą S. Krzyża znáczyć, y potym ieszcze się nie kaiące, Sędźiom roskazuie, dekretowáć ná śmierć. ChmielAteny II 432.
patrz: ADMONICJA
– Paweł Biskup Krákowski excessivus w kompanii 70. Osob słyszał z Nieba admonicye: Vae tibi Paule. ChmielAteny II 344.
patrz: ADMONICJA
– Po adorácyi Majestatu názad się cofa, y ná iednym fixus mieyscu od swego Monárchy proponuie sobie konkredytowáne negotium [poseł u sułtana]. ChmielAteny II 492.
patrz: ADORACJA
– Antiochus Epiphanes Krol Syryiski wziąwszy JERUZALEM [...] swym Bałwochwálstwem go [kościół Salomona] sprofanowáł, ná Pańskim Ołtarzu wystawił Báłwán Jovis Olympii ku adorácyi. ChmielAteny II 547.
patrz: ADORACJA
– Adorantki zákonnice R. 1654. ChmielAteny II 768.
patrz: ADORANTKA
– ARCUS TRIUMPHALES, to iest Brámy Tryumfalne Zwycięzcom, obcych Národow wielkim sumptem z piękną adornácyą erigowáne, aby Tryumfatorom honoru [...] przyczyniły. ChmielAteny II 95.
patrz: ADORNACJA
– Ukoronowaną w Twoim Herbie Kołumnę, tychże Xiążąt Rzymskich ádornuiesz ieszcze Mitrą. ChmielAteny II ???.
patrz: ADORNOWAĆ
– Kościoł S. Piotra w Rzymie Wátykański bardzo wielki bogatym adornuią obiciem, lub wspaniałemi Szpalerámi. ChmielAteny II 142.
patrz: ADORNOWAĆ
– THERAE, Cieplice, Łaźnie rożne w starożytnym były Rzymie, iáko to Antonina Karakalli Cesarza, ktorych Alexander Severus dokończył, adornował. ChmielAteny II 93.
patrz: ADORNOWAĆ
– Drugi Pałác Krolow w Londynie Withall, iák Miásto iakie wielki, w ktorym ars cum natura certat w adornowániu. ChmielAteny II 275[b].
patrz: ADORNOWANIE
– Tenże Papież SS Agnieszki y Emerencyany Relikwie w Urnie srebrney złożył, kleynotami adornowáney y misterną robotą. ChmielAteny II 157.
patrz: ADORNOWANY
– Gallerię ma na słupach Figurami starego i Nowego Testamentu adornowane i Ołtarzami. ChmielAteny II 177.
patrz: ADORNOWANY
– ILLIRICUM [...] kráina dawnych czasow obszerná od Arsii rzeki pográniczney włoskiey po nád Adryatyckie Morze leżąca. ChmielAteny II 434.
patrz: ADRIATYCKI
– Práwa Saskie bardzo surowe, iako to adulteria ucięciem głowy karáć każą. ChmielAteny II 237.
patrz: ADULTERIUM
– MOSKIEWSKIEY Nácyi Geniusz ták adumbruią Politycy, iż bardziey ostrozni, niż odwáżni. ChmielAteny II 709-710.
patrz: ADUMBROWAĆ
– Filip II cognomento Audax adumbrowáł się Xiężycem nowym z napisem: Dum vixi, crevi. ChmielAteny II 61.
patrz: ADUMBROWAĆ SIĘ
– ABRYS KOŚCIOŁA SALOMONOWEGO. Dyspozycyę Iego, Ozdoby, Bogactwá, Magnificencyę Starożytną, y teráznieyszą ruinę adumbruiący. ChmielAteny II 543.
patrz: ADUMBRUJĄCY
– [Papież] nie iest Antichristem, to iest adwersarzem CHRYSTUSOWYM, iako kłamią bluźniersko Heretycy. ChmielAteny II 131.
patrz: ADWERSARZ
– O mil 10. od Londynu ná piękney pozycyi, zdrowey áéryi y prospekcie cudnym [...] iest Pałac Krolewski Noncsuth ChmielAteny II 280.
patrz: AERIA
– Jaka aerya, pozycya, obfitość, iaka długość, szerokość granic? ChmielAteny II 3.
patrz: AERIA
– AFRYKA názwała się albo od Afra Syná Herkulesowego, albo Syná Abrahámowego z Cetury, według Jozefa Autorá. ChmielAteny II 626.
patrz: AFER
– Afri ináczey Africani, Getuli, Massili, Maurisii, Lybes, Lybici. Atlantes, była w Afryce Nácya, ktora żadnego osobom niedawáłá imienia, lecz żyli anonymi wszyscy, aliàs bez imion. ChmielAteny II 683.
patrz: AFER
– Pozwala [papież] takiż Jubileusz często w wielkiey potrzebie y afflikcyi Kościoła Swiętego. ChmielAteny II 144.
patrz: AFLIKCJA
– Fundowała się za czasem wioska, ale gdy podatkow zadnych dać nie chciała Turkom, owszem Exaktorow afrontowała, zgruntu od Paszy zruynowana iest. ChmielAteny II 574.
patrz: AFRONTOWAĆ
– Obywátele tuteysi rożnym Pánom tamecznym harácz płacą: Iedni są osiedli y właściwie Afrykani Berebey zwáni, drudzy Vagi, tułacze, á ci są Arábowie, owiec y rozboiow pilnuiący. ChmielAteny II 631.
patrz: AFRYKAN
– Náypierwszá po fundowánym Zákonie była wypráwa do Marochium, albo Marokko Afrykańskiego w Barbaryi leżącego Krolestwá. ChmielAteny II 764.
patrz: AFRYKAŃSKI
– U TROGLODYTOW Afrykańskiey Nácyi zwyczáy był dźieciom dawáć imiona Bydląt aliàs Wołu, Krowy, że ich mięsem żyią, od bydląt też siebie zrodzonych bydź twierdźili. ChmielAteny II 740.
patrz: AFRYKAŃSKI
– INSUŁ nie máło iest Afrykańskich, á te się znáyduią, ná Morzu Erytreyskim, to iest Czerwonym, drugie ná Atlantyckim, to Mediteranskim, albo Barbaryiskim; ktorych wszystkich revocare ad calculum, nie iest moiey prácy intencya, tylko znácznieysze wspomnieć. ChmielAteny II 660.
patrz: AFRYKAŃSKI
– Afrykański Kray GVINEA po nad morze ná mil 300. rościągniony, od Pułnocy ma Nigrytanią, od Wschodu Biafarę, od Záchodu morze Atlanckie. ChmielAteny II 632.
patrz: AFRYKAŃSKI
– Sáráceni AFRYKANSCY Roku 884, do Włoch wypadłszy, Kassinski spalili Klasztor, wiele pobili Mnichow. fonsa Czystego, gdy także Haráczu sto Panienek dać nie chce Sarácenom, od nich przez Woynę attakowány, pod protekcyą S. Jakuba z Chorągwią białą kredensuiącego, 70. tysięcy ich położył. ChmielAteny II 721.
patrz: AFRYKAŃSKI
– Kontradycent sprzeciwia się poty, poki autentycznym życia y cudow wywodem Personae Canonizandae nie będzie skonwinkowanym. ChmielAteny II 141.
patrz: AFTENTYCZNY, AUTENTYCZNY, AUTENTYCZNY
– Máią pod sobą y Bieiow, Agow, y pewną liczbę Zámkow. Tych znácznieyszych Beglerbejow aliàs primae classis, albo gatunku ieſt 22. ChmielAteny II 488.
patrz: AGA
– Stolica Krolestwá tego iest tegoż imienia Walencya, gdzie w Archikatedralnym Kościele iest Kielich Agatowy z Ostatniey Wieczerzy Pańskiey, Koszulka Całodźianá (nie szyta) PANA JEZUSA maleńkiego, Nayświętszey PANNY Mleko, Włosy y Grzebień, w puszce bogatey asserwowáne. ChmielAteny II 21-22.
patrz: AGATOWY
– W Kościele Nayświętszey PANNY Snieżney iest 20. kilka species rożnych Kości Swiętych: w Kościele w Niebowzięcia PANNY MARYI, Mensa ná ktorey celebruią, iest całá z Agatowego kamienia, Krucyfix kamienny, ale miętki iak żywe ciało, cudami słynący; gdzie iest Ołtarzow 35. ChmielAteny II 306.
patrz: AGATOWY
– W Tatrách gorach znayduią się ZŁOTE, SREBRNE żyły, Dyamenty y Rubiny według Starowolskiego: w Gruntach Elbląskich znáyduią się Dyamenty, Perły, Agatowy kamień: Horyń rzeka Wołyńska miewá czasem Perły w sobie: Odolanow w Woiewodztwie Kaliskim ma Hałun, Woiewodztwo Podolskie salitrę, ktorą tam wárzą z wody, w ktorey wprzod moczą w kadziach, ziemie z starych obor bráną, albo z gor ná to sposobnych iakom sam widział. ChmielAteny II 333.
patrz: AGATOWY
– Monstráncya wielka szczerozłota, maiąca ná sobie większych y mnieyszych dyamentow 9. tysięcy 600. á rubinow y szmarágow 5. tysięcy: Puszka Agatowa duża; Grob Pański srebrny cały, misterney roboty. ChmielAteny II 28.
patrz: AGATOWY
– Wstępuię na GORĘ THABOR dla świętey agitacyi. ChmielAteny II 577.
patrz: AGITACJA
– Tam zámknąwszy się Magistri Ceremoniarum w prezencyi Sacri Collegii, Statuta Electionem PAPIEŻA concernentia czytaią z informacyą qua methodo ma się Conclave agitować. ChmielAteny II 123.
patrz: AGITOWAĆ SIĘ
– Tu Stolicą iest TOLOSA Miasto po PARYZU y LUGDUNIE, náywiększe we Francyi od Syná Jafetowego fundowane, przez ktore rzeka płynie Gironde, 30. młynow agituiąca, z tąd płynie aż do Miasta Burgidali, z tamtąd z inną rzeką złączona w Ocean wpáda. ChmielAteny II 58.
patrz: AGITUJĄCY
– Tenże Papież SS Agnieszki y Emerencyany Relikwie w Urnie srebrney złożył, kleynotami adornowáney y misterną robotą. ChmielAteny II 157.
patrz: AGNIESZKA, AGNIESZKA, JAGNIESZKA
– Agnieszki S. Zakonnice R. 1326. ChmielAteny II 768.
patrz: AGNIESZKA, AGNIESZKA, JAGNIESZKA
– Ma ta Gens [Persowie] większy nad Turkow poler y naukę, in quem finem pofundowane Akademie, Szkoły, Collegia. ChmielAteny II 584.
patrz: AKADEMIA
– NOWE ATENY albo AKADEMIA WSZELKIEY SCYENCYI PEŁNA, Na rożne TYTUŁY iak na CLASSES PODZIELONA. ChmielAteny II k. tyt..
patrz: AKADEMIA
– W Sali Ogrodu Akademickiego stoią po száfach w náczyniach szklanych węże, iaszczurki, ptaszki, Dźiecię przed czasem urodzone in spiritu Vini, aliàs w wodce konserwuiącey: ná ścianách rożnych bestyi skory, ná śrzodku Hyppotamus, álbo koń wodny; słomą wypchany wisi. ChmielAteny II 248-249.
patrz: AKADEMICKI
– Praedixit też wygraną Regnantowi [...] Dąbrowski Akademik Proffessor niegdy Krolewski. ChmielAteny II 364.
patrz: AKADEMIK
– [Kantony szwajcarskie] są Katolickie [...] drugie Akatolickie, albo Protestanckie. ChmielAteny II 230.
patrz: AKATOLICKI
– Obywatele tameczni [Torunia] Akatolicy, Nayświętszy SAKRAMENT w Processyi nie uszanowali. ChmielAteny II 321.
patrz: AKATOLIK
– Gdy się zbliży dzień KROLA OBRANIA, Każdy Szlachcic ma Prawo do exkludowania, Lub też akceptacyi. ChmielAteny II 371.
patrz: AKCEPTACJA
– Same tylko białegłowy y to w nocy, w skrytości, iey [Bogini Bonie] czyniły ofiary, płci Męskiey tam akcessu broniąc. ChmielAteny II 83.
patrz: AKCES
– Po tych nád ludzi góruiących akcyach, blisko gor Greckich Thermopylae nazwanych od 4. tysięcy Woyska Ateńskiego [...] odniosł klęskę [Kserkses]. ChmielAteny II 581.
patrz: AKCJA
– GAŻA WEZYRA z pewnych Dobr w Anátolii wynosi ná 20. tysięcy Tálerow bitych: ale akcydensow nie przeliczoná summa. ChmielAteny II 484.
patrz: AKCYDENS
– Teodozyusz młodszy Cesarz Cyrusá Pannopolistę uczynił Kommendantem Miastá, á bardziey Budowniczym, ktory in spatio 60. dni mur trzeci dał od Morza, zá co gdy Cyrusa ná publicznych theatrách enkomizowáli Obywátele z aklámacyą táką: Constantinus Urbem condidit, Cyrus renovavit. ChmielAteny II 458.
patrz: AKLAMACJA
– Dawnych czasow Anglikowie z tyle kwiatow, ile w Anglii Prowincyi, wieniec uformowawszy [...] ná głowę Krolow kładli pod czas intronizacyi, czyniąc aklamacyą: Regno coronaris, vive. ChmielAteny II 278.
patrz: AKLAMACJA
– Ta Część Kościoła tymże marmuru, Cedru y złota akkommodowaniem, na ścianach, podniebieniu y posadce byla przyozdobiona, iako y pierwsza. ChmielAteny II 551-552.
patrz: AKOMODOWANIE
– Tu [w Genui] naywięcey koło aksamitu robią. ChmielAteny II 196.
patrz: AKSAMET, AKSAMIT, AKSAMIT, JAKSAMIT
– Hipodromus, alias mieysce gonitwy Aurelianá Cesarza zá Miastem, gdzie in praesentia Spectatorow, ná to zaproszonych to wozkami, to końmi wybiegali się Aktorowie, lub zwierzęta, albo też Szermierze, iakie exhibebant widowiska y sceny. ChmielAteny II 92.
patrz: AKTOR
– Oprocź Weneckiego, iest actu Akwileieński Patryarcha, ob rationes Statisticas et Spirituales utrzymany w Mieście Udyná, w Powiecie Forojulieńskim vulgò Jl Friuli do Wenetow náleżącym. ChmielAteny II 149.
patrz: AKWILEJEŃSKI, AKWILIEŃSKI, AKWILIEŃSKI
– Tandem verus et legitimus do liczby pierwszych czterech Patryarchow Computatur PATRYARCHA Wenecki olim Akwileieński po zburzeniu Akwilei Miasta Włoskiego do Wenecyi przeniesiony, iako w wielu czytam Autorach. ChmielAteny II 149.
patrz: AKWILEJEŃSKI, AKWILIEŃSKI, AKWILIEŃSKI
– Alexander Xiążę Mazowiecki Biskup Trydencki, Patryarcha Akwileyski, Kardynáł S. Laurentii in Damaso , umarł R. 1442. ChmielAteny II 396.
patrz: AKWILEJSKI
– Podział Fráncyi stał się Roku 1614. ná 12. Prowincyi głownych, to iest ná Insułę Fráncuską, ná Aurelianeńską, ná Lugduneńską, ná Brytańską, ná Normańską, ná Pikardską, ná Kampańską, ná Burguńcską, ná Delfionacką, ná Proweńcką, ná Langwedocką, y Akwitańską Prowincye. ChmielAteny II 45.
patrz: AKWITAŃSKI
– Posadzká w Kościele [...] gładka dána z Alabástru tłuczonego. ChmielAteny II 461.
patrz: ALABASTER, ALABASTER, ALABASTR, ALABASTR, HALABASTER
– Drugie Organy z Iaspisu, Alabastru Orientalnego y Saskiego, kamieniem wężowym adornowáne. ChmielAteny II 239.
patrz: ALABASTER, ALABASTER, ALABASTR, ALABASTR, HALABASTER
– Drugie Organy z Iaspisu, Alabastru Orientalnego y Saskiego, kamieniem wężowym adornowáne. ChmielAteny II 239.
patrz: ALABASTER, ALABASTER, ALABASTR, ALABASTR, HALABASTER
– Cyborium wielkiego Ołtarza iest ná czterech kolumnách alabastrowych. ChmielAteny II 184.
patrz: ALABASTROWY
– Teraz u Polskich Dam in usu stroy na głowie publiczny, y prywatny Duet, Daszek, Azust, Kapik, Neglisz, Aladofil, Tupet, Dormes, Kołpaczek, Kaszkiety, Czuby, włosow zaczesanie, Kapeluszki, Kwefy, czołka, soki, kornety: u prostych zawicie, podwiki, kapturek wstęgi, bawełnice, kibałki. ChmielAteny II 70.
patrz: ALADOFIL
– KsIĘSTWO LITEWSKIE albo LITWA ma imię od Książęcia Littalona; albo Litwona Syna Weneduta Króla Pruskiego, czyli jeszcze około Roku 173. według Erasma Stelli, czyli później Roku 575. od Ojca, w te kraje posłanego, które były od Alanów Sarmackiej Nacyj osiadłe, czy też od Iglionów. ChmielAteny II 291.
patrz: ALAN
– Chwálą we Włoszech [...] Winá Setyneńskie, y Albańskie, Sery Parmeńskie. ChmielAteny II 215.
patrz: ALBANSKI, ALBAŃSKI, ALBAŃSKI
– Taki iest ięzyk Epirotow, ALBAŃSKIM názwany: Drugi KOZAKOW PEREKOPSKICH y Tatarow. ChmielAteny II 746.
patrz: ALBANSKI, ALBAŃSKI, ALBAŃSKI
– Przez Rzym płynie TYBER [...] od Tyberina Albańskiego Krola, tym názwaná imieniem Rzeka. ChmielAteny II 98.
patrz: ALBANSKI, ALBAŃSKI, ALBAŃSKI
– Záłożyli według iednych Autorow Miasto RZYM Aborigines [...] według drugich Albańska Młodź, ale naypewnieyszá sentencya, że ROMULUS y Remus Albanczykowie Bliźnięta, Synowie Rhei, czyli Ilii, á Wnucy Numitora, ktorych Amulius Stryi kazáł w Tybrze Rzece przez Faustulusa potopić, aby cale z Bráta swego ná Albańskie Krolestwo [...] wygubił Sukcessorow. ChmielAteny II 73.
patrz: ALBANSKI, ALBAŃSKI, ALBAŃSKI
– W Skarbcu Xiązęcia Florencyi iest Dyament extraordynaryiney wielkości, Pereł cztery, iedna iak iaie; Miecz Karola Wielkiego, Rubin wielkości osobliwey, Rog Jednorozca, Goźdź wielki, do połowy w złoto od Alchimisty Thurneissera arte chimica obrocony; Stol zkosztownego kamienia ná 15. tysięcy Dukatow taxowány, Statua Ludwika XIV. Krola Fráncuskiego złocista, siedząca ná koniu. ChmielAteny II 176.
patrz: ALCHIMISTA, ALCHIMISTA, ALCHYMISTA, ALHIMISTA
– Czyli by o tym choć allegorycznie nie námienił [historyk Anastazjus o papieżycy Joannie]? ChmielAteny II 159.
patrz: ALEGORYCZNIE
– Cornelius à Lapide applikuie te słowá allegorycznie Kościołowi Swiętemu. ChmielAteny II 531.
patrz: ALEGORYCZNIE
– Upadły, Alexandryiska, Ateńska, y Carogrodzkie sławne Biblioteki. ChmielAteny II 114.
patrz: ALEKSANDRYJSKI, ALEKSANDRYJSKI, ALEKSANDRYSKI
– Alexiani Zákonnicy R. 1300. ChmielAteny II 767.
patrz: ALEKSJANIN
– Tacitus ieszcze mniema, że Germani z tąd rzeczeni, że ich germen nie zkąd inąd powstało, tylko z ich własney Ziemi, będąc tam urodzonemi Patriotami nie zászłemi Inwázorámi. Zowią się Synonimicè, to ieſt innym terminem Alemanni, to ieſt Nobiles. ChmielAteny II 216.
patrz: ALEMANI
– RZYM ták wspaniały Gentium Domina, był z Paná sługą, y niewolnikiem, nie ráz będąc dobyty szturmem, y cale zruynowány od Gotow, Wizy‑Gotow, Wandalow, Ostro‑Gotow, Normannow, Gallow, Alemannow, Herulow, Hiszpanow pod Atalusem Genserikiem, Totylą, pod Robertem Lewiskardem, zá Károla V. Cesarza przez Woyska Heretyckie [...]. ChmielAteny II 101.
patrz: ALEMANI
– Uczeni zaś y Mnisi Ięzyk Kopteyski maią in usu, ktorego Alphabet skłáda się z liter 23. ChmielAteny II 644.
patrz: ALFABET, ALFABETA
– Piąte Kroleſtwo Barbaryi ieſt TRYPOLITANSKIE, á raczey Rzecz‑Pospolita Trypolitańska od Dywána, od Day albo Dazego Prezyduiącego w Dywánie, rządzoná, iak Algierska y Tunetańska, Turczyná uznáiąca Protektorá, płácąc mu harácz. ChmielAteny II 631.
patrz: ALGERSKI, ALGIERSKI, ALGIERSKI
– Kray ich osiadły były dwá Národy, Rossi albo Roxi y Alani, ktore oba ták ścisłe z sobą uczyniły allianse, że się wráz názwali ROXOLANOS. ChmielAteny II 423.
patrz: ALIANS
– Roku 658 [...] Mahuvias [...] z Konstansem Cásarzem [!] záwarł allianse. ChmielAteny II 719.
patrz: ALIANS
– Zniemi [Saracenami] zábrawszy Alianse, Grekow precz wyrugowáli [Egipcjanie], ich Wodza Kalifę sobie obráli za Krola. ChmielAteny II 727.
patrz: ALIANS
– Alkantárowie albo de Alcantara Kawálerowie R. 1170. ChmielAteny II 768.
patrz: ALKANTAR
– A iako wszytkie Azyatyckie Národy osobliwie od południa, tak Turcy náybardziey są molles, voluptuosi,w cielesności zánurzeni, wielożenni ad mentem głupiego Alkorána. ChmielAteny II 493.
patrz: ALKORAN
– Jeżeli też iest [sułtan] tyráńskiego serca, álbo w exekucyi baśni Alkoránowych scrupulosus, zaráz po swoiey inaugurácyi zámyśla o zgubie bráci. ChmielAteny II 480.
patrz: ALKORANOWY
– MECHA, albo MEKKA obszerne Miasto, zá czasow Boterá 6. tysięcy Domow máiące, mieysce Urodzenia Máchometa Pseudo Proroka, Alkoránowych baśni Autora. ChmielAteny II 517.
patrz: ALKORANOWY
– Tam [w Gujanie] nie máło kupuią Jedwábiu, Bawełny, Cukru, Tutiunu, Drzewá Bryzelii, Alòésu, Balsamu... ChmielAteny II 674.
patrz: ALOES
– Wszytkie [ogrody cesarskie] Páłacyki, Altány, Fontany [...] zdobią. ChmielAteny II 476.
patrz: ALTANA, ALTANA, ALTANNA
– Są y Alumnáty Młodzi, albo SEMINARIA po Rzymskich Państwách, [...] w ktorych ALUMNI albo młodź wyborná, w pobożności, w cnotach Chrześciańskich [...] exercituią się, Wotow nie czyniąc. ChmielAteny II 776.
patrz: ALUMN
– Są y Alumnaty Młodzi, albo SEMINARIA po Rzymskich Państwach, w ktorych ALUMNI albo młodź wyborna, w pobożności, w cnotach Chrześciańskich [...] exercituią się, Wotow nie czyniąc. ChmielAteny II 776.
patrz: ALUMNAT
– W bliskości tych gór mieli stacye swoie Moabitowie, Amalecytowie, Madyanitowie, Idumeyczykowie. ChmielAteny II 516.
patrz: AMALECHITA, AMALECYTA, AMALEKITA, AMALEKITA
– Kráina ich [Amazonek] zwáła się Amazonia, Dzieło ich Ephesus Miasto sławne Kościołem Dyany Efeskiey. ChmielAteny II 682.
patrz: AMAZONIA
– Inne ich Regnántki były Marpesia, Orithia, Antiope, ostatnia Minothaea; ktorá gdy z Wielkim Alexandrem cielesnych szukáła roskoszy, zgubiła Pańſtwo Amazońskie y imie, według Justyná. ChmielAteny II 682.
patrz: AMAZOŃSKI
– Ieden Henryk VIII, Staie w moich Atenach, Sławy Antecessorow Swoich utratca y zakała, Bolenii zaślepiony amazyusz, a żony własney Katarzyny repudiator. ChmielAteny II 276.
patrz: AMAZYJUSZ
– Mars bitny, to ich [Amazonek] amazyusz, Bellona matka, tarcze kolibki. ChmielAteny II 682.
patrz: AMAZYJUSZ
– Chryzostom Załuski kanclerz Koronny, na Ambonach publicznych żarliwy Ecclesiastes. ChmielAteny II 386.
patrz: AMBON, AMBONA
– Z Ambon po parafiach zalecają, aby każdy Człek [...] Krzywdy Swoie na Schedzie konnotował. ChmielAteny II 66.
patrz: AMBON, AMBONA
– Rodzi się na nich [Malediwach] proso y koral czarny, y ambra wyśmienita. ChmielAteny II 625.
patrz: AMBRA
– Ambrozianie Kawalerowie 1433. ChmielAteny II 768.
patrz: AMBROZJANIN
– Ambrozyanki R. 360. ChmielAteny II 768.
patrz: AMBROZJANKA
– Kráy teyże Ameryki Austrálney iest PARAKWARYA albo Paraquey od rzeki tegoż imienia názwany, ktorá srodkiem tey płynie kráiny, maiąc długości ná mil 500. przy wpadnieniu w Austryalne morze zábierá szerokości ná mil 30. ChmielAteny II 676.
patrz: AMERYKA
– Wielkość y Obiętość Amphitheatrow według Wiktora była taka, że 87. tysięcy ludzi patrzących w sobie zamknąć mogły. ChmielAteny II 90.
patrz: AMFITEATR, AMFITEATR, AMFITEATRUM, AMFITEATRUM, EMFITEATRUM
– Henryk VIII. Krol [...] amorami Bolenii metresy zaślepiony, Lumen Wiary s. stracił. ChmielAteny II 283.
patrz: AMORY
– Wespazyan [...] od Nerona postanowiony Amplifikatorem Państwa Rzymskiego [...] w Palestynę wkroczył z Woyskiem Rzymskim. ChmielAteny II 526.
patrz: AMPLIFIKATOR
– Ta iest nayosobliwsza [relikwia], Krew S. Januaryusza M[ęczennika] we dwuch ampułkach szklanych przy głowie tegoż S. Męczennika lokowana. ChmielAteny II 201.
patrz: AMPUŁKA, AMPUŁKA, JAMPOŁKA, JAMPUŁKA
– Tu iest miasto Remi vulgo Reims [...] gdzie Klodoweusz Krol Roku 496. Na Krolestwo namazany z ampułki z Nieba przyniesioney. ChmielAteny II 55.
patrz: AMPUŁKA, AMPUŁKA, JAMPOŁKA, JAMPUŁKA
– Iest tam y THEATRUM anatomicum, gdzie ludzi, y Bestyę anatomizuią. ChmielAteny II 249.
patrz: ANATOMIZOWAĆ
– [Papież] nic iest Antichristem, to iest adwersarzem CHRYSTUSOWYM, iako kłamią bluźniersko Heretycy. ChmielAteny II 131.
patrz: ANCYCHRYST, ANCYKRYST, ANTYCHRYST, ANTYCHRYST, ANTYKRYST
– Andabatow Nácya biła się záwartemi oczemá. ChmielAteny II 370.
patrz: ANDABATA
– Anielskie Zákonnice R. 1500. ChmielAteny II 768.
patrz: ANGELSKI, ANGIELSKI, ANIELSKI, ANIELSKI, ANJELSKI, JANIELSKI, JENIELSKI
– Idźie w komput tych Regnantow á bardźiey w Katalog Heròúm nowá Heroiná wiekow nászych, z urody Helená, z rządow mądrych Semiramis niedawno zmarła ANNA Krolowá Angielka, pod ktorey Portretem słusznie nápisał Rymotworca: Haec facies Annae est, quae Scotica Sceptra Britannis Unit, et Hesperias dividit ense plagas. Arbitrio confert Europae munera pacis Non habuit Dominae, terra Britanna parem. ChmielAteny II 277.
patrz: ANGIELKA
– Dawnych czasow Anglikowie z tyle kwiatow, ile w Anglii Prowincyi, wieniec uformowawszy [...] ná głowę Krolow kładli pod czas intronizacyi, czyniąc aklamacyą: Regno coronaris, vive. ChmielAteny II 278.
patrz: ANGLIK
– Krzykiem się niezmiernym animuią do batalii [Tatarzy]. ChmielAteny II 449.
patrz: ANIMOWAĆ SIĘ
– Tamże poległ Julianus Kardynał, animujący Woysko, Rzymską Benedykcyą do batalii. ChmielAteny II 350.
patrz: ANIMUJĄCY
– Od ktorego czasu zawsze anniwersaryiną Ceremonią [...] Rzymianie [...] dzień założenia Miasta Swego obchodzili. ChmielAteny II 74.
patrz: ANNIWERSARYJNY
– REGESTR OBSZERNY PANSTW, KROLESTW, XIĘSTW, PROWINCYI, POWIATOW, MIAST, y wszystkich RZECZY w tey Wtorey CZĘSCI Nowych ATEN záwieráiących się, przez Alfabet ułożony z annotacyą quo Folio co się znáyduie. ChmielAteny II 779.
patrz: ANNOTACJA, ANNOTACJA, ANOTACJA
– Afri ináczey Africani, Getuli [...] była w Afryce Nácya, ktora żadnego osobom niedawáłá imienia, lecz żyli anonymi wszyscy, aliàs bez imion. ChmielAteny II 683.
patrz: ANONIM
– ELEKCYA Cesarza Tureckiego nie wiele weźmie czasu; ieno Antecessor do grobu, zaraz Sukcessor do Tronu Spieszy. ChmielAteny II 479.
patrz: ANTECESOR
– Belgrad [...] Miasto mocne [...] Antemurał chrześciański, w końcie albo między widłami Sawu y Dunaiu. ChmielAteny II 434.
patrz: ANTEMURAŁ
– Było tam [na Łysej Górze] niegdy Polakow Asylum, Forteca y Antemurał, iako z kamieni wielkich y murow trzech olim gorę tę otaczaiących łatwo wnosić. ChmielAteny II 324.
patrz: ANTEMURAŁ
– Antropophagow Scytyiska Nacya, ludzkim żyła mięsem z trupich głow piła iak z Czarow. ChmielAteny II 738.
patrz: ANTROPOFAG
– Beatissimus [...] przy niektorych Antyfonach, Wierszach y Modlitwach, Kamień Benedykuie y wapno. ChmielAteny II 146.
patrz: ANTYFONA
– Było PAPIERZOW, zacząwszy od S. Piotrá, ktory Roku Pańſkiego 43. zá Klaudyusza Neroná, Stolicę w Rzymie założył, aż do teráźnieyszego szczęśliwie panuiącego BENEDYKTA XIV. z Domu Lambertynow, nie komputuiąc ANTYPAPOW, było mowię wszystkich 251. Z tych iest między Swiętych policzonych 80. Janow samych było 23. Grzegorzow 15. Innocencyuszow 13. Benedyktow, z teráźnieyszym 14. Klemensow 12. ChmielAteny II 151.
patrz: ANTYPAPA
– Hanyżu y Pszenicy ma dosyć Pińczow, lnu dosyć koło Dniestru. ChmielAteny II 334.
patrz: ANYŻ, ANYŻ, HANYŻ
– Powierzchu płociennym odziani apparatem, y przepasani, na głowach bisiorową piastowali Mitrę [kapłani świątyni Salomona]. ChmielAteny II 551.
patrz: APARAT
– Nie żałuie [Moskal] piękney rezydencyi y apparencyi, bo iego prosta chata y nie bogata. ChmielAteny II 432.
patrz: APARENCJA
– Pod czas Pokoiu w Stambule maią destynowane Sobie appartymenta, albo izby [...] y refektarz [zołnierze tureccy]. ChmielAteny II 490.
patrz: APARTAMENT, APARTYMENT, APARTYMENT
– W tym appartymencie Sam Faemineus Sexus Służy Cesarzowi. ChmielAteny II 475.
patrz: APARTAMENT, APARTYMENT, APARTYMENT
– Z całego państwa Ottomańskiego do niego [najwyższego kapłana] idą Appelacye. ChmielAteny II 485.
patrz: APELACJA
– Są nabożni [mieszkańcy Paragwaju] [...] w iednym nie utrzymani vitium, że mięsa surowego dziwnie appetyczni. ChmielAteny II 676.
patrz: APETYCZNY
– MIECZYSŁAW III. Stary [...] u ktorego mowić było kryminałem. Złota appetyczny, dlatego oppressor. ChmielAteny II 342.
patrz: APETYCZNY
– Krolestwo to [Węgry], iest złote jabłko, na które Turczyn dawno ostrzy apetyt. ChmielAteny II 430.
patrz: APETYK, APETYT, APETYT
– [Tatarzy] Niedarmo krwią się posilaią końską, aby na ludzką większy mieli apetyt. ChmielAteny II 449.
patrz: APETYK, APETYT, APETYT
– Tak Bog za panowania Pudyka Rdulcibus acida intcrmiscuit, aby mu do Nieba naprawił apetyt. ChmielAteny II 344.
patrz: APETYK, APETYT, APETYT
– W Mowach Seymowych [...] Weselnych [...] kto się zna na Stylu Oratorskim y dobrey applikacyi Framentow, y Sentencyi łacińskich, było co zawsze admirowac w Polszcze. ChmielAteny II 759.
patrz: APLIKACJA
– Marcin Luter [...] Z Zakonu bowiem y od Katolickiey Religii zostawszy Apostatą w tamtey uczył Akademii errorow. ChmielAteny II 241.
patrz: APOSTAT, APOSTATA
– Julianus Apostata Cesarz te Miasto [Damaszek] nazwał Urbem Jovis. ChmielAteny II 509.
patrz: APOSTAT, APOSTATA
– Wilhelm [...] nie konsekrowany Biskup, w wierze et in Clero uczynił Ruinę, apostatowawszy. ChmielAteny II 392.
patrz: APOSTATOWAĆ
– Znowu potym po Apostasyi Roku 853 [...] przystąpiła Dania do CHRYSTUSA pod Erikiem II. Krolem. ChmielAteny II 266.
patrz: APOSTAZJA
– Apostolinowie Zakonnicy R. 1496. ChmielAteny II 767.
patrz: APOSTOLIN
– Wszyscy Kardynali w Conclave, będący [...] z Kamery Apostolskiey providentur. ChmielAteny II 123.
patrz: APOSTOLSKI, APOSTOLSKI, APOSTOŁSKI
– WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO [...] Litwie y Zmudzi był Apostołem, 30. tysięcy Litwy ochrzczonych iego staraniem. ChmielAteny II 348.
patrz: APOSTOŁ
– [Olga] owdowiawszy udała się do Carogrodu [...] y tam Wiarę Chrześcijańską y imie Heleny wzieła [...] y była Ruską Apostołką. ChmielAteny II 424.
patrz: APOSTOŁKA
– Maią Ogrod bardzo wspaniały, Aptekę głowną, Bibliotekę [w klasztorze]. ChmielAteny II 29.
patrz: APOTEKA, APTEKA, APTEKA, APTYKA, HAPTEKA, JAPTYKA
– Babia gora ma w sobie proszki y zioła do Aptyk idące. ChmielAteny II 334.
patrz: APOTEKA, APTEKA, APTEKA, APTYKA, HAPTEKA, JAPTYKA
– Wkrotce Frankowie Nacya Niemiecka z Frankonii wybrawszy się przez Ren, Gottow repressalia nie apprehenduiąc, aż się o Paryżanow oparli. ChmielAteny II 44-45.
patrz: APREENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APRENDOWAĆ
– Do tych to Słowakow Alexander Wielki pisał, a tym samym pokazał, że lubo wielki Bellator, przecież nie mnieyszych Bellatorow apprehendował. ChmielAteny II 433.
patrz: APREENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APRENDOWAĆ
– Nakoniec apprehenduiąc przegraną swoię z Prusami, y głod cięszki, wpadł [Bolesław IV] w śmiertelną chorobę Roku 1173. ChmielAteny II 341.
patrz: APREENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APRENDOWAĆ
– Potrawy ich Czosnek, Cybula, Kapusta, suchar, trunek woda: a od takich Moskal delicyi, (bo więcey ich nie ma) śmierci nie apprehenduie. ChmielAteny II 432.
patrz: APREENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APREHENDOWAĆ, APRENDOWAĆ
– Często też [sułtan] z wielką Dworu paradą przeieżdza się po Stambule Poddaństwu dla appehencyi [!], Cudzoziemcom dla ostentacyi pompatyczney. ChmielAteny II 481.
patrz: APREHENCJA, APREHENSJA, APREHENSJA, APRENSJA
– W Achai było Miasto Corinthus bogate, Rzymianow nie apprehenduiące, dla tego od nich demoliowane. ChmielAteny II 438.
patrz: APREHENDUJĄCY
– PAPIEZ CONCILIA GENERALIA konwokuie, approbuie. ChmielAteny II 131.
patrz: APROBOWAĆ
– Trafiło się te fundamentow rzucenie [...] Anno 4to, sextae Olympiadis według Katona, albo Anno 3tio sextae Olympiadis, według Warrona supputacyi pewnieyszey, bo od 22. Autorow approbowaney. ChmielAteny II 74.
patrz: APROBOWANY
– Zadnych tam mieć nie możná Kommercyow dla dźikich po drogach bestyi, dla drog gorącemi, á głębokiémi zásypanych piaskami: gdzie iak szarańcza Arábczykowie uwiiaią się Rozboynicy. ChmielAteny II 627.
patrz: ARABCZYK
– ARRAGONSKIE Krolestwo, olim Hiszpania Tarrákoneńska zwáne. ChmielAteny II 20-21.
patrz: ARAGOŃSKI
– Na ktorym [synodzie] [...] zasiada Metropolita Moskiewski, dwuch Archi-Episcopow. ChmielAteny II 428.
patrz: ARCHIEPISKOP
– [Neapol] iest teraz bardzo wspaniałe Miasto liczney Szlachty Gniazdo, Stolica Wice-Reja, Archikatedra Arcybiskupa. ChmielAteny II 200.
patrz: ARCHIKATEDRA
– Ozdobą tey Katedry był [...] X ATANAZY SZEPTYCKI [...] ARCHIMANDRYTA, to iest Opat Kijowo-Pieczarski y Uniowski. ChmielAteny II 394-395.
patrz: ARCHIMANDRYT, ARCHIMANDRYTA
– Francuzi na Archi-Pelagu S. WAWRZYNCA maią Insułę Burbonią. ChmielAteny II 662.
patrz: ARCHIPELAG
– INSUŁ Mnieyszych na Archi-Pelagu albo Morzu Greckim iest 31. ChmielAteny II 441.
patrz: ARCHIPELAG
– O Palliusz namienieni Archi-Prałaci [patriarchowie, arcybiskupi, metropolici] maią się w Rzymie starać. ChmielAteny II 149-150.
patrz: ARCHIPRAŁAT
– Łaźnie Septimiusza [...] głowny Architekt w Kościoł Nayświętszey PANNY de Angelis przeformował. ChmielAteny II 94.
patrz: ARCHITEKT
– [Do Chalcedonu] Orły przylatuiące kamienie y materyały chwytały [...] sznury Architektońskie wyrywały, do Bizantium przenosząc. ChmielAteny II 457.
patrz: ARCHITEKTOŃSKI
– [Włosi] W Konsztach Rzemieślniczych nie wielki gust pokładaią y exercitum, w Malarskiey y Architektoriskiey Professyi, w Muzyce prym bierą wszytkim. ChmielAteny II 704.
patrz: ARCHITEKTORYJSKI
– Pałace są (Kardynałow, Biskupow, Xiążąt, Rezydentow) Architekturą, bogactwy, wirydarzami, Fontannami ad stuperem piękne. ChmielAteny II 116.
patrz: ARCHITEKTURA
– Ma [podskarbi koronny] w ręku klucz od Skarbu, gdzie Berło, Korony, Jabłko złote y wszystek Archiw iest złożony. ChmielAteny II 400.
patrz: ARCHIW, ARCHIWUM
– Arcybiskup iest Xiąże Biskupow według explikacyi Widandta Autora. ChmielAteny II 149.
patrz: ARCYBISKUP
– MIKOŁAJ IGNACY z Wyżyc WYZYCKI Arcybiskup Metropolitanus Lwowski [...] z Dziekana Krakowskiego, Lwowski Arcy-Pasterz. ChmielAteny II 380.
patrz: ARCYBISKUP
– Nayprzednieyszy tu [w Kairze] Meczet, Gyamalafar [...] gdzie Turecki Arcy Duchowny niby Patryacha rezyduie. ChmielAteny II 652.
patrz: ARCYDUCHOWNY
– Opat tuteyszy iest Princeps s. Romani Imperii [...] Arcykanclerz Cesarzowey Rzymskiey. ChmielAteny II 236.
patrz: ARCYKANCLERZ
– Nad wszystkiemi Pogańskiemi w Rzymie Kapłanami był naywyższy Superintendent, Arcykapłan PONTIFEX Maximus. ChmielAteny II 87.
patrz: ARCYKAPŁAN
– EXTRA SARAIU URZĘDNICY są BEGLERBEJOWIE, niby Arcy-Xiążęta, wielcy, y Pryncypalnieysi Paszowie. ChmielAteny II 488.
patrz: ARCYKSIĄŻĘ
– W WYZSZYCH Niemcach Są te PaństwÁ Arcy-Xięstwo Austryackie, Sryria[!], Karintya, Karniola, Moráwskie Margrabstwo od Moráwy rzeki názwane. ChmielAteny II 218.
patrz: ARCYKSIĘSTWO
– Podczas wesela, teraźniejszego Nayiaśnieyszego Elektora AUGUSTA III. Krola Polskiego z Nayjaśnieyszą ARcy-Xiężniczką Austryacką Krolową Naszą, mnostwo wielkie Jeleniow umyślnie w Elbę rzekę napędzono. ChmielAteny II 237.
patrz: ARCYKSIĘŻNICZKA
– AUGUST III. Swiętego Państwa Rzymskiego Arcy-Marszałek Xiążę y Elektor Saski. ChmielAteny II 369.
patrz: ARCYMARSZAŁEK
– Zace, to iest Arcy Ofiarnik, do rzeczy Duchownych należący [mowa o dostojnikach japońskich]. ChmielAteny II 623.
patrz: ARCYOFIARNIK
– [Niektórzy ludzie] zowią też PAPIEŻA imieniem SUMMI PONTIFICIS, wziąwszy te imię od Rzymskiego ieszcze za Pogan Arcy-Ofiarnika. ChmielAteny II 120.
patrz: ARCYOFIARNIK
– MIKOŁAJ IGNACY z Wyżyc WYZYCKI Arcybiskup Metropolitanus Lwowski [...] z Dziekana Krakowskiego, Lwowski Arcy-Pasterz. ChmielAteny II 380.
patrz: ARCYPASTERZ
– Protonotari Apostolici, to iest Arcypisarze, tą uprzywileiowani prerogatywą, że mogą z nieprawdziwego zrodzonych Łoża legitymować, alias uczynić prawdziwemi. ChmielAteny II 166.
patrz: ARCYPISARZ
– Tego w Tartaryi Imperatora, czyli Chama, iak Bożka wenerowano, tandem tę część na Lamę Arcypopa zlano. ChmielAteny II 501.
patrz: ARCYPOP
– Idzie potym nowy Cesarz do Meczetu [...] modli się, y od Muftego naywyższego Arcyprałata ich Religii bierze Benedykcyą. ChmielAteny II 479.
patrz: ARCYPRAŁAT
– Kreuie OCIEC Święty y PRYMASOW, to iest Pierwszych w ktorym Krolestwie y Prowincyi Arcy–Prałatow. ChmielAteny II 150.
patrz: ARCYPRAŁAT
– Zamysłow swoich niechcą stać w pośrzodku [Francuzi], ale co iest, albo cale złe, albo arcy wyśmienite, to ich kontentuie. ChmielAteny II 690.
patrz: ARCYWYŚMIENITY
– Aręda z cła iatkowego wynosi na 55 tysięcy Dukatow. ChmielAteny II 39.
patrz: ARENDA, ARENDA, HARENDA
– Zowią ią [Akademię Padewską] włoskim Areopagiem, że Praw tam dobrze uczą. ChmielAteny II 193.
patrz: AREOPAG
– Jesliby ten Poseł był Fecialis, to iest woynę Porcie wypowiadaiący, bywa zatrzymany, y częstokroć trzymany w areszcie. ChmielAteny II 492.
patrz: AREST, ARESZT, ARESZT
– Syn naystarszy po Oycu, lub Brat po Bracie, do tych czas w areście trzymany, zaraz sekretnemi do Saraiu wpada ścieszkami, Tron osiada, Cesarzem proclamatur. ChmielAteny II 479.
patrz: AREST, ARESZT, ARESZT
– Ten Zamek iest Carcer na excessantow: z tamtąd Aresztanci nigdy niewychodzą, chyba pod topor. ChmielAteny II 275b.
patrz: ARESZTANT
– HERB HIBERNII samey iest ARFA DAWIDOWA na polu błękitnym. ChmielAteny II 285.
patrz: ARFA, ARFA, ARFIJA, HARFA
– HERB ANGLII trzy Lwy [...] item Arfa, Lilie Francuskie. ChmielAteny II 283.
patrz: ARFA, ARFA, ARFIJA, HARFA
– Ná przyszłe rzeczy są sto oczni Argusowie, á przez to każdą rzecz oni maią zá poderzáną, dla tego ostrożni. ChmielAteny II 698.
patrz: ARG, ARGUS
– [Kościół] za czasow Teodozyusza Wielkiego od Arrianow Heretykow pod czas II. Synodu Konstantynopolitańskiego spalony. ChmielAteny II 459.
patrz: ARIAN, ARIANIN
– Wandali Hiszpańscy Aryańską przeieli sektę, tam náybarziey rozkozrenioną [...]. ChmielAteny II 737.
patrz: ARIAŃSKI
– Promowowáli Gottowie tenże błąd Aryański w Záchodnich Państwach. ChmielAteny II 697.
patrz: ARIAŃSKI
– Promowowali Gottowie tenże błąd Aryański w Zachodnich Państwach. ChmielAteny II 697.
patrz: ARIAŃSKI
– Co iest Aryańska Herezya? wyexplikowáłem tráktuiąc o Herezyach [...]. ChmielAteny II 697.
patrz: ARIAŃSKI
– ARSENAŁ Stambulski iest nad morzem [...] który ma 180. a według drugich 200. arkad albo Bram zasklepionych od morza. ChmielAteny II 477.
patrz: ARKADA
– Na każdym piętrze [Colosseum] w około wspaniałe ma Porticus albo krużganki przykryte na ślicznych kolumnach arkadzisto zawarte. ChmielAteny II 91.
patrz: ARKADZISTO
– ARCUS TRIUMPHALES to iest Bramy Tryumfalne Zwycięzcom [...] Na tych Arkusach wyrzynano zwyczaynie Armatury, Trophaea Łupy rożne. ChmielAteny II 95.
patrz: ARKUS
– W Piśmie są cale nie biegli, w Wierze Arlekini, co raz inną trzymaiący Sektę [obywatele państwa Mogol]. ChmielAteny II 589.
patrz: ARLEKIN, ARLEKIN, HARLEKIN
– Na tych Arkusach wyrzynano zwyczaynie Armatury, Trophaea rożne, nieprzyiacioł ręce, głowy. ChmielAteny II 95.
patrz: ARMATORA, ARMATURA, ARMATURA
– FAECIALES Kapłani od Hostyliusza Krola kreowani z obligacyą, aby przymierza, Paktow, armistyciow, utrzymania mieli curam. ChmielAteny II 86.
patrz: ARMISTYCJUM
– Przez 5 lat na Grekow armował się [Kserkses]. ChmielAteny II 581.
patrz: ARMOWAĆ SIĘ
– Aby miał [port] Arsenał do budowania Okrętow. ChmielAteny II 9.
patrz: ARSENAŁ
– Nie są natarczywi [żołnierze moskiewscy] lecz wytrzymuiący statecznie nacieraiących impety, nie na gołym iednak polu, lecz przy iakieykolwiek lub naturalney, lub artificialney defensie. ChmielAteny II 710.
patrz: ARTYFICJALNY
– Teráźnieyszych Włochow Geniusz pięknie opisał nowy nátur ludzkich speculator Fredro Woiewoda Podolski, w Księdze swoiey Łacińskiey mądrze nápisaney: Vir Consilii: Iż na Woyne, do rożnych konsztow ználezienia, y zrobienia Machin, y ogniow artyficyalnych ostry dźiwnie máią dowcip. ChmielAteny II 702.
patrz: ARTYFICJALNY
– Sa tu [w muzeum w Dreźnie] drzewa morskie Korale [...] Fenix artyficyalny, bo naturalnego nie masz na swiecie. ChmielAteny II 239.
patrz: ARTYFICJALNY
– Przy każdym słowie przydaie [dialekt kaszubski] te Artykuły le, we, e, naprzykład: kupicie Paneczku leve ryby. ChmielAteny II 758.
patrz: ARTYKUŁ
– Dystingowanym Osobom przydaią [Hiszpanie] artykuł reverentiae causa do imienia: Don naprzykład Don Carlos. ChmielAteny II 32.
patrz: ARTYKUŁ
– ZIEMOWIT Piasta syn pierwszy porządku w Polskim woysku, artykuły napisawszy, czyli ustawy pewne, wodzow postanowiwszy. ChmielAteny II 337.
patrz: ARTYKUŁ
– Rządy zrazu tu [w Norymberdze] były Demokratyczne, potym Aristokratyczne. ChmielAteny II 235.
patrz: ARYSTOKRATYCZNY
– U nich [Włochów] bywało wiele Assasynów pretio naymuiących się na zabicie Adwersarza czyiego. ChmielAteny II 702.
patrz: ASASYN
– Inni ich [kozaków] Officierowie byli Assawułowie, niby Námieśnicy Hetmańscy, Pułkownicy, Sotnicy, Atamáni: Oręże ich przedtym było Samopał y Wegierá, teráz u porządnieyszych pistolety, spisy, Szable, y stroy do Polskiego podobny. ChmielAteny II 708.
patrz: ASAWUŁ, ASAWUŁ, ASAWUŁA, ASAWUŁA, ASSAWOŁA, ASSAWUŁ, ASSAWUŁA
– Stanisław [Hozjusz] [...] dla wielkich nauk y cnot po kilku kanonii ascensie, na Chełmińską potym warmińską wstąpił katedrę. ChmielAteny II 387.
patrz: ASCENS
– KOLUMNA Trajana [...] wewnątrz ma ascens o stopniach 156. ChmielAteny II 98.
patrz: ASCENS
– Stolica Krolestwá tego iest tegoż imienia Walencya, gdzie w Archikatedralnym Kościele iest Kielich Agatowy z Ostatniey Wieczerzy Pańskiey, Koszulka Całodźianá (nie szyta) PANA JEZUSA maleńkiego, Nayświętszey PANNY Mleko, Włosy y Grzebień, w puszce bogatey asserwowáne. ChmielAteny II 21-22.
patrz: ASERWOWANY
– Uformowali [Wenecyanie] Grande Consilium, z sześciu części Miasta obrali Sestieros, dawszy im Assesorow 470 do rady, corocznie ich odmieniając. ChmielAteny II 188.
patrz: ASESOR
– Assessorami tey Kongregacyi i instytucyi Pawła IV iest 12 Kardynałow y wybor Teologow. ChmielAteny II 139.
patrz: ASESOR
– Rodzi się y na gruncie Tyburtyńskim kley podobny we Włoszech w pewnym Jeziorze, ale podleyszy od Asfaltyckiego. ChmielAteny II 523.
patrz: ASFALTYCKI
– BABYLONCZYKOWIE są Inwentores Astrologii. ChmielAteny II 684.
patrz: ASTROLOGIA
– W Uranoburgu Mieście Tycho Brache głowny Astronom miał swoie wieże dla upatrowania astrow. ChmielAteny II 263.
patrz: ASTRONOM
– Assumptki P. MARYI Zákonnice fundowáne R. 1626. ChmielAteny II 768.
patrz: ASUMPTKA
– CHALDEYSKI Język, ktorym mowili Babylończykowie, Assyryiczykowie, wielkiey był powági dla wielu mądrych Ksiąg tym Językiem pisanych, ktore Księgi z Bibliotek y Archiwow Alexander Wielki záwoiowáwszy Babylonią, gdy do Alexandryiskiey swoiey przeniosł Biblioteki, ogniem kazualnym poszły w perzynę y popioł z wielką y nigdy nieopłákaną szkodą ReiPublicae Literatorum. ChmielAteny II 748.
patrz: ASYRYJCZYK
– SYRYISKI Język iedenże wielu Autorom zdaie się bydź, z Językiem ASSYRYISKIM, BABYLONSKIM, iednákże rożniący się od SAMARYTANSKIEGO. ChmielAteny II 749.
patrz: ASYRYJSKI
– Persya będąc pod pánowaniem Assyryiczykow, y Chaldeow [!], Assyryiskiego miała usum Języka. ChmielAteny II 749-750.
patrz: ASYRYJSKI
– MICHAŁ KORYBUT Xiążę Wiszniowiecki, Syn Ieremiaszá Woiewody Ruskiego, á Synowiec Dymitrá Korybuta Kásztelaná Krákowskiego Hetmána Wielkiego Koronnego, Olgerdá y Iagiełła Xiążąt Litewskich, iáko też Zbaráwskich Sangvis, Krolow Czeskich, Cárow Moskiewskich y Wielkich Honoryuszow Polskich Potomek, po solenney abdikácyi Iána Kázimierza Krola unanimi Electoris Populi voce Rege Piastum praetendentis Krolem Polskim proklamowáány, secuto eventu Proroctwá Pobożnego Kapłána, dekláruiącego mu Tron Polski zá asystencyą BOGU Sakrámentalnemu do chorey Osoby, iak olim Rudolfowi Habszpurskiemu Hrábi, do Korony Imperialney, zá takowąż pobożność deklárowáno. ChmielAteny II 362.
patrz: ASYSTENCJA
– Inni ich [Kozaków] Officierowie byli Assawułowie niby Námieśnicy Hetmańscy, Pułkownicy, Sotnicy, Atámani. ChmielAteny II 708.
patrz: ATAMAN, ATAMAN, WATAMAN
– Obszerny regestr Autorow, ktorych zażyłem w pisaniu tych Aten, iest w Pierwszey CZĘSCI: tu iednak essencyalnych ztamtąd repetuię. ChmielAteny II 2 nlb..
patrz: ATENY
– Po tych nád ludzi góruiących akcyach, blisko gor Greckich Thermopylae nazwanych od 4. tysięcy Woyska Ateńskiego [...] odniosł klęskę [Kserkses]. ChmielAteny II 581.
patrz: ATEŃSKI
– Upadły, Alexandryiska, Ateńska, y Carogrodzkie sławne Biblioteki. ChmielAteny II 114.
patrz: ATEŃSKI
– Afrykański Kray GVINEA po nad morze ná mil 300. rościągniony, od Pułnocy ma Nigrytanią, od Wschodu Biafarę, od Záchodu morze Atlanckie. ChmielAteny II 632.
patrz: ATLANCKI
– Są te Insuły ná Morzu Atlańskim, w liczbie siedm. ChmielAteny II 661.
patrz: ATLAŃSKI
– Chwálą we Włoszech Krzyształ Wenecki y Dryakiew Wenecką, Konie Neapolitańskie, Winá Setyneńskie, y Albańskie, Sery Parmeńskie, Oliwę Genueńską, Hatłasy Weneckie, Kolczugę w pancerzach także Wenecką, á naybardźiey piękne tey Rzeczy‑Pospolitey Rządy. ChmielAteny II 215.
patrz: ATŁAS, ATŁAS, GATŁAS, HATŁAS
– Z tego Miasta iedwábnych wiele materyi y Hatłásow Lukiewskich wychodzi ná świat. ChmielAteny II 197.
patrz: ATŁAS, ATŁAS, GATŁAS, HATŁAS
– Napisany Instrument po Łacinie y po Grecku kolumnami; Łacinską Kolumne Papiesz [...] Latini Ritus, a Kolumnę Greckim pisaną ięzykiem, podpisał Cesarz Grecki, atramentem Purpurowym. ChmielAteny II 176.
patrz: ATRAMENT
– Augustyanki Bose R. 1582. ChmielAteny II 768.
patrz: AUGUSTIANKA
– Augustyanki Wenęckie R. 1177. ChmielAteny II 768.
patrz: AUGUSTIANKA
– Augustyanki Zákonnice R. 420. ChmielAteny II 768.
patrz: AUGUSTIANKA
– W Kościele tamecznym O.O. Augustynianinow [...] nazwanym CAPOCAVANA iest Krucyfix Cudowny. ChmielAteny II 28.
patrz: AUGUSTYNIAN, AUGUSTYNIANIN
– Postanowił Clemens V. Papież, aby [...] Hebrayskiego, Chaldeyskiego, Arabskiego ięzykow uczono, a to dla aukcjonowania Muz Rzymskich. ChmielAteny II 1149.
patrz: AUKCJONOWANIE
– Biblioteka od Bessariona Kardynała legowana, potym przez Senat corocznie aukcyonowana. ChmielAteny II 186.
patrz: AUKCJONOWANY
– Ten Sarráko z Partyą swoią auxiliarną Chrześcian z Egyptu wypędźiwszy, y kray sobie ulubiwszy, tam osiadł, KALIFĘ w siły słabego z Krolestwá wyzuł, wtrącił do więzienia, zostáwuiąc mu tylko Rządy Duchowne, á sobie Krolewskie. ChmielAteny II 728.
patrz: AUKSYLIARNY
– Lubo świadczy Koiałowicz, że TATAROM TAURYKANSKIM KAZIMIERZ IV. IAGELLONCZYK Haná nádał Mendligereia, záco tenże przeciwko Prusom auxiliarne obiecował Woyska [...]. ChmielAteny II 730.
patrz: AUKSYLIARNY
– Uformowáła się potym BIZANTINORUM RESPUBLICA, Wodzow sobie kreuiąca, Bytynow Páni, krolow Egypskich zá Protektorow, nie zá Panow uznáiąca. Wsprzyiałá też Rzymianom, ná Woynách Sylli, Lukulla, y Pompeiusza, woysk auxiliarnych dodáiąc. ChmielAteny II 455.
patrz: AUKSYLIARNY
– Było in usu Polakom, auxiliarnych WOYSK záciągać in hostem; iako Bolesław Krzywoust Ruskich záżył sił: potym iego Succesores záżyli in suppetias Tatarow, daiąc zá to Honorarium 2. tysiące kożuchow według Piaseckiego: Byli Socii Polákow ná woynách Pruscy Xiążęta. ChmielAteny II 408.
patrz: AUKSYLIARNY
– On siłom nie ufaiąc swoim, od Sołtaná Syriyskiego záciągnął Woyska auxiliarnego pod kommendą Hetmána Sarrákona, co znáczy z Egypskiego ięzyka, Paná Pewnego, utwierdzonego. ChmielAteny II 728.
patrz: AUKSYLIARNY
– Tam Henryk Krol Algarbii przez Astrow przy czystey Aurze upatrowánie głownym proklamowany Astronomem. ChmielAteny II 39.
patrz: AURA, AURA, AWRA
– Głos iego [dzwonu] pod czas pogodney aury słychać zá mil 7 Fráncuskich. ChmielAteny II 47.
patrz: AURA, AURA, AWRA
– Vopiscus zaś Autor świadczy, że Aureliusz Cesarz Rzym rozprzestrzenił na 30. tysięcy Kroków w okręgu, to jest, na mił Włoskich 30. a Niemieckich pół siódmy mili. ChmielAteny II 75.
patrz: AURELIUSZ
– RUSKIE XIĘSTWO proprie sie zowie Russia Rubra, Ruś Australna, Russia Regalis. ChmielAteny II 294.
patrz: AUSTRALNY
– W Afryce Kráina ZANGWEBARYA po nád Austryálne leżąca morze, lubo gorzystá, iednák pożyteczna ná 8. podzieloná Krolestw. ChmielAteny II 660.
patrz: AUSTRALNY
– Ieſt tam y Pałác piękney struktury Arcy Xiążąt Austryackich. ChmielAteny II 226.
patrz: AUSTRIACKI
– W WYZSZYCH Niemcach Są te PaństwÁ Arcy-Xięstwo Austryackie, Sryria[!], Karintya, Karniola, Moráwskie Margrabstwo od Moráwy rzeki názwane. ChmielAteny II 218.
patrz: AUSTRIACKI
– Podczas wesela, teraźniejszego Nayiaśnieyszego Elektora AUGUSTA III. Krola Polskiego z Nayjaśnieyszą ARcy-Xiężniczką Austryacką Krolową Naszą, mnostwo wielkie Jeleniow umyślnie w Elbę rzekę napędzono. ChmielAteny II 237.
patrz: AUSTRIACKI
– HELWECYA albo SZWAYCZARY , teráz Rzecz‑Pospolita, długa ná mil 60. Niemieckich, szeroka ná mil 80, Ta Helwecya dawnych czasow parierowáła Domowi Austryackiemu, lecz podtym Dominium maiąc się zá oppressam, wybiła się. ChmielAteny II 230.
patrz: AUSTRIACKI
– Iedná Austryaczka Elzbieta była Corką Cesarską y Krolewską, Wnuką Cesarską, Siostrą Krolewską y Zoną, Mátką trzech Krolow y Babką. ChmielAteny II 221.
patrz: AUSTRIACZKA
– Kráy teyże Ameryki Austrálney iest PARAKWARYA albo Paraquey od rzeki tegoż imienia názwany, ktorá srodkiem tey płynie kráiny, maiąc długości ná mil 500. przy wpadnieniu w Austryalne morze zábierá szerokości ná mil 30. ChmielAteny II 676.
patrz: AUSTRIALNY
– Kráy teyże Ameryki Austrálney iest PARAKWARYA albo Paraquey od rzeki tegoż imienia názwany, ktorá srodkiem tey płynie kráiny, maiąc długości ná mil 500. przy wpadnieniu w Austryalne morze zábierá szerokości ná mil 30. ChmielAteny II 676.
patrz: AUSTRIALNY
– Długość AZYI, bierąc od gránic Natolii, aż do gránic Japonii y Iedso iest ná mil Niemieckich 1925. Szerokości zaś idąc od Pułnocy ná Południe, od ćiasnego Pułnocnego Morza Weigaz názwanego, aż do ostatnich Insuł Indyiskich Austryalnych iest ná mil Niemieckich 1200. ChmielAteny II 497.
patrz: AUSTRIALNY
– Ten LONDON po Łacinie Londinum w Anglii Austro-Orientalney leżący, iest Stolicą całego Krolestwá Angielskiego od Loddá Krola Britannii imię biorący, Mieysce Rezydencyi Krolow, maiących tam trzy wspaniałe Pałáce [...]. ChmielAteny II 274.
patrz: AUSTRO-ORIENTALNY
– W Siodmey Sali są misterney roboty stalowey, wyśmienitych Skulptorow. iáko to Michała Bonarotty: Automata, to iest Same się ruszaiące rzeczy, iáko to Zegary formą, Báranka, Pawiá, Papugi Okrętu, Kukułki: Zegar wielki Astronomiczny 16 tysięcy Talerow estymowany. ChmielAteny II 239-240.
patrz: AUTOMAT
– Teraz u Polskich Dam in usu stroy na głowie publiczny, y prywatny Duet, Daszek, Azust, Kapik, Neglisz, Aladofil, Tupet, Dormes, Kołpaczek, Kaszkiety, Czuby, włosow zaczesanie, Kapeluszki, Kwefy, czołka, soki, kornety: u prostych zawicie, podwiki, kapturek wstęgi, bawełnice, kibałki. ChmielAteny II 70.
patrz: AUZUST, AZUST, AZUST
– Maią tym czasem awantasz [urzędnicy dworscy], że na Paszowstwa rozwożą godnym osobom Przywileie od Cesarza. ChmielAteny II 487.
patrz: AWANTADŹ, AWANTAŻ, AWANTAŻ
– Dwie Rewolucye, á raczey awantury to afflixerunt Miasto, iedná Husytow Heretykow Roku 1419. kiedy Nowey Prági Konsulow y Sędźiego oknem z Rátusza wyrzucono. ChmielAteny II 226.
patrz: AWANTURA
– Awántura nie pomyślná S. Religii zá niego [Zygmunta Augusta] tráfiła się; że Akademicy, pobici od Dworzanow Karnálistow pewnego Paná, nie mogąc się doczekać spráwiedliwości, w same południe intonowáwszy słowá Ewángeliczne owe: Ite tn Orbe terrarum, poszli do Luterskich stron [...]. ChmielAteny II 353.
patrz: AWANTURA
– W XIĘSTWIE y ELEKTORSTWIE BAWARSKIM to occurrit do wiadomości, że się to názwisko wźięło od Awarow Nácyi. ChmielAteny II 227.
patrz: AWAR
– Gdziekolwiek się w Katolickich Państwach znáyduią tego Zákonu Oycowie, częste dla wykupná Chrześcian do Persyi, Mauritanii Murzyńskiey Ziemi, Algieru, Tunetu, do Krymu, Stámbułu z życia swego azardem, á Dusz profitem wypráwuią expedycye, aliàs z summami zebránemi Redemptorow. ChmielAteny II 764.
patrz: AZARD, AŻARD, HAZARD, HAZARD
– Zinwentowáły tę superstycyą Azyatyckie Národy y Grecy, náprzod w Smyrnie taki Romae Deae poświęcili Kościoł; toż czynili Alabandenses kaptuiąc sobie respekt Rzymianow; ná co nápisał Prudentius: Nomenque loci cêu Numen habetur. ChmielAteny II 84.
patrz: AZJATYCKI
– Táż Tartarya przedtym záwieráła w sobie Scytyą Europeyską y Azyatycką, Krolestwo Turkestan, albo Sacarum. ChmielAteny II 499.
patrz: AZJATYCKI
– Tu są Gory ANDES extráordynaryiney wysokości y rościągłości, wyższe nád Gory Azyatyckie, Afrykańskie, Europeyskie, po pod ktore dla zimná wielkiego nie urodzayne grunta, przecież od okrutnych Obywátelow Arauci zwánych osiadłe, ktore Hiszpánow infestuią, lokowáwszy się między 14. gorámi ogień wybuchaiącemi. ChmielAteny II 677.
patrz: AZJATYCKI
– Kráina POŁUDNIOWEY AMERYKI iest Kráy AMAZONUM, albo ORELHANA, nie owych sławnych AMAZONEK Azyatyckich, ale ták názwanych z tey rácyi, że Europeyskie Nácye tych dostáiąc kráiow, wiele Białygłow po między Męszczyznámi, z łukiem y strzáłą woiuiących upatrzyli y admirowáli. ChmielAteny II 674.
patrz: AZJATYCKI
– Gog u Tłumáczow Pismá S, znáczy albo Antiocha Epifanesa, ktory z Tátarskiemi Azyatyckiemi Národami Zydow uciemiężył, albo Antychrystá, ktory ope tychże Národow elevandus ná Tron, álbo zá Wodzá iego pryncypálnego. ChmielAteny II 501-502.
patrz: AZJATYCKI
– POnieważ POLSKA wielką Część osiadła SARMACYI EUROPEYSKIEY (bo druga iest AZYATYCKA w AZYI) o teyże SARMACYI námienię krociusięnko; gdyż Origines kráiow nie wiedząc, nic nie wiesz. ChmielAteny II 286.
patrz: AZJATYCKI
– Niedaleko PUTEOLOW daią się widźieć nie zmierne Obaliny starożytnego bárdzo Miasta Cumae od Kumeow Národu Azyatyckiego záłożone, iako sławne z tąd metire, że przed tym y morze názwano Cumanum, tamtędy płynące, ktore do tych czas toż nosi imie. ChmielAteny II 206.
patrz: AZJATYCKI
– Od tego czasu coráz wiécey sił y Państw Turcy nábywáli,y aż nad Czárnym opieráli się Morzem, w Armenii Większey y Mnieyszey, w Káppadocyi, Galácyi, Babilonii swoie záłożyli Imperium: Kalify Babilońskiego lubo nie znieśli, iednák wźięciem Persyi y Azyátyckiego Państwá zubożyli, spráwuiąc to wnim, aby Turkow uznał zá Pánow vulgò Sołtanow Azyatyckich; co się dźiało około Roku 1051. ChmielAteny II 504.
patrz: AZJATYCKI
– Inni mniemaią że á Sacis Aziatyckiey Nácyi, Sasi pochódzą, názwáni Sacasones, z Getami, Swewami, Dakami w Europeyskie kráie przychodzący. ChmielAteny II 237.
patrz: AZJATYCKI
– Roku 1009. Saráceni Azyatyccy Kościoł Jerozolimski z instynktu Zydow obálili. ChmielAteny II 721.
patrz: AZJATYCKI
– Nie ták na Morzu ARCHIPELAGU, iako ná bliskim zaráz, ktore się zowie Azyatyckim Morzem, są dwie sławne Insuły: CYPRUS y RHODUS. ChmielAteny II 442.
patrz: AZJATYCKI
– Było pod władzą Sąrácenow Państwo Azyatyckie y Perskie koło lat 193. ChmielAteny II 504.
patrz: AZJATYCKI
– Było to Miasto, że bogáte z Morzá y handlów, meta ad Sagittam Nieprzyiaciołom; było mostem dwá Swiaty Azyatycki y Europeyski łączącym; iest kluczem do dwoch námienionych części Swiáta, cáłey Europy Zámkiem: z tey rácyi wszystkim ná siebie ostrzyło apetyt. ChmielAteny II 455.
patrz: AZJATYCKI
– Drugie Motivum tey kalumnii, że ten IAN VIII. był bardzo skłonny do płaczu, miętki, delikatny, z tąd się mogł zwać Babą, Białogłową, Niewieściuchem. ChmielAteny II 160.
patrz: BABA
– W Obdorze tákże Sámoiedzkiey Prowincyi był Bałwan ZŁOTEY Baby, ktorey ná ofiarę bito Ielenie y futrá dawáno Sobole; ciepła to była Baba, bo złota y w sobolách drogich! ChmielAteny II 430.
patrz: BABA
– Babia gora ma w sobie proszki y zioła do Aptyk idące. ChmielAteny II 334.
patrz: BABI
– Przy budowániu záś Wieży Babilońskiey, że to było superbum opus, aequataque Machina Caelo; prożnej ostentacyi fabryka, Nemroda BOGU obmierzłego Inwencya y promocya, wszystka owá Ludu nieźliczonego mnogość, koło fabryki robiąca, Dekretem Pana BOGA Ultoris tanti ausus, ukarána pomieszániem Języków, czyli nowych stworzeniem, gdyż Philo Zyd uczony bardzo Starożytny trzyma, że była tylko Confusio Języków iuż będących ná świecie, Hebrayski in sua puritate rezerwuiąc, á nie nowych wlanie w onych niebożnych Architektow. Iednákże ta náypewnieyszá sentencya, że przy Wieży Babylońskiey wszystkie nowe urodziły się Języki, gdyż ab Origine Mundi, cały Swiat był unius labii według Pisma Swiętego; y ten Język był konserwowány w spráwiedliwym Człeku, do Fabryki tej się nie implikuiącym, Heber názwanym, Oycu Falego[.] ChmielAteny II 743-744.
patrz: BABILOŃSKI
– Panny Egypskie do lat dziesięciu nágo chodzą, potym w koszulach bagazyowych. ChmielAteny II 636 [645!]..
patrz: BAGAZJOWY
– Nie zgadzaią się y w tym Baiacze, iż iedni powiadaią, że była rodem z Anglii, inni, że z Moguncji [papieżyca Joanna]. ChmielAteny II 160.
patrz: BAJACZ
– Niech że nie baią [...] Mędrkowie że ieszcze ścianá stoi z Kościoła Sálomonowego. ChmielAteny II 548.
patrz: BAJAĆ
– Z Godnieyszych iednák Familii administrowáli Państwo [Egipt], iáko to Cetes albo Proteus, od Poétow baiecznie opisany, że w rożne zamieniał się postáci. ChmielAteny II 648.
patrz: BAJECZNIE
– Ztąd Poétyczná urosła bayka, że Xerxes morze wziął w kaydány, y kiymi dał morzu. ChmielAteny II 581.
patrz: BAJKA
– Inne są kubki [...] z rogow Baywolich, inne z szpon Gryfowych, [...] robione. ChmielAteny II 238.
patrz: BAJWOLI, BAWOLI, BAWOLI
– Do owych kul sześciu [w herbie kardynała Hozjusza] przydał [Zygmunt August] ná polu czerwonym Bot żołty, á w Hełmie rogi bawole, ieden żołty, drogi [!] czerwony. ChmielAteny II 387.
patrz: BAJWOLI, BAWOLI, BAWOLI
– Ná Belluardzie S. WINCENTEGO stoi Działo imieniem Magdalena ważąca 70. Kantarow, á każdy kantár 300. funtow. ChmielAteny II 203.
patrz: BALUARD, BALWARD, BALWARDA, BELLOARD, BELLOARDA, BELLUARD, BELLUARDA, BELOARD, BELUARD, BELUARD, BELUARDA, BELUARDA, BELWARD, BELWARDA, WELUARD, WELUARDA
– Są [w kopalni soli] okná albo szyby [...] dla ciągnienia do gory kołowrotem bałwanow solnych, ktore tam wycinaią gornicy. ChmielAteny II 331.
patrz: BAŁWAN
– Pokilkaset Chłopow naymuią [miejskie magistraty na Sycylii], aby z niego [śniegu] potężne robili kule y bałwány. ChmielAteny II 211.
patrz: BAŁWAN
– Xiąże Rádziwił Peregrynánt [...] Zony Lotowey w Bałwán soli zámienioney, y Jabłek Sodomskich popioł w sobie máiących nie oglądał. ChmielAteny II 522.
patrz: BAŁWAN
– JEZIORA POLSKIE co większe te są: w Wielkiej Polszcze SWIĘTE koło Gniezná, gdzie Polácy Wiarą S. oświeceni, Bałwany Jowisza, Marsa [...] Wenery potopili według Damalewicza. ChmielAteny II 329.
patrz: BAŁWAN
– Tatárowie po gorách mieszkaią, albo Bałwochwalskiey, albo Machometańskiej Sekty. ChmielAteny II 431.
patrz: BAŁWOCHWALSKI
– Ban zaś albo Bannus, był Rządca Prowincyi, do Korony inkorporowáney, iako to Bannus Dalmacki [na Węgrzech]. ChmielAteny II 430.
patrz: BAN
– Wystawił Meczet námieniony iákiś Czarnoksiężnik […] w báni Meczetowey Hieroglificznemi wyráził charákterami, te słowá: Głowá bez mozgu zá nic nie stoi. ChmielAteny II 653.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Nád samym Grobem Pańskim iest Bánia okrągła, zásklepiona, świátła całemu dodáiąca Kościołowi. ChmielAteny II 566.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Druga SOL w Polszcze iest z ropy, aliàs arte robiona y wárzoná aliàs z słoney wody, vulgo serowicy, bráney ze studni, ná Baniach, y ná Czern aliàs płytkie á obszerne [...] żelazne náczynie laney, y potężnym wysmażoney ogniem. ChmielAteny II 332.
patrz: BANIA, BANIA, BANIJA
– Dla wygody Elektorow tych [biorących udział w konklawe] zawárci bywaią [...] Aptekarz, Cerulik z dwiema Chłopcami Bańkierz, Mularz, Cieśla y kilka Osob do zámiatania Celek. ChmielAteny II 123.
patrz: BANKIERZ, BANKIERZ, BAŃKIERZ
– Kobyliná, baránina, chleb z prosa to potráwy [Tatarów]. ChmielAteny II 450.
patrz: BARANINA
– Barki towarami wszelkiemi ładowne płyną do Tolosy. ChmielAteny II 58.
patrz: BARKA
– Bernárdyni, albo Fránciszk[....] Obserwánci R. 1210. od Innocen: III. potwierdzeni. ChmielAteny II II, 768.
patrz: BARNADYN, BERNADYN, BERNARDYN, BERNARDYN
– Jeżeli też iest [sułtan] tyráńskiego serca, álbo w exekucyi baśni Alkoránowych scrupulosus, zaráz po swoiey inaugurácyi zámyśla o zgubie bráci. ChmielAteny II 480.
patrz: BAŚNIA, BAŚŃ
– MECHA, albo MEKKA obszerne Miasto, zá czasow Boterá 6. tysięcy Domow máiące, mieysce Urodzenia Máchometa Pseudo Proroka, Alkoránowych baśni Autora. ChmielAteny II 517.
patrz: BAŚNIA, BAŚŃ
– Krzykiem się niezmiernym animuią do batalii [Tatarzy]. ChmielAteny II 449.
patrz: BATALIA, BATALIA, BATALLIA, BATTALIA
– [nagłówek rejestru:] Katalog Kanonikow Regularnych Kongregacyi Xięży [...] Ormianie S. Bazylego albo Bazylianie Ormiańscy, zá Innocentego Papieża, ale potym zniesieni. ChmielAteny II 773.
patrz: BAZYLIAN, BAZYLIANIN
– [nagłówek rejestru:] Katalog Kanonikow Regularnych Kongregacyi Xięży [...] Bazylego S. Zakonnicy R. 300. ale pewniey że R. 350 [...] Bazylianie we Włoszech R. 363. Bazylianie ná Rusi R. 1595. Bazylianie w Hiszpánii R. 1579. Bazylianie Anáchoretowie w Niemczech. ChmielAteny II 768.
patrz: BAZYLIAN, BAZYLIANIN
– [nagłówek rejestru:] Katalog Kanonikow Regularnych Kongregacyi Xięży [...] Bazylianki dawne R. 556. Bazylianki záchodnie aliàs w Europie R. 365. Bazylianki Kapturowe R. 365. ChmielAteny II 768.
patrz: BAZYLIANKA
– Tam [w muzeum w Amsterdamie] boty czarne Polskie, kłubok, aliàs kaptur Bazyliański y kobza Kozácka wystawione ad spectaculum. ChmielAteny II 249.
patrz: BAZYLIAŃSKI
– Były w Konstantynopolu Bazyliki 2. to iest Gmachy wielkie, Krolewskie, Pańskie podługowáte, wielu wspárte kolumnami. U Grekow ná chowánie Xiąg, náuk, dysput, á u Rzymianow ná Sądy y rády destynowáne. Dla tego y Kościoły tą formą, albo od Krolow erigowáne, zowią się Basilicae. ChmielAteny II 467-468.
patrz: BAZYLIKA
– Iest tu [w Mediolanie] Kościoł bardzo starożytny S. Ambrożego Biskupa Mediolańskiego [...]. Bogaci tę Bazylikę Ołtarz, aliàs Mensa złotem y drogiemi kamieniami ozdobioná. ChmielAteny II 179.
patrz: BAZYLIKA
– Pod tą Bazyliką [w Konstantynopolu] są podziemne sklepy, ktore się ciągną aż pod Pałac Cesarski; gdzie że wiele Ciał Swiętych odpoczywá, zámurowány do nich introitus. ChmielAteny II 461.
patrz: BAZYLIKA
– BEATYFIKACYA nie co innego iest, tylko Dekter Oyca Swię: po roztrząśnieniu życia iakiego sługi Bożego ex opinione Swiętości zaleconego, pozwálaiący go mieć zá policzonego między Błogosławionych, Relikwie iego czcoć y Obrázy, pomocy iego wzywać. ChmielAteny II 140.
patrz: BEATYFIKACJA
– PAPIEZ de Jure SWIĘTYCH BEATYFIKUIE, KANONIZUIE. ChmielAteny II 140.
patrz: BEATYFIKOWAĆ
– Naywiększy tey Bazyliki ornáment S. JAN z Dukli tu w wielkim Ołtarzu w urnie srebrney obieráiący veneratonem, Roku 1484 zmarły, Roku 1733 od Klemensa XII. Beatyfikowány, Miasta Lwowa, Kráiiow Ruskich, Patron et murus Aheneus. ChmielAteny II 315.
patrz: BEATYFIKOWANY
– w beczkach skurzánych ChmielAteny II 651.
patrz: BECZKA
– Syn Haná zowie się Gaga Sołtan, ktory od Oyca w Zástaw Cesarzowi Tureckiemu dany bywá, tam ná Dworze iego bierący edukacyą. Krewni zowią się Ulan, Szlachta znácznieysza, Murzowie, Sędziowie Kádye, Rządcy Begi, Brácia Soldan. ChmielAteny II 452.
patrz: BEG, BEG, BEJ, BIEJ
– Máią pod sobą y Bieiow, Agow, y pewną liczbę Zámkow [paszowie]. ChmielAteny II 488.
patrz: BEG, BEG, BEJ, BIEJ
– Beghinki Antwerpskie Mniszki fundowáne R. 690. ChmielAteny II 768.
patrz: BEGINKA
– EXTRA SARAIU URZĘDNICY są BEGLERBEIOWIE, niby Arcy-Xiążętá, wielcy, y Pryncypalnieysi Paszowie, Rządcy pierwszych Prowincyi, máiący pod sobą Sandziakow, to iest, niby Hrábiow, Stárostow kilkunástu, lub kilkudziesiąt, y intrátę, lub z Dobr pewnych, lub ze Skárbu, y Insigne trzy Bunczuki. ChmielAteny II 488.
patrz: BEGLERBEG, BEGLERBEG, BEGLERBEJ, BEGLERBEK, BEHLIERBEG, BEJLERBEJ, BEKLERBEJ, BEKLERBEK
– Teráz ledwo 12. znácznych [miast]; między ktoremi Stołeczne Kandya, Sedes Beglerbega, to iest, Rządcy Prowincyi, z Zámkiem y Portem mocnym. ChmielAteny II 441.
patrz: BEGLERBEG, BEGLERBEG, BEGLERBEJ, BEGLERBEK, BEHLIERBEG, BEJLERBEJ, BEKLERBEJ, BEKLERBEK
– Coż dopiero iak wiele z Polski stad Wołow idźie w Szląsk do Wrocławia, do Brzegi [!], ledwo nie 10. albo 12. tysięcy co rok, tych obornych idźie Bekasow: inni zaś świadczą, że z Polski corocznie ná 80. tysięcy do Cudzych kráiow wychodźi wołow. ChmielAteny II 332.
patrz: BEKAS
– [...] ná woynie z Tomirą Krolową Masagetow Scytyiskiey Nácyi zwyciężony, y zábity Cyrus], Bellator od Bellony [...]. ChmielAteny II 580.
patrz: BELLATOR
– Tegoż Miesiąca oblegli Kościoł Rzymscy Bellatorowie, ogień oknem, złotym ( podniosłszy z ogniem żołnierzá do gory: ) w Kościoł wrzucili zápalili Sancta Sanctorum, zkąd pod Niebo głosy y płonienie wybuchaiące strászną reprezentowáły trágedyą, záiuszonemu y zágłuszonemu wrzáskiem Zydow żołnierzowi nic nie pomogł támuiący zákaz. ChmielAteny II 527.
patrz: BELLATOR
– Do tych to Słowákow Alexander Wielki pisał, á tym samym pokazáł, że lubo wielki Bellator, przecież nie mnieyszych Bellatorow apprehendowáł, ktory list w Czeskich iest Kronikach. ChmielAteny II 433.
patrz: BELLATOR
– Do czego wiele pomaga Zácność Peregrynánta: Więcey Cudzoziemcy pokażą Krolewiczowi, Xiążęciu, zacnego Senátora álbo Bellatorá głośnego Synowi, niż prostemu Szlachcicowi, ktory tylko mury y humory widźieć może, ale non arcana et rara. ChmielAteny II 5.
patrz: BELLATOR
– Tandem ná Seymie Wárszawskim Kniaźń [!] Moskiewski Kozłowski od Czarnieckiego przyprowadzony, Krolowi náchylony, rzucone od tegoź 150. Chorągwi pod Tron, dźiękowáno Bellátorowi od Tronu. ChmielAteny II 360.
patrz: BELLATOR
– Ostrożność sama Bellatorow z temi Národami bywá Victrix, ktorzy uciekaiąc biią, bo chybko obrociwszy się frontem, dla goniących bywáią fatalni. ChmielAteny II 716.
patrz: BELLATOR
– Dionysius świadczy lib: 5 że też były w Afryce Amazones pospolicie Oblybiae rzeczone, podobno od tamtych [które były w Azji] oriundae, albo tychże obyczaiow Bellatorki. ChmielAteny II 682.
patrz: BELLATORKA
– Succesores iego byli: Ludovicus Pius, Carolus Calvus; Carolus Crasus, Ludovicus II. názwiskiem Balbus, alias szeplunieiący Bełkot, Carolus II. simplex Ludwik IV. Transmarinus, iż z Zámorza, to iest z Anglii ná Tron Francuski wokowány. ChmielAteny II 60.
patrz: BEŁKOT
– KAZIMIERZ II. [...] Miał zá ſobą HELENĘ Mężycę porády, Usewołody Xiążęcia Bełsk[i]ego Corkę. ChmielAteny II 342.
patrz: BEŁSKI, BEŁSKI, BEŁZKI
– RUSKIE XIĘSTWO má w sobie Woiewodztw 5. Ruskie, Podolskie, Wołyńskie, Bełzkie, Brácławskie. ChmielAteny II 290.
patrz: BEŁSKI, BEŁSKI, BEŁZKI
– Kázimierz Wielki Krol Polski, Wołyń, Podole, Brzeście Litewskie, do Litwy ná ow czas náleżące do Polski armis przyłączył, á Ludwik Krol Trákt Bełski y Chełmski. ChmielAteny II 425.
patrz: BEŁSKI, BEŁSKI, BEŁZKI
– Tamże [pod Warną] poległ Iulianus Kardynáł, animuiący Woysko, Rzymską Benedykcyą do batálii. ChmielAteny II 350.
patrz: BENEDYKCJA
– Clerus Hiszpański więcey Dobr trzyma, niżeli świeccy Panowie: á co większa, że bywá proszony, nie przymuszony: Benedykcya Rzymska, wyprożnione nápełni szkatuły [o subsydiach papieskich na wojny z heretykami]. ChmielAteny II 36.
patrz: BENEDYKCJA
– BENEDYKT IX [...] Kazimierza Mnicha Kluniackiego Benedyktyna, od Wotow absolwował Zakonnych, aby był Krolem Polskim. ChmielAteny II 153.
patrz: BENEDYKTYN
– KAZIMIERZ I [...] w Kluniaku Benedyktyn Diakon, zá dyspensą Benedykta IX Papieża z Mnicha Krol Polski. ChmielAteny II 339.
patrz: BENEDYKTYN
– Trzecia [córka] KONSTANCYA Niebieskiemu u WW Pánien Benedyktynek Lwowskich poślubiona oblubieńcowi. ChmielAteny II a2v-a3.
patrz: BENEDYKTYNKI
– BOLESŁAW II Smiáły [...] w klasztorze Ossiach Benedyktynskim w Karintii incognito iák kuchta pokutuiący. ChmielAteny II 339-340.
patrz: BENEDYKTYŃSKI
– Beneficiów w Archidiecezyi Hiszpalskiey ráchuią 600. Kapellanow. 2000. ChmielAteny II 24.
patrz: BENEFICJUM
– PAWEŁ II. [...] Czerwone Birety dla Kardynáłow, czyli postanowił, czyli zániechane reassumpsit. ChmielAteny II 155.
patrz: BERET, BIERET, BIERLET, BIRET, BIRET, BIRETR, BIRLET, BITER
– INNOCENCYUSZ IV. [...] Biretem ozdobił Kardynałow. ChmielAteny II 154.
patrz: BERET, BIERET, BIERLET, BIRET, BIRET, BIRETR, BIRLET, BITER
– Iest tam [w sali Ogrodu Akademickiego w Amsterdamie] y THEATRUM Anatomicum, gdźie ludźi, y Bestyę anatomizuią, tam prezentuią Sceleta, to iest kości nierozsypane, z mięsa tylko obráne. ChmielAteny II 249.
patrz: BESTIA
– [U Tatarów] Kobyliná, baránina, chleb z prosa to potráwy, trunek beza tákże z prosa zrobiony. ChmielAteny II 450.
patrz: BEZA
– Iak bitemi drogami, choć náygorszemi idą bezdrożami [Tatarzy]. ChmielAteny II 715.
patrz: BEZDROZE, BEZDROŻE, BEZDROŻE
– W oboch Częściach Swiata suos dilatarunt fines, Wálecznym Bellatorom y Mężom, strászne, same Heroiny, mężne, choć bezmężne [amazonki] [...]. ChmielAteny II 682.
patrz: BEZMĘŻNY
– [...] Kázimierz Wielki będąc bezpotomnym, wiele Przywileiow nádał Polákom, aby ná Ludwiká Węgrzyná Siestrzeńca swego, ich sobie skaptowáł był Suffragia, czegoby Absolut nie czynił. ChmielAteny II 373.
patrz: BEZPOTOMNY
– Bolesław Chrobry 12. záżywał Konsiliarzow, Kromer przydaie, ze ich z żonámi do swego záprászał stołu; toć nie Biskupow bezżennych, ktorych ná on czas nie było 12. ChmielAteny II 397.
patrz: BEZŻENNY
– W rok tąż brámą przy bembnieniu wszystkie z miásta wyprowádził Dzieci ná pagorek bliski y tam znikneli. ChmielAteny II 252.
patrz: BĘBNIENIE
– Herod patrzył ná CHRYSTUSA Paná, y roskázawszy biało ustroić, odesłał do Piłatá. ChmielAteny II 540.
patrz: BIAŁO
– Aniołów máluią [w Abisynii] czarno, bo to iest ich Murzyński kolor, á Diabła biało, bo ta maść iest Cudzoziemska, Europeyska. ChmielAteny II 638.
patrz: BIAŁO
– W NIŻSZEY albo DOLNEY SZWABII iest Miasto ufortyfikowáne WENSBERG, w ktorym oblężeni Obywatele od Konráda Cesarza, supplikowáli, aby im to iuż iuż maiącym się poddać; wolno było wynieść z Miasta, co słaby białogłowski sexus uniesie. ChmielAteny II 229.
patrz: BIAŁOGŁOWSKI
– URZĘDNICY z EUNUCHOW CZARNYCH służących Białogłowom w Saráiu. [...] 8. Baszy Kapi oglany, Náystarszy Odźwierny Białogłowski. ChmielAteny II 487.
patrz: BIAŁOGŁOWSKI
– Zebym zaś nie był injurius wszystkim Zákonom w świecie konserwuiącym się, y zniesionym; żebym mowię Pereł tych kosztownych z konchow nie wiadomości nie wydobywszy in lucem, nie uiął im szácunku, kładę tu długi KATALOG Męskich y Białogłowskich Zákonow, Pustelnikow, Kawálerow, Imioná y rok ich fundacyi wyráżaiąc. ChmielAteny II 766.
patrz: BIAŁOGŁOWSKI
– GALLIA nazwała się od terminu Gala Greckiego, znáczącego białość, albo mleko, iż tam mieszkaiący Narod osobliwą zálecał się białością. ChmielAteny II 42.
patrz: BIAŁOŚĆ
– Iest tam [w Dreźnie] Biblia Hebrayska pisaná, zá ktorą 20. tysięcy tálerow dawáli Zydzi. ChmielAteny II 240.
patrz: BIBLIA
– AEdiles, aliás Budowniczych, á tych iest trzech ktorym incumbit dociérać Bibliopolow, Motow, Studni, Przepráw, przestrzegać, koserwować, reparować [ma Wenecja]. ChmielAteny II 190.
patrz: BIBLIOPOLA
– Upadły, Alexandryiska, Ateńska, y Carogrodzkie sławne Biblioteki. ChmielAteny II 114.
patrz: BIBLIOTEKA
– Ma PARYZ BIBLIOTEK kilka; Pierwszą Krolewską inkluduiącą Xiąg ná 50. tysięcy drukowánych, á manuskryptow ná 15. tysięcy. ChmielAteny II 48.
patrz: BIBLIOTEKA
– Tam CHRYSTUS w przysionku od żołnierzow do słupa przywiązány, okrutnie biczami sieczony, w płaszcz purpurowy odziany, Cierniem koronowány, zá berło trzciny do rąk podániem despektowány. ChmielAteny II 538.
patrz: BICZ
– Zá czásow S. Hieronima żyiącego około Roku 420. był tu w Wiecze[r]niku Słup biczowánia Chrystusowego, ktorego część ná gorze Kálwaryi, á drugá w Rzymie. ChmielAteny II 534.
patrz: BICZOWANIE
– Kościoł S. Mikołaia sczyci się także Świętych Bożych Kościami więcey niżeli 20. Kościoł S. Floryana Męczennika, dwiema sztukami z Krzyża S. Andrzeia Apostoła, z palcem iego: y innemi 40. kilka Kościami, to kawałkami z Jasełek P. JEZUSA, z słupa biczowánia iego, to Obrusa ostatniey Wieczérzy Pańskiey, to Relikwiarzami 11. tysięcy Dziewic, to z Młodziankow, to z Záwicia N. Panny. ChmielAteny II 307.
patrz: BICZOWANIE
– Oprocz wyliczonych Stacyonálnych Kościołow są y te in praedicamento. 1. S. Praxedy, że tam kolumna lokowána, do ktorey Zbawiciel świata przykrępowány był pod czas biczowánia swego. ChmielAteny II 112.
patrz: BICZOWANIE
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi. [...]Kasztelan Biechowski. Kasztelan Bydgoski. ChmielAteny II 398-399.
patrz: BIECHOWSKI
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi. Kasztelan Sąndecki. Kasztel: Międzyrzecki. Kasztelan Wiślicki. Kasztelan Biecki. ChmielAteny II 398.
patrz: BIECKI, BIECKI, BIEDZKI
– Przed Grobem iest Kapliczka okrągła, w ktorey prezentuią kamień, ná ktorym siedziáł Anioł w bieli po Resurrekcyi. ChmielAteny II 566.
patrz: BIEL
– RUS ZACHODNIA [...] Prowincye Twerska, Bielska, Xięstwo Pleszkowskie. ChmielAteny II 427.
patrz: BIELSKI
– FLAMINES, albo FILAMINES Kapłani Rzymscy, à filo názwáni, że nicią, á raczey bindą subtelną głowę mieli przewiązaną [...]. ChmielAteny II 86.
patrz: BINDA, BIŃDA
– Ale iako przedtym Ludovicus Pius, ták potym S. Henryk Cesarz, tę niespráwiedliwą extorsyą y pretensyą cale znieśli, lubo nowych kontrowersyi y niezgod między Cesarzami y Biskupami Rzymskiemi, ta abrogacya abusuum, otworzyła campum [...]. ChmielAteny II 120-121.
patrz: BISKUP
– Penitencyarze [...] Ciało balsamuią, w Habit Biskupi, w Kapelusz stroią. ChmielAteny II 122.
patrz: BISKUPI
– Nie iest to Ordo, iáko Kapłaństwo y Biskupstwo, ale tylko wysoki honor y funkcya w Kościele s. ChmielAteny II 136.
patrz: BISKUPSTWO
– Krole 3. rázy ná dzień daią się widzieć [...] 2. ráz w południe, pátrząc się ná bitwę słoniow, Báwołow, Lwow. ChmielAteny II 594.
patrz: BITWA
– Do Tenneberskiey [...] przyszło cięszkiey bitwy Roku 1410. z wybiciem ná 50. tysięcy Krzyżakow przez Władysławá Iagiełła. ChmielAteny II 297.
patrz: BITWA
– Rátusz tu [w Padwie] iest wspaniały [...] cały cynową pobity blachą. ChmielAteny II 192.
patrz: BLACH, BLACH, BLACHA, BLACHA, BŁACHA
– W Mieście tym iest [...] Meczet, albo Bożnicá Turecka [...] złotemi obita bláchami we wnątrz po scianách. ChmielAteny II 518.
patrz: BLACH, BLACH, BLACHA, BLACHA, BŁACHA
– W rok tąż brámą przy bembnieniu wszystkie z miásta wyprowádził Dzieci ná pagorek bliski y tam znikneli. ChmielAteny II 252.
patrz: BLISKI
– Podłey kondycyi człek bluźniący, był więzieniem karány. ChmielAteny II 432.
patrz: BLUŹNIĄCY
– Dziesiąty [cudowny krucyfiks w Polsce] we Gdańsku u Fary, ná bluźnierskie kazánie Predykanta twárz odwrácaiący. ChmielAteny II 417.
patrz: BLUŹNIERSKI
– [Papież] nie iest Antichristem, to iest adwersarzem Chrystusowym, iako kłamią bluźniersko Heretycy... ChmielAteny II 131.
patrz: BLUŹNIERSKO
– Maia [Hiszpanie] wiele Trybunáłow Sacrae Inquisitionis ná Zydow, Atheistow, Heretykow, bluźnierzow. ChmielAteny II 698.
patrz: BLUŹNIERZ
– Ich [kapłanów Marsa zwanych Salii] Professyia była Marsa Bożka, w Marcu błagać Ofiarámi, spiewaniem, podrzucaniem tarcz, pląsaniem po Rzymie. ChmielAteny II 86.
patrz: BŁAGAĆ
– Ná Skałkę zá tym iedzie [elekt], błága STANISŁAWA, Ze go ręka zábiła Krolá Bolesławá. ChmielAteny II 371.
patrz: BŁAGAĆ
– Ná wierzchu Arki między cherubinámi było Propitiatorium albo Błágalnia Katedrá Boska y Majestat, złotem iak słońcem iasnieiąca, zkąd BOG odpowiedźi dáwáł [...]. ChmielAteny II 550.
patrz: BŁAGALNIA
– Wiele by narosło błędow [...] gdyby nie była ná Synodach reformatio morum. ChmielAteny II 426.
patrz: BŁĄD
– Promowowáli Gottowie tenże błąd Aryański w Záchodnich Państwach. ChmielAteny II 697.
patrz: BŁĄD
– Izraelitowie lat 40. błąkali się pod manudukcyą Moyżeszá. ChmielAteny II 516.
patrz: BŁĄKAĆ SIĘ
– [Papież to:] Następca PIOTRA Swiętego, pierwszego Wikaryusza Pańskiego, iego osiadaiący Katedrę: ktory nigdy żadną nie był zarażony Herezyą, ani bałwochwálstwem [...] nie iest błędney nauki Promotorem, Fautorem, owszem Iey Extirpatorem. ChmielAteny II 131.
patrz: BŁĘDNY
– Iako błędni bez osiedlisk pewnych y domow tułaią się y tym żyią sposobem [Saraceni]. ChmielAteny II 718.
patrz: BŁĘDNY
– BRYTANNIA názwána od słowka Britt, to iest od koloru błękitnego, ktorym sobie tameczni Obywátele twárzy farbowáli. ChmielAteny II 270.
patrz: BŁĘKITNY
– Przeciwko Babylonu Miastá, iest mocny Zámek Kierkuk między błotnistemi mieyscami ná pogorku stoiący. ChmielAteny II 515.
patrz: BŁOTNISTY
– BRZESC w Brzeskim Kujawskim Woiewodztwie Miasto z mocnym Zamkiem między błotami y bagnámi. ChmielAteny II 299.
patrz: BŁOTO
– Dach Swiątnicy był złotem obity, z złotemi bodzámi ostremi, aby Ptáctwo ná nim niesiadáło. ChmielAteny II 550.
patrz: BODZA
– Niezmierná wielkość złota Miasto Perwańskiego Krolestwá olim stołeczne ieszcze zá Inkasow Krolow CUZCO názwiskiem bogaciła. ChmielAteny II 678.
patrz: BOGACIĆ
– Kráina Afrykańska NIGRITANIA [...] w Złoto, Srebro, Ryż, Zboże, Futro bogata. ChmielAteny II 632.
patrz: BOGATY
– Do tego mieysca sam tenże Jozef námieniony wráz z Nikodemem z przytomnością Bolesney Matki MARYI PANNY y innych Pobożnych Niewiast, CHRYSTUSA z Krzyża zdiętego [...] położyli [...]. ChmielAteny II 565.
patrz: BOLESNY, BOLESNY, BOLEŚNY
– Zdraycy miasta [...] strzałę do niego [króla Konrada] puścili [...] informuiąc go aby Porty morskie záwarł bombą y armatą náprzykrzał się Miástu. ChmielAteny II 203.
patrz: BOMBA
– Bonifratrowie albo Janá Bożego [...] Zákonnicy. ChmielAteny II ,768.
patrz: BONIFRATEL, BONIFRATER
– Bonzow swych Ofiarnikow maią wielkie mnostwo [Japończycy]. ChmielAteny II 621.
patrz: BONZA
– Kościołow dla Bożkow iest w Chinach 408, w nich Bonzow iest ná million. ChmielAteny II 618-619.
patrz: BONZA
– Autor [...] nie ráchuie Dworu Cesarskiego licznego, Bonzyuszow [...] Dzieci, Stárych, kalek? ChmielAteny II 607.
patrz: BONZYJUSZ
– Tę Wiarę [chrześcijańską] Roku 699. Bonzyusze Chinscy przytłumili. ChmielAteny II 613.
patrz: BONZYJUSZ
– [W Abisynii] Do Kościołow Duchowne Osoby [...] bosemi tylko wchodzą nogami, tam nie pluią. ChmielAteny II 637.
patrz: BOSSY, BOSY, BOSY, BOSZY
– Augustyanki Bose R. 1582. ChmielAteny II 768.
patrz: BOSSY, BOSY, BOSY, BOSZY
– Do owych kul sześciu [w herbie kardynała Hozjusza] przydał [Zygmunt August] ná polu czerwonym Bot żołty, á w Hełmie rogi bawole, ieden żołty, drogi [!] czerwony. ChmielAteny II 387.
patrz: BOT, BOT, BÓT, BUT
– Taż samá GALLIA znowu dzieliła się u starożytnych na Galliám Braccatam, od stroiu kosmatego czyli od obowia włosem okrytego rzeczoną; albo od botow żelaznych zbroynych. ChmielAteny II 42.
patrz: BOT, BOT, BÓT, BUT
– Tam [w muzeum w Amsterdamie] boty czarne Polskie, kłubok, aliàs kaptur Bazyliański y kobza Kozácka wystawione ad spectaculum. ChmielAteny II 249.
patrz: BOT, BOT, BÓT, BUT
– Ale iak iego [sułtana] nágła iest exaltácya, ták prętki upádek [...] bo Iánczarow prętkie bunty, uszyią mu boty. ChmielAteny II 479.
patrz: BOT, BOT, BÓT, BUT
– Bożka ChmielAteny II 205.
patrz: BOŻEK
– Ziemskiego Bożka ChmielAteny II 491.
patrz: BOŻEK
– W Mieście tym [Mekce] iest potężny z wieżą z[!] wysoką Meczet, albo Bożnicá Turecka. ChmielAteny II 518.
patrz: BOŻNICA, BOŻNICA, BÓŻNICA, BUŻNICA
– Są tu [w Amsterdamie] Kaplice OO. Augustynianow y Jezuitow dla Katolikow; Zydowska Synágoga albo Bożnica wielka dla Zydow Portugalskich... ChmielAteny II 248.
patrz: BOŻNICA, BOŻNICA, BÓŻNICA, BUŻNICA
– Kościołow wszystkich w murách y zá murámi [Lwowa] po Przedmieściach numero 41. Cerkwi murowánych 6. drewnianych kilka. Bużnic Zydowskich murowánych 2. ChmielAteny II 315.
patrz: BOŻNICA, BOŻNICA, BÓŻNICA, BUŻNICA
– Wchodząc do Kościoła Bożogrobskiego náprzód się Zwierzchności Tureckiey prezentowáć potrzeba, certum quantum záplacić...[w rozdziale: Koscioł Bozego Grobu w Jeruzalem] ChmielAteny II 569.
patrz: BOŻOGROBSKI
– Náleży ta Káplica Bożo-Grobská do samych Kátolikow. [w rozdziale: Koscioł Bozego Grobu w Jeruzalem] ChmielAteny II 566.
patrz: BOŻOGROBSKI
– Na tey gorze było Apollina Bożka przedtym Bożyszcze, ktore S. Benedykt obaliwszy, Kościoł S. Janowi Chrzcicielowi erygował. ChmielAteny II 205.
patrz: BOŻYSCZE, BOŻYSZCZE, BOŻYSZCZE
– Excessa czyie ieno ad notitiam Cesarzá, ták zaráz ad poenam idą: wlot ucierá rogow by nie bodły, uciná skrzydeł, by nie látały. ChmielAteny II 479.
patrz: BÓŚĆ
– Selym Imperator tameczny roskázał pisać ná osobnych karteluszach swoich 12. Brachmanow Práwodawcow, Moyżeszá Machometa y CHRYSTUSA Imie. ChmielAteny II 590.
patrz: BRACHMAN, BRACHMAN, BRAMMANN
– Autorem Bráchmanow był Brachman nie iaki, náuki Pytagoresa Sektarz, wielki zwodca w pośrzodku Indyi sam centrum nequitiae. ChmielAteny II 596.
patrz: BRACHMAN, BRACHMAN, BRAMMANN
– Dzisieysi Bráchmanowie máią go [swego założyciela] zá Trismegista. ChmielAteny II 596.
patrz: BRACHMAN, BRACHMAN, BRAMMANN
– Ięzyk ná Dworze Perski, u Pospolstwa Indyiski, u Uczonych Bráchmański. ChmielAteny II 591.
patrz: BRACHMAŃSKI
– Pismo y charáktery swoie maią osobliwe [w Indiach], dowcipne y ięzyk włásny Bráchmański. ChmielAteny II 596.
patrz: BRACHMAŃSKI
– [Nil] siedmią Brámami albo nurtami wpadá w morze. ChmielAteny II 641.
patrz: BRAMA, BRAMA, BRANA, BROMA, BRONA
– Arcus Triumphales albo Brám Tryumfalnych po całym Państwie náregestrowáno ná 1150. ktore Cesarzom, y wielkim Panom powystawiano [w Chinach]. ChmielAteny II 619.
patrz: BRAMA, BRAMA, BRANA, BROMA, BRONA
– W SAXONII DOLNEY záwieraią się Brunświckie Xięstwo, Bremeńskie olim Arcybiskupstwo. ChmielAteny II 251.
patrz: BRĄSZWICKI, BRUNSWICKI, BRUNSZWICKI, BRUNSZWICKI, BRUNŚWICKI, BRUŃSWICKI, BRUSWICKI
– W tey tu Bazylice [S. Mariae Majoris] te są Swięte raritates. 1. Złobek Pana Iezusa, ktoremu wspaniałą podziemną Sixtus V. Papież ffundował [!] Káplicę á na wierzchu Tabernaculum ná Nayświęt: SAKRAMENT z brązu wielkim sumptem, ktore 7. Aniołow trzyma. ChmielAteny II 110.
patrz: BRĄZ
– Obywátele Neapolitanscy [...] wystawili Konia w Neapolu przed Kościołem Katedralnym z bronzu misterną robotą. ChmielAteny II 203.
patrz: BRĄZ
– W Tym Grobie [królów w klasztorze ojców Hieronimianów w Escorial w Hiszpanii] iest Ołtarz Porfirowy, á w nim Krucifix z bronzu odlewány. ChmielAteny II 29.
patrz: BRĄZ
– Wzrostu są [Hiszpanie] miernego, brwi wyniosłey, chodu męskiego, mowy Oratorskiey. ChmielAteny II 699.
patrz: BREW
– INDYANIE [...] brody golą. ChmielAteny II 593-594.
patrz: BRODA
– W tym Mieście [Utrecht] Frideryk Barbossa aliás Brodaty Cesarz, zá grzech popełniony w rábunku Medyolanu, fundował Kościoł. ChmielAteny II 250-251.
patrz: BRODATY
– KATALOG KANONIKOW REGULARNYCH KONGREGACYI XIĘZY y KLERYKOW REGULARNYCH, ZAKONNIKOW, PUSTELNIKOW, KAWALEROW, PANIEN ZAKONNYCH, Kawalerek & c. [...] Brygitki pod Urbanem VI. Papieżem. ChmielAteny II 767-768.
patrz: BRYGIDKA, BRYGITKA, BRYGITKA
– Ná tę S. Religią w Brytannii stał się brytanem Henryk VIII. Krol, ktory amorámi Bolenii metresy záślepiony, Lumen Wiary S. strácił. ChmielAteny II 283.
patrz: BRYTAN
– U innych Monarchow wiele iest takich Moralnych Brytanow, ktorzy ná Dworách Krolow ná wielu Latrant et lacerant, aby sami respektow Pańskich byli Veneratores. ChmielAteny II 659.
patrz: BRYTAN
– Psow wielkich Brytanow tam gniazdo [w Anglii]. ChmielAteny II 282.
patrz: BRYTAN
– Pomnieyszych zaś Ięzykow, nie ták w Europie wziętych y obszernych iest siedm Species [...]Szosty [język] BRYTANSKI, Siodmy KANTABOW. ChmielAteny II 746.
patrz: BRYTANSKI, BRYTANSKI, BRYTAŃSKI
– Pliniusz Náturalista [...] tęż samę Insułę wspomina náyostatnieyszą między Brytańskiemi wyspami. ChmielAteny II 268.
patrz: BRYTANSKI, BRYTANSKI, BRYTAŃSKI
– FRANCYA dzisieysza [...] Od południa Morzem środkoziemnym, od Záchodu Gorámi Pyreneyskiemi y Oceanem Akwitańskim, od pułnocy Brytańskim zásłania się. ChmielAteny II 45.
patrz: BRYTANSKI, BRYTANSKI, BRYTAŃSKI
– Podział Fráncyi stał się Roku 1614. ná 12. Prowincyi głownych, to iest ná Insułę Fráncuską, ná Aurelianeńską, ná Lugduneńską, ná Brytańską, ná Normańską, ná Pikardską, ná Kampańską, ná Burguńcską, ná Delfionacką, ná Proweńcką, ná Langwedocką, y Akwitańską Prowincye. ChmielAteny II 45.
patrz: BRYTANSKI, BRYTANSKI, BRYTAŃSKI
– Tam [w Gujanie] nie máło kupuią Iedwábiu [...] Tutiunu, Drzewá Bryzelii. ChmielAteny II 674.
patrz: BRYZELIA, BRYZELIA, BRYZYLIA
– Kráy AMERYKI POŁUDNIOWEY iest, BRAZYLIA vulgò Bresil, od drzewá Bryzelii [...] ChmielAteny II 675.
patrz: BRYZELIA, BRYZELIA, BRYZYLIA
– W całym tym kráiu [Amazonii] rodzi się mnostwo Palm , á tym samym Daktylow, Hebánu, Cedru, Bryzelii, Cukru, Szárłatu, Pomagranátow, Pomarańcz, Cytryn. ChmielAteny II 674.
patrz: BRYZELIA, BRYZELIA, BRYZYLIA
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi [...] Kasztelan Bydgoski. Kasztelan Brzeziński. ChmielAteny II 398-399.
patrz: BRZEZIŃSKI
– W Powiecie Blezeńskim [...] iest [...] płynących strumykow dziwne rekreuiących swoim po kàmykach brzmieniem [...] nie mało ChmielAteny II 53.
patrz: BRZMIENIE
– Ztąd nie daleko iest Most nád strumieniem Cedronu miłym brzmieniem kontentuiącego, wod to dzdzowych, to źrzodłowych pełnego, bieżącego przez Dolinę Jozáphat, do Morzá Czerwonego, wysychaiącego lát suchych. ChmielAteny II 560-561.
patrz: BRZMIENIE
– Nie tábaki Hiszpańskiey iako teráz [...] nie Brzytew Francuskich, nie Zegarkow Londyńskich [...] náwozili do Oyczyzny dawni Peregrynanci. ChmielAteny II 2.
patrz: BRZYTEW, BRZYTWA
– WARSZAWA Miasto [...] rzeczone według niektorych od Wawrsza y Ewy małżonkow mieszkáiących nád Wisłą w budzie, częścią dla ryb, częścią dla bránia myta. ChmielAteny II 318.
patrz: BUDA
– Trzecia Szwecyi Prowincya iest Szwecya Laponska [...] w ktorey żadnego niemasz Miastá ani wsi, tylko budy, salasze, námioty. ChmielAteny II 258.
patrz: BUDA
– Cesarz y Obywátele częściey w námiotach, niż w Pałácach murowánych, y w budynkách rezyduią [w Abisynii]. ChmielAteny II 634.
patrz: BUDENK, BUDUNEK, BUDUNK, BUDYNEK, BUDYNEK
– Budy sobie długie buduią [mieszkańcy Brazylii], w nich z cáłą mieszkaiąc Familią. ChmielAteny II 676.
patrz: BUDOWAĆ
– Wielka tu [w Szwecji] sposobność do budowánia Okrętow. ChmielAteny II 258.
patrz: BUDOWANIE
– Pierwsze wystawił murowáne Amphitheatrum in gratiam Augusta Cesarza [...] Taurus będąc ná funkcyi AEdilitatis, to iest Budownictwá Roku po záłożeniu Rzymu 725. ChmielAteny II 90.
patrz: BUDOWNICTWO
– Teodozyusz młodszy Cesarz Cyrusá Pannopolistę uczynił Kommendantem Miastá, á bardziey Budowniczym, ktory in spatio 60. dni mur trzeci dał od Morza, zá co gdy Cyrusa ná publicznych theatrách enkomizowáli Obywátele z aklámacyą táką: Constantinus Urbem condidit, Cyrus renovavit. ChmielAteny II 458.
patrz: BUDOWNICZY
– URZĘDY Ziemskie postanowione konstytucyą Anni 1611. [...] Mostowniczowie, Budowniczowie są perpetui Seymikow Directores. Iest ich 12 [na Litwie]. ChmielAteny II 402-403.
patrz: BUDOWNICZY
– AEdiles, aliàs Budowniczych, á tych iest trzech, ktorym incumbit docierać Bibliopolow, Mostow, studni, Przepráw, przestrzegać, konserwować, reparować [ma Wenecja]. ChmielAteny II 190.
patrz: BUDOWNICZY
– Tam [w Gostyniu] w wieży iedney strászna żaba Bufo znáydowała się niewolnikow pożeraiąca [...] długa ná łokci 2. szeroka ná ieden. ChmielAteny II 303.
patrz: BUFO, BUFON
– Ze maią [królowie francuscy] Krzyż złotoświetny Auri Flamma názwany w Remiew Mieście deponowány, y trzy Lilie złote z Nieba przyniesione, á przedtym trzema Bufonami się pieczętowáli Fráncuzi. ChmielAteny II 62-63.
patrz: BUFO, BUFON
– Drugiey łowce September determinowány przy lądzie Eborátenskim w Anglii; gdzie się stadami zbieráią śledzie ná mil dziesięć, lub więcey, a ná dwie wszerz zábieráią mieysca w morzu do buiánia swego. ChmielAteny II 269.
patrz: BUJANIE
– Tu CHRYSTUS názwány Buntownikiem, udany, że Cesarzowi Censum dáwać zákazáł. ChmielAteny II 538.
patrz: BUNTOWNIK
– A ieśli chcesz więcey o tym wiedzieć Mieście, to ci enarro, że po Hebráysku zowie się DAMMESEC to iest wór krwie albo winá czerwonego, po Grecku tákże effertur terminem znáczącym vter vini, aliàs worek, álbo burdiuk winá, że ma wyśmienite y obfite winnice. ChmielAteny II 509.
patrz: BURDIUK, BURDZIADEK, BURDZIUK, BURDZIUK
– Pieszych ludzi nosi wodę w skurzánych kozich burdziukach ná 30. tysięcy [w Egipcie]. ChmielAteny II 651.
patrz: BURDIUK, BURDZIADEK, BURDZIUK, BURDZIUK
– Są iednák excypowáni [od pospolitego ruszenia] [...] Starostowie Pográniczni, Wielkorządcá Krákowski, Burgrábiowie tameczni, Woyscy. etc. ChmielAteny II 407.
patrz: BURGRABI, BURGRABIA, BURGRABIA, MURGRABIA
– Podział Fráncyi stał się Roku 1614. ná 12. Prowincyi głownych, to iest ná Insułę Fráncuską, ná Aurelianeńską, ná Lugduneńską, ná Brytańską, ná Normańską, ná Pikardską, ná Kampańską, ná Burguńcską, ná Delfionacką, ná Proweńcką, ná Langwedocką, y Akwitańską Prowincye. ChmielAteny II 45.
patrz: BURGUNDSKI, BURGUNDSKI, BURGUNDZKI, BURGUNSKI, BURGUŃCSKI, BURGUŃSKI
– Król Frácyi [!] Burguńskiego pokonáwszy Krola [...] ná Synow czterech podzielił Krolestwo. ChmielAteny II 45.
patrz: BURGUNDSKI, BURGUNDSKI, BURGUNDZKI, BURGUNSKI, BURGUŃCSKI, BURGUŃSKI
– Bursa Kupiecka aliàs Pałac wspániały przepyszney struktury kwádratowey, Galleryą z Kolumn opasany, w ktorym Kupcy swoie miewáią Consilia [w Londynie]. ChmielAteny II [276].
patrz: BURSA, BURSA, BURSZA
– Ná Rátuszu iest Gelda vulgò Bursa mieysce schadzki y konferencyi Kupcow. ChmielAteny II 248.
patrz: BURSA, BURSA, BURSZA
– Maią [Anglicy] swoie też vitia, że passyonáci, od morza nabieráią często burżliwości, na wielkie odważáiąc się molimina. ChmielAteny II 271.
patrz: BURZLIWOŚĆ, BURZLIWOŚĆ, BURŻLIWOŚĆ
– Z Xiążąt [czeskich] sławny Borzyvogius, á lepieyby Burzybogius, bo przez Metodyusza Wiarę, y chrzest S: przyiąwszy, burzyć począł Bogow Czeskich Roku 894. ChmielAteny II 224.
patrz: BURZYĆ
– Tam [w kościele] są wszystkich práwie Papieżow z Alabastru wyrobione Busta. ChmielAteny II 178.
patrz: BUST
– U TROGLODYTOW Afrykańskiey Nácyi zwyczay był dzieciom dawáć imiona Bydląt aliás Wołu, Krowy, że ich mięsem żyią. ChmielAteny II 740.
patrz: BYDLĘ
– Dom ten S. HELENA w Kościoł zámieniła była, á Turcy potym w bydlęcą szopę. ChmielAteny II 575.
patrz: BYDLĘCI, BYDLĘCI, BYDLĘCY, BYDLĘCY, BYDLĘCZY, BYDLIĘCZY
– Po gorách, lásach iest mnostwo Słoniow, Nosorozcow, Tygrysow, [...] Dzikich Bykow, Koni [w królestwie Syjam]. ChmielAteny II 602.
patrz: BYK
– Wieża Rátuszna ma Zegar Cudownego konsztu y inwencyi, godźien policzenia inter mirabilia Europae, ktory całoroczną rewolucyą reprezentuie, to iest bieg Słońca, Xiężyca, liczbę y porządek Miesięcy, dni, z ęxpresyą Swiąt wszystkich w całym roku przypadaiących [...]. ChmielAteny II 225.
patrz: CAŁOROCZNY
– IMPERATORA ROSSYISKIEGO Syn starszy Carewicz zowie się Kniaziem Ierosławskim, á drugi Syn Carewicz pisze się Kniaźiem Rostowskim. ChmielAteny II 427.
patrz: CAREWICZ
– Potráwy ich [Moskali] Czosnek, Cybula, Kápusta, suchar, trunek woda. ChmielAteny II 432.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Potrawy ich Czosnek, Cybula, Kapusta, suchar, trunek woda: a od takich Moskal delicyi, (bo więcey ich nie ma) śmierci nie apprehenduie. ChmielAteny II 432.
patrz: CEBULA, CEBULA, CYBULA, CZYBULA
– Máią ciż KROLOWIE [polscy] de Bonis Mensae Regiae blisko trzech Millionow intráty, á tey ani ná Woysko, ani ná Fortece, ani ná Cekauze, ani ná Poselstwá nie łożą, bo to wszystko Rzecz-Pospolita prowiduie. ChmielAteny II 372.
patrz: CECHAUZ, CEJHAUS, CEJHAUZ, CEKAUS, CEKAUZ, CEKAUZ, CEKAWZ, CEKHAUZ, CEKTAUZ
– Zlustrowáć Rynki, Cekauze, Armatę, Baszty, iákie Praesidium? [w obcym mieście]. ChmielAteny II 4.
patrz: CECHAUZ, CEJHAUS, CEJHAUZ, CEKAUS, CEKAUZ, CEKAUZ, CEKAWZ, CEKHAUZ, CEKTAUZ
– Ta Część Kościoła tymże marmuru, Cedru y złota akkommodowaniem, na ścianach, podniebieniu y posadce byla przyozdobiona, iako y pierwsza. ChmielAteny II 551-552.
patrz: CEDR
– W całym tym kráiu [Amazonii] rodzi się mnostwo Palm [...] Cedru, Bryzelii, Cukru. ChmielAteny II 674.
patrz: CEDR
– Wszytkie Seráie, osobliwie ten wielki iest [...] adornowány [...] ab intra [...] kością słoniową, drogim drzewem, hebánem, cedrem. ChmielAteny II 475.
patrz: CEDR
– W tey Fenicyi iest gorá nad Pálestyńskie náywyższa LIBANUS [...] cedrowym olim obrosła drzewem. ChmielAteny II 509.
patrz: CEDROWY, CEDROWY, CZEDROWY
– Ná marmurách szły tárcice głádkie hyblowáne cedrowe, y iedłowe. ChmielAteny II 546.
patrz: CEDROWY, CEDROWY, CZEDROWY
– TORON zálecaią Pierniki wyśmienite y cegła dziwnie dobrze wypaloná, ktorą mury czerwienią się. ChmielAteny II 321.
patrz: CEGŁA, CEGŁA, CZEGŁA
– Rządzi Miastem Paszá Kairski maiący roczney Intráty 6. kroć sto tysięcy Szeryfow, to iest Cekinow. ChmielAteny II 651-652 [661-662].
patrz: CEKIN
– Od tego czasu záwsze dwoch Posłow u Porty rezyduie co rok się luzuiąc, ten harácz oddaią, tudziesz Prezenta Wezyrowi Wielkiemu, Kiślar Adze, to iest Starszemu Pokoiowemu, Cesarskiey Matce, y Dworzánom: co wszystko ráchuiac z Rezydencyą komputuiąc, wynosi ná 20. tysięcy Cekinow. ChmielAteny II 435 [445].
patrz: CEKIN
– Tych znacznieyszych Beglerbejow aliàs primae classis, albo gatunku iest 22. Z tych náywięcey bierze Beglerbey Basza Misyr, to iest Kairski, bo 6. kroć tysięcy Szeryfow, aliàs Cekinow. ChmielAteny II 488-489 [498-499].
patrz: CEKIN
– Po przeniesionych z támtąd Zákonnikach Chrześciańskich, Turcy tam osiedli, Palác fundowáli, Klasztor swoiemi osadzili Santonámi, do Wieczernika bosemi chodzą nogami, nie pluiąc, Chrześcianow nie puszczáią pod cięszkim karániem, chybáby się ktorey [!] pobisurmánic odwáżyl albo 600. zápłacił Cekinow. ChmielAteny II 533 [543].
patrz: CEKIN
– RAGUZKIEY RZECZY POSPOLITEY iest stolica RAGUZA, przedtym Epidaurus miasto zwáne, ná Peninsule, Turkom, Wenetom, Austryakom, harácz płacące, do ktorego Miastá Powiat circum circa náleży ná mil 30. Papież y Wenetowie zowią haac Rempublicam La Communita di Ragusi. Haracz z rázu Turczynowi płaciła 500. Cekinow, to iest 1000. Talerow. ChmielAteny II 435 [445].
patrz: CEKIN
– Po uczynionym juramencie do Cel swoich rozchodzą się Kardynáli. ChmielAteny II 123.
patrz: CELA, CELA, CELLA
– Z konsensem Stolicy Apostolskiey tymże Národom Słowieńskim ięzykiem celebrowáć pozwolili [Cyryl i Metody]. ChmielAteny II 424.
patrz: CELEBROWAĆ
– Cztery Margasze Krol ten [Jagiełło] celebrował. Pierwszy z S. IADWIGĄ Krola Ludwika Corką. Drugi z ANNĄ Hrábi Ciliyskiego Corką. ChmielAteny II 349.
patrz: CELEBROWAĆ
– INNOCENCYUSZ III Koncilium Lateraneńskie celebrował wielu Monarchow przyozdobione Prezencyą. ChmielAteny II 154.
patrz: CELEBROWAĆ
– S. TELESPHORUS postanowił Mszy Swiętey w nocy celebrowánie ná Boże Narodzenie. ChmielAteny II 151.
patrz: CELEBROWANIE
– Arcypisarze [...] mogą [...] w celebrowániu Mszy Swiętey zażywać Mitry y stroiu Biskupiego. ChmielAteny II 166.
patrz: CELEBROWANIE
– Celestynowie Zákonnicy R. 1212. ChmielAteny II 769.
patrz: CELESTYN
– Celestynki Zwiastowánia Panny MARYI fundowáne R. 1604. ChmielAteny II 769.
patrz: CELESTYNKA
– Tuż iest Łaźnia S. Germana Kapuańskiego Biskupa z wielu celek złożoná. ChmielAteny II 205.
patrz: CELKA
– W ktorym mieyscu [w pieczarach koło Kijowa], że ziemia iest tłusta, kleiowáta, mocno z sobą spoiona, á przytym miętka, była łatwa do wyrobienia z siebie podziemnych Labirintow, celek, grobow. ChmielAteny II 310.
patrz: CELKA
– Dla każdego osobná destynowána z krátą celka, nic zw sobie niemaiaca, czym by się szalony ránić, álbo zábić mogł. ChmielAteny II 276.
patrz: CELKA
– CONCLAVE zaś albo mieysce Elekcyi obmyślił y postanowił ná Wátykanie po lewey stronie Kaplicy S. Piotra Honorysz III. według drugich Grzegorz X. Roku 1274. w ktorym CONCLAVE iest wiele pokoiow, albo Celek nie dłuższych nád łokci 5. nie szerszych nád łokci 4. z tarcic. ChmielAteny II 121.
patrz: CELKA
– Wszyscy Ci [zakonnicy] dáni tu do Kościoła, maią swe Celki przy Kościele dla odpoczynku. ChmielAteny II 569.
patrz: CELKA
– Tuż iest Domus Iaculatoria, aliàs Celstad, strzelnica. ChmielAteny II 241.
patrz: CELSTAD
– Ma Sáxonia chleba dosyć y gory kruszcowe, bo pod miastem Friberga w Cyrkule Montanskim leżącym, kopią Srebro, Cynę, Miedź, ołow. ChmielAteny II 237.
patrz: CENA, CYNA, CYNA, CZYNA
– W Elblągu ná Cmentarzu, kopiąc fundamenta koło tych urn, ználezione dzbanki cynowe. ChmielAteny II 333.
patrz: CENOWY, CYNOWY, CYNOWY, CZENOWY, CZYNOWY
– Rátusz tu [w Padwie] iest wspaniały [...] cały cynową pobity blachą. ChmielAteny II 192.
patrz: CENOWY, CYNOWY, CYNOWY, CZENOWY, CZYNOWY
– THEATRUM Pompeiusza Wielkiego 80. tysięcy Ludzi obeymuiące, od niegoż wystawione, ale z trudnością,bo przy kontrádikcyi Censorow Rzymskich, in quantum by temu dziełu Kościola Wenery był nie przydał. ChmielAteny II 89.
patrz: CENZOR
– Via Appia, od Appiusa Censorá formowána, wielkiey perfekcyi, y obszerności, y wielkości. ChmielAteny II 101.
patrz: CENZOR
– Magister Sacri Palatis z Zakonu Kanzodzieyskiego, Censor Xiąg ná świat wychodzących. ChmielAteny II 165.
patrz: CENZOR
– W Każdey Prowincyi iest postánowiony Sędzia czyli Kommissarz, czyli Rewizor y Censor názwiskiem Corregidor de Comarca, co rocznie swoię rewiduiący Prowincyę. ChmielAteny II 40.
patrz: CENZOR
– Nie iestem tu Juvenalis Satyrista, abym czyie censurował obyczaie, ani Zoilus wszytko krytykuiący, ani Pasquinus, ani Cato Censorius. ChmielAteny II 680.
patrz: CENZOROWAĆ, CENZUROWAĆ, CENZUROWAĆ
– Ian Barklaiusz Autor, Nácyi Europeyskich pięknym Rytmem Cnoty chwáli, censoruie vitia. ChmielAteny II 691.
patrz: CENZOROWAĆ, CENZUROWAĆ, CENZUROWAĆ
– Záczym Heretycy y Pseudopolitycy nie cenzoruycie Kościoła Katolickiego, nic przeciwko iego nie umiecie náuce. ChmielAteny II 761.
patrz: CENZOROWAĆ, CENZUROWAĆ, CENZUROWAĆ
– W SARMACYI iáko Perła kosztowná wydaie się POLSKIE KROLESTWO, z Słowieńskich Národow náysławnieysze, o ktorym tu essencyalne tylko rzeczy enarro, żebym nie był, Polskę Oyczyznę swoie opuściwszy censurowány, że iestem forix Lynx, Domi talpa. ChmielAteny II 287-288.
patrz: CENZOROWANY, CENZUROWANY
– A że Bayki, Censury y złe suppozycye bywáią non sine fundamento, tak y w tym kłamstwie, te były motiva do tak haniebney kalumnii. ChmielAteny II 160.
patrz: CENZURA
– GERMANI starożytni [...] Odebráli censurę od Tacita: że są w nápoiu immoderati. ChmielAteny II 692.
patrz: CENZURA
– SARAY Cesarski Kościelnego zaymuie teráz gruntu. ChmielAteny II 462.
patrz: CESARSKI
– Teráz Pałac albo Saray Cesarski iest ná gorze astatniey, ná klinie między morzámi. ChmielAteny II 457.
patrz: CESARSKI
– W Afryce Kráina ieſt NUBIA, (ktorey Miasto Stołeczne, gdzie tameczny Krol rezyduie, Nuebia:) ná mil 300. wzdłuż, y ná tyleż wszerz zábieráiąca, to Turczynowi, to Abyssynskiemu hołduiąca Cesarzowi: Obywátelow má Machometanow, Zydow, Koptykow: Płynie przez ten Kray rzeka Nubia, ktorá dałá imię całemu kráiowi. ChmielAteny II 633.
patrz: CESARZ, CESARZ, CYSARZ
– WIelu iest takich Autorow, ktorzy erroneè mniemaią, że Abyssyński, albo Murzyński Cesarz iest PRESBYTER IOANNES, albo POP‑IAN, y w samym zaráz pomylili się názwisku ktore ięzykiem effertur Perskim, Progestiani, to iest Mąż Apostolski, á oni corrupto sono vocis, mowią Presbyter Ioannes, iako twierdzi Scaliger. ChmielAteny II 634.
patrz: CESARZ, CESARZ, CYSARZ
– Kreuiąc go [muftego] Cesarz daie mu bogatą Sobolą szubę [...] tysiąc aspr codzienney mu Pensyi naznaczaiąc. ChmielAteny II 485.
patrz: CESARZ, CESARZ, CYSARZ
– Syn naystarszy po Oycu, lub Brat po Bracie, do tych czas w areście trzymany, zaraz sekretnemi do Saraiu wpada ścieszkami, Tron osiada, Cesarzem proclamatur. ChmielAteny II 479.
patrz: CESARZ, CESARZ, CYSARZ
– Ale iako przedtym Ludovicus Pius, ták potym S. Henryk Cesarz, tę niespráwiedliwą extorsyą y pretensyą cale znieśli, lubo nowych kontrowersyi y niezgod między Cesarzami y Biskupami Rzymskiemi, ta abrogacya abusuum, otworzyła campum [...]. ChmielAteny II 120-121.
patrz: CESARZ, CESARZ, CYSARZ
– Są w tymże skarbcu dwa Rogi wielkie Iednorożcowe, trzeci mnieyszy: Náczynia z Agatu, kalcedonu, złota, srebrá, okrąg Szmarágowy, etc. ChmielAteny II 185.
patrz: CHALCEDON, CHALCEDON, KALCEDAN, KALCEDON
– PAPIEZ CONCILIA GENERALIA konwokuie, approbuie. Konciliow Przednieyszych iest 4. Pierwsze Niceńskie w obecności 318. Oycow złożone [...] Czwarte [Koncylium] Chalcedoneńskie w prezencyi 630. Oycow miane, złożone od Leoná I. Papieża Roku 551 [!]. przeciwko Eutychemu Archimandrycie Carogrodzkiemu ChmielAteny II 131-132.
patrz: CHALCEDONEŃSKI
– Po ścianach są [...] wyráżone Koncilia Generalne Niceńskie, Konstantynopolitańskie, Efeskie, [koncylium] Chalcedońskie, z inskrypcyami Historycznemi, co na ktorym decisum Koncilium. ChmielAteny II 115.
patrz: CHALCEDOŃSKI, CHALCEDOŃSKI, KALCEDOŃSKI
– Xiąże Mikołay Radziwił Peregrynant suis oculis vidit w kairze Patryarchę Chaldeyskiego, tam rezyduiącego, ktory się pisze Chaldeyskim [patriarchą] y Abissinskim. ChmielAteny II 148.
patrz: CHALDAJSKI, CHALDEJSKI, CHALDEJSKI, HALDEJSKI
– Postanowił Clemens V. Papież, aby [...] Hebrayskiego, Chaldeyskiego [języka], Arabskiego ięzykow uczono, a to dla aukcjonowania Muz Rzymskich. ChmielAteny II 114.
patrz: CHALDAJSKI, CHALDEJSKI, CHALDEJSKI, HALDEJSKI
– CHALDEYSKI Język, ktorym mowili Babylończykowie, Assyryiczykowie, wielkiey był powági dla wielu mądrych Ksiąg tym Językiem pisanych, ktore Księgi z Bibliotek y Archiwow Alexander Wielki záwoiowáwszy Babylonią, gdy do Alexandryiskiey swoiey przeniosł Biblioteki, ogniem kazualnym poszły w perzynę y popioł z wielką y nigdy nieopłákaną szkodą ReiPublicae Literatorum. ChmielAteny II 748.
patrz: CHALDAJSKI, CHALDEJSKI, CHALDEJSKI, HALDEJSKI
– Ktorzy w Pułnocney mieszkaią Norwegii; chałupy sobie, z kości wielorybow klecą, skorámi tychże ryb przykrywáiąc. ChmielAteny II 267.
patrz: CHAŁAPA, CHAŁUBA, CHAŁUPA, CHAŁUPA, HAŁUPA
– Blisko Ieruzálem Miasteczko było IERYCHO [...] (teráz o kilku chałupkach wioska). ChmielAteny II 573.
patrz: CHAŁUPKA
– CHANANEYSKI Ięzyk albo SAMARYTANSKI z Hebrayskiego urodzony. ChmielAteny II 748.
patrz: CHANANEJSKI
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: CHARAKTER, CHARAKTER, HARAKTER, KARAKTER
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: CHARAKTER, CHARAKTER, HARAKTER, KARAKTER
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: CHARAKTER, CHARAKTER, HARAKTER, KARAKTER
– Z Fenicyi wyszła, liter y Charákterow inwencya. ChmielAteny II 508.
patrz: CHARAKTER, CHARAKTER, HARAKTER, KARAKTER
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: CHARAKTER, CHARAKTER, HARAKTER, KARAKTER
– Koło tego Miasta [Aleksandrii] [...] iest Ptak do pardw nászych podobny, nie látaiący, lecz pieszo biegaiący, ale taką chybkością, ze go charty ugonić nie mogą. ChmielAteny II 658.
patrz: CHART, CHART, HART
– Charitkowie R. 1700. albo S. Hippolitá. ChmielAteny II 769.
patrz: CHARYTEK
– Charytki Zákonnice R. 1636. ChmielAteny II 769.
patrz: CHARYTKA
– Słow wszytkich Chińskich Kircher náliczył tylko 600. (krotki to Dykcyonárz:) z ktorych cáła mowá ich skłáda sie y Pismo, co ráz máiąc pronuncyacyę y accentus, á tym samym ináksze signifikacye. ChmielAteny II 608.
patrz: CHIŃSKI, CHIŃSKI, CHYŃSKI
– Drugie Łaźnie [...] w części Rzymu Zátybrowey [były], z drzewá maiące chłodniki y wody w tęgiey zimie ciepłe. ChmielAteny II 93.
patrz: CHŁODNIK
– Chłodzi, czyści, poi, Palestyński Kráy IORDAN rzeka. ChmielAteny II 521.
patrz: CHŁODZIĆ
– ŁAZNIE Agryppy [...] gdzie tákże rożne bywały gonitwy, zápaski, igrzyska fatyguiące do potu, ktoremi uznoieni, znowu zimną chłodzili się wodą. ChmielAteny II 93.
patrz: CHŁODZIĆ SIĘ
– S. ATANAZY Chłopięciem będąc, drugie chrzcił chłopięta. ChmielAteny II 761.
patrz: CHŁOPIĘ
– Od Serwiliusza Tulla Krola Rzymskiego, służebniczey kondycyi człeka erygowány [kościół Fortuny], iáko wyráził in Fastis Owidiusz, o tym iego Fortunie chłopskiey Funduszu. ChmielAteny II 83.
patrz: CHŁOPSKI
– Co w Polszcze iest złego? [...] Złych ludzi iest bez liczby, że niemaią chłosty. ChmielAteny II 335.
patrz: CHŁOSTA
– Podnim [prześcieradłem Jezusa] muł choć bardzo chłostany, nie chciał postąpić. ChmielAteny II 179.
patrz: CHŁOSTANY
– Budynki Indyanie máią z cegły lub kámieni, z wielu oknámi bez szyb dla chłodu. ChmielAteny II 594.
patrz: CHŁÓD
– Uieli się o to Polácy y pod Chmielnikiem uderzyli ná nieprzyiácioł, zrázu Victores, potym victi. ChmielAteny II 343.
patrz: CHMIELNIK
– Gorąca tuteysze [w Indiach] extrá ordynaryine, wiátry temperuią, ktore z prochow ch[m]ury y tumány czynią ná powietrzu. ChmielAteny II 594.
patrz: CHMORA, CHMURA, CHMURA
– IULIUS II. Liberator Jtaliae rzeczony Obrány Roku 1503. Ktory miał pro Symbolo słońce, chmurámi, ex parte przyćmione z nápisem; Post tenebras, spero Lucem. ChmielAteny II 155.
patrz: CHMORA, CHMURA, CHMURA
– Mistrz ich iest Hodzia, ćwiczący ich w milczeniu, cerpliwości [!], posłuszeństwie, a primariò w Zákonie Machometowym, w pisaniu, czytaniu, w ięzyku Arábskim, Perskim. ChmielAteny II 482-483.
patrz: CHODZDZIA, CHODZIA, CHODZIA, HODZIA
– Zrownáł był z ziemią to Miasto [Norymbergę] Henryk V. Cesarz, ze Oycu iego wiernie hołdowáło, a ták leźące [!] práwie lat 40. in ruinis, Konrad III. Cesarz restaurował, przyozdobił Kościołami, Budynkami, y swoią rezydencyą. ChmielAteny II 235.
patrz: CHOŁDOWAĆ, HOŁDOWAĆ, HOŁDOWAĆ, HUŁDOWAĆ
– Doználi tego Moskwa, gdy Astráchańskie y Kazánańskie, Kałmuckie Ordy in propriis sedibus przytłumili, z Hołdownikow ich stali się Panámi. ChmielAteny II 717.
patrz: CHOŁDOWNIK, HOŁDAWNIK, HOŁDOWNIK, HOŁDOWNIK, OŁDOWNIK
– CHOROGRAPHIA znáczy z imienia, y iest w samey rzeczy opisanie partykularne iákiey krainy w szczegulności, iako to gdy by kto samą Polskę, albo Ruś opisywał, inne kráie opuściwszy. ChmielAteny II 6.
patrz: CHOROGRAFIA
– [U Turków] Ták wszyscy iako Wodze y kommendanci w woienney biegli professyi; Sam ná sam mniey silni, w liczbie potężni; á że z nátury są delikatni y ich konie, ná niepogody y niewygody ile w zimnym Horyzoncie cale nie cierpliwi; w ten czas bardziey sami od siebie, niż od nieprzyiacielskiey giną ręki. ChmielAteny II 731-732.
patrz: CHORYZONT, HORYZON, HORYZONT, HORYZONT, HORYŻONT, ORYZONT
– Tákich Bohátyrow IAKOBA, WALENTEGO Stárostę Bárskiego, y REMIGIANA Syná Iego ŁABĘCKICH Ruskie od męstwa znáią Kráie, á Tátárskie czuią Kroie: Kozáckie w swey Krwie własney, przez ŁABĘCKICH zámoczone pomnią samopały: Pułnocny Horyzont nie tak od náturálnego swego mrozu, iáko od ŁABĘCKICH upału woiennego strętwiał nie raz. ChmielAteny II A2v.
patrz: CHORYZONT, HORYZON, HORYZONT, HORYZONT, HORYŻONT, ORYZONT
– W Mieście Karnutum, po Fráncusku Chartres była Stolica starożytnych Kapłanow Pogańskich y Czarnoxiężnikow, DRUIDAE albo DRUIDES názwánych, ná osobności w lesie mieszkaiących, ktorzy specie zmyśloney Pobożności, tę sobie u ludzi compararunt famam, że byli niby Legis Doktores, Młodzieży Institutores [...] Ci Druidowie ieszcze przed Narodzeniem CHRYSTUSOWYM, w tymże Mieście Karnocie wystawili byli statuę z nápisem Virgini Matri. ChmielAteny II 54.
patrz: CHRYSTUSOWY
– Ty Iaśnie Wielmożny KORABITO, chwalebnieyszą w Swiecie uczynisz akcyą, gdy Twoią NAWA po Swiata tego żegluiąc Morzu, iák po Neptuná elemencie sam będźiesż Peregrinus, á gdźiekolwiek stániesz Rayskie z siebie káżdemu uczynisz delicye: dla Literatow Twoią uczoną Głową, y memi lichemi ATENAMI wykwitniesz ut Paradisus, wszędzie áttákuiąc ignorantiam. ChmielAteny II 5.
patrz: CHWALEBNY
– Dwie rzeczy w Sycilii ieszcze occurrunt notanda Peregrynántowi ciekawemu Scylla y Charybdis. ChmielAteny II 210.
patrz: CIEKAWY
– Dámy Bonońskie Szlachetne, iak Grzeczności, ták piękności są cudem. ChmielAteny II 175.
patrz: CUD, CUD, CUDO, CUDO, CZUD
– W tymże Mieście [Olimpii] był Kościoł Jovis Olympii, ktorego cudná statua, między siedm Cudow światá policzona. ChmielAteny II 438.
patrz: CUD, CUD, CUDO, CUDO, CZUD
– W. Włádysław Bernárdyn wielki Dewot JEZUSA y MARYI, leży w Wárszawie cudowny u S. Anny. ChmielAteny II 416.
patrz: CUDOWNY
– W Kościele tamecznym O. O. Augustynianinow [...] nazwanym CAPOCAVANA iest Krucyfix Cudowny. ChmielAteny II 28.
patrz: CUDOWNY
– Nie tábaki Hiszpańskiey iako teráz, nie Dryakwi Weneckiey, nie Brzytew Fráncuskich, nie Zegarkow Londyńskich, nie Manufaktur Norimberskich, nie Tutiunu y Cybuchow Tureckich, ále pięknych manier, rządow Dobrá pospolitego, náwozili do Oyczyzny dawni Peregrynanci. ChmielAteny II 2.
patrz: CYBUCH
– Podobno y CYGANSKI Ięzyk iest EGYPSKI, ale ma bydź, od prostákow zmieniony, z Wołoskim, Tatárskim, Węgierskim zmieszany. ChmielAteny II 750.
patrz: CYGAŃSKI
– Ośmnasty Wincenty Kádłubek Rosinus, Bogusłáwa i Benigny Syn, pierwszy Polski Kronikarz, bardzo hojny dla BOGA, Cysterski Habit, nad Biskupi Fiolet preferuiący, ktorym Zákonnikom rozdał dziedziczne Dobra. ChmielAteny II 382.
patrz: CYSTERSKI
– Wystawił Meczet námieniony iákiś Czarnoksiężnik […] w báni Meczetowey Hieroglificznemi wyráził charákterami, te słowá: Głowá bez mozgu zá nic nie stoi. ChmielAteny II II, 635.
patrz: CZARNOKSIĘŻNIK
– czárt ChmielAteny II 574.
patrz: CZART
– Z Xiążąt [czeskich] sławny Borzyvogius, á lepieyby Burzybogius, bo przez Metodyusza Wiarę, y chrzest S: przyiąwszy, burzyć począł Bogow Czeskich Roku 894. ChmielAteny II 224.
patrz: CZESKI
– Potrawy ich Czosnek, Cybula, Kapusta, suchar, trunek woda: a od takich Moskal delicyi, (bo więcey ich nie ma) śmierci nie apprehenduie. ChmielAteny II 432.
patrz: CZOSNEK
– AEgydius Fletcher Poseł Angielski pisze, że demptis omnibus expensis, Skarb Imperátorski odbierá corocznie Million, czery[!] kroć sto trzydźieści tysięcy Rublow, P. Niderndorff świadczy, że ma Prowentow rocznych tameczny Imperátor więcey niż 10. millionow w złocie. ChmielAteny II 427[427a].
patrz: CZTERYKROĆ, CZTERYKROĆ, CZTYRYKROĆ
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: DALMACKI
– Tu [w Norymberdze] asservatur Apparat służący do stroiu Cesarza, to iest Dalmatyka Karola Wielkiego Koroná, Rękawice [...]. ChmielAteny II 235.
patrz: DALMATYKA
– Teraz u Polskich Dam in usu stroy na głowie publiczny, y prywatny Duet, Daszek, Azust, Kapik, Neglisz, Aladofil, Tupet, Dormes, Kołpaczek, Kaszkiety, Czuby, włosow zaczesanie, Kapeluszki, Kwefy, czołka, soki, kornety: u prostych zawicie, podwiki, kapturek wstęgi, bawełnice, kibałki. , ChmielAteny II 70.
patrz: DASZEK
– Było tam [w Bizancjum] wiele Portykow samych, przez się ciągnionych [...] iedynie dla deambulacyi y spacyeru wybudowáne [...]. ChmielAteny II 468.
patrz: DEAMBULACJA
– Potitii byli starsi Kapłani Herkulesowi Ofiarę czyniący: a Pinarii niżsi Kapłáni tegoż deastra [...]. ChmielAteny II 85.
patrz: DEASTR
– Siodma Kongregacya [...], od Urbaná VII. postanowioná, względem Práw Kościelnych, Wolności, Fundacyi decyduiąca kontrowersye [...]. ChmielAteny II 140.
patrz: DECYDUJĄCY
– Ca zá Mury, Fossa, Defensa? czy ma [miasto] Cittadellę, Zámek, ammunicye, Praesidium? ChmielAteny II 3.
patrz: DEFENSA
– [...] tam po wielu Modlitwach, Hymni Ambrosiani dekantacja wszystko zákończy. ChmielAteny II 141.
patrz: DEKANTACJA
– Podział Fráncyi stał sie Roku 1614, ná 12. Prowincyi głownych, to iest ná Insułę Fráncuską [...] ná Burguńcską, ná Delfionacką [...] Prowincye [...]. ChmielAteny II 45.
patrz: DELFIONACKI
– KONSTANTYNOPOLA MIASTA Starego y Nowego Delineacya [...]. ChmielAteny II 454.
patrz: DELINEACJA
– Niższy Egypt od triangularney figury Nilem rzeką rozdzieloney, ná dwie części uczynioney, zwáł się Deltą [...]. ChmielAteny II 640.
patrz: DELTA
– Rządy zrazu tu [w Norymberdze] były Demokrátyczne, potym Aristokrátyczne [...]. ChmielAteny II 235.
patrz: DEMOKRATYCZNY
– Polacy ten kráy zowią terminem Niemieckim Inflanty, ktorzy tę Prowincyą denominowáli Liebfland [...]. ChmielAteny II 299.
patrz: DENOMINOWAĆ
– Regnantow Fráncuskich Portrety to z podniesionemi rękami, szczęśliwe panowánie, to spuszczonemi nieszczęśliwe rządy denotującemi daią się widzieć [...]. ChmielAteny II 47.
patrz: DENOTUJĄCY
– Dozoloriaszowie R. 920 Deobatowie, te oba Zákony zniesione [...]. ChmielAteny II 769.
patrz: DEOBAT
– Ztąd w Polszcze ná Pańskich Dworách Ekipaz, depans woianzowáć, forysterować, Lauffer, Kuffer, ná słuchasz się [...]. ChmielAteny II 758.
patrz: DEPANS
– Głową Duchowieństwá Rossyiskiego [...] był Patryarcha Moskiewski, ale od Carogrodzkiego in multis dependuiący [...]. ChmielAteny II 424.
patrz: DEPENDUJĄCY
– Pisańskie [koncylium] Roku 1409. ktore złożyło dwoch Papieżow illegitime obránych [...] Konstancyeńskie trzech Papieżow deponujące [...]. ChmielAteny II 135.
patrz: DEPONUJĄCY
– Zeby wysokość życia nie była Cesarza depressyą, wlot ią uniża [...]. ChmielAteny II 479.
patrz: DEPRESJA
– W WETTERAWII iest Miasto Cesarskie Fránkofurt nád Menem rzeką, gdźie Cesarzow koronuią ktore żem opisał, w deskrypcyi Miast wyżey, tu milczę. ChmielAteny II 226.
patrz: DESKRYPCJA
– Tam CHRYSTUS w przysionku [...] Cierniem koronowány, zá berło trzciny do rąk podániem despektowány. ChmielAteny II 538.
patrz: DESPEKTOWANY
– Zámek ten dzisiay destynowány ná więźniow, wszelką ammunicyą y ludźmi opátrzony [...]. ChmielAteny II 472.
patrz: DESTYNOWAN, DESTYNOWANY
– Iuż z tey detencyi Babylońskiey powrociwszy Zydzi, włásnych nie mieli Krolow Iudeyskich, tylko Perskich y Babylońskich [...]. ChmielAteny II 526.
patrz: DETENCJA
– KAZIMIERZ I [...] w Kluniaku Benedyktyn Diakon, zá dyspensą Benedykta IX Papieża z Mnicha Krol Polski. ChmielAteny II 339.
patrz: DIAKON
– Stanisław Grochowski [...] Synod Diecezálny złożył 1641 [...]. ChmielAteny II 380.
patrz: DIECEZALNY
– Ostatni z nieprzyiacioł Longobardi, czyli od długiey brody, czyli z dwoch Národow Lingones, y Bardi złączywszy się, y Longobárdy według Pontyka Autora nazwáwszy, wziąwszy Ráwennę, Krolestwo Longobardow fundowáli, lecz tych zwyciężył Pipinus Krol Fráncuski, ale pewniey Karol Wielki, á tak Długobrodzi Longobardowie, dłużey nie panowáli we Włoszech. ChmielAteny II 71.
patrz: DŁUGOBRODY
– Co Włoch to Eloquentiae Magister, to słow dobierácz do wyperswádowania [...]. ChmielAteny II 701.
patrz: DOBIERACZ
– [...] dzieli się [Tartaria] ná 12. Prowincyi, aliás ná 12. Hord, albo Ord [...] ná Krymską [...] na Biáłogrodźkich [...] Dobruskich, Czeremesow [...]. ChmielAteny II 448.
patrz: DOBRUDZKI, DOBRUDZKI, DOBRUSKI
– O tey samey [bazylice] doczytuię się, że z instynktu Zydow obáloná była [...]. ChmielAteny II 549.
patrz: DOCZYTYWAĆ SIĘ
– MACHOMET [...] skoncypowáł błędne y przeklęte Dogma y ie rozsiał w Męsze Stolicy Arabskiey ChmielAteny II 718.
patrz: DOGMA
– Przeciesz tam Geografow ciekawość Krolestwá Borno y 7. dociekłá Prowincyi, Wielki tu defectus wody, ták dalece, że dni 8. uiechawszy żadnego nie obaczysz źrzodła: choć kopáno studnie, tedy słoney dokopáno się wody [na Saharze]. ChmielAteny II 631.
patrz: DOKOPAĆ SIĘ
– Drugi [język] Oratorum, Pòétarum, trochę trudnieyszy od Doktrynalnego, ale też pięknieyszy daleko od mowy pospolitey [...]. ChmielAteny II 744-745.
patrz: DOKTRYNALNY
– HELWECYA albo SZWAYCZARY , teráz Rzecz‑Pospolita, długa ná mil 60. Niemieckich, szeroka ná mil 80, Ta Helwecya dawnych czasow parierowáła Domowi Austryackiemu, lecz podtym Dominium maiąc się zá oppressam, wybiła się. ChmielAteny II 230.
patrz: DOM
– San zmierzá albo domierza, id est wpadá w Wisłę pod tym Miastem [Sandomierzem][...]. ChmielAteny II 317.
patrz: DOMIERZAĆ
– [...] poenas przez zgorżenie Miasta, ponoszą nieraz z dopustu Boskiego [luteranie] [...]. ChmielAteny II 236.
patrz: DOPUST
– Ma Sáxonia chleba dosyć y gory kruszcowe, bo pod miastem Friberga w Cyrkule Montanskim leżącym, kopią Srebro, Cynę, Miedź, ołow. ChmielAteny II 237.
patrz: DOSIĆ, DOSYĆ, DOSYĆ
– [...] wielkiego szácunku iest MITRA Dozego, aliàs Xiążęcia Weneckiego [...]. ChmielAteny II 185.
patrz: DOZE, DOŻE, DOŻE
– W Pałácu wspaniałym Rzeczy-Pospolitey Statuami kilku DOŻYCH adornowánym nadedrzwiami Sali napis [...]. ChmielAteny II 195.
patrz: DOZE, DOŻE, DOŻE
– Każda też Prowincya ma swego Proevedora, dozieraiącego, aby wszelkie Testámenta, swoy wzieły skutek [...]. ChmielAteny II 40.
patrz: DOZIERAJĄCY
– Dozoloriaszowie R. 920, Deobatowie, te oba Zákony zniesione [...]. ChmielAteny II 769.
patrz: DOZOLORIASZ
– zácney młodzi Szlachetney [...] woęcey niz ná 500. Osob znáyduie się w Konwikcie, ktorzy pod dozorem Primaryusza [...] żyią regularnie. ChmielAteny II 48.
patrz: DOZÓR
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi. Kasztelan Sąndecki. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: DRĄŻKOWY
– W Mieście Karnutum, po Fráncusku Chartres była Stolica starożytnych Kapłanow Pogańskich y Czarnoxiężnikow, DRUIDAE albo DRUIDES názwánych, ná osobności w lesie mieszkaiących, ktorzy specie zmyśloney Pobożności, tę sobie u ludzi compararunt famam, że byli niby Legis Doktores, Młodzieży Institutores [...] Ci Druidowie ieszcze przed Narodzeniem CHRYSTUSOWYM, w tymże Mieście Karnocie wystawili byli statuę z nápisem Virgini Matri. ChmielAteny II 54.
patrz: DRUID
– DUBLIN iest Stolica Hibernii, gdzie Vice-Rex rezyduie, Parlament się agituie, Akademia florescit scientiis: W HIBERNII zá Pogaństwa wenerowáno Bożkow: Jowisza, Marsa, Merkuryusza, Słońce, Miesiąc, Wiatry, im rządy wszystkich ná świecie rzeczy przypisuiąc. Kapłanow mieli takich, iak y Gallowie starzy, to iest Druidow. ChmielAteny II 285.
patrz: DRUID
– Teraz u Polskich Dam in usu stroy na głowie publiczny, y prywatny Duet, Daszek, Azust, Kapik, Neglisz, Aladofil, Tupet, Dormes, Kołpaczek, Kaszkiety, Czuby, włosow zaczesanie, Kapeluszki, Kwefy, czołka, soki, kornety: u prostych zawicie, podwiki, kapturek wstęgi, bawełnice, kibałki. ChmielAteny II 70.
patrz: DUET
– Prezentuią tamże dwá Pieniądze, z tych, ktore Judasz wzwiął za CHRYSTUSA PANA, na iedney Stronie twarz Ludzką [...] ná drugiey tulipan kwiat wyráżaiące. ChmielAteny II 22.
patrz: DULIPAN, TULIPAN, TULIPAN, TULIPANT
– Naysławnieyszá świezszych wiekow Wiktoryá z Turkow pod Widniem Roku 1683. zá Leopoldá I. Cesarza Rzymskiego, y Machometa czyli Mechmeta Tureckiego, ktory sfomentowány od Rebellizántow Węgierskich, necdum completo pacis termino, z Chrześcianámi, Wezyrá we dwu kroć sto tysięcy Woyska wysłał do Węgier, ktorzy wiele spustoszywszy, niewolniká nabráwszy, Wideń ściśle oblegli, ale go musieli odstąpić, wielką zdobycz, Dźiała y trupow mnostwo pod Widniem zostawiwszy, położonych od skonfederowanych nátę Swiętą Woynę IANA III. SOBIESKIEGO Krola Polskiego, ELEKTOROW Sáskich, y Bawárskich, Xiąźęcia Lotaryngii. etc. ChmielAteny II 736.
patrz: DWAKROĆ
– Trąb ná 2. kroć sto tysięcy: Szát dla Lewitow 2 kroć sto tysięcy: Instrumentow Muzycznych do spiewánia y gránia Hymnow z wybornego złotá cztery kroć sto tysięcy. ChmielAteny II 555.
patrz: DWAKROĆ
– Iest tu Insuła MEROE vulgò Gvengare, albo Ieziorá Nilusowe Zaire y Zambre dwoiąca, zá czasow Pliniuszá Krolestwo bárdzo ludne, długa ná 3. tysięcy stay, szeroka ná sto stay u Herodotá. ChmielAteny II 639.
patrz: DWOJĄCY
– Słow wszytkich Chińskich Kircher náliczył tylko 600. (krotki to Dykcyonárz:) z ktorych cáła mowá ich skłáda sie y Pismo, co ráz máiąc pronuncyacyę y accentus, á tym samym ináksze signifikacye. ChmielAteny II 608.
patrz: DYKCJONARZ
– Maią go poddani práwie zá Boga Ziemskiego, zá cień Boski, zá Bráta Słońca y Miesiąca, zá Dystributorá wszytkich Koron ná świecie; ztąd iego velle u Poddánych iest zá Boski wyrok. ChmielAteny II 478.
patrz: DYSTRYBUTOR
– Nátrzyć, poyść defensivè y dobrą dać rezystencyą umieią doskonále: zwolná nie znágła robią rzeczy, y tym bespieczniey. Niżeli iáki záczną interes, sekretnie, dysymuluiący, deliberuiący, sztuczni; zgoła powolni; wolą odnieść actu zwycięstwá, niżeli niemi chlubić się, y tryumfy głosić przed potyczką. Żadná ich umysłu nie złamie przeciwność, owszem wielkich rzeczy czyni nádźieię. ChmielAteny II 703.
patrz: DYSYMULUJĄCY
– Ale też tę piawkę y gębkę nápitą likworem złotym, często Cesarz pod pretextem pożyczenia wielkiey summy, wyciska. Ten kilká rázy w tydźień pompatycznie in aſſiſtentia ieźdźi ná Dywan, aliàs ná Rádę, wielką y Sądy, do Saráiu z drugiemi Wezyrámi kollegami. ChmielAteny II 484.
patrz: DYWAN
– Zá drugą brámą Saráiu pierwsze mieysce bierze DYWAN: to iest Gmach publiczeney [!] audyencyi, Rády, Sądow, z obszernemi Sálami. ChmielAteny II 475.
patrz: DYWAN
– [...] z ktorego [orzecha kokosowego] łupin formuią łyżki, dzbanużki, garnuszki [...]. ChmielAteny II 595.
patrz: DZBANUSEK, DZBANUSZEK, DZBANUSZEK, DZBANUŻEK, ZBANUSZEK
– BAZYLIKA, Pałac okrągłą figurą w pośrzodku Rzymskiego Rynku sumptem dźiewięciu kroć sto tysięcy czerwonych złotych erigowány, z Frygiyskiego Marmuru, to iest krwawego. maiąc kolumny od Paula Emiliusza dwa kroć Konsula, dwa kroć Tryumfatorá wystawiony. ChmielAteny II 88.
patrz: DZIEWIĘĆKROĆ
– Po gorách, lásach iest mnostwo Słoniow, Nosorozcow, Tygrysow, [...] Dzikich Bykow, Koni [w królestwie Syjam]. ChmielAteny II 602.
patrz: DZIKI
– KROLOWIE Angielscy y Krolowe z rácyi unkcyi, maią się zá Duchowne Osoby, wdziewáią Dalmatykę y niby Stározakonne Ephod. ChmielAteny II 277.
patrz: EFOD
– W ROMANDIOLI Prowincyi iest Głowne Miasto RAWENNA, bardzo starożytne, z tąd przysłowie iest Ravenna antiqua, ná mieyscu błotnistym, ieszcze (iako nie ktorzy twierdzą) od Tubala Lamechowego Syná założone; gdźie po upadku Cesarstwá Rzymskiego, Greccy Cesarze swoich trzymali EXARCHOW, to iest Námiestnikow. ChmielAteny II 172.
patrz: EKSARCH, EKSARCHA
– Były rożne sztuki y połapki ná mostach dla uciechy, inskrypcye po gmachach wyborne dla erudycyi. ChmielAteny II 302.
patrz: ERUDYCJA
– Agrigentini w Sycylii solennie się i smácznemi tuczyli potrawami y mocne ich były Fabryki. ChmielAteny II 683.
patrz: FABRYKA
– Przy budowániu záś Wieży Babilońskiey, że to było superbum opus, aequataque Machina Caelo; prożnej ostentacyi fabryka, Nemroda BOGU obmierzłego Inwencya y promocya, wszystka owá Ludu nieźliczonego mnogość, koło fabryki robiąca, Dekretem Pana BOGA Ultoris tanti ausus, ukarána pomieszániem Języków, czyli nowych stworzeniem, gdyż Philo Zyd uczony bardzo Starożytny trzyma, że była tylko Confusio Języków iuż będących ná świecie, Hebrayski in sua puritate rezerwuiąc, á nie nowych wlanie w onych niebożnych Architektow. Iednákże ta náypewnieyszá sentencya, że przy Wieży Babylońskiey wszystkie nowe urodziły się Języki, gdyż ab Origine Mundi, cały Swiat był unius labii według Pisma Swiętego; y ten Język był konserwowány w spráwiedliwym Człeku, do Fabryki tej się nie implikuiącym, Heber názwanym, Oycu Falego[.] ChmielAteny II 743-744.
patrz: FABRYKA
– Rozboynikow w kole kości żywcem łamać, falszarze monety, Swiętokradzcy, Podzegacze, Czárownicy żywcem paleni bydź maią ChmielAteny II 237-238.
patrz: FALSZARZ, FAŁSZARZ, FAŁSZARZ
– ŁAZNIE Agryppy [...] gdzie tákże rożne bywały gonitwy, zápaski, igrzyska fatyguiące do pola [...]. ChmielAteny II 93.
patrz: FATYGUJĄCY
– FENICENSKI Ięzyk w Fenicyi Kráinie się znáyduiący [...]. ChmielAteny II 750.
patrz: FENICEŃSKI
– Ale to wetuie wielka Wodzow obedyencya, Fermany albo Ordynanse choć z utratą życia wykonać gotowi [Turcy]. ChmielAteny II 731.
patrz: FERMAN, FERMAN, FORMAN
– 10. Auditores Rotae [...] trzech iest Rzymianow [...] ieden Bonończyk, iedem Ferraryenczyk [...]. ChmielAteny II 166.
patrz: FERRARIEŃCZYK
– Filipinki Zákonnice R. 1669 [...]. ChmielAteny II 770.
patrz: FILIPINKA
– Hiszpani maią Insuły Filippowe, Insuły Máryańskie [...]. ChmielAteny II 625.
patrz: FILIPOWY, FILIPOWY, FILIPPOWY
– INDYA POMORSKA [...] Záwierá w sobie wielkich wiele INSUŁ iako to IAPONSKIE, Maryanskie, Filipowe, Molukcenskie [...]. ChmielAteny II 619.
patrz: FILIPOWY, FILIPOWY, FILIPPOWY
– Wincenty Kadłubek [...] Cysterski Habit, nad Biskupi fiolet preferuiący. ChmielAteny II 382.
patrz: FIOLET
– Woytowi Firlejowskiemu, te miasteczko założyć y Kościoł fundowáć dał [Firlej] konsens. ChmielAteny II 321-322.
patrz: FIRLEJOWSKI
– O tych tam náczyniach w ziemi ználezionych rozumieć potrzeba z Fizykami, że ich natura ludens z sposobney poformowała materyi [...]. ChmielAteny II 333.
patrz: FIZYK, FIZYK, FYSYK, FYZYK
– A trzech iest Swieckich z tytułem Komesow albo Hrabiow, iacy są: 1. Frandryjski, 2. Tolosański, 3. Kampański albo Szampański, Komesowie. ChmielAteny II 64.
patrz: FLANDRYJSKI, FLANDRYJSKI, FRANDRYJSKI
– Xiąże Florencki albo Toskański ma roczney Intráty 2. Milliony dwa kroć sto tysięcy szkodow [....]. ChmielAteny II 176.
patrz: FLORENCKI, FLORENCKI, FLORENTSKI, FLOREŃSKI
– 10. Auditores Rotae [...] Trzech iest Rzymianow, ieden Florenczyk, ieden Mediolanczyk [..]. ChmielAteny II 166.
patrz: FLORENCZYK, FLORENTCZYK, FLORENTCZYK, FLOREŃCZYK
– Mikołay V. Leo X. Papieże nad tym desudârunt, aby Greckiego Pisma foliałami uwieńczyli Głowę Swiata Rzym. ChmielAteny II 114.
patrz: FOLIAŁ
– Iakoż w Mowach Seymowych [..] Weselnych kto się zná na stylu Oratorskim y dobrey applikácyi Frágmentow y Sentencyi Łacińskich, było co záwsze admirowáć w Polszcze [...]. ChmielAteny II 759.
patrz: FRAGMENT
– FRANCYĄ potym rzeczona iest taż Gallia od Frankow Nacyi [...]. ChmielAteny II 42.
patrz: FRANK
– Frankofurtckie [consilium] miane Roku 794. Pisańskie Roku 1409. ChmielAteny II 135.
patrz: FRANKOFORTSKI, FRANKOFORTSKI, FRANKOFURSKI, FRANKOFURTCKI
– [...] ci się mieszczą wszyscy w Niższey Kamerze, gdźie zdaie się reprezentować Stan Mieyski trzeci, y Plebeiuszow czwárty, tych tylko, ktorzy dać mogą z gruntu swego sześć funtow Angielskich, ktorzy nád Rzemieślnikow praeferuntur, y odbieráią tytuł nie Dominus ale Goodman, to iest Bonus Vir. ChmielAteny II 279.
patrz: FUNT
– CUCOŁOWCE Partykularz w Woiewodztwie Ruskim, w Powiecie Zydaczewskim drugi Hesperyiski Ogrod, Polski Wersal, Locus deliciarum Zacnego y znácznego Inwentorá J. W. Jmści Paná Jerzego DZIEDOSZYCKIEGO Koniuszego Koronnego, Polskiego Hortensyusza Dzieło kosztowne, wielkich sum ná się erigowánych scopus & scopulus: gdzie Pałac, Gabinety, Kaplice malowániem, sztukáteryą, przedniemi y drogiemi były adornowáne, kanáłami wodnemi, co ráz inaczey prowádzonemi, iak Insuły separowáne. ChmielAteny II 301.
patrz: GABINET, GABINET, KABINET, KAMBINET
– Koło Galleryi tey są Gabinety pełne raritatum. Ieden Gabinet wszystek wyzłocony o drzwiach siedmiu, każde z nich maią Organy: We wnątrz Passya CHRYSTUSOWA ad vivum na Marmurze reprezentowána. ChmielAteny II 176.
patrz: GABINET, GABINET, KABINET, KAMBINET
– Po tym Senácie sekretnym Gabinetowym, iest innych 5. Konsiliow, czyli Senátow, w ktorych są Prezydentámi y Głowámi Chamzu y z dwiemá Asystentámi, po práwey ręce Kozilan, po lewey Yeuxilan nazwánemi. ChmielAteny II 606.
patrz: GABINETOWY
– Gadu iadowitego tu dosyć dla słonecznych upáłow. ChmielAteny II 589.
patrz: GAD
– Philostratus, zaś pisze że formalne były kolumny Miedźiane ná Wyspie Gades: A Strábo świadczy, że złote ná ośm łokci wystawione w Mieście Gadyana ná teyże insule Gadytańskiey, gdźie stanąwszy Marynárze Ofiary czynili Herkulesowi, maiąc go pro Deastro według Noniusza Autorá w Hiszpańskiey Historyi. ChmielAteny II 25.
patrz: GADYTAŃSKI
– GALLIA nazwała się od terminu Gala Greckiego, znáczącego białość, albo mleko, iż tam mieszkaiący Narod osobliwą zálecał się białością: albo odGalaty Herkulesa Corki; ale pewniey, że Gallia, od Gallow Obywátelow wźieła swoię denominacyą. ChmielAteny II 42.
patrz: GALATA
– Drugie drzewo czyli też same iest Cocos rodzące owoc ad instar orzechow, ale duży, z ktorego łupin formuią łyżki, dzbanużki, garnuszki; z samego owocu maią oliwę, chleb, ze skory popadáney sączy sią [!] likwor ná kształt Winá. ChmielAteny II 595.
patrz: GARNUSEK, GARNUSZEK, GARNUSZEK
– Morze […] od Starożytnych Geográfow nazwane Sarmackim, bo było granicą Sarmacyi Europeyskiey. ChmielAteny II 325.
patrz: GEOGRAF
– Freta wszystkich z temi princypalnemi náliczyłem w dawnych Geografiach 25. w świeższych Autorach nárachowałem ich 55. ChmielAteny II 7.
patrz: GEOGRAFIA, GEOGRAFIA, JEOGRAFIA
– Jedzą [mieszkańcy Kairu] mięso wołowe, Barány, gęsi, kury. ChmielAteny II 651.
patrz: GĘŚ
– Psow wielkich Brytanow tam gniazdo [w Anglii]. ChmielAteny II 282.
patrz: GNIAZDO
– [Neapol] iest teraz bardzo wspaniałe Miasto liczney Szlachty Gniazdo, Stolica Wice-Reja, Archikatedra Arcybiskupa. ChmielAteny II 200.
patrz: GNIAZDO
– Náyczęstsze tu [w Azji] polowánie na Bażántow, ktorych tam práwie gniazdo y Krolestwo, przy rzece Phasis. ChmielAteny II 512.
patrz: GNIAZDO
– 10. Bráma Gnoiowá, że nią, gnoie z Miastá deszcz spłokáwszy w Potok Cedrowy wynosił [Jerozolima]. ChmielAteny II 541. ChmielAteny II 541.
patrz: GNOJOWY
– Nie są natarczywi [żołnierze moskiewscy] lecz wytrzymuiący statecznie nacieraiących impety, nie na gołym iednak polu, lecz przy iakieykolwiek lub naturalney, lub artificialney defensie. ChmielAteny II 710.
patrz: GOŁY
– Osobliwości Luzytańskie są: La Bursa, aliàs Pałac w Lizybonie Kupiecki wspaniały z Cekauzem y Arsenałem, gdzie Okręty gotuią ku żegludze Indyiskiey. ChmielAteny II 41.
patrz: GOTOWAĆ
– Má ten Potentat złote gory w Mácedonii, w Węgrách ná gránicach Bulgaryi, srebrne gory w Grecyi. ChmielAteny II 489.
patrz: GÓRA
– Má ten Potentat złote gory w Mácedonii, w Węgrách ná gránicach Bulgaryi, srebrne gory w Grecyi. ChmielAteny II 489.
patrz: GÓRA
– Ma Sáxonia chleba dosyć y gory kruszcowe, bo pod Miastem Friberga w Cyrkule Montanskim leżącym, kopią Srebro, Cynę, Miedź, ołow. ChmielAteny II 237.
patrz: GÓRA
– BOGACTWA tego Monárchy niezmierne z relácyi Missionárzow y rożnych Peregrynántow. Iedni twierdzą, że má Mogol 1500. Millionow Intráty: Herbertus dowodzi, że liczy ná rok Prowentow dwá kroć sto piećdźiesiąt tysięcy Millionow Tálerow bitych. Má złote gory, kámienię drogie z Bengali. ChmielAteny II 590.
patrz: GÓRA
– HERB Kroleſtwá Szwedzkiego trzy Lwy ná polu błękitnym y trzy Korony z wierzchu nie záwarte. Inni tylko iednego Lwá kładą żołtego, do gory wzdartego. ChmielAteny II 261.
patrz: GÓRA
– Babia gora ma w sobie proszki y zioła do Aptyk idące. ChmielAteny II 334.
patrz: GÓRA
– Z Szláchty grą kart bawiących się co rocznie do skarbu Koronnego importatur 1530. czerwonych złotych. ChmielAteny II 198.
patrz: GRA
– Xięga de Regno Daniae nápisaná z Autorow Adamá Kánonika Bremeńskiego. z Saxoná Grámmatyka, z Ionásza Koldyngenskiego y innych kilku zebrána świadczy, że Duńczykowie ták byli zawsze mocni y potężni, że Hibernią ośm rázy, Anglią dziesięć rázy pokonáli zá swoich Krolow Frotonow [...]. ChmielAteny II 262.
patrz: GRAMATYK
– NACYE y OSOBY iakim Przymiotem albo Kunsztem Swiatu zálecone [...] BEROSUS sławny Grammatyką. ChmielAteny II 741.
patrz: GRAMATYKA
– NACYE y OSOBY iakim Przymiotem albo Kunsztem Swiatu zálecone [...] ALEXANDRINI, zdrádą Grammatyką, y Geometryą ná świecie byli gloriosi ChmielAteny II 741.
patrz: GRAMATYKA
– Ieszcze iednák Hiszpańscy Saráceni w Hiszpanii wiele dokázywáli, bo Roku 1319. zebráwszy się z Krolestwá Gránateńskiego, bardzo Hiszpánow porázili. ChmielAteny II 726.
patrz: GRANATEŃSKI, GRANATEŃSKI, GRANATĘSKI
– Nie daleko Hiszpalu, albo Sevilli, ná szlaku prowádzącym do Gránaty Miasta, iest wysoka skała Rupes Amantium rzeczona vulgò La Penna dolos en Amorados, z tey racyi: Gdy ieszcze Maurowie Gránateńskie trzymali Krelestwo [!], ná woynie z Hiszpanámi wzieli urodziwego Chrześcianiná, oddali swemu Krolowi, ten w Krolewny insinuowawszy się respekt, iey Chrześciańskiey náuczył Wiary, y swoią uczynił żoną [...]. ChmielAteny II 24.
patrz: GRANATEŃSKI, GRANATEŃSKI, GRANATĘSKI
– Maxyma ich y polityka we wszystkim opierać się Hiszpanom, od ktorych circumwencyi doználi zá Fránciszka I. Henrika II. Franciszka II. Karolá IX. Henryka III. Tandem Henryk IV. upadłą práwie Fráncuzką przezHiszpanow Monárchią, od ich zdrády postáwił ná nogi, od tych czas Francuzi fránci, áby Hiszpańskiey Grándecy, nie nádstawiali plecy. ChmielAteny II 691.
patrz: GRANDECA
– Obywátele Neapolitanscy Splendissimè żyią, o ktorych nápisano: Plus Sacchari, quàm panis absumunt. W stroiu nad innych goruią, pysznym y bogatym. W amorach są nie powściągliwi. Te Osoby nád inne preferuią, w ktorych więcey notuią dumy y grandecy [...]. ChmielAteny II 203.
patrz: GRANDECA
– Kościoł ten murowány iest ná sześć gráni, o czterech faciatach, wielkich dwoch, á dwoch mnieyszych z rozmáitych marmurow; maiąc Porticus, albo Przedsionki wkoło z marmuru nákryte. ChmielAteny II 460.
patrz: GRANIE, GRAŃ
– Co Dworzanin tam [w Watykanie], to z poloru y grzeczności Magister Ceremoniarum. ChmielAteny II 164.
patrz: GRECZNOŚĆ, GRZECZNOŚĆ, GRZECZNOŚĆ
– HENRYK WALEZYUSZ Xiązę Andegaweński y Borboniorŭ, Károla IX Krola Fráncuskiego Brát, záproszony przez 13 Posłow Polskich in assistentia wybornych y grzecznych Polákow 300. wszystkich piękną mowiących Łaciną, Fráncuzczyzną, Niemczyzną, co w nie máłey u Fráncuzow było admirácyi. ChmielAteny II 354.
patrz: GRECZNY, GRZECZNY, GRZECZNY, GRZĘCZNY
– Aby PRAWA [...] in facii Senatu czytane, od Marszałka Poselskiego podpisane, do Aktow Grodzkich, albo do Metryki Koronney podane były. ChmielAteny II 404.
patrz: GRODZKI
– Nie rozumieią się zaś per Locustas ráki morskie, od Puszczy S. JANA dalekie y w Xięgach Levitici cap: 11. zakázane; ani się rozumieią gruszki leśne według Bezy mniemania, ani wierzchołki ktoregoś drzewá według suppozycyi Eutymiusza, lecz merè Szaráńcza znáczy się, ktorą żył ten Márszałek CHRYSTUSOW: Przez Mel sylvestre znáczy się práwdźiwy miod, w skałách, iak w ulach przez Pszczoły leśne nánoszony według SS. Hieronyma, y Teofilakta. ChmielAteny II 575.
patrz: GRUSKA, GRUSZKA, GRUSZKA
– Są tam [w Częstochowie] dwie Perły iak gruszki małgorzatki u sukienek N. PANNY y Paná JEZUSA od szyi wiszących: ChmielAteny II 300.
patrz: GRUSKA, GRUSZKA, GRUSZKA
– PYRUS Gruszka drzewo frukt w Quinsai w Chinach wydaie tak wielki, że zaważy dzięsieć funtow. ChmielAteny II 333.
patrz: GRUSKA, GRUSZKA, GRUSZKA
– Boter to przyznáie Fráncuzom: Irrequieta Mens Gallorum, et otii impatiens, nil agendo, malè agere discit, Dawney nienáwiści, niepamiętliwi, z zákonczonymn interesem, kończą urázy: Niepoślednia ich chwáła, że práwie całey Europy są Gwárantami, polityki Iubilerowie y práwie Magistri: w Dyskursie ob copiam wybornych słow nie przekonáni. ChmielAteny II 691.
patrz: GWARANT
– [...] Młodzi Szlachetney wyborney białą iedwábną materyą ustroionych kilkadziesiąt, konia, lub Lektykę OYCA Swiętego otacza; tudzież Kapitan z Gwardyą Szwaycarską z obu stron y z tyłu opasuie Beatissimum. ChmielAteny II 128.
patrz: GWARDA, GWARDIA, GWARDIA
– Ná dziedzincu Páłacu Herodowego iest mieysce Stratopedon, co sonat z Greckiego Woysko, że tam Gwardya Krolewska stráż odprawowała [...] ChmielAteny II 540.
patrz: GWARDA, GWARDIA, GWARDIA
– Praetoriani militis, aliàs Gwárdyi przy boki swoim ma 10. tysięcy [car]. ChmielAteny II 427 [437].
patrz: GWARDA, GWARDIA, GWARDIA
– Tamże [w jednym z pokojów pałacu watykańskiego] iest w Gwárderobie Rog iednorozca wielki: Iaiá strusie,Męką CHRYSTUSOWĄ delikatnie y misternie porysowáne. ChmielAteny II 116.
patrz: GWARDEROBA
– Tam stanąwszy Gwárdyan ná wierzchu mieysca tego z Zákonnikámi y Pielgrzymámi każe spiewać Ewángelią Kwietną Niedzielną, dwoch posyła bráci ná mieysce contra vos, tym czasem bywa kázanie, potym Pontificaliter ubrány Gwárdyan z roszczką palmową wsiáda ná oślicę, iedzie ku Ieruzálem przy spiewaniu Antyfony owey: Pueri Hebraerorum, etc. y przy rzucaniu Palm y sukien przez Chrześcian pod nogi iego. ChmielAteny II 556.
patrz: GWARDIAN
– Swieżsi Geografawie [!] tęż Część świáta [Europę] przyrownáli do Białeygłowy siedzącey, zá głowę iey daiąc Hiszpanią, za szyię Fráncyą, zá rámiona Włochy y Brytanią, zá brzuch Niemieckie Państwo, zá żołądek albo pępek Czechy: gwenta tandem albo szaty brzegi reprezentuią inne Krolestwá, to iest Norwegia, Daniá, Szwecya, Finnia, Inflanty, Litwa, Prusy, Polska, Węgry, Sklawonia, Dalmácya, Serbia, Trácya, Grecya, Tartarya Mnieysza, Imperium Rossyiskie. ChmielAteny II 16-17.
patrz: GWENTA
– Ku temu Swiętemu Zákonowi pokazáła MATKA Nayśw: partykularny affekt, gdy w Habicie Trynitarskim, w Komitywie Swiętych po Trynitarsku ustroionych, w Chorze w Wigilią Festu Národzenia swego o pułnocy alias o czásie zwykłey Psalmodii [brak dalszego ciągu]. ChmielAteny II 763-764.
patrz: HABIT
– Franciszka S. trzeciego Hábitu Roku 1521. ChmielAteny II 769 nlb.
patrz: HABIT
– Penitencyarze [...] Ciało balsamuią, w Habit Biskupi, w Kapelusz stroią. ChmielAteny II 122.
patrz: HABIT
– Dominikanki trzeciego habitu. ChmielAteny II 769 nlb.
patrz: HABIT
– Fránciszkanie 3. habitu od pokuty pod Mikołaiem IV. ChmielAteny II 769 nlb.
patrz: HABIT
– Franciszkanki trzeciego Habitu r. 1385 ChmielAteny II 770 nlb.
patrz: HABIT
– Ośmnasty Wincenty Kádłubek Rosinus, Bogusłáwa i Benigny Syn, pierwszy Polski Kronikarz, bardzo hojny dla BOGA, Cysterski Habit, nad Biskupi Fiolet preferuiący, ktorym Zákonnikom rozdał dziedziczne Dobra. ChmielAteny II 382.
patrz: HABIT
– Swiętobliwi Brácia Więcław, Włádysław, Wisław, iednego dnia Habit wźieli, iedneż cnoty mieli, iednegoz dnia pomarli. ChmielAteny II 415-416.
patrz: HABIT
– Więc Tátarzy in perpetuum Tureckiemu podali się Cesarzowi, his Conditionibus acceptis; aby Han samemu Cesarzowi ná woynę idącemu assystowáł stem tysięcy Woyská, á Wezyrowi 50. tysięcy dawáł ná pomoc. Druga, żeby po ześciu Familii Gerejow, Ottomańska nástępowáła ná Hanostwo Tátarskie, et è converso post extinctam Ottomanicam Familiam, áby succedat ná Tron Turecki Gerejow Familia. ChmielAteny II 452.
patrz: HANOSTWO
– Iest tam [w Dreźnie] Biblia Hebrayska pisaná, zá ktorą 20. tysięcy tálerow dawáli Zydzi. ChmielAteny II 240.
patrz: HEBRAJSKI
– Postanowił Clemens V. Papież, aby [...] Hebrayskiego, Chaldeyskiego, Arabskiego ięzykow uczono, a to dla aukcjonowania Muz Rzymskich. ChmielAteny II 1149.
patrz: HEBRAJSKI
– [Papież to:] Następca PIOTRA Swiętego, pierwszego Wikaryusza Pańskiego, iego osiadaiący Katedrę: ktory nigdy żadną nie był zarażony Herezyą, ani bałwochwálstwem [...] nie iest błędney nauki Promotorem, Fautorem, owszem Iey Extirpatorem. ChmielAteny II 131.
patrz: HEREZJA
– Co iest Aryańska Herezya? wyexplikowáłem tráktuiąc o Herezyach [...]. ChmielAteny II 697.
patrz: HEREZJA
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: HIERONIMÓW
– Scaliolam aliàs Gips rodzi Koniusza w Krákowskim, á na Rusi grunta Starostwá Rohatyńskiego, iako też grunta Podkamienieckie IchMść PP. IABŁONOWSKICH [...]. ChmielAteny II 335.
patrz: ICHM, ICHM, ICHM., ICHMĆ, ICHMŚĆ
– MOnárcha Abassyi, albo Murzyńskiey Ziemi Wyższey, od Patriotow názwany iest Magnus Negusch, to iest Cesarz: Europeyczykowie názywáią go ABYSSYNSKIM Imperatorem, nád 16. á według Kirchera nád 27. Kroleſtwámi panuiącym: z ktorych te znácznieyſze: Dafila, Barnagasso, Dangali, Dobas, Trigemahon, Ambiancantiva, Vangue, Bagamidri, Belegvanze, Angote, Balli, Fatigar, Olabi, Baru, Gemen, Fungi, Tirut, Malemba, Amara, Tigre, Xoa, Fazola, Goyam, Dambia, etc. ChmielAteny II 633.
patrz: IMPERATOR
– ABYSSYNSKI IMPERATOR czy iest PRESBYTEREM, albo Popem Janem? ChmielAteny II 634.
patrz: IMPERATOR
– Pierwszy Petrus Covillanius od Janá II. Krola Lusitańskiego umyślnie po to wysłany Badacz y szpieg, aby się o tym Popie Janie náleżycie wywiedźiał, ten udał się do Abyssyńskiego Państwá, gdźie widząc tamecznego Monárchę wiele podobieństwá maiącego z Krolestw wielu, bogactw y Ceremoniałow, do owego quond[m] w Azyi panuiącego Popa‑Jana, powrociwszy do Luzytanii, iak by dociekł rem certissimam, uczynił Imperátora Abyssyńskiego Popem Ianem, y názwał go Preste Jean [...]. ChmielAteny II 635.
patrz: IMPERATOR
– Czasow świeższych AFRYKA dzieli się ná Części 12. Większych: ná Barbaryą, Saarą, Nigricyą, Gwinią, Nubią, Imperium Abyssyńske, Krolestwo Egypskie, ná Imperium Monomegow, Kongo, Zangwebaryą, Krolestwo Monomotapy y Kray Kafrarią. ChmielAteny II 628.
patrz: IMPERIUM
– Kráina Afryki, iest Abyssyna, abo Abassya, aliàs AEthiopia, albo MURZYNSKA ZIEMIA WYSZSZA, czyli DALSZA, á raczey ABYSSYNSKIE IMPERIUM. ChmielAteny II 633.
patrz: IMPERIUM
– [...] tákową insperate odbieram inspiracyą, ábym ią Iaśnie Wielmożnemu TWEMU IMIENIOWI przy głębokiey ofiarował weneracyi Iaśnie Wielmożny Mości Panie STAROSTO [...]. ChmielAteny II A-Av.
patrz: INSPIRACYJA
– HEBRAYSKI Ięzyk [...] od samego BOGA Adamowi pierwszemu Człekowi inspirowány [...]. ChmielAteny II 747-748.
patrz: INSPIROWANY
– Assessorami tey Kongregacyi i instytucyi Pawła IV iest 12 Kardynałow y wybor Teologow. ChmielAteny II 139.
patrz: INSTYTUCYJA
– Podział Fráncyi stał się Roku 1614. ná 12. Prowincyi głownych, to iest ná Insułę Fráncuską, ná Aurelianeńską, ná Lugduneńską, ná Brytańską, ná Normańską, ná Pikardską, ná Kampańską, ná Burguńcską, ná Delfionacką, ná Proweńcką, ná Langwedocką, y Akwitańską Prowincye. ChmielAteny II 45.
patrz: INSUŁA
– FORTUNNĘ[!] INSUŁY, albo KANARYISKIE, pierwszym imieniem názwane od obfitości miodu, wosku, oliwy, mastyku, soli, cukru, Pszenicy, od winá dostatku wyśmienienitego, powtornym imieniem názwały się od przedniey Insuły Kánaryi [...]. ChmielAteny II 660-661.
patrz: INSUŁA
– Tak insynuowáni w respekt Pański, więcey z Europy ná zniwo się pokazuiące ewokowáli Oycow [...]. ChmielAteny II 614.
patrz: INSYNUOWANY
– A ták z rácyi nie słuszney, y zle interpretowáney, sami Moskiewscy Rusnácy máią się zá chrzescian [...]. ChmielAteny II 426 [436].
patrz: INTERPRETOWANY
– W tym Kardynał Dziekan idzie do sali Benedictionis in praecedentia Krzyża przy intonácyi Choru Ecce Sacerdos Magnus, etc. ChmielAteny II 126.
patrz: INTONACYJA
– Pod czás swoiey intronizácyi Cesarz Iapoński ná takowe Pacta Conventa, czyli Kapitulacye przysięgał [...]. ChmielAteny II 623.
patrz: INTRONIZACYJA
– XIĄZĄT LITEWSKICH, zácząwszy od Palemoná, było aż do Zygmunta Syná Kieystutowego, 26: ktorych Litwá intronizowáła podawániem miecza gołego ná ukaránie excessivorum. ChmielAteny II 292-293.
patrz: INTRONIZOWAĆ
– A ták Brytannia Większa, od owych czasow nazwána Anglia od Anglow Inwázorow, swoich maiąca Krolow, nie Rzymianow zá Pánow, Szkocya tákże swoich, imię maiąc od Szkotow Nácyi. ChmielAteny II 272.
patrz: INWAZOR
– 6. Dozorcow srebrney y złotey monety, ktorą pod ich inwigilancyą kuią [ma Wenecja]. ChmielAteny II 190.
patrz: INWIGILANCJA
– Tu [na Podlasiu] było przedtym Iazygow albo Iatwingow bitnego Národu [...] gniazdo [...]. ChmielAteny II 298.
patrz: JACZWING, JADZWING, JADZWING, JADZWINK, JATWING, JAZDWINK, JAZWING
– Gadu iadowitego tu dosyć dla słonecznych upáłow. ChmielAteny II 589.
patrz: JADOWITY
– RUS ZACHODNIA [...] Xięstwo Rostowskie, Xięstwo Ierosławskie náystarszego Carewica [...]. ChmielAteny II 427.
patrz: JAROSŁAWSKI, JAROSŁAWSKI, JEROSŁAWSKI
– Kościoł S. FLORYANA floret Relikwiami [...] to kawałkami Iasełek P. IEZUSA, z słupa biczowania iego [...]. ChmielAteny II 307.
patrz: JASEŁKA, JASEŁKA, JASIEŁKA, JASŁKA
– Ná zdobyćz quidem cicho się y modeste puszczáią, ale názád szarpią iák wilcy, palą, nábieráią Iasyru, to iest niewolniká [Tatarzy] [...]. ChmielAteny II 449-450.
patrz: JASER, JASSER, JASSYR, JASYR, JASYR
– AZORES, to iest Iastrzembowe, názwane od mnostwá iastrzębow [wyspy] [...]. ChmielAteny II 660.
patrz: JASTRZĘBOWY
– Aręnda z cła iátkowego wynosi ná 55. tysięcy Dukatow [...]. ChmielAteny II 39.
patrz: JATKOWY
– Tu [na Podlasiu] było przedtym Iazygow albo Iatwingow bitnego Národu [...] gniazdo [...]. ChmielAteny II 298.
patrz: JAZYG
– Tuż ab oriente respektem Ierozolimy leży GORA OLIWNA [...] gdzie też iest dosyć palm, iedliny, myrtu [...]. ChmielAteny II 557.
patrz: JEDLINA
– W skarbcu Xiązęcia Florencyi iest [...] Rog Iednorozca [...]. ChmielAteny II 176.
patrz: JEDNOROZEC, JEDNOROZEĆ, JEDNOROZIEC, JEDNOROZIECZ, JEDNOROŻEC, JEDNOROŻEC, JEDNOROŻECZ, JEDNOROŻEĆ
– Naráchowáno tu Drzewá Morowego albo Morwowego ná trzykroć piędziesiąt y pięć tysięcy pięć set; ná ktorych się Iedwábniczki robaczki rodzą [...]. ChmielAteny II 23.
patrz: JEDWABNICZKA
– Iednák po długim attaku Krola Dawida ślepey Fortuny dla siebie doználi Ierozolimczykowie [..]. ChmielAteny II 524.
patrz: JEROZOLIMCZYK
– Są tu [w Amsterdamie] Kaplice OO. Augustynianow y Jezuitow dla Katolikow; Zydowska Synágoga albo Bożnica wielka dla Zydow Portugalskich... ChmielAteny II 248.
patrz: JESUITA, JEZUITA, JEZUITA, JEZUWITA
– Iezuaci od częstego Imienia IEZUS wspominánia rzeczeni zákonnicy [...]. ChmielAteny II 771.
patrz: JEZUATA
– Iezuatki Zákonnice R. 1368 [...]. ChmielAteny II 770.
patrz: JEZUATKA
– W. Włádysław Bernárdyn wielki Dewot JEZUSA y MARYI, leży w Wárszawie cudowny u S. Anny. ChmielAteny II 416.
patrz: JEZUS
– Ięzyk ná Dworze Perski, u Pospolstwa Indyiski, u Uczonych Bráchmański. ChmielAteny II 591.
patrz: JĘZYK
– SYRYISKI Język iedenże wielu Autorom zdaie się bydź, z Językiem ASSYRYISKIM, BABYLONSKIM, iednákże rożniący się od SAMARYTANSKIEGO. ChmielAteny II 749.
patrz: JĘZYK
– Postanowił Clemens V. Papież, aby [...] Hebrayskiego, Chaldeyskiego [języka], Arabskiego ięzykow uczono, a to dla aukcjonowania Muz Rzymskich. ChmielAteny II 114.
patrz: JĘZYK
– Przy budowániu záś Wieży Babilońskiey, że to było superbum opus, aequataque Machina Caelo; prożnej ostentacyi fabryka, Nemroda BOGU obmierzłego Inwencya y promocya, wszystka owá Ludu nieźliczonego mnogość, koło fabryki robiąca, Dekretem Pana BOGA Ultoris tanti ausus, ukarána pomieszániem Języków, czyli nowych stworzeniem, gdyż Philo Zyd uczony bardzo Starożytny trzyma, że była tylko Confusio Języków iuż będących ná świecie, Hebrayski in sua puritate rezerwuiąc, á nie nowych wlanie w onych niebożnych Architektow. Iednákże ta náypewnieyszá sentencya, że przy Wieży Babylońskiey wszystkie nowe urodziły się Języki, gdyż ab Origine Mundi, cały Swiat był unius labii według Pisma Swiętego; y ten Język był konserwowány w spráwiedliwym Człeku, do Fabryki tej się nie implikuiącym, Heber názwanym, Oycu Falego. ChmielAteny II 743-744.
patrz: JĘZYK
– CHALDEYSKI Język, ktorym mowili Babylończykowie, Assyryiczykowie, wielkiey był powági dla wielu mądrych Ksiąg tym Językiem pisanych, ktore Księgi z Bibliotek y Archiwow Alexander Wielki záwoiowáwszy Babylonią, gdy do Alexandryiskiey swoiey przeniosł Biblioteki, ogniem kazualnym poszły w perzynę y popioł z wielką y nigdy nieopłákaną szkodą ReiPublicae Literatorum. ChmielAteny II 748.
patrz: JĘZYK
– W AFRYCE, dominium maią Abyssynski, y Arábski Języki, z ktorych mow ſię porodźiły Lingva Congana, Angolana etc. ChmielAteny II 758.
patrz: JĘZYK
– Taki iest ięzyk Epirotow, ALBAŃSKIM názwany: Drugi KOZAKOW PEREKOPSKICH y Tatarow. ChmielAteny II 746.
patrz: JĘZYK
– Uczeni zaś y Mnisi Język Kopteyski maią in usu, ktorego Alphabet składa się z liter 23. ChmielAteny II 644.
patrz: JĘZYK
– Podobno y CYGANSKI Ięzyk iest EGYPSKI, ale ma bydź, od prostákow zmieniony, z Wołoskim, Tatárskim, Węgierskim zmieszany. ChmielAteny II 750.
patrz: JĘZYK
– Persya będąc pod pánowaniem Assyryiczykow, y Chaldeow [!], Assyryiskiego miała usum Języka. ChmielAteny II 749-750.
patrz: JĘZYK
– Postanowił Clemens V. Papież, aby [...] Hebrayskiego, Chaldeyskiego, Arabskiego ięzykow uczono, a to dla aukcjonowania Muz Rzymskich. ChmielAteny II 1149.
patrz: JĘZYK
– Od tych to Synow Originem ducunt , JJ. OO. Xiążęta Czartoryiscy , Sanguskowie Lubartowiczowie, Korybutowie Zbarascy y Wiszniowieccy, Koreccy, &c. 22. ChmielAteny II 293.
patrz: JJ.OO.
– Powáżnieysi między Bráchmánami zowią się Joghi, którzy prowádzą żywot pustelniczy w iáskiniach ná wielkich utrudzeniach, potym dostępują tytułu Abdutów, á znim licencyi ná wszelką sprosność. ChmielAteny II 596.
patrz: JOGA
– [...] z słow, liter, iotow. daię mu [Bogu] ofiary Y z owey co odniosę, od ZOILA kary [...]. ChmielAteny II 761.
patrz: JOT, JOTA, JOTA, JOTTA
– Musiałbyś [czytelniku] wielkie przewracać Wolumina, skupować Biblioteki, a tu [w książce Nowe Ateny] masz bez pracy multa scienda [...] a tak nie bądź krwawego potu mego y wiele kosztuiącego Censorem, ale Jubilerem y Apprecyatorem, tudziesz łaskawym Mecenasem. ChmielAteny II 5.
patrz: JUBILER
– MACHOMET [...] z rożnych Sekt, przytym z Pagánismu, Chrystianismum [!] y Iudaismu nowe [...] skoncypowáł błędne y przeklęte Dogma [...]. ChmielAteny II 718.
patrz: JUDAISM
– Iuż z tey detencyi Babylońskiey powrociwszy Zydzi, włásnych nie mieli Krolow Iudeyskich, tylko Perskich y Babylońskich [..]. ChmielAteny II 526.
patrz: JUDEJSKI
– W stan Małżeński wstępują Turcy przed swemi Kadyámi, to iest Sędziami (bo y ci u nich Duchowni). ChmielAteny II 494.
patrz: KADEJ, KADI, KADY, KADYA, KADYJ
– Do niego [muftego] náleżą wszyscy Duchowni Ottomańscy, iako to Kádyleskier. Naywyższy Sędzia Woyskowy [...] Kadyowie Sędziowie Miast, Wsi, Powiatow. ChmielAteny II 485.
patrz: KADEJ, KADI, KADY, KADYA, KADYJ
– Krewni zowią się Ulan, Szlachta znácznieysza, Murzowie [?], Sędźiowie Kádye, Rządcy Begi, Brácia Soldan [u Tatarów]. ChmielAteny II 452.
patrz: KADEJ, KADI, KADY, KADYA, KADYJ
– Kádya w Księgi wpisuje [ślub turecki] ChmielAteny II 494.
patrz: KADEJ, KADI, KADY, KADYA, KADYJ
– Do niego [muftego] náleżą wszyscy Duchowni Ottomańscy, iako to Kádyleskier Naywyższy Sędźia Woyskowy; Mallarar Sędźiowie Prowincyalni, Kadyowie Sędźiowie Miast, Wsi, Powiatow: gdyż u Turkow y Práwo Swieckie reputatur zá Boże [...] ChmielAteny II 485.
patrz: KADYLESKIER
– Leży od Południa koło Ieruzálem gorá wysoka EROGA, ktorá się rozstąpiła, częścią swoią iedną aż ku gorze Obráżenia ná czworo stay posunioná, w ten czas, gdy Krol Oziasz w Kapłáńskich szátach wszedl do Swiątnice y ná Ołtarzu kadzielnym, kadzidło ofiarował [...]. ChmielAteny II 562.
patrz: KADZIELNY, KADZIELNY, KADZILNY
– Kray Afrykański KAFRARIA, albo Kafrow Nácya, leży nád morzem. ChmielAteny II 659.
patrz: KAFR
– Ná MORZU MURZYNSKIM, to iest oblewáiącym od Záchodu Afrykę, są rożne Insuły, iáko też ná odnodze Morskiey S. ToMASZA, albo di Benin zwáney: item przy kráinie Kafraryiskiey y Zangwebarskiey [...]. ChmielAteny II 662.
patrz: KAFRARYJSKI
– DAMY też WŁOSKIE według rożności Miast, rożne też maią Qualitates, maniery, defekta. Seneńskie są piękne; Florenckie delikatne Peruzańskie wyborne y ochędozne, Kaietańskie kształtne, Benewentańskie prostaczki, Genueńskie zálotliwe, Bononeńskie wiele o sobie trzymáiące [...]. ChmielAteny II 704.
patrz: KAJETAŃSKI
– Tych Pokoiow, iako y posług Białogłow tam záwartych pilnuią Eunuchi, aliàs kastráci czárni, z świáta náyszpetnieysi, aby u Białychgłow swoiey stráży powierzonych, byli abominabiles, ad vomitum, non ad amorem moventes. ChmielAteny II 475.
patrz: KAJSTRAT, KASTRAT, KASTRAT
– W Grecyi iest 13. z ktorych náysławnieyszy Konstántynopolitański, drugi Portus Leonis, od Lwá marmurowego przy sobie wyrobionego rzeczony: w Hiszpanii y Luzytanii liczą 9. we Francyi 18, osobliwy Kaletański vulgò Calais, ktory iest Clavis Franciae: w Belgium y w Niemczech 30. w Danii, Norwegii, Szwecyi, Inflanciech Moskwie iest 8. w Anglii, Szkocyi, Hibernii iest 17. ChmielAteny II 10.
patrz: KALETAŃSKI
– Inni zaś piszą, że KALIFOSTWO obarczył nie iaki TugrulBek z Turkomannii, ktory wszytko w Syryi záwoiowáwszy , y Bagadt Stolicę Galifow, ich Rząd Swiecki wźiął ná siebie, y honor Krolewski, á Kalifom idącym od Familii Machometa, zostawił władzę tylko Duchowną Roku 1055. ChmielAteny II 729.
patrz: KALIF, KALIFA
– Był to drugi z Rodu Saráceńskiego KALIFA, [...]ligii y Państwá Rządca, niby Rex & Sacerdos, Duchowną y [...]cką w Wierze ich y w Państwie Saráceńskim maiący dyspozicyą: ktorym przez Sołtanow, to iest Panow rządźił, drugi mowię y inny od tamtego KALIFY, ktorego sobie Saráceni záwoiowáwszy Persyą, postánowili byli w Babylonie, distyngwowanego nieco w Sekcie, bo zá Halego Przeciwnika Machometowego idącego náuką. Od tego KALIFY inni Krolowie przez. lat 447. iako drudzy Faráonowie w Egypcie szli longa seriè; inni byli w Syryi, w Egypcie, w Persyi, w Hiszpánii. ChmielAteny II 727.
patrz: KALIF, KALIFA
– Ale gdy y ci ździerstwem to uciemiężali Krolestwo o Sarácenow iuż w Persyi, y obszernie po Azyi ná on czas panuiących, konkurowáli protekcyą, y ználeźli, bo zniemi zábrawszy Alianse, Grekow precz wyrugowáli, ich Wodzá Kalifę sobie obráli za Krola; ktory Kalifa originē suam prowádził z Machometa owego fałszywego Saráceńskiego Proroka około Roku 703. ChmielAteny II 727-728.
patrz: KALIF, KALIFA
– Inni zaś piszą, że KALIFOSTWO obarczył nie iaki TugrulBek z Turkomannii, ktory wszytko w Syryi záwoiowáwszy , y Bagadt Stolicę Galifow, ich Rząd Swiecki wźiął ná siebie, y honor Krolewski, á Kalifom idącym od Familii Machometa, zostawił władzę tylko Duchowną Roku 1055. ChmielAteny II 729.
patrz: KALIFOSTWO
– Wiele żołnierzá było w Woysku, strzáłami ráchowáli. Kołczan ich był życia Diaryuszem: Co dnia w wieczor w Kołczan każdy rzucał kałkuł, albo biały, ieźli mu dźień był szczęśliwy, albo czarny ieśli nieszczęśliwy: tandem po śmierci te kałkuły liczono; gdy więcey białych znaleziono, to miano zá Fortunáta, ieżeli czárnych, zá nieszczęśliwego. ChmielAteny II 695.
patrz: KALKUŁ, KALKUŁ, KAŁKUŁ
– ChmielAteny II 277.
patrz: KALWINIZM
– Kasyńskie Mniszki R. 410. Kamedułki R. 1073 Káwalerki Callatravae R. 1158. ChmielAteny II 772.
patrz: KAMEDUŁKA
– Wszyscy Kardynali w Conclave, będący [...] z Kamery Apostolskiey providentur. ChmielAteny II 123.
patrz: KAMERA
– W Tatrách gorach znayduią się ZŁOTE, SREBRNE żyły, Dyamenty y Rubiny według Starowolskiego: w Gruntach Elbląskich znáyduią się Dyamenty, Perły, Agatowy kamień: Horyń rzeka Wołyńska miewá czasem Perły w sobie: Odolanow w Woiewodztwie Kaliskim ma Hałun, Woiewodztwo Podolskie salitrę, ktorą tam wárzą z wody, w ktorey wprzod moczą w kadziach, ziemie z starych obor bráną, albo z gor ná to sposobnych iakom sam widział. ChmielAteny II 333.
patrz: KAMIEŃ, KAMIEŃ, KAMIŃ
– W Kościele Nayświętszey PANNY Snieżney iest 20. kilka species rożnych Kości Swiętych: w Kościele w Niebowzięcia PANNY MARYI, Mensa ná ktorey celebruią, iest całá z Agatowego kamienia, Krucyfix kamienny, ale miętki iak żywe ciało, cudami słynący; gdzie iest Ołtarzow 35. ChmielAteny II 306.
patrz: KAMIEŃ, KAMIEŃ, KAMIŃ
– Z tey Prowincyi Fráncuskie Wina Kampańskie vulgò Szampańskie ná świat wychodzą. ChmielAteny II 56.
patrz: KAMPAŃSKI
– Ogrod, Polski Wersal, Locus deliciarum Zacnego y znácznego Inwentorá J. W. Jmści Paná Jerzego DZIEDOSZYCKIEGO Koniuszego Koronnego, Polskiego Hortensyusza Dzieło kosztowne, wielkich sum ná się erigowánych scopus & scopulus: gdzie Pałac, Gabinety, Kaplice malowániem, sztukáteryą, przedniemi y drogiemi były adornowáne, kanáłami wodnemi, co ráz inaczey prowádzonemi, iak Insuły separowáne. ChmielAteny II 301.
patrz: KANAŁ
– FORTUNNĘ[!] INSUŁY, albo KANARYISKIE, pierwszym imieniem názwane od obfitości miodu, wosku, oliwy, mastyku, soli, cukru, Pszenicy, od winá dostatku wyśmienienitego, powtornym imieniem názwały się od przedniey Insuły Kánaryi [...]. ChmielAteny II 660-661.
patrz: KANARYJSKI
– Ztąd Kánaryiski wychodzi Cukier, vulgo Kanár. ChmielAteny II 661.
patrz: KANARYJSKI
– Nayprzewielebnieysza w BOCU IEY-Mość Panna ELEONORA KOSSAKOWSKA, przykłádną Swiątohliwośćcią, wielkich Cnot okrásą w tymże Zakonie BENEDYKTA Swiętego u W szystkich Swiętych we Lwowie z wielką pochwałą Zakonnym rządzi Zgromádzeniem iáko doskonáła XIĘNI, do tey ledwie przymuszona Godnośći, do ktorey z Cnot iuż dawno byłá Kándydatką. ChmielAteny II 8.
patrz: KANDYDATKA
– PAPIEZ de Iure SWIĘTYCH BEATYFIKUIE, KANONIZUIE. ChmielAteny II 140.
patrz: KANONIZOWAĆ
– Gory Pireneyskie długo się ciągnące od Morza Mediterranu, aż do Kantabryiskiego, od Fráncyi Hiszpanią dźielące. ChmielAteny II 37.
patrz: KANTABRYJSKI
– Prowádzony potym bywá Poseł przez Kapidźi-Baszow, to iest starszych Odźwiernych Cesarskich, srebrne láski máiących w ręku [...]. ChmielAteny II 491.
patrz: KAPICIBASZA, KAPIDZIBASZA, KAPIDZIBASZA
– Czwarty STACYONALNY Kościoł S. SEBASTYANA zá Brámą Kapuańską ná Gościńcu Via Appia zwanym. ChmielAteny II 110.
patrz: KAPUAŃSKI
– Kápucynki Zákonnice R. 1542. ChmielAteny II 772.
patrz: KAPUCYNKA
– [...] teraz leży tylko Miasto [Halicz] między gorą Zamkową y Dniestrem, maiąc kilka Kościołow y Karáimow mnostwo. ChmielAteny II 304.
patrz: KARAIM
– W tymże Krolestwie iest Miasto choć nie wielkie, przecięż sławne CARAVACA, ináczey zwáne Burgus Sanctae Crucis, z kąd wychodzą Krzyże Karáwaceńskie, albo Karáwaki, że tam Cudowny Krzyż Aniołowie złożyli. ChmielAteny II 23.
patrz: KARAWACEŃSKI
– Dokąd [do Mekki] corocznie trzy przychodzą Karawány aliàs kompanie Pielgrzymow Religii Mahometańskiey. ChmielAteny II 518.
patrz: KARAWAN, KARAWANA
– Było to Xięstwo [Transylwania] pod Turczynem, przez Tráktaty Karłowickie Annô 1699. Austryakom oddane [...]. ChmielAteny II 445.
patrz: KARŁOWICKI, KARŁOWICKI, KARŁOWIECKI
– Widźieć było rożne wieże, zegarnie, kolumny z Statuami, iako to Atlasa świat dźwigaiącego á rzucaiącego światłość daleko z okrągu Swiáta pozłocistego, admirowáć było kaskady wod spadáiących, konsiderować Amphitheatrum rożnie łamane, elogiami Nayiaśnieyszego Krola AUGUSTA II. y Senatu całego opisane, wyborycznego stylu. ChmielAteny II 301.
patrz: KASKADA
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi. Kasztelan Sąndecki. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: KASZTELAN
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi. Kasztelan Sąndecki. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: KASZTELAN
– KASZTELANI Więksi albo Krzesłowi Kasztelan Poznański. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: KASZTELAN
– KASZTELANI Więksi albo Krzesłowi Kasztelan Poznański. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: KASZTELAN
– Iednák iuż ná zárażonym Luteryą tronie Szwedzkim było dwie Katoliczek Regnantek. ChmielAteny II 260-261.
patrz: KATOLICZKA
– Tam [w muzeum w Amsterdamie] boty czarne Polskie, kłubok, aliàs kaptur Bazyliański y kobza Kozácka wystawione ad spectaculum. ChmielAteny II 249.
patrz: KOBZA
– Należy do Morza iáko część iego y SINUS, alias odnoga po Polsku [...] zowie się Sinus ab insinuando, że się woda iego, w ląd albo brzeg daleko wdaie, y niby czyni koláno. ChmielAteny II 7.
patrz: KOLANO
– PAPIEZ CONCILIA GENERALIA konwokuie, approbuie. Konciliow Przednieyszych iest 4. Pierwsze Niceńskie w obecności 318. Oycow złożone [...] Czwarte [Koncylium] Chalcedoneńskie w prezencyi 630. Oycow miane, złożone od Leoná I. Papieża Roku 551 [!]. przeciwko Eutychemu Archimandrycie Carogrodzkiemu ChmielAteny II 131-132.
patrz: KONCYLIUM
– Po ścianach są [...] wyráżone Koncilia Generalne Niceńskie, Konstantynopolitańskie, Efeskie, [koncylium] Chalcedońskie, z inskrypcyami Historycznemi, co na ktorym decisum Koncilium. ChmielAteny II 115.
patrz: KONCYLIUM
– Oszpecił tameczny [w Witemberdze] Konwent Augustyniański, y Akademią [...] niezbożny Doktor Marcin Luter. ChmielAteny II 241.
patrz: KONWENT
– zácney młodzi Szlachetney [...] woęcey niz ná 500. Osob znáyduie się w Konwikcie, ktorzy pod dozorem Primaryusza [...] żyią regularnie. ChmielAteny II 48.
patrz: KONWIKT
– Uczeni zaś y Mnisi Język Kopteyski maią in usu, ktorego Alphabet składa się z liter 23. ChmielAteny II 644.
patrz: KOPTEJSKI
– Iako prości miasto Kanonik mowią Kanownik, miasto Kordegardá, Furdygarda. ChmielAteny II 758.
patrz: KORDEGARDA, KORDYGARDA, KORDYGARDA, KORTYGARDA, KORTYKARDA
– SAXONIA po Niemiecku Sachsen, iest wielka część Germanii. Nazwána a Saxa natura w woiennych okazyach y prácach, albo od Saxoná Syná Wandálusa, albo á Saxa, u Sasow krotką szpadę albo kordelas sonante. ChmielAteny II 236.
patrz: KORDELAS, KORDELAS, KORDELASZ
– Ma [podskarbi] w ręku klucz od Skarbu, gdzie Berło, Korony, Jabłko złote y wszystek Archiw iest złożony. ChmielAteny II 400.
patrz: KORONA
– W młodszym wieku z Janem Konarskim Dworzáninem gráiąc w kostki, policzek odniosł, á za to nie mścił się verè Justus, kosterze nie Xiążęciu ten afront uczyniony, powiadaiąc. ChmielAteny II 342.
patrz: KOSTERA, KOSTERA, KOSTYRA
– Przez Rzym płynie TYBER [...] od Tyberina Albańskiego Krola, tym názwaná imieniem Rzeka. ChmielAteny II 98.
patrz: KRÓL
– ARRAGONSKIE Krolestwo, olim Hiszpania Tarrákoneńska zwáne. ChmielAteny II 20-21.
patrz: KRÓLESTWO
– Ná dziedzincu Páłacu Herodowego iest mieysce Stratopedon, co sonat z Greckiego Woysko, że tam Gwardya Krolewska stráż odprawowała [...] ChmielAteny II 540.
patrz: KRÓLEWSKI
– Ma Sáxonia chleba dosyć y gory kruszcowe, bo pod Miastem Friberga w Cyrkule Montanskim leżącym, kopią Srebro, Cynę, Miedź, ołow. ChmielAteny II 237.
patrz: KRUSZCOWY
– KASZTELANI Więksi albo Krzesłowi Kasztelan Poznański. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: KRZESŁOWY
– Do Tenneberskiey [...] przyszło cięszkiey bitwy Roku 1410. z wybiciem ná 50. tysięcy Krzyżakow przez Władysławá Iagiełła. ChmielAteny II 297.
patrz: KRZYŻAK
– Bursa Kupiecka aliàs Pałac wspániały przepyszney struktury kwádratowey, Galleryą z Kolumn opasany, w ktorym Kupcy swoie miewáią Consilia [w Londynie]. ChmielAteny II [276].
patrz: KUPIECKI
– W Prowincyi Uquang iest gorá, ktorá rąbiących ná sobie drwá, zbieraiących kwiaty, pagorkámi iak Labiryntem zámyka, poty nie mogących się wybłakać, poki nie porzucą, co z tamtąd wzięli [...]. ChmielAteny II 617.
patrz: LABIRENT, LABIRYNT, LABIRYNT
– REGESTR y EXKUZA ERROROW DRUKARSKICH. Mędrzec to przyzná każdy, bez wszelkiego sporu, Ze Druk, y Labirynt nie iest bez erroru [...]. ChmielAteny II 790.
patrz: LABIRENT, LABIRYNT, LABIRYNT
– [Hiszpanie] laborują, aby obszerność panowánia swego Monárchy widzieli, albo innym wyperswádowali [...]. ChmielAteny II 699.
patrz: LABOROWAĆ
– MONETA INDYANOW Budvare, Piki, albo Peysi, Rupie. Summy wielkie ráchuią przez Lacki, albo Lecki, wynoszące po 100. tysięcy; albo też przez Krou, albo Karodah zámykaiące sto Lacek [...]. ChmielAteny II 595.
patrz: LACKA, LACKA, LECKA
– TRAUZOWIE, Nácya w Thracii vulgò Romanii, gdy się im urodziło dziecie, sprosiwszy krewnych y sąsiad, cięszkie lamenta czynili, opłakuiąc przyszłe dziecięcia tego nieszczęścia, choroby, kázusy, głód, ubóstwo [...]. ChmielAteny II 739.
patrz: LAMENT
– Potym ten Katáfalkt, czyli Castrum doloris, á bardźiey stus, Sukcessor Cesarz zápalał z umarłym przy lamentacyi záwodzących matron, przy smutney muzyki rezonáncyi. ChmielAteny II 87.
patrz: LAMENTACJA
– Tamże iest doł albo jaskinia Jeremiasza Proroka zá Brámą do Damaszku, gdźie lamentowáł nád Jeruzálem maiącym poyść w ruinę [...]. ChmielAteny II 562.
patrz: LAMENTOWAĆ
– TURYNGIA Lancgraffostwo, iest wszerz y wzdłuż ná mil 12. Má w sobie Hrabstw 12. Opactw 12. Miast 144. Wsi 2000. Zamkow 150. ChmielAteny II 236.
patrz: LANCGRAFOSTWO, LANDGRAFOSTWO, LANDSGRAFOSTWO, LANDSGRAFOSTWO
– Czeskie Krolestwo, Tyrol Hrabstwo, Bawárskie Xięstwo y Elektorát, Palatinatus Wyższy álbo Gorny, Swewia, Brisgoia z Margrabstwem Badeńskim, Recya, Helwecya, albo Szwayczarská Ziemia, Alsacya, Lantgraffostwo, Palatinatus Rheni. ChmielAteny II 218.
patrz: LANCGRAFOSTWO, LANDGRAFOSTWO, LANDSGRAFOSTWO, LANDSGRAFOSTWO
– Lappia albo Lapponczykowie ChmielAteny II 784.
patrz: LAPOŃCZYK, LAPOŃCZYK, LAPPOŃCZYK
– Teráźnieyszych Wiekow TARTARYA dźieli się ośmioráko 1. Ná Tartaryą LAPPONSKĄ po nád Morzem leżącą, w źimie y w lecie śniegami zásypaną: gdźie ludźie máłego wzrostu, zwierzyną żyią, á skorámi się okrywáią, Łukiem, strzáłą woiuią y poluią: mieszaią w iámach y sałászach: mowá ich iak mruczenie niedźwiedźe, wiará w słońce y miesiąc, ktorym się kłaniaią. Názwani Tátarowie Lapońscy od podobieństwá ich do Lapończykow Europeyskich, co są w Danii, Szwecyi etc. ChmielAteny II 499.
patrz: LAPOŃSKI, LAPOŃSKI, LAPPOŃSKI
– JAN ALBRACHT [...] gdy maszkámi w melancholii chce się rozerwać ná Zápusty, odniosł ná twárzy larwę, od kogoś rániony, kiedy ná woynie nie mogł Lauru. ChmielAteny II 351.
patrz: LARWA
– Nicaria przedtym Icaria, gdzie utonął ow po niebie látaiący Icarus. ChmielAteny II 441.
patrz: LATAJĄCY
– DAMY też WŁOSKIE według rożności Miast, rożne też maią Qualitates, maniery, defekta. Seneńskie są piękne; [...] Weneckie swáwolne, żartowliwe, Laudenskie zábobonne [...]. ChmielAteny II 704.
patrz: LAUDEŃSKI
– Karol Wielki postanowił był PARES tych 12. Sześciu Duchownych: z ktorych trzech iest titulô Xiążąt przy Biskupstwach, a ci są: Arcybiskup Remeński; 2. Lauduneński. 3 Lingonieński. ChmielAteny II 64.
patrz: LAUDUNEŃSKI
– [Opis wieży w Pizie] Blisko tego Kościoła, ale niż przyłączona iest Wieża cała marmurowá, dziwną industryą náchylona, niby lecąca, wszystka ná ziemię [...]. ChmielAteny II 177.
patrz: LECĄCY
– Nie małą ozdobę przynosi WENECYI BIBLIOTEKA od Besarioná Kardynała legowána, potym przez Senát corocznie aukcyonowaná. ChmielAteny II 186.
patrz: LEGOWANY
– [Bitumen] gęstością swoią rzeczom żywym, á tym samym lekszym, y dla ciepłá wnich będącego náturálnego, prętko od siebie oblepionym, y do siebie lgnącym nie daie tonąć [...]. ChmielAteny II 523.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– [Chińczycy] Ná wielu mieyscach głádkich, záżywaią wozkow letkich pod żaglem, y wożą się, gdy wiatry pomyślne steruią, teste Joanne Barro. ChmielAteny II 609.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Generał Gwardyi, albo ludzi strzegących Osob y Maiestatu Oyca Swiętego maiący dwie chorągwie letkiey pod sobą Kawáleryi. ChmielAteny II 165.
patrz: LEKI, LEKKI, LEKKI, LETKI, LIEKKI
– Woyny nie spráwiedliwey, ani z letkości nikomu nie wypowiadáią; na cudzą krew nie upragnieni, áni ná Fortunę; owszem gdźieby się o właśną upomnieć mieli, y tam są nie skwápliwi. ChmielAteny II 711.
patrz: LEKKOŚĆ, LEKKOŚĆ, LETKOŚĆ
– Ztąd ná Lektyce pod Baldachimem przez Kanonikow Lateraneńskich niesiony bywá [papież], aż przed Wielki Ołtarz, tam Regem Regum, et summum Sacerdotem adoruie; po modlitwie ná Tron usiadłszy od Kardynałow odbierá Vota Obedientiae. ChmielAteny II 129.
patrz: LEKTYKA
– Trzymáią że Swiat y Duszá są nie śmiertelne: że BOG iest Duszá Człowieczá, ktorá co ráz z ciałá wychodźi; y ták się wyperfekcyonowáwszy, formuie sobie ciało lekuteńkie mogące się w momencie w náyodlegleysze przenieść mieysca; dopiero dysponuie wszytkim; á odpráwiwszy tę swoię funkcyą przez lat 100, albo 1000. ciało te psuie się, á Duszá idźie do Nieba. ChmielAteny II 602.
patrz: LEKUTEŃKI
– To Krolestwo iest Feudum Pontificis Romani, aliàs Lenność Stolicy Apostolskiey. ChmielAteny II 198.
patrz: LENNOŚĆ
– Biskupstwá Leodienskiego vulgò Luttig, dla krotkości nie opisuię, tylko wspominam w tymże Biskupstwie Xięstwá Bovillon, aliàs Bullońskie, z ktorych był Godefridus Bullonius Krol Ierozolimski, Baldvinus także Brát Iego y inni Sukcesorowie. ChmielAteny II 246.
patrz: LEODIEŃSKI
– Blisko tegoż Toletu iest Las Centum Virginum zwány, aliàs Palac w lesie umyślnie dla stu Panien fundowány, że te zá trybut przez Tráktat dawáć Maurom obligował się Leonski Krol Mauregatus. ChmielAteny II 27.
patrz: LEOŃSKI
– Pod Sałászami, w pośrzodku nád iámą, aliàs ogniskiem wisi kocieł do gotowánia ieść, pod ktorym palą excrementa bydla y koni, tąż materyą budy swoie lepią: z skor baránich pozszywánych maią kołdry y posłanie, ták wszyscy w kupie sypiaiąc more bestiarum. ChmielAteny II 449.
patrz: LEPIĆ
– Nie rozumieią się zaś per Locustas ráki morskie, od Puszczy S. JANA dalekie y w Xięgach Levitici cap: 11. zakázane; ani się rozumieią gruszki leśne według Bezy mniemania, ani wierzchołki ktoregoś drzewá według suppozycyi Eutymiusza, lecz merè Szaráńcza znáczy się, ktorą żył ten Márszałek CHRYSTUSOW: Przez Mel sylvestre znáczy się práwdźiwy miod, w skałách, iak w ulach przez Pszczoły leśne nánoszony według SS. Hieronyma, y Teofilakta. ChmielAteny II 575.
patrz: LESTNY, LEŚNI, LEŚNI, LEŚNY, LEŚNY
– PAŁACE POLSKIE te są in praedicamento od swoiey wspániałey struktury y magnificencyi, o ktorych może się mowić: Regia solis erat, iako to Wárszawskich kilkadźiesiąt, Wilanowski pod Warszáwą mirabile opus, Uiazdowski, Skierniszewski II. OO. Xiążąt Prymasow Koronnych, Elzberski w Wármii, Puławski, Łubnicki, Kolbuszewski, Lewártowski, Krásiczyński, Rydźinski, Wisznicki, Słucki, Nieświezski, Oleski ná Wołyniu, Uhorecki, Przybysławicki [...]. ChmielAteny II 322.
patrz: LEWARTOWSKI
– PIUS IV. Mediceus, Liberalista wielki ná ubogich, z tąd Pater Pauperum názwany, práwdźiwie Mediceus, ludzkie curans defectus. ChmielAteny II 156.
patrz: LIBERALISTA
– Iako prości miasto Kánonik mowią Kanownik, miasto Kordegardá, Furdygarda, miasto Kredencerz, Kregencerz, miasto Cerulik, celuryk, miasto Kommisarz Konwisarz, miasto Pleban, Kleban, miasto Stefan, Szczepan, miasto Hyberná chłopi mowią Liberná. etc. ChmielAteny II 758.
patrz: LIBERNA
– SARDYNIĄ Insułę vulgò Sardegna názwał Sardus Herkulesa Syn od swego imienia, przedtym od Grekow Ichnusa názwaną, nowemi Obywátelami Lybiyczykami ią osadziwszy, sprowádźiwszy ie w ten Kráy. ChmielAteny II 211.
patrz: LIBIJCZYK
– On [Bolesław Chrobry] 12. kreował Lykurgow, to iest Sędziow, konsiliarzow, zkąd origo Sanatorow. ChmielAteny II 338.
patrz: LIKURG, LIKURGUS
– Sześciu Duchownych: z ktorych trzech iest titulô Xiążąt przy Biskupstwach, a ci są: Arcybiskup Remeński; 2. Lauduneński. 3 Lingonieński. ChmielAteny II 64.
patrz: LINGONEŃSKI, LINGONEŃSKI, LINGONIEŃSKI
– A te Ięzyki od Łacińskiego uformowáne zowią się u Politykow y Lingwistow Romanenses, albo Romanae, bo in Cunis Rzymu urodzone. ChmielAteny II 745.
patrz: LINGWISTA
– Nie małą uczynił szkodę dla Literátow Leo Isauricus Cesarz Grecki Obrázoborca, kiedy po Obrázach y ná Księgi złość obrociwszy, Xiąg mądrych spalił 3. kroć sto tysięcy, iako świadczy Xięga o Schismie Greckiey. ChmielAteny II 753.
patrz: LITERAT
– Marcin Luter [...] Z Zakonu bowiem y od Katolickiey Religii zostawszy Apostatą w tamtey uczył Akademii errorow. ChmielAteny II 241.
patrz: LUTER
– Oszpecił tameczny [w Witemberdze] Konwent Augustyniański, y Akademią [...] niezbożny Doktor Marcin Luter. ChmielAteny II 241.
patrz: LUTER
– Awantura nie pomyślna S. Religii za niego [Zygmunta Augusta] trafiła się, że Akademicy [...] poszli do Luterskich stron. ChmielAteny II .
patrz: LUTERSKI
– W tymże Mieście w Kościele S. ZOFII odpoczywá Ludwik Kortuziusz Jurysta Padewski Roku 1418. zmarły; ktory Testamentem obligował, surowe alias náznaczaiąć Sukcessorom poenas, żeby nie płakać ná iego pogrzebie, owszem ſkrzypkow, Lutnistow, Trębaczow, Wokalistow wszystkich ná 50. naiąć Osob, ktorzyby przy Ciała iego wyprowádzeniu wesołe koncerty, a nie rekwialne spiewáli pieśni. Náznaczył każdemu po puł czerwonego złotego zá tę usługę. ChmielAteny II 193.
patrz: LUTNISTA
– MIKOŁAJ IGNACY z Wyżyc WYZYCKI Arcybiskup Metropolitanus Lwowski [...] z Dziekana Krakowskiego, Lwowski Arcy-Pasterz. ChmielAteny II 380.
patrz: LWOWSKI
– HENRYK WALEZYUSZ [...] záproszony przez 13. Posłow Polskich [...] piękną mowiących Łaciną, Fráncuzczyzną, Włoszczyzną, Niemczyzną, co w nie máłey u Fráncuzow było admirácyi. ChmielAteny II 354.
patrz: ŁACINA
– Czyż by Płeć tę [kobiecą] à Sacris w starym y Nowym Testamencie exkludowáną, chciał Kościoł Katolicki ad profanationem zażywáć? Łotką tylko, ale nie Łodką Piotrową rządźić ten sexus potráfi: Ná skalę P. CHRYSTUS Piotrowi Kościoł swoy wybudować obiecywał, to iest ná Płci Męskiey mocney, in saxo, non in fragili sexu. ChmielAteny II 158.
patrz: ŁOTKA
– PAŁACE POLSKIE te są in praedicamento od swoiey wspániałey struktury y magnificencyi, o ktorych może się mowić: Regia solis erat, iako to Wárszawskich kilkadźiesiąt, Wilanowski pod Warszáwą mirabile opus, Uiazdowski, Skierniszewski JJ. OO. Xiążąt Prymasow Koronnych, Elzberski w Wármii, Puławski, Łubnicki, Kolbuszewski, Lewártowski, Krásiczyński, Rydźinski, Wisznicki, Słucki, Nieświezski, Oleski ná Wołyniu, Uhorecki, Przybysławicki [...]. ChmielAteny II 322.
patrz: ŁUBNICKI
– Z tego Miasta iedwábnych wiele materyi y Hatłásow Lukiewskich wychodzi ná świat. ChmielAteny II 197.
patrz: ŁUKIEWSKI
– Też Wyższe Włochy maią w sobie 8. Principatus, trzy RZECZYPOSPOLITE, to iest Wenecką, Genueńską, Lukańską vulgò Łukiewską, á wszystkie trzy wolne. ChmielAteny II 71.
patrz: ŁUKIEWSKI
– Ten czas termin Expalponides, tłumaczy się, Palpatione, to iest pochlebstwem, oblestkámi pieniądze łupiący, zbieráiący, iáko trefnisie ná Pańskich Dworách. ChmielAteny II 752.
patrz: ŁUPIĄCY
– O ARABACH osobliwie w skálistey y pustey Arabiach oby wátelách generálnie sciendum, że są Rozboynicy, stałego mieszkania nie máiący, łupiezstwem się báwią, ná Kupcow nápadáiąc y ztąd się żywiąc, á práwie bogacąc. ChmielAteny II 519.
patrz: ŁUPIECZTWO, ŁUPIERSTWO, ŁUPIERZSTWO, ŁUPIERZTWO, ŁUPIESSTWO, ŁUPIESTWO, ŁUPIESTWO, ŁUPIEŻTWO
– Tatárow, Fortuny Polskiey Łupiezcow ná 2. kroć sto tysięcy do szczętu zniosł, práwdziwy re & nomine Alexander, od hoyności auro, od wiktoryi lauro chwálebny [Wielki Książę Litewski Aleksander]. ChmielAteny II 352.
patrz: ŁUPIEZCA, ŁUPIEŻCA, ŁUPIEŻCA, ŁUPIZCA
– Náybardziey ab Annô 1300. zá Osmaná czyli Ottomána podnieśli głowę, ktory będąc Tatar Natione, Zołnierz odwáżny Háná Tatárskiego, wzrostu y sił osobliwych, iakąś przytym od Tátarow poniosłszy krzywdę, ich porzucił, wziąwszy w kompanii 40. Rycerzow śmiałych y łupiezcow, z niemi náprzod w Kappádocyi, gory y publiczne goścince dla rozboiu opánowáł. ChmielAteny II 504.
patrz: ŁUPIEZCA, ŁUPIEŻCA, ŁUPIEŻCA, ŁUPIZCA
– Tu ieżdźą łyżami po śniegach, aliàs do nog przywiązánemi deskami z zágiętemi nosami [...]. ChmielAteny II 431.
patrz: ŁYŻA
– Druga gorá wysoká ná pułnocy Gory oliwney zá rzeką Cedron ná stay cztery od Ieruzálem imieniem Petra Scandali, gdźie tenże Sálomon in gratiam żon swoich Moabickiego Národu, Bałwan wystawił Bożkowi CHAMOS. Ná tey gorze są znáki Zámku Machabeyskiego. ChmielAteny II 558.
patrz: MACHABEJSKI
– Horeb zaś znáczy suchość, Pustynię według Tłumaczow Pisma S. W bliskości tych gór mieli Stácye swoie Moabitowie, Amálecytowie, Mádyánitowie, Idumeyczykowie. Pustynie ich były Pharan, Cin, Cades etc. ChmielAteny II 516.
patrz: MADIANITA
– Stanął Kontrákt y konsens stron. Fránciszek y w Domu Millionow zebráć nie mogąc, czym prędzey, czyniąc zá dosyć parolowi, wymurował blisko Paryża ad vivum Madrycki Pałác, w nim się zámknął y deklarowáne powoli do Hiszpanii posyłał Milliony. ChmielAteny II 52.
patrz: MADRYCKI, MADRYCKI, MADRYTSKI
– Takich Trybunáłow iest tam Dźiewięć po Miastach pryncypalnych: Przy Madryckim Trybunále iest záwsze Generalissimus Inquisitor. ChmielAteny II 33.
patrz: MADRYCKI, MADRYCKI, MADRYTSKI
– W Záchodniey zaś Indyi aliàs w Ameryce albo Nowym Świecie, Missionárze około 50. Językow nárachowáli. Prym maią Mexykański, Perwański, Brázyliyski, Magiellański, Chileński, etc. ChmielAteny II 757-758.
patrz: MAGELLAŃSKI, MAGELLAŃSKI, MAGIELLAŃSKI
– Od Pułnocy ma Tartárya Morze lodowáte, od Wschodu morze Wschodnie, od Południa Perskie, Magolskie, Chińskie Państwá, y Morze Kaspiyskie, od Záchodu Moskwę y Tartaryą Mnieyszą. ChmielAteny II 499.
patrz: MAGOLSKI, MOGOLSKI, MOGOLSKI
– Hollandowie náywięcey tam possident, ktorzy widząc, że Luzytani w nowym świecie wiele profituią, oni w Azyą rzucili spei non vanae anchoram, tam z wielu mieysc Luzytanow rugowáli, nowych, Powiatow, Miast, Fortec, brzegow, ná Infule Komorynie Záchodniey y Wschodniey, ná Infule Zeylon, Jawa ná Moluceńskich, Maldywskich, ná Borneo, Gilolo podostawáli, grożili się tamecznym Nacyom, potencyą, wsławili handlem. ChmielAteny II 625-626.
patrz: MALDYWSKI
– Ktorych gdy Długosz Paedagogus Nominat Lwowski rigorosè tráktowáł, Krolowá malkontenta, á Krol aż názbyt był kontent mowiąc: Nie mogę wdźięcznieyszey słyszeć muzyki, iáko gdy słyszę płaczącego Syná, wybitego rozgą od Profesora. ChmielAteny II 351.
patrz: MALKONTENT
– Afrykański Kray GVINEA po nad morze ná mil 300. rościągniony, od Pułnocy ma Nigrytanią, od Wschodu Biafarę, od Záchodu morze Atlanckie. Dźieli się ná 4. Krolestwá: Gwineańskie propriè, Montaneńskie, Małagwetteńskie, Beninskie. ChmielAteny II 632.
patrz: MAŁAGWETTEŃSKI
– Są tam [w Częstochowie] dwie Perły iak gruszki małgorzatki u sukienek N. PANNY y Paná JEZUSA od szyi wiszących: ChmielAteny II 300.
patrz: MAŁGORZATKA
– KASZTELANI Mnieysi olim Drążkowi. Kasztelan Sąndecki. [...] ChmielAteny II 388.
patrz: MAŁY
– Selim Sołtan Turecki Roku 1517. całą záwoiowáwszy Syrią, pokusił się o Egypskie Krolestwo, wźiął Kair y Egypt, á ták Mamaluchow, czyli Mamulukow Państwo stoiące lat blisko 300. upadło. ChmielAteny II 735.
patrz: MAMALUCH, MAMALUK, MAMELUK, MAMELUK, MAMULUK
– Z tąd Marchio, albo Margrábia, á z Niemiecká mowiąc Margraff Brándeburski iest Stráżnikiem granic Imperii od pułnocy, oráz iest Elektorem y Naywyższym Podkomorzym Sacri Romani Imperii. ChmielAteny II 254.
patrz: MARCHIO, MARCHION
– To rzecz osobliwsza w tym Krolestwie, że żadnych oprocz Senátorskich. Ministrowskich y woiennych, nie masz Honorow; aliàs nie znáią tam Margraffow, Graffow, Baronow: samą zácnością z Antenátow longa serie ná siebie spływáiącą, distingwuią się y chlubią. ChmielAteny II 265.
patrz: MARGRAF, MARGRAF, MARGRAFF, MARGRAW
– Do tego mieysca sam tenże Jozef námieniony wráz z Nikodemem z przytomnością Bolesney Matki MARYI PANNY y innych Pobożnych Niewiast, CHRYSTUSA z Krzyża zdiętego [...] położyli [...]. ChmielAteny II 565.
patrz: MATKA
– Należał ten kray antiquitùs do Xięstwá Mazowieckiego przez Bolesławá Pudyka, zniosłszy Iatwingow, przyłączony, ale Mazowitom armis oderwány przez Erdiwila Xiążęcia Litewskiego według Koiałowicza; lecz znowu inkorporowány Koronie Polskie Roku 1567. ChmielAteny II 298.
patrz: MAZOWITA
– Cesarz Turecki, prosił Cesarza o dárowanie sobie owego Meczetu: Pismo owe Hieroglificzne w przod przeczytáwszy y zrozumiawszy. Co otrzymawszy, banię ową obálił, y dociekł, że w tey głowie Meczetowey wiele było mozgu złotego, aliàs skarby tam wielkie ználazł, Domy, grunta, ogrody pokupowáł. ChmielAteny II 654.
patrz: MECZETOWY
– Jest to Część Swiáta náybłogosławieńsza, bo tu Adam od BOGA Kreowány, tu BOG Człowiek Wcielony, operatus in medio terrae salutem: tu był Ray od BOGA zászczepiony: tu trzy Swiáta Monárchie całym włádaiące światem powstáły y upadły; to iest Assyryiska, Medo Perská y Grecka. ChmielAteny II 497.
patrz: MEDO-PERSKI
– Ten Byzes był Admiráłem, albo Hetmanem nád Okrętami Nacyi Megáreńskiey, między Attyką, Peloponesem y Boecyą w Grecyi leżącey. ChmielAteny II 454.
patrz: MEGAREŃSKI
– Monstráncya iedná złota má dyamentow 20. tysięcy ná sobie; á między temi ieden nad Melchisedech tylki iak Orzech mierny láskowy. ChmielAteny II 300.
patrz: MELCHISEDECH
– Prowincya Kasmin má koty latáiące, aliàs ták wielkie niedoperze, ktore ná pustych mieyscach Obywátele będący iedzą. ChmielAteny II 589.
patrz: MENTOPERZ, NIEDOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPERZ, NIETOPYRZ
– Okrętow obiąć mogący teste Diodoro, trzeci Mesański. W Grecyi iest 13. z ktorych náysławnieyszy Konstántynopolitański, drugi Portus Leonis, od Lwá marmurowego przy sobie wyrobionego rzeczony: w Hiszpanii y Luzytanii liczą 9. ChmielAteny II 10.
patrz: MESAŃSKI, MESEŃSKI, MESEŃSKI, MESSAŃSKI, MESSEŃSKI, MESSYŃSKI
– Z Fortecy Klasztorney wyszedszy, iest w tyle Miasteczko, gdźie samych Obrázow ná płotnie, ná miedźi, srebrze, wielkich y małych, samych koronek szkaplerzow Metalikow, Portrecikow ná wozow dźiesięć nie zábrałbyś, ktore tam w krámach kilkunástu przedaią. ChmielAteny II 301.
patrz: METALIK, METALIK, METALLIK
– APPROBACYA Tey KSIĄSZKI Przez J.W.JMci Xiędza IGNACEGO z Wyżyc WYZYCKIEGO ARCYBISKUPA Metropolitalnego Lwowskiego, Dana iest w Pierwszey CZĘSCI Tey KSIĄSZKI. ChmielAteny II 2.
patrz: METROPOLITALNY
– Ná WOYNIE KOZACY tych są prżymiotow: ná mieyscu niedostępnym, bardziey się upornie, niż męsko stawiáią, y to przy liczbie znáczney; ale ná gołym polu y w formalney potyczce nie dokażą niczego. ChmielAteny II 706.
patrz: MĘSKO
– KAZIMIERZ II. [...] Miał zá sobą HELENĘ Mężycę porády, Usewołody Xiążęcia Bełsk[i]ego Corkę. ChmielAteny II 342.
patrz: MĘŻYCA
– Mezopotamia z Greckiego sonat niby Międzyrzecze, że między Eufratem y Tygrem leży rzekami, kráy bardzo rowny, gładki, w polá obfity y iedwáb, wełnę. ChmielAteny II 514.
patrz: MIEDZYRZECZE, MIĘDZYRZECZE, MIĘDZYRZECZE
– W dole przy Samym pniu iest mieszkániczko, gdzie N. PANNA z Panem Chrystusem przytuliła się, nim gospodę S. JOZEF [...] znalazł. ChmielAteny II 656.
patrz: MIESZKANICZKO, MIESZKANICZKO, MIĘSZKANICZKO
– Łodźie sobie ogniem wypálaią, budy sobie wystawiáią z łubow, w nich się z całą Familią mieszczą. ChmielAteny II 672.
patrz: MIEŚCIĆ SIĘ
– Widźiána była Kometa trzy dni, w miotłę zmienioná. ChmielAteny II 360.
patrz: MIETŁA, MIOTŁA, MIOTŁA
– Teráz od Anglikow, pięknych nábrali manier, są woienni, odwáżni, Szlachetni, ktorych tam zowią Geltilmel, wiele maiąc Komesow, Milordow, Baronow. ChmielAteny II 283.
patrz: MILORD, MILORD, MILORT, MYLORD, MYLORDT
– W tey samey WESTFALII iest Opactw znácznieyszych sześć, Ducatus oprocz Westfalskiego trzy, Principatus trzy, z ktorych Mindeńskie sekularizowáne z Biskupstwá Katolickiego, Hrábstw, albo Graffostw 28. ChmielAteny II 244.
patrz: MINDEŃSKI
– ZIEMIA w CHINACH Beata terra, dwákroć ná rok pożytki wydáiąca, od niektorych rzek polána: w gorách má wszelkie Mineráły, Złoto, Srebro, Merkuryusz, Cynę, Miedź, Zelázo, Magnes, Perły. ChmielAteny II 605.
patrz: MINERAŁ
– A iako Obywátele w Karintii, Styrii y pod Alpes gory wiszące maią wola, albo gardła, tak y násze Podgorze eodem laborat vitio, osobliwie około Suchy, Iordanowá, Drohobyczy; co iest, albo z wápnistey wody z gor spadáiącey Mineráłowych, w ktorych wiele Merkuryuszu ściągaiącego náturalnie ku gardłu wilgoć y te wola formuiącego. ChmielAteny II 333.
patrz: MINERAŁOWY
– Ministranki reformowáne R.1668. ChmielAteny II 773.
patrz: MINISTRANKA
– We WŁOSZECH WYŻSZYCH są Kráie te: LOMBARDYA przedtym Longobardia, á w tey samey inkluduią się Xięstwo SABAUDYI, Xięstwo Pedemontium, albo Piomont, Xięstwo Montis Ferrati, albo Monferat, Xięstwo MEDYOLANSKIE pospolicie: Stato Milano zwáne, Xięstwo Mantuanskie, Xięstwo Parmeńskie, Xięstwo Mutineńskie, Xięstwo Mirandulanskie. ChmielAteny II 178.
patrz: MIRANDULAŃSKI
– WYZSZA ITALIA záwiera 8. Ducatus, to iest, Sabaudii vulgò Savoyen, Pedemontańskie, Montferrarieńskie, Medyolańskie, Parmeńskie, Mutyneńskie, Mirandulańskie, Mantuańskie. ChmielAteny II 71.
patrz: MIRANDULAŃSKI
– Pod niemi są lochy, albo Pieczary daleko idące, gdźie moc wielka trupow od trzech tysięcy lat leżących sine corruptione, á to dla externowánia, Myrrowánia, bálsamowánia [...]. ChmielAteny II 655.
patrz: MIRROWANIE
– Tym Ięzykiem aż do Tureckiey Tyrańskiey niewoli, były Greckie nápełnione Biblioteki, Mądrości Archiva, przeszłych wiekow memoryały, nástępuiących Mistrzynie. ChmielAteny II 10.
patrz: MISTRZYNI, MISTRZYNIA
– Inná Iaskinia tam iest, gdźie Młodźiankow pobitych Ciałka złożono. ChmielAteny II 572.
patrz: MŁODZIANEK
– Nád wielkim Ołtárzem są trzy Młodziánki od Herodá pomordowane. ChmielAteny II 110.
patrz: MŁODZIANKA
– Beghinki Antwerpskie Mniszki fundowáne R. 690. ChmielAteny II .
patrz: MNISZKA
– Takiego mnostwá ludzi, iest Mátką wielka w Egypcie żyzność, á żyzności Oycem NILUS Rzeka [...]. ChmielAteny II 641.
patrz: MNOŻSTWO, MNÓSTWO, MNÓSTWO
– Druga gorá wysoká ná pułnocy Gory oliwney zá rzeką Cedron ná stay cztery od Ieruzálem imieniem Petra Scandali, gdźie tenże Sálomon in gratiam żon swoich Moabickiego Národu, Bałwan wystawił Bożkowi CHAMOS. ChmielAteny II 558.
patrz: MOABICKI
– U TROGLODYTOW Afrykańskiey Nácyi zwyczáy był dźieciom dawáć imiona Bydląt aliàs Wołu, Krowy, że ich mięsem źyią, od bydląt też siebie zrodzonych bydź twierdźili. Iedni dawnych wiekow byli wielkiemi moderatami, w iedzeniu y w nápoiu, servando legem; iako Anascharsis, radźił ieden kieliszek wypić ad extingvendam sitim, drugi ad hilaritatem, trzeci ad voluptatem, czwárty ad insaniam. ChmielAteny II 740.
patrz: MODERAT
– Mexat Ocen, to iest Modlalnia Ocená, Miasto ná 4. tysiące Domow maiące, ták nazwáne, że Ocen Tłumácz tákże Alkoranu tám się urodźił. ChmielAteny II 517.
patrz: MODLALNIA
– Po gorách tedy wspániałe są Chińczykow Groby, à primario ich Modlalnie, Klasztory. ChmielAteny II 609.
patrz: MODLALNIA
– Blisko tych mieysc był Kościoł S. ANNY; gdźie S. IOACHIM y ANNA Dom swoy mieli, goszcząc w Ieruzálem, gdźie się N. PANNA poczęła, pod czás Męki CHRYSTUSOWEY mieszkáła, gdźie Kátolicy Kościoł pod tytułem Národzenia N. PANNY wystáwili, á Turcy go w swoy obrocili Meczet, ktorym rządźi Mofty, pewną od OO. Bernárdynow biorący pensyę co rok, aby nie był Chrześcianom przeszkodą, do wizytowánia mieysc Swiętych. ChmielAteny II 536.
patrz: MOFTY
– A co się mowi o Mogolczykach, to wszytkim służy Indyánom. Kolor twárzy Mogolczykow w pośrzodku Państwá mieszkaiących iest śniadáwożołty; mieszkáiących od Pułnocy biały; á ktorzy ku Południowi lokowáni, są czárni iak murzyni, stroy noszą długi more Persow po kostki: ná głowie włosy máią ogolone, zostáwiwszy ná śrzodku Kozácki sełedczyk, aby ich miał zá co do Nieba pociągnąć. ChmielAteny II 589.
patrz: MOGOLCZYK
– Kiedy Wielka y Mnieysza Tartaryá, to iest Azyátycka y Europeyska Wielkiego miałá Chama albo Hana, názywáli go Tátarowie Gog, náprzykład Gog Elp. Turcy go názywali Gioc. Mogolczykowie Grog według Serariusza, teráz Tártaria Wielka ná roźne Ordy y Kroliki rozerwána, nie Chamá, albo wiełkiego Imperátorá, ale Mnieysza Tártarya ma swego Hama czyli Hana, o ktorym te są Scienda. ChmielAteny II 451.
patrz: MOGOLCZYK
– PROWENT MONARCHY Perskiego nie większy nád 15. Miłlionow. Potencya przedtym była wielka, kiedy ná 7. kroć sto tysięcy miewał Kawáleryi, teráz miewá po 100. tysięcy iazdy, ktora nie dawno Mogolowe nie źliczone zniosła Woysko, Turkom potężnym mocne ustawicznie ex motivo Religionis daie represalia. ChmielAteny II 583.
patrz: MOGOLOWY
– GRECYA záwieráła w sobie 1mo. EPYR, vulgò Kaninę; gdźie iest Stolicą Ianná, albo Iannina, niegdy Cassiope. Mieszkali tu Molossi, ktorych Stolica Dodone, y Kościoł Iovis Dodonaei sławny Oraculis: Dryopes, Chaones, Thesphrotii, Cassiopaei, Amphilochi, Acarnanes. ChmielAteny II 437.
patrz: MOLOS, MOLOS, MOLOSS
– Hollandowie náywięcey tam possident, ktorzy widząc, że Luzytani w nowym świecie wiele profituią, oni w Azyą rzucili spei non vanae anchoram, tam z wielu mieysc Luzytanow rugowáli, nowych, Powiatow, Miast, Fortec, brzegow, ná Insule Komorynie Záchodniey y Wschodniey, ná Insule Zeylon, Iawa ná Moluceńskich, Maldywskich, ná Borneo, Gilolo podostawáli, wgroźili się tamecznym Nacyom, potencyą, wsławili handlem. ChmielAteny II 626.
patrz: MOLUCEŃSKI
– Ichże iest wiele posesyi ná Sondyckich, Moluckich, Maldywskich Insułach. ChmielAteny II 250.
patrz: MOLUCKI
– INDYA POMORSKA vulgò OST INDIEN. TEN Kráy iest dźiwnie gorący, bo sub zona torrida cały; rodźi też pożytki suchey nátury drogie, iako to Złoto, Srebro, Dyamenty, Karbunkuły, Perły, Korzenie drogie. Záwierá w sobie wielkich wiele INSUŁ iako to IAPONSKIE, MARYANSKIE, Filipowe, Molukcenskie, Amboiny, Bandany, Sundyckie, Sumatrę, Iawę Borneo, Ceylan, Maldywskie, y inne nieźliczone, Morzem Indyiskim obláne. ChmielAteny II 619.
patrz: MOLUKCEŃSKI
– HERB GALLECYI [...] iest Monstráncya między Krzyzami. ChmielAteny II 20.
patrz: MONSTRANCJA
– Monstráncya wielka szczerozłota. ChmielAteny II 28.
patrz: MONSTRANCJA
– Monstráncya iedná złota má dyamentow 20 tysięcy ná sobie; á miedzy temi ieden nad Melchisedech tyki iak orzech mierny láskowy [...]. ChmielAteny II 300.
patrz: MONSTRANCJA
– Afrykański Kray GVINEA po nad morze ná mil 300. rościągniony, od Pułnocy ma Nigrytanią, od Wschodu Biafarę, od Záchodu morze Atlanckie. Dźieli się ná 4. Krolestwá: Gwineańskie propriè, Montaneńskie, Małagwetteńskie, Beninskie. ChmielAteny II 632.
patrz: MONTANEŃSKI
– W tychże śrzednich Włochach iest Xięstwo Hetrurii vulgò La Tascana. WYZSZA ITALIA záwiera 8. Ducatus, to iest, Sabąudii vulgò Savoyen, Pedemontańskie, Montferrarieńskie, Medyolańskie, Parmeńskie, Mutyneńskie, Mirandulańskie, Mantuańskie. ChmielAteny II 71.
patrz: MONTFERRARIEŃSKI
– Nie ták na Morzu ARCHIPELAGU, iako ná bliskim zaráz, ktore się zowie Azyatyckim Morzem, są dwie sławne Insuły: CYPRUS y RHODUS. ChmielAteny II 442.
patrz: MORZE
– GEOGRAPHIA námieniona ná Wodę y Ziemię dźieli się. WODA subdividitur ná Morze, á te iest albo Uniwersalne, to iest Oceanus,[...] Drugie Morze iest Partykularne, názwisko biorące od kráiu, ktory oblewá, náprzykład Siculum Mare od Sycilii. Inne Morze śrzodkoźiemne, inne co się zowie Sinus, etc. ChmielAteny II 6.
patrz: MORZE
– Kráy teyże Ameryki Austrálney iest PARAKWARYA albo Paraquey od rzeki tegoż imienia názwany, ktorá srodkiem tey płynie kráiny, maiąc długości ná mil 500. przy wpadnieniu w Austryalne morze zábierá szerokości ná mil 30. ChmielAteny II 676.
patrz: MORZE
– Barbarya naypierwsza idący z Azyi ku Afryce, ktora iest wielkim Kráiem Pomorskim od Europy ná 600. mil po nád Morzem Srodkoziemnym rościągniona. ChmielAteny II 628.
patrz: MORZE
– W Afryce Kráina ZANGWEBARYA po nád Austryálne leżąca morze, lubo gorzystá, iednák pożyteczna ná 8. podzieloná Krolestw. ChmielAteny II 660.
patrz: MORZE
– Afrykański Kray GVINEA po nad morze ná mil 300. rościągniony, od Pułnocy ma Nigrytanią, od Wschodu Biafarę, od Záchodu morze Atlanckie. ChmielAteny II 632.
patrz: MORZE
– ILLIRICUM [...] kráina dawnych czasow obszerná od Arsii rzeki pográniczney włoskiey po nád Adryatyckie Morze leżąca. ChmielAteny II 434.
patrz: MORZE
– Kráy teyże Ameryki Austrálney iest PARAKWARYA albo Paraquey od rzeki tegoż imienia názwany, ktorá srodkiem tey płynie kráiny, maiąc długości ná mil 500. przy wpadnieniu w Austryalne morze zábierá szerokości ná mil 30. ChmielAteny II 676.
patrz: MORZE
– FRANCYA dźisieysza [...] Od południa Morzem środkoziemnym, od Záchodu Gorámi Pyreneyskiemi y Oceanem Akwitańskim, od pułnocy Brytańskim zásłania się. ChmielAteny II 45.
patrz: MORZE
– Są te Insuły ná Morzu Atlańskim, w liczbie siedm. ChmielAteny II 661.
patrz: MORZE
– Gagvinus zaś zinnemi Autorámi trzyma, że to Miasto wźieło swoię denominácyą od Mosocha, albo Moscha Syná, Iafetowego, á Wnuka Nòégo, ktory Mosoch według Kircherá w Kappadocyi Mozechę Miasto záłożywszy, w Scytyiskie Nácye, y w te, gdźie Moskwá miewał swoię expedycyę, y te mogł założyć, albo dać okazyą záłożeniu Miastá Moskwy. ChmielAteny II 423.
patrz: MOSCH
– Czwárta Część Miasta IERUZALEM, zwáłá się Bezetha, to iest, Nowe Miasto, po Grecku Cenopolis, także, iak inne częśći Miasta murem osobnym obwiedźione; gdźie mieszkáli Płociennicy, Mosiężnicy, Kowále, y inni Rzemieślnicy, Sukiennicy, etc. ChmielAteny II 540.
patrz: MOSIĘŻNIK
– Potrawy ich Czosnek, Cybula, Kapusta, suchar, trunek woda: a od takich Moskal delicyi, (bo więcey ich nie ma) śmierci nie apprehenduie. ChmielAteny II 432.
patrz: MOSKAL
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: MOSKIEWSKI
– W tymże Mieście iest most sławny mocny y szeroki, przez ktory co rok wiele tysięcy wołow, wieprzow y koni do Hollandii przechodząc, wielkie mostowe do skarbu importuie. ChmielAteny II 264.
patrz: MOSTOWE
– W Wielkim Xięstwie Litewskim są osobliwe Magistratus albo Officia iako to Ciwon (Tivunus) to iest Gospodarz pod cźas Pospolitego Ruszenia; ktorych iest trzech Wileński, Trocki, Zmudzki; ktorzy wszystkim Ziemskim praecunt Urzędnikom z konstytucyi. Horodniczowie są Zamkow Krolewskich Custodes; Mostowniczowie, Budowniczowie: Marszałkowie są perpetui Seymikow Directores. ChmielAteny II 403.
patrz: MOSTOWNICZY
– W Zwierciedle częściey, niż in Statu Politico przeźieraią się: często ich puder, przyniesie pudorem, á z muszkami ná twárzy, uleci Patriae salus. ChmielAteny II 63.
patrz: MOSZKA, MUSZKA, MUSZKA
– Tę Basilikę, aby byli Papieże Cudem Swiata uczynili, cudownych inwencyi y industryi záżywáli Architektow. Samych Oycow SS. successivè nád wystawieniem tego Dźieła desudarunt trzynastu, to iest Mikołay V. Pierwszy tey Fabryki Motor y Autor, Iecz śmiercią impeditus zostawił dekret y dispozycyę reparowánia ruynuiącey się tey Konstancyeńskiey Bazyliki Iuliusz II. ChmielAteny II 106.
patrz: MOTOR
– Arimaspi o iednym oku, id est, mrużący oko do strzełánia z łuku: Essedones, Tanaitae po nad Tanais rzeką vulgò Dom mieszkáiący. ChmielAteny II 445.
patrz: MRUŻĄCY
– Biskupow tuteyszych począwszy od Piotrá Wisa, aż do I. W. Imści Xiędza Samuela Ożgi (ktory iest Pietatis, mansvetudinis et omnium Virtutum Exemplar, y swoie po Ukráinie Kościoły Kapłańskim wszystkie uprowidowáł Apparatem, Kielichami y Mszalámi:) było z nim inclusivè 24. ChmielAteny II 391.
patrz: MSZAŁ
– Iáko to in America Australi, iest Wyspow Salomonowych 7. S. AMBROŻEGO Insuł 17. Między temi Insuła Wielkich Much, Insuła wielkich psow. ChmielAteny II 679.
patrz: MUCHA
– Idzie potym nowy Cesarz do Meczetu [...] modli się, y od Muftego naywyższego Arcyprałata ich Religii bierze Benedykcyą. ChmielAteny II 479.
patrz: MUFTY
– Budynki Indyanie máią z cegły lub kámieni, ź wielu oknámi bez szyb dla chłodu: Miasta ich drzewámi osadzone iako lásy: ieżdzą ná koniách, mulách, osłach: Białogłowy w zámkniętych wozkach przeieżdzáią się wołámi, ták w biegu wyexercitowánemi, iż ná dżień po 20, mil ubiegaią. ChmielAteny II 594.
patrz: MUŁ
– S. STANISLAW má Ołtarz srebrny, trunnę troiaką: srebrnych dwie iedná w drugiey, trzecia złota, od czterech Aniołow z srebrá ulanych trzymaná, z Munificencyi, czyli Pierwszego czyli Trzeciego Zygmunta. ChmielAteny II 305.
patrz: MUNIFICENCJA
– WESTFALIA záwierá w sobie Xięstwo Westfalskie, potym Manásterskie, albo Munsterskie, drugie Paderbornenskie, trzecie Osnabrugenskie Biskupstwá, ktore często rázem trzyma Arcybiskup Kolonieński y Elektor, oráz bywá Xiążęciem Westfalii. ChmielAteny II 244.
patrz: MUNSTERSKI
– Iest oblaná Morzem, ztąd się może názwać Peninsułą naywiększą w świecie: od Wschodu bowiem słońca ma morze Czerwone, od Záchodu morze Záchodnie, Atlanckie; od Pułnocy Medyterran, od Południa Morze Południowe, Murzyńskie. ChmielAteny II 626.
patrz: MURZYŃSKI
– Wszyscy zá Machometa idący náuką, zwáć by się powinni, Máchometanámi, á oni sobie nomen speciale obráli názywaiąc się Musulman, to iest Práwowierny. ChmielAteny II 496.
patrz: MUSULMANIN, MUZULMANIN, MUZUŁMAN, MUZUŁMANIN, MUZUŁMANIN
– DAMY też WŁOSKIE według rożności Miast, rożne też maią Qualitates, maniery, defekta. Seneńskie są piękne; Florenckie delikatne Peruzańskie wyborne y ochędozne, Kaietańskie kształtne, Benewentańskie prostaczki, Genueńskie zálotliwe, Bononeńskie wiele o sobie trzymáiące, Mutyneńskie łaskáwe, Placentińskie trudne, Luceńskie albo Lukiewskie czyste, podściwe, Kapuańskie pyszne, Neapolitańskie troskliwe, Rawennenskie Ludzkie, Urbinackie rozmowne, Wincentinskie stateczne, Parmeńskie łakome, Medyolańskie polityczne, Weneckie swáwolne, żartowliwe, Laudenskie zábobonne, Tarwizyańskie zázdrosne w amorách, Kremoneńskie stroynisie, rozrutne, kosztowne Zwierciadło Geniuszow. ChmielAteny II 704.
patrz: MUTYNEŃSKI
– W tychże śrzednich Włochach iest Xięstwo Hetrurii vulgò La Tascana. WYZSZA ITALIA záwiera 8. Ducatus, to iest, Sabąudii vulgò Savoyen, Pedemontańskie, Montferrarieńskie, Medyolańskie, Parmeńskie, Mutyneńskie, Mirandulańskie, Mantuańskie. ChmielAteny II 71.
patrz: MUTYNEŃSKI
– Ná te mieysce w Wigilią SS. KROZOW trzech, Chrześcian mnostwo schodźi się. Nábożeństwo odpráwuie, każdy suo ritu y myią się. ChmielAteny II 521.
patrz: MYĆ SIĘ
– CUDOWNE, y ŁASKAMI SŁYNĄCE OBRAZY Nayświętszey y Náyiaśnieyszey KROLOWY POLSKIEY MARYI w Koronie y w Wielkim Xięstwie Litewskim [...] Myślenicki pod Krákowem, od Xiążęcia Zbaráskiego z Wenecyi przywieźiony Roku 1590. ChmielAteny II 418, 421.
patrz: MYŚLENICKI
– LESZEK II. Chytry, Revelator zdrády Leszka, ktory do Korony y Berła ná słupie pod Krákowem położonych, y náyprętszemu Kursorowi destynowánych, áby był dobiegł, swego ukował koniá (oto pierwszy Inventor podkowy) á dla drugich drogę ostrym nábił żelazem; tę zdradę odkrył Polakom prostak ieden, zá to Xiężęciem obrany Polskim, imieniem tez Leszka Poradliwego nádany: á ow zdraycá konmi rozszarpány. ChmielAteny II 336.
patrz: NABIĆ
– SANTONOW, niby nábożnisiow Tureckich, in re Hypokrytow nágo chodzących et Faeminîs publicè abutentium iest mnostwo nie małe, ktorzy do tey niegodźiwey prepáruiąc się akcyi, iakieś czynią gusła: lud prosty ma sobie zá szczęście, kiedy, u ktorego Santon weźmie co dla siebie. ChmielAteny II 652.
patrz: NABOŻNIŚ
– Tenże Alfons okcoło Roku 797. od Karola Wielkiego posiłkowány, 100 tysięcy zniosł Sarácenow, Lysibonę y inne poodbierał Miastá, skarbow nabránych Karolowi Wielkiemu, kościłom y szpitálom udzielił, osobliwie kościoł S. Iákubá wKompostelli, dziwną prętkością y pięknością wystáwił roku 800. w lat 5. poświęciwszy. ChmielAteny II 720.
patrz: NABRANY
– Diodorus Siculus o tym Národźie trzyma, ze Nacyonálistowie tuteysi niskąd tu nie záśli, ale się tam urodźili y rozrodźili: z gniazdá swego też dla niedostępnych gorzystych gránic nigdy nie ruszeni. ChmielAteny II 637.
patrz: NACJONALISTA
– Tak Bog za panowania Pudyka Rdulcibus acida intcrmiscuit, aby mu do Nieba naprawił apetyt. ChmielAteny II 344.
patrz: NAPRAWIĆ
– W Mieście Karnutum, po Fráncusku Chartres była Stolica starożytnych Kapłanow Pogańskich y Czarnoxiężnikow, DRUIDAE albo DRUIDES názwánych, ná osobności w lesie mieszkaiących, ktorzy specie zmyśloney Pobożności, tę sobie u ludzi compararunt famam, że byli niby Legis Doktores, Młodzieży Institutores [...] Ci Druidowie ieszcze przed Narodzeniem CHRYSTUSOWYM, w tymże Mieście Karnocie wystawili byli statuę z nápisem Virgini Matri. ChmielAteny II 54.
patrz: NARODZENIE
– Ma bydź Poseł wielkiey pacyencyi ná niektore dyzgusta Turkow [...]. Prezentá u tegoż Národu [...] w tym moderamen potrzebne, abyś ich ánimysz [!] trzymáł w expektátywie, apetyt ich do bránia ostrząc, á nie rázem násycaiąc. ChmielAteny II 492.
patrz: NASYCAĆ
– [Mieszkańcy Florydy] Nieboszczykowską broń y całe sprzęty, apparencyą, ná ogień skazuią, nád to Baby naymuią, ktore by przez cały czas pułroczny, trzy razy ná dźień ná grob Krolika chodźiły, tam wielkie szlochy y lamenta czyniąc. ChmielAteny II 671.
patrz: NIEBOSZCZYKOWSKI
– Trunek dla nich nie z Miasta, lecz z źrzodła, błota, z kolei: o więcey dla ciała wygod nie dbaią: maiąc apparencye y wygodę, zá rzecz sobie nie chwálebną. ChmielAteny II 716.
patrz: NIECHWALEBNY
– Słodsze nád lipiec Lipsiusza słowa w tey materyi wyrzeczone extant: Sapiens ubicunq est, peregrinatur; fatuus semper exulat: że ciekawy y mądry znáydźie w każdym mieyscu, co widzieć, á prostak, osieł, nie ciekawy, głupiec, y w pośrzodku raritatum et mirabilium nic nie widźi. ChmielAteny II 5.
patrz: NIECIEKAWY
– A iako wszytkie Azyatyckie Národy osobliwie od południa, tak Turcy náybardźiey są molles, voluptuosi, w cielesności zánurzeni, wielożenni ad mentem głupiego Alkorána. W Gospodarstwie nie ciekáwi, niewolnikámi robiący większe roboty, á sami, delikátne. ChmielAteny II 493.
patrz: NIECIEKAWY
– HENRYK WALEZYUSZ Xiążę Andegaweński y Borboniorū, Karola IX. Krola Fráncuskiego Brát, záproszony przez 13. Posłow Polskich in assistentia wybornych y grzecznych Polákow 300. wszystkich piękną mowiących Łaciną, Fráncuzczyzną, Włoszczyzną, Niemczyzną, co w nie máłey u Fráncuzow było admirácyi. ChmielAteny II 354.
patrz: NIEMCZYZNA
– Ná tego cudu pamiątkę w teyże skale wysoko wyrobiono Nikę aliàs framugę, y lokowáno Krucyfix wielki ná stop 40. ktory się z dołu ná dwie stop tylko mały wydaie. ChmielAteny II 227.
patrz: NIKA
– Długości Kościoła tego Ewágryusz Autor námierzył od Konchy vulgò od Niki zá wielkim Ołtarzem, aż do weścia pryncypalnego stop 190. ChmielAteny II 460.
patrz: NIKA
– [Możni] W Wielki Piątek nogi umywáią ubogim. ChmielAteny II 638.
patrz: NOGA
– Podźiał Fráncyi stał się Roku 1614. ná 12. Prowincyi głownych, to iest, ná Insułę Fráncuską, ná Aurelianeńską, ná Lugduneńską, ná Brytańską, ná Normańską, ná Pikardską, ná Kampańską, ná Burguńcską, ná Delfionacką, ná Proweńcką, ná Langwedocką, y Akwitańską Prowincye. ChmielAteny II 45.
patrz: NORMANDSKI, NORMAŃSKI, NORMAŃSKI
– Nie tábaki Hiszpańskiey iako teráz, nie Dryakwi Weneckiey, nie Brzytew Fráncuskich, nie Zegarkow Londyńskich, nie Manufaktur Norimberskich, nie Tutiunu y Cybuchow Tureckich, ále pięknych manier, rządow Dobrá pospolitego, náwozili do Oyczyzny dawni Peregrynanci. ChmielAteny II 2.
patrz: NORYMBERSKI
– Odow tych czyli Izd iest 2. iedná większá Bijuk‑Oda, druga mnieyzá Kuijuk‑Oda; w ktorych młodźi bywá po kilká set ná Nowicyacie, y zowią się JCZOGHLANY, to iest Pokoiowi. ChmielAteny II .
patrz: NOWICJAT
– Idzie potym nowy Cesarz do Meczetu [...] modli się, y od Muftego naywyższego Arcyprałata ich Religii bierze Benedykcyą. ChmielAteny II 479.
patrz: NOWY
– Tuż náleżą NUNCYUSZE albo Legati Apostolici Ordynaryini do Cesarskiego, Hiszpańskiego, Lusitańskiego, Francuskiego Polskiego Dworów, item do Báwaryi, ad Palatinum Rheni, do Weneckiey Rzeczypospolitey, y do Kantonów Szwayczarskiey Rzeczypospolitey posłani, y náznaczeni. ChmielAteny II 165.
patrz: NUNCJUSZ, NUNCJUSZ, NUNTIUS, NUNTIUSZ
– Są tu [w Amsterdamie] Kaplice OO. Augustynianow y Jezuitow dla Katolikow; Zydowska Synágoga albo Bożnica wielka dla Zydow Portugalskich [...] ChmielAteny II 248.
patrz: O.
– Nie szpetne były y Konstantyna Łaźnie, iako się wydaią w samych obalinach. ChmielAteny II 94.
patrz: OBALINY
– PENITENCYARZE Podwoie gębkami obmywáią y obcieraią, wápnem zwálane. ChmielAteny II 145.
patrz: OBCIERAĆ
– Ná swoich nieprzyiacioł obyścia kamienie rzucali, mogiły niby śmiertelney im życząc [Arabowie] [...]. ChmielAteny II 681.
patrz: OBEJŚCIE, OBEJŚCIE, OBESZCIE, OBEŚCIE, OBYŃŚCIE, OBYŚCIE
– Kambyses [...] kazáł [...] Obeliszki tego taiemnego pismá pełne popálić, poobalać [...]. ChmielAteny II 644 [635].
patrz: OBELISK, OBELISK, OBELISZK
– Nowo obisurmanionego albo oturczonego [...] ná białym koniu w zielonym záwoiu po ulicach Miasta wodzą [...]. ChmielAteny II 496.
patrz: OBISURMANIONY
– Oblatki wieży Zwierciadeł Zákonnice R. 1425. ChmielAteny II 773.
patrz: OBLATKA
– Ten czas termin Expalponides, tłumaczy się, Palpatione, to iest pochlebstwem, oblestkámi pieniądze łupiący, zbieráiący, iáko trefnisie na Pańskich Dworách [...]. ChmielAteny II 752.
patrz: OBLESTKA
– Do przeszłey subjekcyi y wierności, ináczey náwroceni bydź nie mogą [Kozacy] tylko przez gęste możney y mocney Szláchty w Ukráinie mieszkánie, y Kátolikow po Miastach támecznych oblokácyą [...]. ChmielAteny II 706.
patrz: OBLOKACJA
– Byłá tu Miednica z miedzi ku obmyciu Bydła ofiarowánego, wprzod in Piscina Probatica ochędożonego. ChmielAteny II 553.
patrz: OBMYCIE
– GANGES złotemi płynący piaskami, perłámi, z Scytyiskich gor máiący originem. O tey rzece tameczni trzy maią Obywátęle, że nietylko Ciało ale y Duszę obmywá y czyści, dla tego wielkiemi tam kupią się gromádami ludźie, dla tego oczyszczenia, ale też y worki purguią swoie, dobry zá to trybut płácąc. ChmielAteny II 593.
patrz: OBMYWAĆ
– Tu ślepy od urodzenia, máiąc śliną y błotem od CHRYSTUSA námazane oczy, gdy się z iegoż roskázu umył, przeyzrzáł záraz: oprocz cudu má ta wodá przymiot uzdráwianiá defektow ocznych: tu Turcy z natury cuchniący kompaiąc się, fetoru pozbywáią, owszem wierzą, że wodá źrzodła tego grzechy obmywá. ChmielAteny II 560.
patrz: OBMYWAĆ
– Iak wiele z Polski stad Wołow idzie w Szląsk [...] ledwo nie 10. albo 12. tysięcy co rok, tych obornych idzie Bekasow. ChmielAteny II 332.
patrz: OBORNY
– Od południa Morzem środkoziemnym, od Záchodu Gorámi Pyreneyskiemi y Oceanem Akwitańskim, od pułnocy Brytańskim zásłania się. ChmielAteny II 45.
patrz: OCEAN
– GERMANI starożytni [...] Odebráli censurę od Tacita: że są w nápoiu immoderati. ChmielAteny II 692.
patrz: ODEBRAĆ
– Panny Egypskie do lat dżiesięciu nágo chodzą, potym w koszulach bagazyowych, tákąż materyą twárz zásłoniwszy, in spatio owych lat dźiesięciu wodkami vis corrosivae ciała sobie floryzuią, kolorámi rożnemi nápuszczaiąc, ktore się w cáłym życiu iuż nie odmyią. ChmielAteny II 636[646].
patrz: ODMYĆ SIĘ
– Teráźnieyszych Włochow Geniusz pięknie opisał nowy nátur ludzkich speculator Fredro Woiewoda Podolski, w Księdze swoiey Łacińskiey mądrze nápisaney: Vir Consilii: Iż na Woyne, do rożnych konsztow ználezienia, y zrobienia Machin, y ogniow artyficyalnych ostry dźiwnie máią dowcip. ChmielAteny II 702.
patrz: OGIEŃ
– W Sali Ogrodu Akademickiego stoią po száfach w náczyniach szklanych węże, iaszczurki, ptaszki, Dźiecię przed czasem urodzone in spiritu Vini, aliàs w wodce konserwuiącey: ná ścianách rożnych bestyi skory, ná śrzodku Hyppotamus, álbo koń wodny; słomą wypchany wisi. ChmielAteny II 248-249.
patrz: OGRÓD
– Ale to wetuie wielka Wodzow obedyencya, Fermany albo Ordynanse choć z utratą życia wykonać gotowi [Turcy]. ChmielAteny II 731.
patrz: ORDYNANS
– Drugie Organy z Iaspisu, Alabastru Orientalnego y Saskiego, kamieniem wężowym adornowáne. ChmielAteny II 239.
patrz: ORIENTALNY
– [nagłówek rejestru:] Katalog Kanonikow Regularnych Kongregacyi Xięży [...] Ormianie S. Bazylego albo Bazylianie Ormiańscy, zá Innocentego Papieża, ale potym zniesieni. ChmielAteny II 773.
patrz: ORMIAŃSKI
– Y wyszło powiáda z Hiszpanii żydow do Afryki y do Włoch ná 170. tysięcy Familii, á według innych na ośmkroć stotysięcy. ChmielAteny II 18.
patrz: OSIEMKROĆ, OŚMKROĆ, OŚMKROĆ
– EXPENSĘ tey poráchowawszy Baziliki, to iest ná materyą, alias ná marmur Tyburtyński o mil 14. wożony, ná żelazo, miedź, ołow; zważywszy murow ornamenta, posadzki rożnych kolorow, sferę w Kościele w podniebieniu miedzianą potężną, Mausolea, Statuy, Kolumny wytwornie wyrabiane, podniesienie Obeliszka, nie ráchuiąc srebra, złota, bogactw, apparátow, wynosi Czterdźieści y sześć Millionow, Ośmkroć sto tysięcy, czterysta dźiewięćdźiesiąt y ośm szkutow, á szkut albo scutum czyni 10. złotych Polskich. ChmielAteny II 108.
patrz: OSIEMKROĆ, OŚMKROĆ, OŚMKROĆ
– Sposob łowienia pereł iest iaki. Obywátele tameczni w Márcu, lub w Kwietniu co rok spuszczaią Nurkow, dla spenetrowánia, gdźie się znáyduią Perły, tam buduią nád brzegiem sałasze dla mieszkánia y złożenia Pereł, siadaią ná wodne statki, ściskaią sobie nos kleszczykámi, wprzod go oliwą, lub masłem, iako też y uszy nasmárowáwszy, by woda nie szkodźiła; biorą z sobą wiszącą przez plecy taystrę, puszczaią się po sznurze w morze, nie głębsze tam ná sążni 18. po dnie ráczkuiąc, zbieraią ostrygi perłowe, w torbę ową kładą, nápełniwszy, znák daią do wyciągnienia siebie trząśnieniem powrozá. ChmielAteny II 600.
patrz: OSTRYGA, OSTRYGA, OSTRZYGA
– Krolestwo to [Węgry], iest złote jabłko, na które Turczyn dawno ostrzy apetyt. ChmielAteny II 430.
patrz: OSTRZYĆ
– Co że pachło Bałwochwalstwem [igrzyska pod posągiem cesarzowej], albo, że BOGU bardziey służyło, S. JAN CHRYZOSTOM, chciał znieść. ChmielAteny II 462-463.
patrz: PACHNĄĆ, PACHNIEĆ
– Białogłowy u niższey wárgi záwieszone noszą iakieś gałki, czyli paciorki. [Targ niewolników w Kairze]. ChmielAteny II 652.
patrz: PACIOREK, PACIOREK, PACIORKA, PACIORKA, PACZOREK
– SCEVOLA statkiem y Pacyencyą [sławny]. ChmielAteny II 742.
patrz: PACJENCYJA
– MA bydź Poseł wielkiey Pacyencyi ná niektore dyzgusta Turkow. ChmielAteny II 492.
patrz: PACJENCYJA
– Assyriyczykowie chorych kładli przy drogach, aby Podrożni dáwali y rádzili remedia Pacyentom. ChmielAteny II 683.
patrz: PACJENT
– W Andrzeiowie zászła Pacifikacya Stafaná ná Tronie utrzymuiąca. ChmielAteny II 355.
patrz: PACYFIKACYJA
– Kardynáli [...] Celebruią y Mszę Swiętą [...] ná ktorey trzech stanow Magistris daią całować Pacyfikał, to iest Kardynáłowi Biskupowi. ChmielAteny II 124.
patrz: PACYFIKAŁ
– Robaczka Thamur krwią pod linią rysowáno mármury, á te się według linii padały głádko, dla tego młotow, Siekier do Fabryki nie potrzeba było. ChmielAteny II 545.
patrz: PADAĆ SIĘ
– Neapolitańczykowie splendidi [...] Padewczykowie Mediocres. ChmielAteny II 703.
patrz: PADEWCZYK
– Padołu Umbry Zákonnice R. 1153. ChmielAteny II 474.
patrz: PADOŁ, PADÓŁ, PADÓŁ
– Padołu Uczonych Kanonicy Regularni R. 1203. ChmielAteny II 774.
patrz: PADOŁ, PADÓŁ, PADÓŁ
– Po nád rzekę tę [Amazonkę] wiele widać rownin, y padołow bardzo ludźmi osiadłych. ChmielAteny II 674.
patrz: PADOŁ, PADÓŁ, PADÓŁ
– Pochlebni y Politycy zowią go czasem Padyszách, tytułem niby Cesarskim, ktory tytuł Turcy per excellentiam dáią Krolowi Fráncuskiemu. ChmielAteny II 478.
patrz: PADYSZACH
– MACHOMET [...] z rożnych Sekt, przytym z Pagánismu, Chrystianismu y Judaismu nowe [...] skoncypowáł błędne y przeklęte Dogma. ChmielAteny II 718.
patrz: PAGANIZM, POGANIZM, POGANIZM
– Z samego myta corocznie Krol Golkondanski [od Golkonda - królestwo w Indiach] bierze więcey niżeli 20. millionow, oprocz Trybutu idącego z Pagodow, to iest ich Kościołow. ChmielAteny II 598.
patrz: PAGODA
– Obywátele Floridy, ile w gorzystey Kráinie żyią paiąkami, mrowkami, iaszczurkami, wężami [etc.]. ChmielAteny II 671.
patrz: PAJĄK
– PRAWA POLSKIE [...] Co potym, że ie Reipublicae piszą stany, kiedy iak paięcze swą się stamina dla náysłabszego, sie volo, Patrioty. ChmielAteny II 403.
patrz: PAJĘCZY
– PALATINATUS SUPERIOR iest Prowincya leżąca w Gornych Niemczech, Fránkonią od Palatinatu niższego przedzielony, przedtym złączony z dolnym Palatinatem. ChmielAteny II 228.
patrz: PALATYNAT
– Pod czás Koronácyi swoiey od głowy do pasá obnażeni bywáią [królowie perscy], y po plecach bici [...] palcacikami 12. de Agno Casto (: iest to wierzba włoska:) zrobionemi ChmielAteny II 582.
patrz: PALCACIK
– Dwunástu zaś palcacikámi [są bici królowie perscy] ná pamiątkę 12. Sekty Raphafi, to iest, Perskich Męczennikow Iman zwánych. ChmielAteny II 582.
patrz: PALCACIK
– Dany bywá Palliusz ten Patryarchom, Arcybiskupom, Metropolitanom y niektorym Biskupom. ChmielAteny II 149.
patrz: PALIUSZ
– Każdy kardynáł [...] kartkę swoię nápisawszy [...] y to Sygnetem zapieczętowáwszy w kielich ná ołtarzu stoiący, Palką przykryty wrzuca. ChmielAteny II 124.
patrz: PALKA
– Potym Pontyficaliter ubrány Gwárdyan [...] iedzie ku Jeruzálem przy spiewaniu Antyfony owey: Pueri Hebraeorum, [...] y przy rzucaniu Palm y sukien przez chrześcian pod nogi iego. ChmielAteny II 556.
patrz: PALMA
– Potym Pontificaliter ubrány Gwárdyan z roszczką palmową wsiáda ná oślicę. ChmielAteny II 556.
patrz: PALMOWY
– Ktorego [Kaspra] głowá od Paná JEZUSA (gdy go náwiedzali w Betleem) paluszkiem dotchnięta po dziśdzień ma Ciało całe ná tym mieyscu. ChmielAteny II 243.
patrz: PALUSZEK
– Ktore wszytkie [ogrody cesarskie] Páłacyki, Altány Fontany [...] zdobią. ChmielAteny II 476.
patrz: PAŁACYK
– Było tam mieysce alias ná wodzie Pałacyk [...] gdzie náyczęściey ten Pan mądry bawił się lukubrácyą. ChmielAteny II 302.
patrz: PAŁACYK
– Práktykuie się przy tey inaugurácyi y ta ceremonia, że Mufty Pałász Cesarzowi do boku przypasuiąc, animuie go. ChmielAteny II 479.
patrz: PAŁASZ
– Przy każdym słowie [język kaszubski] przydaie te Artykuły le, we, e, náprzykład: kupicie Paneczku leve ryby [etc.]. ChmielAteny II 758.
patrz: PANECZEK
– Rácya tego Panegiryku słuszná, bo szkockie Krolestwo z Angielską złączyła Koroną [królow Anna]. ChmielAteny II 277.
patrz: PANEGIRYK, PANEGIRYK, PANEGIRYKA, PANEGIRYKA, PANEIRYK
– Często 200. albo 300 dni żalu prezentowáli figuram, wszędzie ich panegiryzuiąc [poddani zmarłych królow egipskich]. ChmielAteny II 683.
patrz: PANEGIRYZOWAĆ
– Od nich odniesione rány maią zá usta, ktoremi tych Krolow panegiryzuią [Rzymianie - skandynawowie]. ChmielAteny II 257.
patrz: PANEGIRYZOWAĆ
– Umieráł [Jan Kazimierz] w Niwernii Roku 1672. sprowádzony do Polski Roku 1676 [...] od Olszowskiego Prymasa panegiryzowány ná katáfalku. ChmielAteny II 361.
patrz: PANEGIRYZOWANY
– Katalog kanoników regularnych [...] zakonników [...] panien zakonnych [...] Adorantki zákonnice R. 1654. ChmielAteny II 768.
patrz: PANNA
– Stoi ta Statua [...] nie daleko Panteonu. ChmielAteny II 117.
patrz: PANTEON
– Z tego mowię Domu iako z Pantheoná Bogow idąc August II rozumu bystrością, artibus bellandi [...] ad aurem coronam Królestwá Polskiego záproszony. ChmielAteny II 368.
patrz: PANTEON
– Albo wozkiem wozić się kazáli po kwiatách, albo ná wysokich chodzili pantoflach [dawni królowie Indii - nie tykający ziemi]. ChmielAteny II 594.
patrz: PANTOFEL, PANTOFEL, PANTOFLA, PANTOFLA, PANTOFLIA
– Inne ich Regnántki były Marpesia, Orithia, Antiope, ostatnia Minothaea; ktorá gdy z Wielkim Alexandrem cielesnych szukáła roskoszy, zgubiła Pańſtwo Amazońskie y imie, według Justyná. ChmielAteny II 682.
patrz: PAŃSTWO
– W WYZSZYCH Niemcach Są te PaństwÁ Arcy-Xięstwo Austryackie, Sryria[!], Karintya, Karniola, Moráwskie Margrabstwo od Moráwy rzeki názwane. ChmielAteny II 218.
patrz: PAŃSTWO
– Ociec S. Papieżem albo PAPA [...] zowie się. Jedni trzymaią, że ten termin ma originem z Greckiego słowá Pappas, to iest Pater, ktorą kompellacyą dawáno Klerykom. ChmielAteny II 119.
patrz: PAPA
– AUGUST II [...] srebrne pułmiski iák papierowe rozdzieráiący. ChmielAteny II 368.
patrz: PAPIEROWY, PAPIEROWY, PAPIOROWY, PAPIROWY
– Tey PAPIEZCE baieczney iedni náznáczaią lat 2. y Miesięcy 5 ná Papiestwie. ChmielAteny II 159.
patrz: PAPIEŻKA
– Za Janá tego Osmego była Dama w Moguncyi dla rozumu, wymowy, y z Klerykami częstey konwersacyi PAPISSĄ názwána [...] z tąd bayka o Papiezce. ChmielAteny II 160.
patrz: PAPIEŻKA
– Iest tam [w Kongo] [...] nie miało Ptástwá, Papug, máłp, y kotow morskich. ChmielAteny II 658.
patrz: PAPUGA
– Często też z wielką Dworu parádą przeieżdza się [sułtan] po Stambule Poddaństwu dla appehencyi, Cudzoziemcom dla ostentacyi pompatyczney. ChmielAteny II 481.
patrz: PARADA
– Szlachta też y Baronowie, Kawálerya Rzymska czyni Parádę. ChmielAteny II 128.
patrz: PARADA
– Ktorzy z Wezyrem Wielkim zásiádáią, nie ták do parády, bo przy samym wielkim Wezyrze sententia decisiva. ChmielAteny II 484.
patrz: PARADA
– Katedrá iego [biskupa wołoskiego] bywáła w serecie [...] teráz w Bakowie, zkąd nihil, praetertitulum reportat, proprio sumptu paráduiący. ChmielAteny II 392.
patrz: PARADUJĄCY
– Kościoł ten [...] Sylwester Papież poświęcił, y uczynił Matką wszystkich Kościołow, alias Parafią Swiata Chrześcianskiego, iáko się wydaie z inskrypcyi [...] ná facyacie nápisaney. ChmielAteny II 111.
patrz: PARAFIA
– Koło tego Miasta [Aleksandrii] [...] iest Ptak do pardw nászych podobny, nie látaiący, lecz pieszo biegaiący, ale taką chybkością, że go charty ugonić nie mogą. ChmielAteny II 658.
patrz: PARDWA
– Ta Helwecya dawnych czasow parierowáła Domowi Austryackiemu, lece podtym Dominium maiąc się zá oppressam, wybiła się. ChmielAteny II 230.
patrz: PARIEROWAĆ
– Ktory Parlament Henryk III. Krol ná wyższą rozdzielił Kámerę: á w tym Parlamencie aliás w Kamerach iego trzy statûs záwieraią się. ChmielAteny II 278.
patrz: PARLAMENT
– PARLAMENTOW FRANCUSKICH iest 10. á te są Trybunały głowne, na rozsądzenie spraw wielkich postanowione, od słowka Fráncuskiego Parler, to iest dyszkuruię, rzeczone. ChmielAteny II 65.
patrz: PARLAMENT
– Z tąd [z Parmy] Ser Parmazyn (lepieyby Parmezyn) wychodzi náywyśmienitszy, z mleka owczego robiony. ChmielAteny II 181.
patrz: PARMAZAN, PARMAZYN, PARMEZAN, PARMEZYN
– Franciszek I Krol Fráncuski [...] Sakramentem przysięgi y parolem obligował się zwyciężcy stawic názad w Madrycie, byle był wypuszczony. ChmielAteny II 52.
patrz: PAROL
– Od Roku 1397. pod Kommendą Haná dla nich szczęśliwego Tamerlaná, Partow, Assyriow, pokonáli [Tatarzy]. ChmielAteny II 729.
patrz: PART
– W tey tu Parthii, teráz Arack zwáney Obywátele Partowie nie partacze byli, bo samym strászni Rzymianom. ChmielAteny II 586.
patrz: PART
– ZYGMUNT III [...] Obrány iest od iedney Partyi Polakow, á od drugiey Maximilian Arcy-xiążę Austryácki. ChmielAteny II 356.
patrz: PARTIA
– Herod też Askalonita gdy także z tamtąd [ z grobu Dawida] bogactw partycypowáł, dwoch Rycerzow iego, płomień wybuchaiący spálił. ChmielAteny II 535.
patrz: PARTYCYPOWAĆ
– Nizey y wyżey Kayru iest wsi koło 40. tysięcy, tákimże sposobem partycypuiących wylewku Nilusowego ná swoie grunta. ChmielAteny II 641-642.
patrz: PARTYCYPUJĄCY
– NA Morzu Archi-Pelagu, to iest wielu Insuł Morzu, partykularnie AEgeum, to iest Morzem Greckim zwánym, iest Insuł większych 2. ChmielAteny II 440.
patrz: PARTYKULARNIE
– Partykularnie mowiąc, nie kładę inter Martyres Poloniae owych Polakow Práwowiernych Roku 1241. pod Lignicą w Szląsku pobitych.` ChmielAteny II 409.
patrz: PARTYKULARNIE
– FIRLEIOW bardzo mały Partykularz w Starostwie Rohatyńskim, w Ziemi Lwowskiey quondam Miasto, teraz zruynowáne w lasách między gorámi leżące. ChmielAteny II 321.
patrz: PARTYKULARZ
– CUCOŁOWCE Partykularz w Woiewodztwie Ruskim [...] drugi Hesperyiski Ogrod. Polski Wersal. ChmielAteny II 301.
patrz: PARTYKULARZ
– Jedynásty Krzyż złoty z pięciu Partykułami z Drzewá Krzyża s. ná Gorze Swięto-Krzyskiey, albo Łysey w Sędomirskim. ChmielAteny II 417.
patrz: PARTYKUŁA
– Zábrał [...] Krzyż wielki złoty, drogi od kleynotow, droższy od Partykuły Drzewá Krzyża Swiętego w nim inkludowáney. ChmielAteny II 312.
patrz: PARTYKUŁA
– Inne w teyże Kaplicy są Swiętości, znáczna Partykuła Drzewá KRZYŻA S. ChmielAteny II 195.
patrz: PARTYKUŁA
– Gdy Solenná iest Processya, Solenizánt idzie z krzyżem z Partykułą Ligni sacri, przednim Thuriferi kádzący, Turczyn z laską dla porządku lepszego. ChmielAteny II 568.
patrz: PARTYKUŁA
– KAZIMIERZ I. [...] Máslausa szubienicą, á Prusakow y Jazwinkow iego Partyzantow żelazem ukarał. ChmielAteny II 339.
patrz: PARTYZANT
– TAMERLANES z Rozboyniká czyli pastucha stał się Latro Regnorum y Hanem, ktoty scissam Tartariam, w iedno znowu zebráł Corpus, Turecką uskromił Potencyę, Baiazetesa Sołtaná Tureckiego zwycięzył, w klátce żelázney po Azyi woził in Ludibrium, po nim ná konia wsiadał; spytany czymby był? Odpowiedźiał: An nescis quia ego non sum Homo, sed ira DEI. ChmielAteny II 450.
patrz: PASTUCH, PASTUCHA
– Oprocź Weneckiego, iest actu Akwileieński Patryarcha, ob rationes Statisticas et Spirituales utrzymany w Mieście Udyná, w Powiecie Forojulieńskim vulgò Jl Friuli do Wenetow náleżącym. ChmielAteny II 149.
patrz: PATRIARCHA
– Tandem verus et legitimus do liczby pierwszych czterech Patryarchow Computatur PATRYARCHA Wenecki olim Akwileieński po zburzeniu Akwilei Miasta Włoskiego do Wenecyi przeniesiony, iako w wielu czytam Autorach. ChmielAteny II 149.
patrz: PATRIARCHA
– Xiąże Mikołay Radziwił Peregrynant suis oculis vidit w kairze Patryarchę Chaldeyskiego, tam rezyduiącego, ktory się pisze Chaldeyskim y [Patryjarchą] Abissinskim. ChmielAteny II 148.
patrz: PATRYJARCHA
– Xiąże Mikołay Radziwił Peregrynant suis oculis vidit w kairze Patryarchę Chaldeyskiego, tam rezyduiącego, ktory się pisze Chaldeyskim [patriarchą] y Abissinskim. ChmielAteny II 148.
patrz: PATRYJARCHA
– Fránciszkanki Penitentki Zákonnice. ChmielAteny II 770.
patrz: PENITENTKA
– MOgą bydź ieszcze y inne Zákony y Swięte Kongregácye utriusq sexûs; ale że meam fugiunt notitiam, Tobie ich czytelniku nie stáwiam przed oczy. Ktore gdźiekolwiek są, w BOGU będąc zátopione y z świetey pokory z Zákonney klauzury, in lucem wyniść nie chcą, toć calamo Autora bydź nie maią inkwietowáne, iako to Rekolletki, osierociale, S. PIOTRA, ubogie Panienki w Pałacu Lateráneńskim, S. Eufemii, Szlachcianki upokorzone, Szpitalne w Fráncyi y w Rzymie, Penitentki PANA IEZUSA CHRYSTUSA, Panienki mizerne, Dewotki przy Kościołach rożnych osobliwie S. Ducha, mieszkaiące. Są y Alumnáty Młodźi, albo SEMINARIA, po Rzymskich Państwách, osobliwie w Rzymie od PAPIEŻOW, Panow Chrześciańskich pofundowáne, nádane, od Oycow Swiętych approbowáne; w ktorych ALUMNI albo młódź wyborná, w pobożności, w cnotach Chrześciańskich, in Artibus Liberalibus exercituią się, Wotow nie czyniąc, przecież żyiąc ad certas regulas pod godnemi Mistrzámi, cum magno Ecclesiae Matris z tych Synow fructu. ChmielAteny II 776.
patrz: PENITENTKA
– Przestępcow Alkoránu karzą sieczeniem y wodzeniem po mieście, zá drugi ráz odesłániem ná galery, zá trzeci ráz, karzą ná życiu, chybaby obráł sobie peregrynácyą do Mechy. ChmielAteny II 495.
patrz: PEREGRYNACJA
– TYTUŁ PIERWSZY WTOREY CZĘŚCI KSIĘGI. NOWY PEREGRYNANT STAREGO ŚWIATA LUSTRATOR, DOMATOR WSZĘDZIEBYLSKI ChmielAteny II 1.
patrz: PEREGRYNANT
– Xiążę zaś MIKOŁAY RADZIWIŁ Peregrynant ináczey troche o tey wody w studni elewácyi piszę [p. Prognostykować] ChmielAteny II 642.
patrz: PEREGRYNANT
– NAypierwey tu dla PEREGRYNANTOW kłádę Tabelle, z ktorey mieć mogą Informacyą y Instrukcyą służuącą do Peregrynácyi ChmielAteny II 1.
patrz: PEREGRYNANT
– Nie tábaki Hiszpańskiey iako teráz [...] nie Brzytew Francuskich, nie Zegarkow Londyńskich [...] náwozili do Oyczyzny dawni Peregrynanci. ChmielAteny II 2.
patrz: PEREGRYNANT
– Sposob łowienia pereł iest iaki. Obywátele tameczni w Márcu, lub w Kwietniu co rok spuszczaią Nurkow, dla spenetrowánia, gdźie się znáyduią Perły, tam buduią nád brzegiem sałasze dla mieszkánia y złożenia Pereł, siadaią ná wodne statki, ściskaią sobie nos kleszczykámi, wprzod go oliwą, lub masłem, iako też y uszy nasmárowáwszy, by woda nie szkodźiła; biorą z sobą wiszącą przez plecy taystrę, puszczaią się po sznurze w morze, nie głębsze tam ná sążni 18. po dnie ráczkuiąc, zbieraią ostrygi perłowe, w torbę ową kładą, nápełniwszy, znák daią do wyciągnienia siebie trząśnieniem powrozá. ChmielAteny II 600.
patrz: PERŁOWY
– Ięzyk ná Dworze Perski, u Pospolstwa Indyiski, u Uczonych Bráchmański. ChmielAteny II 591.
patrz: PERSKI
– HERB LUZYTANII iest Wież siedm złotych, w czerwonym Polu: item pięć Tarcz błękitnych, ná białey Tarczy, á na Tarczach pięciu, po pięć sztuk złotych. ChmielAteny II 40.
patrz: PIĘĆ
– Pod temi obszernie panuiącemi pięcią Národami byli inni Populi mnieysze Nacye. ChmielAteny II 217.
patrz: PIĘĆ
– O Francuskim Krolestwie Dośćby powiedźieć ná expresyą wielkości PARYZA, że tam Wołow y Iałowic wychodźi 140. tysięcy, Baránow ná Pięćkroć sto piędźiesiąt tysięcy; Cieląt ná 125. tysięcy, Wieprzow ná 40. tysięcy, Wina kuf ná trzy kroć sto tysięcy. ChmielAteny II 51.
patrz: PIĘĆKROĆ
– Po tey cięszkiey ruinie poczeło się IERUZALEM znowu reparowáć przy skupiáiących się ze światá Zydach, ale cladis immemor, znowu też rebellizowáć Rzymiánom swoim Pánom; kiedy zá Traianá Cesarzá około Roku 116. rożnemi potyczkámi Zydźi Rzymiánow ná 2 kroć sto tysięcy znieśli; ale tez od Eliuszá Adryána Cesarzá Rzymskiego dobrze powskromieni, y práwie funditùs zniesieni, kiedy ich rebellizuiących pięć kroć sto ośmdźiesiąt tysięcy padło trupem. ChmielAteny II 528-529.
patrz: PIĘĆKROĆ
– Náypryncypalnieysze tu mieysce GROB Pański [...] od ziemi podniesiony ná pułtora, albo dwá łokcie płasko idący iáko ławá, gdzie CHRYSTUSOWE było złożone Ciáło. ChmielAteny II 566.
patrz: PLASKO, PŁASKO, PŁASKO
– Summy wiele wychodziło ná te Swięte Dzieło [budowę świątyni Salomona], nie kazáł regestrowáć hoyny y Pobożny Krol: nie czynił Calculum z BOGIEM, bo wszytko iego było, Dator y datum. Wydartych Sum niespráwiedliwych z Poddáństwá, iáko nie miał ten Rex pacificus, ták też ná świątnice ich nie obrácał; łez ludzkich nie mieszáł do wápna iák niektorzy dzisieysi Fundatorowie: ludzkiego uciemiężenia do dźwigánia kamienia nie záżywał: Krola serce datne, á Dzieło płátne było. ChmielAteny II 545.
patrz: PŁATNY
– po Bosku málowano ChmielAteny II 84.
patrz: PO BOSKU
– Hiszpani [...] Subordinowáli żołnierza po chłopsku przebranego, ktory woz przyprowádziwszy orzechow, gruszek, iabłek pełny, umyślnie wywrocił [pod bramą Amiens]. ChmielAteny II 55.
patrz: PO CHŁOPSKU
– Napisany Instrument po Łacinie y po Grecku kolumnami; Łacinską Kolumne Papiesz [...] Latini Ritus, a Kolumnę Greckim pisaną ięzykiem, podpisał Cesarz Grecki, atramentem Purpurowym. ChmielAteny II 176.
patrz: PO ŁACINIE
– Rátusz tu [w Padwie] iest wspaniały ná 119. Krokow długi, á szeroki ná 40. cały cynową pobity blachą. ChmielAteny II 192.
patrz: POBITY
– Te słowo Techniloquides, znáczy technas loquentĕ, to iest zdràdliwie, pochlebnie mowiącego. ChmielAteny II 752.
patrz: POCHLEBNIE, PODCHLEBNIE
– Pochlebni y Politycy zowią go czasem Padyszách, tytułem niby Cesarskim, ktory tytuł Turcy per excellentiam dáią Krolowi Fráncuskiemu. ChmielAteny II 478.
patrz: POCHLEBNY
– Roku zaś 1680. dwá dni Stámbuł gorzáł, 70. tysięcy Domow ogień pochłonął. ChmielAteny II 478.
patrz: POCHŁONĄĆ, POCHŁONIEĆ
– W Niemczech chłopiec przeiąwszy Ceremonią y formę chrztu, kocięta czyli szczenięta pochrzcił. ChmielAteny II 761.
patrz: POCHRZCIĆ, POKRZCIĆ
– W Pieczarách samych, albo Grobach podkościelnych wylicza species raritatum 69. aliàs to Kaplic misternych, iáko to S. MARIAE de Febribus, to Ołtarzow, to Grobow Swiętych, y świeckich. ChmielAteny II 107.
patrz: PODKOŚCIELNY
– Náłeżało te Xięstwo ze Stolicą swoią do Polakow, od Zygmunta III. dwuletnim oblężeniem y sztuką woienną Maltańskiego Kawálera Bartłomieiá Nowodworskiego wźięte, ktory drzewá zielonego gałęzistego speciem reprezentuiąc, pod mury mieyskie lentissimo gradu podkrádał się, miny kopał, y prochu donosił, ták dobył; gdźie w ten czas Moskwy zgineło 208000, według Piaseckiego. ChmielAteny II 317.
patrz: PODKRADAĆ SIĘ
– Stolica Krolestwa iest Miasto LIMA, gdzie Arcy-Biskup, y Podkroli maią Sedem. ChmielAteny II 677.
patrz: PODKRÓL, PODKRÓLI
– Náylepsze iest Podolenieckie [żelazo] ad omnes usus, á Staszowskie ná szable w sędomirskim, gdzie ie pławią. ChmielAteny II 331.
patrz: PODOLENIECKI
– Tam są trzy źrzodła, przy ścięciu tam S. Pawła zá troistym głowy podskończeniem, wytryskáiące. ChmielAteny II 109.
patrz: PODSKOŃCZENIE
– A tak znáczne siły podymne mogą zákurzyć pod nos dobrze nieprzyjaciołom ChmielAteny II 197.
patrz: PODYMNE
– Nácyi wyliczonych inne teráz imioná, bo wielkie się poformowáły Prowincye, Xięstwá, Margrabstwá, Grábstwa: Ledwo gdźie Vestigium dawnych názwisk przy kráiu ktorym, albo Mieście utrzymane, iako to Svevia, Rhaetia, Thuringia. ChmielAteny II 218.
patrz: POFORMOWAĆ SIĘ
– Ná tey frámudze idźie trzeci szyk kolumn marmurowych ieszcze mnieyszych; ktore kopułę dźwigaią Kościoła całego: w ktorey iest Obráz Náyśw: Panny trybem Greckim malowány y Sztukateryą w kwiaty adornowány, ktory teráz Turcy pokłuli, popsowáli, małe zostáwiwszy vestigium Obrázu. ChmielAteny II 460.
patrz: POKŁÓĆ, POKŁUĆ
– Co otrzymawszy, banię ową obálił, y dociekł, że w tey głowie Meczetowey wiele było mozgu złotego, aliàs skarby tam wielkie ználazł, Domy, grunta, ogrody pokupowáł. ChmielAteny II 654.
patrz: POKUPOWAĆ
– ...że Damy iey [Wandy] Froncymeru, zá Panią żałuiąc wodą się polewáły co rok, ztąd w Polszcze zwyczay polewánia się ná Wielkanoc wniesiony. ChmielAteny II 336.
patrz: POLEWAĆ SIĘ
– MOSKIEWSKIEY Nácyi Geniusz ták adumbruią Politycy, iż bardziey ostrozni, niż odwáżni. ChmielAteny II 709-710.
patrz: POLITYK
– Pochlebni y Politycy zowią go czasem Padyszách, tytułem niby Cesarskim, ktory tytuł Turcy per excellentiam dáią Krolowi Fráncuskiemu. ChmielAteny II 478.
patrz: POLITYK
– Tam [w muzeum w Amsterdamie] boty czarne Polskie, kłubok, aliàs kaptur Bazyliański y kobza Kozácka wystawione ad spectaculum. ChmielAteny II 249.
patrz: POLSKI
– Były rożne sztuki y połapki ná mostach dla uciechy, inskrypcye po gmachach wyborne dla erudycyi. ChmielAteny II 302.
patrz: POŁAPKA, PUŁAPKA
– Na same okrycie ścian wewnętrznych in Sancto Sanstorum wyszło złota 600. Talentów. 2. Paral pom. 3. Cóż w większym wyszło złota Kościele? ChmielAteny II 546.
patrz: POM, POMA
– BOLESŁAW IV. Crispus, albo kędźieráwy, Krzywousta Syn, Podatkow Polskich Znosiciel, Cnot y Wiary Swiętey Pomnożyciel, kiedy Prusakom ferreo stylo Religii Chrześciańskiey przyięcie, lub nie długo trwáiące wyperswádowáł, Władysławowi Brátu przepuścił, y Szląsk dla sustentacyi puścił puścił. ChmielAteny II 341.
patrz: POMNOŻYCIEL
– Po Mszy Swiętey Solenna datur przez OYCA S. Benedictio, potym peragitur Procesya pompatyczna spectante Roma, tripudiante Ordine, ktorego Swięty Kanonizowánym został, ktorá ordinatur do Kościoła owego, gdzie iest Ołtarz albo Obráz Neocanonizati, tam po wielu Modlitwach, Hymni Ambrosiani dekantacya wszystko zákończy. ChmielAteny II 141.
patrz: POMPATYCZNY
– Oblężeni [...] dziury w murách z Arrmat strzelániem powybiiane ponáprawowali z admirácyą nieprzyiacioł. ChmielAteny II 470.
patrz: PONAPRAWOWAĆ
– Po tey Ceremonii Beatissimus Pospolstwu daie Benedykcyą przy ogłoszeniu Łacinskim y Greckim ięzykiem Odpustu. Rozebrány z stroiu Pontyfikalnego, do swoich odchodźi appartimentow, gdźie mu Sacrum Collegium przez Kardynáła Dźiekaná kongratulacyą składa, á Dźiedziniec S. PIOTRA armat rezonancyą Vivat y Salve daie. ChmielAteny II 128.
patrz: PONTYFIKALNY
– Nie iest to iáka Gens distincta w Polszcze, ale raczey stek, zbior, y niepodściwá kompania ultáiow, zbiegow, nierobow, łotrow, Popowiczow, Browárnikow, y chłopow Polskich, swobodę y zdobycz lubiących, ktorzy w Dnieprze ryby, ponád Dnieprem ludzkie łowią chudoby, kóz dźikich y innych zwierząt bawią się y żyią strzelániem. ChmielAteny II 705.
patrz: POPOWICZ
– Xięgi podeyzrzáne, Herezyą zarażone, contra bonos mores, cum scandalo napisane, zakazywać czytać, popráwywać, albo suspendere do korrektury. ChmielAteny II 140.
patrz: POPRAWOWAĆ, POPRAWYWAĆ
– Zołnierze iedney nocy na 2000. trupow popruli złotá szukáiąc w brzuchach teste Barono. ChmielAteny II 528.
patrz: POPRUĆ
– W Górách náywiększe swoie zákłádaią szczęście, ktore wszytkie maią poregestrowáne [Chińczycy]. ChmielAteny II 609.
patrz: POREGESTROWANY
– KOZAKOW tych sedes była zá Porohami Rzeki Dniepru, stąd Záporohscy mázwani Kozácy. ChmielAteny II 707.
patrz: POROCH, POROG, POROH, POROH
– Jesliby ten Poseł był Fecialis, to iest woynę Porcie wypowiadaiący, bywa zatrzymany, y częstokroć trzymany w areszcie. ChmielAteny II 492.
patrz: PORTA
– Przyięcie POSŁA Cudzoźiemskiego u Porty. ChmielAteny II 491.
patrz: PORTA
– Portueńscy Kánonicy Regularni fundowáni R. 1116. ChmielAteny II 774.
patrz: PORTUEŃSKI
– Pátrzył się ná odwazne Iego dźiełá auro cedroque ku wieczney nánotowáne pámięći, STEFAN CZARNIECKI Ruski, potym Kiiowski Woiewodá Hetmanem Polnym umieráiący, Poruczeństwo Chorągwi swey Husarskiey, á tym samym Zyćia y Honoru Hetmańskiego oddawszy mu mánutencyą, áby ten pro Troia staret Apollo, pro Castore Pollux. ChmielAteny II 6.
patrz: PORUCZEŃSTWO
– Tá Część Kóściola tymże marmuru, Cedru y złota ákkommodowániem, ná ścianách, podniebieniu y posadce byłá przy- ozdobioná, iako y pierwszá, długości miáła w sobie łokci 40. Wszerz ná 20; wzwyż ná 120. ChmielAteny II 551.
patrz: POSADKA
– Stoł iako náybogaciey y náypiękniey zástawić powinien, Gości posadowić, etc. ChmielAteny II 583.
patrz: POSADOWIĆ
– Scytow swáwolne w Państwá swoie utargnienia powskromił [Dariusza]. ChmielAteny II 580.
patrz: POSKROMIĆ, POWSKROMIĆ
– Statuow wspaniałych iest w nim [kościele św. Piotra w Rzymie] 600. każda z nich ejusdem valoris, z kolumnami [.] Wisi tam przed wielkim Ołtarzem w Urnie Goźdź, ktorym Zbawiciel Swiatá był przebity; Pokazuią w skarbcu Węża Miedzianego Moyżeszowego, ale nie samego owego oryginalnego, bo tamten potłuczony, ale kopiowánego. ChmielAteny II 179.
patrz: POTŁOCZONY, POTŁUCZONY
– Náywiększe żoná od męża cierpiąc potłuczenie, zá znák miłości poczyta, Białogłowy y kurczęcia same nie zárzną, dla tego w niebytności męszczyzny domowego, z kurą y z nozem stoią przed chałupámi, czekaiąc ná przechodzącego męszczyznę, aby zárznął [w imperium rosyjskim]. ChmielAteny II 423 [433].
patrz: POTŁUCENIE, POTŁUCZENIE, POTŁUCZENIE
– Wody w niey [sadzawce] teráz niemasz, tylko wiele kámieni od swáwoli nárzucanych, y trzciny potrochę... ChmielAteny II 540.
patrz: POTROCHĘ
– Robaczka Thamur krwią pod linią rysowáno mármury, á te się według linii padały głádko, dla tego młotow, Siekier do Fabryki nie potrzeba było. ChmielAteny II 545.
patrz: POTRZEBA
– Koło tego źrzodła s. HELENA osobliwie byłá powystáwiała struktury. ChmielAteny II 560.
patrz: POWYSTAWIAĆ
– Sam zaś Oyczysty Egypski Ięzyk z żadnym, ná świecie nie maiący affinitatem, był w obserwie aż do czasow Kámbyzesa, ktory záwoiowáwszy Egypt, wszytkich Literatos y głęboko biegłych w Hieroglificzney Scyencyi y Symboliczney náuce pozábiiał. ChmielAteny II 750.
patrz: POZABIJAĆ
– Meczety y Klasztory Tureckie pozágáiały wielkie y wolne Place [w Bizancjum]. ChmielAteny II 468.
patrz: POZAGAJAĆ
– Kráiu tego w pośrzodku nikt náleżycie nie zlustrował, co brzegiem to dociekli, że tam Caribes mieszkáli, tu także zbiegli, dla tego kráy brzegowy Europeyczykowie Karibaną názwáli, gdźie Fráncuzi, Anglikowie, Hollandowie wiele pozákładali Fortec, y tam nie máło kupuią Iedwábiu, Bawełny, Cukru, Tutiunu, Drzewá Bryzelii, Alòésu, Balsamu, Cytryny Pomaráńcz. ChmielAteny II 674.
patrz: POZAKŁADAĆ
– ...Curiosi ogień ná wielu kładą mieyscach, aby nie zbłądźili, y lustruią ze światłem: Drugie pod Wioską Ormiany, gdźie Ciała leżą cáłe od Tatarow tam poduszone dymem: trzecie pod Barszczowem Miasteczkiem, ale te się poniekąd pozápadały. ChmielAteny II 312.
patrz: POZAPADAĆ SIĘ
– Dokumenta dalsze tám rozsianego Christianizmu są Krzyże poznáydowáne, ieden żelazny nád rzeką Chinang Prowincyi Honan, w ten czas kiedy y ow kamień, item Roku 1636. pokazáły się y ná Rákach krzyże wyrázone. ChmielAteny II 613.
patrz: POZNAJDOWANY
– Annibal [...] pułczwarta korca samych Pierścieni posłał do swoiey Kartaginy, z Rzymianow pobitych poździerawszy... ChmielAteny II 208.
patrz: POŹDZIERAĆ
– Ná tę woynę idącemu Krolowi Orzeł Biały Signum Victoriae w Moráwie był Prekursorem, Załuscio et Kochovio testibus. ChmielAteny II 364.
patrz: PREKURSOR
– RUS ZACHODNIA [...] Prowincye Twerska, Bielska, Xięstwo Pleszkowskie. ChmielAteny II 427.
patrz: PROWINCJA
– Uszy przekłote u wszytkich, u nozdrzá nie ktorzy maią wiszące gałeczki, Białogłowy u niższey wárgi záwieszone noszą iakieś gałki, czyli paciorki. ChmielAteny II 652.
patrz: PRZEKŁÓTY
– Konny Zołnierz w Polszcze záwsze bywáł currens ad victoriã, lecz skarbowi Publicznemu, ile tyle woynámi exhausto przycięszki [...]. ChmielAteny II 711.
patrz: PRZYCIĘŻKI
– Ołtarz kamienny tamże konsekrował [św. Sylwester Papież] [...] Adrianus Papież s. Stefaná przyfundował szpital. ChmielAteny II 106.
patrz: PRZYFUNDOWAĆ
– AUGUST II [...] Posłow Cudzoziemskich cum gloria Gentis Poloniae Przyimiciel, wielu manier, porządkow Cudzoziemskich Introductor... ChmielAteny II 368.
patrz: PRZYJMACZ, PRZYJMICIEL
– ...tam kolumna lokowána, do ktorey Zbawiciel świata przykrępowány był pod czas biczowánia swego. ChmielAteny II 112.
patrz: PRZYKRĘPOWANY
– Statuy Krolow 80. teste Suida, ktore podobno z roskazu Cesarzow dla pámiątki zámurowane, misterney niechcąc psowáć roboty; albo też starego muru sztukę, z iákiey Bóżnicy Pogańskiey przymurowáwszy do muru nowego, te w nim ignoranter Bożyszcza zámurowali, ktore potym postrzegli, albo łámiąc Stary mur, albo reparuiąc. ChmielAteny II 461.
patrz: PRZYMURAWAĆ, PRZYMUROWAĆ
– ...z okrętow płaskich dwá uformował mosty, trzysta státkow do siebie, trzysta balkami spoiwszy do brzegow łancuchami, przypoiwszy {Kserkses]... ChmielAteny II 581.
patrz: PRZYPOIĆ
– Kunszty ich [Polaków] woienne, mierne, siły przy máłey Pieszego Zołnierzá kwocie przysłábe. ChmielAteny II 711.
patrz: PRZYSŁABY
– Doználi tego Moskwa, gdy Astráchańskie y Kazánańskie, Kałmuckie Ordy in propriis sedibus przytłumili, z Hołdownikow ich stali się Panámi. ChmielAteny II 717.
patrz: PRZYTŁUMIĆ
– Zá pánowania tákże Kazoum Cesarzá, znowu Wiará Swięta Roku 651 po cáłym Państwie opowiadána, Kościoły murowáne, cześć owemu Olo człekowi dawána, y tytuł Biskupa Magnae Legis. Tę Wiarę Roku 699. Bonzyusze Chinscy przytłumili. ChmielAteny II 613.
patrz: PRZYTŁUMIĆ
– Wiarę znowu przytłumioną chciał S. FRANCISZEK XAWERY rożniecić, y iuż tam dążył, ale ná Insule Sanciana port życia swego ználazł, portum votorum non attingendo. ChmielAteny II 614.
patrz: PRZYTŁUMIONY
– Pospolstwá zdanie, że czarci tą gorą Rohatyn Miasto chcieli przywálić, tylko kur zápiawszy mocy im uiął; ztąd po dziśdzień Czartowską zowie się gorą, koło ktorey nie ráz iechałem. ChmielAteny II 324.
patrz: PRZYWALIĆ
– Odpowiedzieli [Germanie posłom Aleksandra Wielkiego], że iedynie się bali tego, aby ich tylko Niebo nie przywaliło. ChmielAteny II 693.
patrz: PRZYWALIĆ
– Ktorym Językiem BOGU chwáłę oddawáć náyprzyzwoiciey? ChmielAteny II 760.
patrz: PRZYZWOICIE, PRZYZWOITO
– Záczym Heretycy y Pseudopolitycy nie cenzoruycie Kościoła Katolickiego, nic przeciwko iego nie umiecie nauce... ChmielAteny II 761.
patrz: PSEUDOPOLITYK
– ...niektorzy z Oycow [...] w Bazilei Pseudo-Synod prosekwowali... ChmielAteny II 135.
patrz: PSEUDOSYNOD
– Po wzięciu tey publikaty zaráz w każdym Baliwacie formuie się Seymik Uniwersału contenta penetruiący... ChmielAteny II 66.
patrz: PUBLIKATA
– Powáżnieysi między Bráchmánami zowią się Joghi, którzy prowádzą żywot pustelniczy w iáskiniach ná wielkich utrudzeniach, potym dostępują tytułu Abdutów, á znim licencyi ná wszelką sprosność. ChmielAteny II 596.
patrz: PUSTELNICZY
– KATALOG KANONIKOW REGULARNYCH KONGREGACYI XIĘZY y KLERYKOW REGULARNYCH, ZAKONNIKOW, PUSTELNIKOW, KAWALEROW, PANIEN ZAKONNYCH, Kawalerek & c. [...] Brygitki pod Urbanem VI. Papieżem. ChmielAteny II 767-768.
patrz: PUSTELNIK
– Paulini pustelni. ChmielAteny II 774.
patrz: PUSTELNY
– Zbogacili się ci Ragużanie przez Commercia. ChmielAteny II 435.
patrz: RAGUZANIN, RAGUZANIN, RAGUŻANIN
– Zàwieràią się w EUROPIE potentilissimae RESPUBLICAE [...] y inne pomniejsze RZECZYPOSPOLITE iàk to Lukiewska y Ràgusanska. ChmielAteny II 16.
patrz: RAGUZAŃSKI
– Wieloryb bol czuiąc, to do dná, to do gory z impetem wielkim y szumem tłucze się, interim krew go uchodzi, zdychá, ná wierzch wypływa. Ták umorzonego Flisi ná brzeg wyciągaią, rąbią toporami, sadło w kotły kładą, topią, tłustości albo tronu wiele wysmáżaiąc. ChmielAteny II 269.
patrz: RĄBAĆ, RĄBAĆ, RĘBAĆ, RUBAĆ
– Roku potym 1430. od Hussitow rąbany, połupany [obraz częstochowski], Nie ráz uznány, że iest Sarcophagum Svecorum, to iest, Grobem Szwedzkim. ChmielAteny II 418-941 [419].
patrz: RĄBANY
– Swiętobliwi Brácia Więcław, Włádysław, Wisław, iednego dnia Habit wźieli, iedneż cnoty mieli, iednegoz dnia pomarli. ChmielAteny II 415-416.
patrz: RĘKA
– Ná konia białego pro dignitate siedzącey Osoby ustroionego, po grádusach, strzemioná interim przez Principes (olim przez Krolow y Cesarzow:) maiąc sobie podane, wsiada; przed ktorym y zá nim ná dzielnych, bogato stroynych rumakach wielka idzie assystencya, ktorą czynią to Conservatores Populi Romani z Pierwszym Kapitanem, to Sceptrigeri berła Papieskie niesiący. ChmielAteny II 128.
patrz: ROMAK, RUMAK, RUMAK
– COMES STABULI, albo Connestabilis naywyższy nádStayniami, Cugami, Stadami, Rumakámi Monarchy. ChmielAteny II 64.
patrz: ROMAK, RUMAK, RUMAK
– Náwiedzá [sułtan] staynię z Rumákami, Cekáuz, Arsenáł. ChmielAteny II 481.
patrz: ROMAK, RUMAK, RUMAK
– Była w tey Częsci Swiętego mieysca Faederis Arca, albo Skrzynia Przymierzá z drzewá nie gniiącego Setim ieszcze ná puszczy od Moyżeszá zrobioná. Exodi 25. złotemi blachami ab intra & extra okrytá, zámykaiąca dwie Táblice Moyżeszowe z Przykázaniem Bożym, skrzynkę złotą z Mánną z Niebá padaiącą Rozgę Aaránową[!] y Xięgę Deutoronomium, to iest krotkie zebránie Práwa Boskiego y Explikacye: ktorá Arká tu konserwowáła się lat koło 430. ChmielAteny II 550.
patrz: RÓZGA
– Tu głowne są Relikwie: Laska cudotworna Moyżeszowa, Rozga Aaronowá: W Podziemney Kaplicy jest Stoł kwádrzasty ná ktorym Zbawiciel nász ostatnią iadł Wieczerzę y Nayśw: postanowił Sakrament od S. Heleny przysłany. ChmielAteny II 110-111.
patrz: RÓZGA
– W Tatrách gorach znayduią się ZŁOTE, SREBRNE żyły, Dyamenty y Rubiny według Starowolskiego. ChmielAteny II 333.
patrz: RUBIN
– Imie JEZUS z dyamentow y rubinow od Kośmy Xiążęcia Florenckiego, Grzegorzowi XIII. przysłane, kilka tysięcy czerwonych złotych taxowáne. ChmielAteny II 109.
patrz: RUBIN
– Tuż między gorą Kálwaryą y Murámi Ierozolimskiemi leży DOLINA TRUPIA, dokąd kości trupow z Kálwáryi ztrącano: dokąd też Krzyż CHRYSTUSOW y ŁOTROW z krzyżami dla nástępuiącego wielkiego Sabbatu wrzucono, śmieci potym, rumu, gnoiu, ziemi nárzucáno, obliterando pamięć CHRYSTUSOWEY śmierci. ChmielAteny II 563.
patrz: RUM
– Interim Mularze we wnątrz Kościoła stoiący, Mur Brámy Swiętey kształtnie obalą w Machinę ná kształt płaskiey skrzyni ná kołkach zrobioney, y zaraz ná stronę rum odwożą, ktory potym Pielgrzymi rozbieráią do swoiey Oyczyzny ablaturi, ná pamiątkę Iubileuszu. ChmielAteny II 145.
patrz: RUM
– Wydany Iudá náyletnieyszy Zyd, aby ten wielu rzeczy pamiętny, informowáł HELENĘ. Ten w studni suchey więziony, głodem sześć dni morzony, siodmego wypuszczony, poszedł ná mieysca, ktorych wyiáwienia S. HELENA pretendowáła: tam się modląc uczuł ziemi trzęsienie y odor dziwny wybuchaiący z mieysc, gdzie Swięte Depozyta były ukryte, kopáno tam, szpyráno, wyrzucano rumy y śmieci ználezione w tym Krzyże trzy, CHRYSTUSOW, y dwoch łotrow [...]. ChmielAteny II 564.
patrz: RUM
– Charáktery albo sposoby pisania są dwoiakie: ieden Ruski y Moskiewski, Drugi Dalmacki, albo Hieronimow. ChmielAteny II 746.
patrz: RUSKI
– Clerus Hiszpański więcey Dobr trzyma, niżeli świeccy Panowie: á co większa, że bywá proszony, nie przymuszony: Benedykcya Rzymska, wyprożnione nápełni szkatuły [o subsydiach papieskich na wojny z heretykami]. ChmielAteny II 36.
patrz: RZYMSKI
– Ale iako przedtym Ludovicus Pius, ták potym S. Henryk Cesarz, tę niespráwiedliwą extorsyą y pretensyą cale znieśli, lubo nowych kontrowersyi y niezgod między Cesarzami y Biskupami Rzymskiemi, ta abrogacya abusuum, otworzyła campum [...]. ChmielAteny II 120-121.
patrz: RZYMSKI
– Tamże [pod Warną] poległ Iulianus Kardynáł, animuiący Woysko, Rzymską Benedykcyą do batálii. ChmielAteny II 350.
patrz: RZYMSKI
– W tey tu Bazylice [S. Mariae Majoris] te są Swięte raritates. 1. Złobek Pana JEZUSA, ktoremu wspaniałą podźiemną Sixtus V. Papież sfundował Káplicę á na wierzchu Tabernaculum ná Náyświęt: SAKRAMENT z brązu wielkim sumptem, ktore 7. Aniołow trzyma, iednemi rękami, á drugiemi świece w dźień y nocy palące się. ChmielAteny II 110.
patrz: SAKRAMENT
– [...] Obywatele tameczni [Torunia] Akatolicy, Nayświętszy SAKRAMENT w Processyi nie uszánowáli [...]. ChmielAteny II 321.
patrz: SAKRAMENT
– Tu głowne są Relikwie: Laska cudotworna Moyżeszowa, Rozga Aaronowá: W Podźiemney Kaplicy jest Stoł kwádrzasty ná ktorym Zbawiciel nász ostatnią iadł Wieczerzę y Nayśw: postanowił Sakrament, od S. Heleny przysłany. ChmielAteny II 110-111.
patrz: SAKRAMENT
– S. LEO II. obrány Roku 682. postanowił wárować się Simonii w Administrácyi Sakrámentow. ChmielAteny II 152.
patrz: SAKRAMENT
– Tam Poseł swoię zostawiwszy asystencyą, wchodzi do Pokoiu Cesarskiego samotrzeć, to iest z Sekretárzem y Tłumáczem. ChmielAteny II 491.
patrz: SAMOTRZEĆ
– od officianta zákrystyi [...] ubrány bywá [Elekt] [...] w Sandały czerwonego sukna z krzyżami wyháftowánemi. ChmielAteny II 124.
patrz: SANDAŁ, SANDAŁ, SZANDAŁ
– Syn naystarszy po Oycu, lub Brat po Bracie, do tych czas w areście trzymany, zaraz sekretnemi do Saraiu wpada ścieszkami, Tron osiada, Cesarzem proclamatur. ChmielAteny II 479.
patrz: SARAJ, SERAJ, SZARAJ, SZARAJ
– W Saráiu są ieszcze Biblioteki dwie, iedná sekretná, szafy maiąca zdrzwiczkami krzyształowemi. ChmielAteny II 476.
patrz: SARAJ, SERAJ, SZARAJ, SZARAJ
– EXTRA SARAIU URZĘDNICY są BEGLERBEJOWIE, niby Arcy-Xiążęta, wielcy, y Pryncypalnieysi Paszowie. ChmielAteny II 488.
patrz: SARAJ, SERAJ, SZARAJ, SZARAJ
– Teráz Pałac albo Saray Cesarski iest ná gorze astatniey, ná klinie między morzámi. ChmielAteny II 457.
patrz: SARAJ, SERAJ, SZARAJ, SZARAJ
– SARAY Cesarski Kościelnego zaymuie teráz gruntu. ChmielAteny II 462.
patrz: SARAJ, SERAJ, SZARAJ, SZARAJ
– Chleb z Pszenicy Anátolskiey náywyśmienitszey, rosczyniony ná mleku kóz w Saráiowym Ogrodzie pasących się. ChmielAteny II 481.
patrz: SARAJOWY, SZARAJOWY, SZARAJOWY
– Daycie łáskawe Niébá, áby swiat sármácki [...] wymownych admirował Tulliuszow. ChmielAteny II A4v.
patrz: SARMACKI
– Drugie Organy z Iaspisu, Alabastru Orientalnego y Saskiego, kamieniem wężowym adornowáne. ChmielAteny II 239.
patrz: SASKI
– Były też y Xiężycowi, Merkuryuszowi, Saturnowi, y innym Planetom konsekrowáne Kościoły. ChmielAteny II 82.
patrz: SATURN
– Wandali Hiszpańscy Aryańską przeieli sektę, tam náybarziey rozkozrenioną [...]. ChmielAteny II 737.
patrz: SEKTA
– Plac [...] był piaskiem usypany, áby krew w siebie bráł, z bestyi albo szermierzow się rániących płynącą. ChmielAteny II 90.
patrz: SERMIERZ, SZELMIERZ, SZERMIERZ, SZERMIERZ, SZERMIRZ, SZYRMIERZ
– Chwálą we Włoszech [...] Winá Setyneńskie, y Albańskie, Sery Parmeńskie. ChmielAteny II 215.
patrz: SETYNEŃSKI
– W tymże Mieście [Olimpii] był Kościoł Jovis Olympii, ktorego cudná statua, między siedm Cudow światá policzona. ChmielAteny II 438.
patrz: SIEDEM, SIEDEM, SIEDM
– Tam iest Arcycudowny Obráz Nayświętszey MARYI PANNY Krolowy Polskiey od S. ŁUKASZA Ewangelisty, ná żywą Matkę Boską patrzącego malowány, z Ieruzálem do Konstantynopola, ztamtąd, do Bełza ná Ruś, z Bełza przez Władysławá Xiążęcia Opolskiego tu ná Gorę Częstochowską przeniesiony Roku 1382. gdźie do Roku 1717. siedmiuset cudami wsławił się, y tegoż Roku zá Nayiáśnieygo AUGUSTA II. KROLA P. ukoronowány. ChmielAteny II 300.
patrz: SIEDEMSET, SIEDEMSET, SIEDMSET
– NACYE SCYTYISKIE te były ZNACZNIEYSZE. DAci, gdźie teráz Wołochy, Siemigrodzianie [!], Multani. Getowie, gdźie teráz Bułgaria:[...]. ChmielAteny II 444.
patrz: SIEDMIOGRODZIANIN
– Była tám wielka Struktura SEPTIZONIUM o siedmiu salách ná piątrach siedmiu, co ráz wyżey wstępuiących, tak rzeczona od siedmiorákiego opasánia: ktore Dźieło, że ruiną groźiło, od Sixtusa V. Papieża rozebráne. ChmielAteny II 95.
patrz: SIEDMIORAKI
– Po gorách, lásach iest mnostwo Słoniow, Nosorozcow, Tygrysow, [...] Dzikich Bykow, Koni [w królestwie Syjam]. ChmielAteny II 602.
patrz: SŁOŃ
– Zá czásow S. Hieronima żyiącego około Roku 420. był tu w Wiecze[r]niku Słup biczowánia Chrystusowego, ktorego część ná gorze Kálwaryi, á drugá w Rzymie. ChmielAteny II 534.
patrz: SŁUP
– Kościoł S. Mikołaia sczyci się także Świętych Bożych Kościami więcey niżeli 20. Kościoł S. Floryana Męczennika, dwiema sztukami z Krzyża S. Andrzeia Apostoła, z palcem iego: y innemi 40. kilka Kościami, to kawałkami z Jasełek P. JEZUSA, z słupa biczowánia iego, to Obrusa ostatniey Wieczérzy Pańskiey, to Relikwiarzami 11. tysięcy Dziewic, to z Młodziankow, to z Záwicia N. Panny. ChmielAteny II 307.
patrz: SŁUP
– BIBLIOTEKA, w ktorey zá Bazyliszka Ceſarza 6. kroć sto tysięcy Xiąg zgorzało. Byłá tam skorá Smocza ná stop 126. długa, ná ktorey Homera Pòéty y Historyka Greckiego złotemi literámi było pisane Pòéma mianowicie Jlias, to iest Woyná. Trojańska. ChmielAteny II 462.
patrz: SMOCZY
– Są [w kopalni soli] okná albo szyby [...] dla ciągnienia do gory kołowrotem bałwanow solnych, ktore tam wycinaią gornicy. ChmielAteny II 331.
patrz: SOLNY
– Xiąże Rádziwił Peregrynánt [...] Zony Lotowey w Bałwán soli zámienioney, y Jabłek Sodomskich popioł w sobie máiących nie oglądał. ChmielAteny II 522.
patrz: SOLNY
– Potych bestyalskich zábawách [w haremie z kobietami] ma inne Sołtan Turecki, lustruiąc y przechodząc się po Páła[ca]ch, Pokoiach. ChmielAteny II 481.
patrz: SOŁTAN
– Xiąże Rádziwił Peregrynánt [...] Zony Lotowey w Bałwán soli zámienioney, y Jabłek Sodomskich popioł w sobie máiących nie oglądał. ChmielAteny II 522.
patrz: SÓL
– Są [w kopalni soli] okná albo szyby [...] dla ciągnienia do gory kołowrotem bałwanow solnych, ktore tam wycinaią gornicy. ChmielAteny II 331.
patrz: SÓL
– Groby wspaniałe z rożney materyi, to marmuru, to spiżu, to miedźi, Oycow Swiętych. ChmielAteny II 109.
patrz: SPIŻ, SPIŻ, ŚPIŻ, ŚPIŻA, ŚPIŻA
– WISŁA naysławnieyszá Polska rzeka, Princeps Fluviorum Poloniae, Navigabilis albo spustná, nie złote piaski, iák Tagus y Ganges maiąca, ale zá zboża y rożny frokt cudzym kráiom kommunikowány, wiele Polákom przynosząca złota. ChmielAteny II 327.
patrz: SPUSTNY
– Má ten Potentat złote gory w Mácedonii, w Węgrách ná gránicach Bulgaryi, srebrne gory w Grecyi. ChmielAteny II 489.
patrz: SREBNY, SREBRNY, SREBRNY, ŚREBRNY, ŚRZEBNY
– Ná tę S. Religią w Brytannii stał się brytanem Henryk VIII. Krol, ktory amorámi Bolenii metresy záślepiony, Lumen Wiary S. strácił. ChmielAteny II 283.
patrz: STAĆ SIĘ
– Po tey cięszkiey ruinie poczeło się IERUZALEM znowu reparowáć przy skupiáiących się ze światá Zydach, ale cladis immemor, znowu też rebellizowáć Rzymiánom swoim Pánom; kiedy zá Traianá Cesarzá około Roku 116. rożnemi potyczkámi Zydźi Rzymiánow ná 2 kroć sto tysięcy znieśli; ale tez od Eliuszá Adryána Cesarzá Rzymskiego dobrze powskromieni, y práwie funditùs zniesieni, kiedy ich rebellizuiących pięć kroć sto ośmdźiesiąt tysięcy padło trupem. ChmielAteny II 528-529.
patrz: STO
– O Francuskim Krolestwie Dośćby powiedźieć ná expresyą wielkości PARYZA, że tam Wołow y Iałowic wychodźi 140. tysięcy, Baránow ná Pięćkroć sto piędźiesiąt tysięcy; Cieląt ná 125. tysięcy, Wieprzow ná 40. tysięcy, Wina kuf ná trzy kroć sto tysięcy. ChmielAteny II 51.
patrz: STO
– BAZYLIKA, Pałac okrągłą figurą w pośrzodku Rzymskiego Rynku sumptem dźiewięciu kroć sto tysięcy czerwonych złotych erigowány, z Frygiyskiego Marmuru, to iest krwawego. maiąc kolumny od Paula Emiliusza dwa kroć Konsula, dwa kroć Tryumfatorá wystawiony. ChmielAteny II 88.
patrz: STO
– Na przyszłe rzeczy są sto oczni Argusowie, á przez to każdą rzecz oni maią zá poderzáną, dla tego ostrożni [Hiszpanie]. ChmielAteny II 698.
patrz: STOOCZNY
– Tam jest jedna wielka sala Camera Bassa aliàs Niższa gdzie krzesła zielonym obite suknem, tam niższe subsellium zasiada Szlachty i Deputatów, i przez jednego è medio sui Królowi swoje donosi zdania. ChmielAteny II 275.
patrz: SUBSELIUM, SUBSELIUM, SUBSELLIUM
– Ná rámionách sukienka [...] ze złotá, hyacyntu, purpury, szárłatu, bisioru wzorzystą tkána robotą [strój arcykapłana żydowskiego]. ChmielAteny II 551.
patrz: SZARŁAT, SZKARŁAT, SZKARŁAT
– BOGACTWA Monarchy Luzytańskiego, przedtym były z Prowentow 2. Milliony 2. kroć sto tysięcy Dukatow, iáko zinwentowáł Ian Linscotanus. Expensy náliczył ná Million sześć kroć 80. tysięcy. ChmielAteny II 41.
patrz: SZEŚĆKROĆ
– LONDYN Krolowi importuie ná dwá kroć sto tysiący Szterlingow. Przez rok tam wychodźi ná wikt wołow sześćkroć siedmdźiesiąt y pięć tysięcy: skopow trzy rázy więcey. ChmielAteny II 276.
patrz: SZEŚĆKROĆ
– Oprocz tey Summy od Oycá zostáwioney sam Sálomon według Pismá S. y Euzebiuszá intráty máiąc roczniey sześć kroć sześćdźiesiąt y sześć Tysięcy Tálentow złota, od Krolowy Sáby miał w prezencie 120. Tálentow złota. ChmielAteny II 544.
patrz: SZEŚĆKROĆ
– POTENCYA w siłach Woysk Rosyiskich ta iest, że może zebrać do boiu Ludu ná 9. kroć sto tysięcy z obszernego Imperium: sześćkroć ná woynę, á trzykroć sto tysięcy w gránicach ná Praesidium zostáwiszy[!]. ChmielAteny II 427.
patrz: SZEŚĆKROĆ
– Sześć set koni y teráz tam się pomieści. ChmielAteny II 536.
patrz: SZEŚĆSET
– W SWEWII GORNEY, albo Alemmanii vulgò Schwaben zwáney, aliàs Szwabskiey Ziemi, z kąd płotná szwabskie wyśmienite. ChmielAteny II 229.
patrz: SZWABSKI
– Ná tę Woynę poszli Konrad II. Cesarz, Ludwik VII. Krol Fráncuski Rogerius Sicyliyski y Neapolitański Krol, Szwábscy y Bawárscy Xiążęta, Henryk Polski Bolesławá Brát, z Anglii y z Wegier, z Flandryi, z Weneckiey Flotty, ták liczne zebráne Woyska, że nie Palestynę, lecz cáły Swiat, mogłyby byli záwoiować [...]. ChmielAteny II 723.
patrz: SZWABSKI
– [...] Młodzi Szlachetney wyborney białą iedwábną materyą ustroionych kilkadziesiąt, konia, lub Lektykę OYCA Swiętego otacza; tudzież Kapitan z Gwardyą Szwaycarską z obu stron y z tyłu opasuie Beatissimum. ChmielAteny II 128.
patrz: SZWAJCARSKI
– Trzeci tryumf odniosł, ze Szweda Károla Gustawá, ktory Roku 1655. Pakta złámawszy, in turbido innych Polskich woien chcąc piscari wszedł do Polski, y Poznań, Wárszawę y Krákow wźiął był. ChmielAteny II 358.
patrz: SZWED, SZWED, SZWIED
– W tey wierze trwáiąc przez lat 140. wpadłá w bałwochwalstwo, lecz znowu Olaus Skotkonung Szwedow y Gotow Krol około Roku 1000. przez S. Sigfrida y przez cud dźiecięcia w Hostyi pod czas elewácyi, gdy tenże Sigfridus celebrował pokazánego, z całym Państwem swoim swoim [!] Wiarę CHRYSTUSOWą przyiął. ChmielAteny II 260.
patrz: SZWED, SZWED, SZWIED
– Partykularnie iednák Szwedzka Prowincya Schonen albo Schonia, to iest piękná Kráina od Rzymianow była SCANDIA nazwána, ktorá onych czasow bydź musiała bardzo obszerná, kiedy Helleviones Nacya 500. Populos pod sobą maiąca tam mieszkałá teste Plinio; zkąd iáko z konia Trojańskiego niezwyciężeni Bellatorowie na postrách , ruinę y osadzenie innych kráiow, wyszli Normannowie, Wandálowie, Gottowie, Westro‑Gottowie, y Szwedzi. ChmielAteny II 256.
patrz: SZWED, SZWED, SZWIED
– Co ieſt Aryańska Herezya? wyexplikowáłem tráktuiąc o Herezyach, tu in Opere meo, Więcey o nich y o Szwedach masz w Peregrynancie. ChmielAteny II 697.
patrz: SZWED, SZWED, SZWIED
– W przedniey ulicy iest sklep więźienia S. Kátarzyny Męczenniczki Alexandryiskiey, zá Maximiná Cesarzá Rzymskiego około Roku 260. tam ściętey, między dwiema słupami marmurowemi czerwonemi, nie daleko więzienia stoiącemi. ChmielAteny II 657.
patrz: ŚCIĘT, ŚCIĘTY
– ŁOWKA w Nórwergskim Krolestwie pod Spitzborgą y Gronlandyą Insułami nie płotek y ślizow, ani mrzewek, ale WIELORYBOW [...]. ChmielAteny II 269.
patrz: ŚLIZ, ŚLIZ, ŚLIŻ
– Złotnictwo, Slusarstwo y Kowálstwo, Rzeszotarstwo, konowálstwo, á wszystko imperfectè umieią [Cyganie], náylepiey kráść y szálbierować [...]. ChmielAteny II 686.
patrz: ŚLOSARSTWO, ŚLUSARSTWO, ŚLUSARSTWO
– Kolor twárzy Mogolczykow w pośrzodku Państwá mieszkaiących iest śniadáwożołty [...]. ChmielAteny II 589.
patrz: ŚNIADAWOŻÓŁTY
– Wyższy Egypt zwáł się Thebais, y miał tych Nomos, albo Prowincyi 10. Egypt Srodkoziemny zwáł się Memphitica, y miał tyleż Prowincyi czyli Nomos : Niższy Egypt od triangularney figury Nilem rzeką rozdźieloney, ná dwie części uczynioney, zwáł się Deltą, y miał także 10. Nomos, to iest Prowincyi. ChmielAteny II 639.
patrz: ŚRODKOZIEMNY, ŚRODKOZIEMNY, ŚRZODKOZIEMNY
– GEOGRAPHIA námieniona ná Wodę y Ziemię dźieli się. WODA subdividitur ná Morze, á te iest albo Uniwersalne, to iest Oceanus,[...] Drugie Morze iest Partykularne, názwisko biorące od kráiu, ktory oblewá, náprzykład Siculum Mare od Sycilii. Inne Morze śrzodkoźiemne, inne co się zowie Sinus, etc. ChmielAteny II 6.
patrz: ŚRODKOZIEMNY
– Barbarya naypierwsza idący z Azyi ku Afryce, ktora iest wielkim Kráiem Pomorskim od Europy ná 600. mil po nád Morzem Srodkoziemnym rościągniona. ChmielAteny II 628.
patrz: ŚRODKOZIEMNY
– FRANCYA dźisieysza [...] Od południa Morzem środkoziemnym, od Záchodu Gorámi Pyreneyskiemi y Oceanem Akwitańskim, od pułnocy Brytańskim zásłania się. ChmielAteny II 45.
patrz: ŚRODKOZIEMNY
– Daycie łáskawe Niébá, áby swiat sármácki [...] wymownych admirował Tulliuszow. ChmielAteny II A4v.
patrz: ŚWIAT
– Przy budowániu záś Wieży Babilońskiey, że to było superbum opus, aequataque Machina Caelo; prożnej ostentacyi fabryka, Nemroda BOGU obmierzłego Inwencya y promocya, wszystka owá Ludu nieźliczonego mnogość, koło fabryki robiąca, Dekretem Pana BOGA Ultoris tanti ausus, ukarána pomieszániem Języków, czyli nowych stworzeniem, gdyż Philo Zyd uczony bardzo Starożytny trzyma, że była tylko Confusio Języków iuż będących ná świecie, Hebrayski in sua puritate rezerwuiąc, á nie nowych wlanie w onych niebożnych Architektow. Iednákże ta náypewnieyszá sentencya, że przy Wieży Babylońskiey wszystkie nowe urodziły się Języki, gdyż ab Origine Mundi, cały Swiat był unius labii według Pisma Swiętego; y ten Język był konserwowány w spráwiedliwym Człeku, do Fabryki tej się nie implikuiącym, Heber názwanym, Oycu Falego. ChmielAteny II 743-744.
patrz: ŚWIAT
– W tymże Mieście [Olimpii] był Kościoł Jovis Olympii, ktorego cudná statua, między siedm Cudow światá policzona. ChmielAteny II 438.
patrz: ŚWIAT
– Wstępuię na GORĘ THABOR dla świętey agitacyi. ChmielAteny II 577.
patrz: ŚWIĘTY
– W tey tu Bazylice [S. Mariae Majoris] te są Swięte raritates. 1. Złobek Pana Iezusa, ktoremu wspaniałą podziemną Sixtus V. Papież ffundował [!] Káplicę á na wierzchu Tabernaculum ná Nayświęt: SAKRAMENT z brązu wielkim sumptem, ktore 7. Aniołow trzyma. ChmielAteny II 110.
patrz: TABERNAKULUM
– TAHARSKI czyli TATARSKI Iézyk, w Wielkiey Tattaryi aż do Indyi się rościąga, Wielkiego Mogera álbo Mogola Państwo nápełniaiący, ale y ten iacturam passus z przymieszánego Arábskiego Iézyka wiele w sobie maiąc záczasow ogłoszoney Religii Machometańskiey. ChmielAteny II 751.
patrz: TAHARSKI
– Sposob łowienia pereł iest iaki. Obywátele tameczni w Márcu, lub w Kwietniu co rok spuszczaią Nurkow, dla spenetrowánia, gdźie się znáyduią Perły, tam buduią nád brzegiem sałasze dla mieszkánia y złożenia Pereł, siadaią ná wodne statki, ściskaią sobie nos kleszczykámi, wprzod go oliwą, lub masłem, iako też y uszy nasmárowáwszy, by woda nie szkodźiła; biorą z sobą wiszącą przez plecy taystrę, puszczaią się po sznurze w morze, nie głębsze tam ná sążni 18. po dnie ráczkuiąc, zbieraią ostrygi perłowe, w torbę ową kładą, nápełniwszy, znák daią do wyciągnienia siebie trząśnieniem powrozá. ChmielAteny II 600.
patrz: TAJSTRA
– Więc Tátarzy in perpetuum Tureckiemu podali się Cesarzowi, his Conditionibus acceptis; aby Han samemu Cesarzowi ná woynę idącemu assystowáł stem tysięcy Woyská, á Wezyrowi 50. tysięcy dawáł ná pomoc. Druga, żeby po ześciu Familii Gerejow, Ottomańska nástępowáła ná Hanostwo Tátarskie, et è converso post extinctam Ottomanicam Familiam, áby succedat ná Tron Turecki Gerejow Familia. ChmielAteny II 452.
patrz: TATARSKI
– Teatynki Zákonnice R. 1633. ChmielAteny II 775.
patrz: TEATYNKA
– Assessorami tey Kongregacyi i instytucyi Pawła IV iest 12 Kardynałow y wybor Teologow. ChmielAteny II 139.
patrz: TEOLOG
– Po Grecku tákże effertur terminem znáczącym vter vini, aliás worek, álbo burdiuk winá, że ma wyśmienite y obfite winnice [Damaszek]. ChmielAteny II 509.
patrz: TERMIN
– W tym Páłacu Herod Antipa Tetrárcha Galileyski, záboyca S. IANA, CHRYSTUSA Paná do siebie przyprowádzonego, w białą szátę odźianego, z całym Woyskiem wyśmiał. ChmielAteny II 540.
patrz: TETRARCHA
– Posadzká w Kościele [...] gładka dána z Alabástru tłuczonego. ChmielAteny II 461.
patrz: TŁUCZONY
– TOPOGRAPHIA iest ieszcze strictiùs wźięta Geograficzna Sciencya, to iest Opisanie iakiego Miastá, albo mieysca, Wsi: iako to, gdyby kto opisał, Rzym, Konstantynopol, Krákow, etc. ChmielAteny II 6.
patrz: TOPOGRAFIA
– Alexander zaś Donatus w Topografii, alias opisaniu Rzymu regestruie Obeliszkow 44. ChmielAteny II 98.
patrz: TOPOGRAFIA
– GERMANIA albo NIEMCY Stare y Nowe, albo też S. PANSTWA RZYMSKONIEMIECKIEGO Geograficzne y Topograficzne cum singularitatibus krotkie bardzo opisanie. ChmielAteny II 215.
patrz: TOPOGRAFICZNY
– Było to Xięstwo [Transylwania] pod Turczynem, przez Tráktaty Karłowickie Annô 1699. Austryakom oddane [...]. ChmielAteny II 445.
patrz: TRAKTAT
– Wody w niey teráz niemasz, tylko wiele kámieni od swáwoli nárzucanych, y trzciny potrochę. ChmielAteny II 540.
patrz: TROCHĘ
– Potrawy ich Czosnek, Cybula, Kapusta, suchar, trunek woda: a od takich Moskal delicyi, (bo więcey ich nie ma) śmierci nie apprehenduie. ChmielAteny II 432.
patrz: TRUNEK
– Antropophagow Scytyiska Nacya, ludzkim żyła mięsem z trupich głow piła iak z Czarow. ChmielAteny II 738.
patrz: TRUPI
– Ku temu Swiętemu Zákonowi pokazáła MATKA Nayśw: partykularny affekt, gdy w Habicie Trynitarskim, w Komitywie Swiętych po Trynitarsku ustroionych, w Chorze w Wigilią Festu Národzenia swego o pułnocy alias o czásie zwykłey Psalmodii [brak dalszego ciągu]. ChmielAteny II 763-764.
patrz: TRYNITARSKI
– Arcus Triumphales albo Brám Tryumfalnych po całym Państwie náregestrowáno ná 1150. ktore Cesarzom, y wielkim Panom powystawiano [w Chinach]. ChmielAteny II 619.
patrz: TRYUMFALNY
– Zimná dziwne tego Wyspu [Islandii] ogrzewá wybuchaiącemi ogniami swemi ognista gorá HEKLA tu się znáyduiąca; w ktorey łoskot, szum, trzaskánie, niby ięczenie ludzi wyráża, zkąd Pospolstwo baie, że tam Potępiency, wieczne odnoszą za grzechy karánia, co iest contra mentem, Oycow Swiętych Piekło, in centro terrae, nie tam gdzie Etná, Wezuwiusz, y Hekla, lokuią. ChmielAteny II 268.
patrz: TRZASKANIE
– Franciszka S. trzeciego Hábitu Roku 1521. ChmielAteny II 769 nlb.
patrz: TRZECI
– Fránciszkanie 3. habitu od pokuty pod Mikołaiem IV. ChmielAteny II 769 nlb.
patrz: TRZECI
– Franciszkanki trzeciego Habitu r. 1385 ChmielAteny II 770 nlb.
patrz: TRZECI
– Dominikanki trzeciego habitu. ChmielAteny II 769 nlb.
patrz: TRZECI
– SEYM każdy záleca Woyská DISCIPLINAM Militarem, ktorą day Boże żeby záchowali, w pokoiu będąc trzyzwi y czyści; podczas Woyny à rapinis abstinentes [...]. ChmielAteny II 409.
patrz: TRZEŹWI, TRZEŹWY
– LESZEK IV. BIAŁY od białych ták rzeczony włosow, Kazimierzá sprawiedliwego Syn, od Matki zle rządzony Polskę zle rządźił, dla tego trzykroć detronizowány; potym ná nim siedzący gloriosissimè po zgładzeniu Emulusa Mieczysławá starego. ChmielAteny II 342.
patrz: TRZYKROĆ
– Zdobi to Hrábstwo Miasto TRIDENTUM, vulgò Trient nád rzeką Athesis, olim Neptunowi poświęcone, y od iego instrumentu Tridens zwánego, aliàs od trzyzębnych wideł, Tridentum rzeczone, albo też od trzech ostrych wierzchołkow gor Alpes, iak zęby nad Miastem wiszących, albo też od trzech Potokow koło miastá płynących, to iest Fersina, Saletus, y Persius. ChmielAteny II 227.
patrz: TRZYZĘBNY
– [Królewicze perscy] chodzą [...] w czapeczkach wełnianych nie bogatym Turbanie, to iest Zawoiu. ChmielAteny II 583.
patrz: TULBANT, TULIPANT, TULPANT, TURBAN, TURBAN, TURBANT, TYRBAN
– Drugi tuż blisko Meczet iest, gdźie CHRYSTUS Pan ostátnią iadł wieczerzę: ChmielAteny II 533.
patrz: TUŻ
– Tam są Theby Tesalonickie, Gory, Olympus y Pindus, Pelius, Ossa, tuż Tempe, wesołe mieysca nád rzeką Peneus. ChmielAteny II 439.
patrz: TUŻ
– Po tey cięszkiey ruinie poczeło się IERUZALEM znowu reparowáć przy skupiáiących się ze światá Zydach, ale cladis immemor, znowu też rebellizowáć Rzymiánom swoim Pánom; kiedy zá Traianá Cesarzá około Roku 116. rożnemi potyczkámi Zydźi Rzymiánow ná 2 kroć sto tysięcy znieśli; ale tez od Eliuszá Adryána Cesarzá Rzymskiego dobrze powskromieni, y práwie funditùs zniesieni, kiedy ich rebellizuiących pięć kroć sto ośmdźiesiąt tysięcy padło trupem. ChmielAteny II 528-529.
patrz: TYSIĄC
– O Francuskim Krolestwie Dośćby powiedźieć ná expresyą wielkości PARYZA, że tam Wołow y Iałowic wychodźi 140. tysięcy, Baránow ná Pięćkroć sto piędźiesiąt tysięcy; Cieląt ná 125. tysięcy, Wieprzow ná 40. tysięcy, Wina kuf ná trzy kroć sto tysięcy. ChmielAteny II 51.
patrz: TYSIĄC
– BAZYLIKA, Pałac okrągłą figurą w pośrzodku Rzymskiego Rynku sumptem dźiewięciu kroć sto tysięcy czerwonych złotych erigowány, z Frygiyskiego Marmuru, to iest krwawego. maiąc kolumny od Paula Emiliusza dwa kroć Konsula, dwa kroć Tryumfatorá wystawiony. ChmielAteny II 88.
patrz: TYSIĄC
– Kray ich osiadły były dwá Národy, Rossi albo Roxi y Alani, ktore oba ták ścisłe z sobą uczyniły allianse, że się wráz názwali ROXOLANOS. ChmielAteny II 423.
patrz: UCZYNIĆ
– PAŁACE Polskie te są... Uhorecki, Przybysławicki... ChmielAteny II 322.
patrz: UHORECKI
– Ná teyże WOYNIE popiszą się Mantuani iazdą... Bergomates uczynieniem zásadzek, Padwani uieżdżaniem koni etc. ChmielAteny II 704.
patrz: UJEŻDŻANIE
– Iest tam mieysce Avernus, ktore koło Puteolow y Miasta Baiae lokuią Historycy y Geografowie: prości twierdzą, że słyszą tam ięczenie, Osob rożnych ukazowánie się widowáli, á to tylko w Niedźiele, w insze dni nigdy, iako Dianianus y Prudentius twierdzą dawni tostes; Recentiores zaś nic o tym nie námieniaią; piszą iednák, że Ptastwo przelatuiące po nád mieysce Avernus pada y zdycha dla zaráźliwey z owego mieysca exhalácyi: co musi bydź zdawná práwdą, bo z samego imienia Avernus wykłada się avibus carens. ChmielAteny II 206.
patrz: UKAZOWANIE SIĘ
– [Turcy] Winá nie piią, chyba ukrádkiem, słoniny nie iedzą, bo to Haram oboie u nich, to iest rzecz niegodziwa. ChmielAteny II 493.
patrz: UKRADKIEM
– Publius Victor y Sextus Rufus, Autorowie naliczyli swego wieku w Rzymie 29. Bibliotek porządnych w wyborne Xięgi: W samey Ulpiańskiey były Xięgi ná płotnie, y ná skorách słonich pisane według Wopiska y Tacita Autorow. ChmielAteny II 115.
patrz: ULPIAŃSKI
– Ięzykow umiewáią kilka, ale nie doskonále; maią iakiś osobliwy ktory swoim własnym Egypskim názywaią; ale certiùs, że to iest Tatárski z Wołoskim y Węgierskim pomieszány. ChmielAteny II 687.
patrz: UMIEWAĆ
– Byłá tu y sadzáwka doświadczenia po Łacinie Piscina Probatica, po Hebráysku Bethseda albo Bethsaida, to iest Dom blisko Kościoła Sálomonowego, w kwádrat z Ciosow murowána, w ktorey bydło ná ofiarę idące Nathinaei umywszy, Kapłanom oddawáli. ChmielAteny II 540.
patrz: UMYĆ
– [Możni] W Wielki Piątek nogi umywáią ubogim. ChmielAteny II 638.
patrz: UMYWAĆ
– Kapłáni Egypscy umywáli się ná noc dwa, á na dźień trzy rázy. ChmielAteny II 683.
patrz: UMYWAĆ SIĘ
– Z tych, Ci godni wspomnienia. Dźiewiętnásty in Serie Melchior Xiążę Gedroyc, ubogim nogi umywáiący; ktorych swoiemi názywał Panámi. ChmielAteny II 389.
patrz: UMYWAJĄCY
– Gruby Lud, ale woienny, męstwá cnota pięknie go unobilitowáła; ztąd Tatárzy inter nobilissimas świata liczą się Familias: choć są Barbari, ale ferreo calamo corigunt barbarismũ. ChmielAteny II 449.
patrz: UNOBILITOWAĆ
– Tam Henryk Krol Algarbii przez Astrow przy czystey Aurze upatrowánie głownym proklamowany Astronomem y nie ktore poznáydował Kráie. ChmielAteny II 39.
patrz: UPATROWANIE
– Aże taż irrupcya ma bydź w piątek w ich Sabász dla tego, w Piątek Meczetow pilnuią, Winá Turcy nie piią, bo go Machomet ich Pseudo-Prorok pod przeklęstwem zákazáł, z rácyi, że iest okázyą wszytkiego złego człekowi nim upitemu. ChmielAteny II 494.
patrz: UPITY
– W tym młodźian iakiś niby wieyski przybył, opokę w iedney począł łamáć stronie, descensum preparuiąc; ktorędy zstąpiwszy Maximilian, gdy chce owego upremiować młodźianá, wlot go nie widźi; supponitur, że to był Anioł. ChmielAteny II 226.
patrz: UPREMIOWAĆ
– Seneńskie [damy] są piękne; Florenckie delikatne Peruzańskie wyborne y ochędozne, Kaietańskie kształtne, Benewentańskie prostaczki, Genueńskie zálotliwe, Bononeńskie wiele o sobie trzymáiące, Mutyneńskie łaskáwe, Placentińskie trudne, Luceńskie albo Lukiewskie czyste, podściwe, Kapuańskie pyszne, Neapolitańskie troskliwe, Rawennenskie Ludzkie, Urbinackie rozmowne, Wincentinskie stateczne, Parmeńskie łakome, Medyolańskie polityczne, Weneckie swáwolne, żartowliwe, Laudenskie zábobonne, Tarwizyańskie zázdrosne w amorách, Kremoneńskie stroynisie, rozrutne, kosztowne [...]. ChmielAteny II 704.
patrz: URBINACKI
– Blisko tych Pokoiow są Głusi, Niemi, umyślnie w swoich gestach dla urękreowánia Cesarzá ćwiczeni, item Karlowie vulgò Dźiudźiam. ChmielAteny II 475.
patrz: URĘKREOWANIE
– Ursulińki Parmeńskie [sc. zakonnice] ChmielAteny II 775.
patrz: URSULIŃKA
– S. FABIANUS od Gołębicy nań usiadaiącey ná Papiestwo designowány. ChmielAteny II 151.
patrz: USIADAJĄCY
– Ale iak iego [sułtana] nágła iest exaltácya, ták prętki upádek [...] bo Iánczarow prętkie bunty, uszyią mu boty. ChmielAteny II 479.
patrz: USZYĆ
– Ieśliby krymináł iáki Mufty popełnił, z godności bywá złożony, á czasem w moździerzu utłuczony [...]. ChmielAteny II 485.
patrz: UTŁOCZONY, UTŁUCZONY
– Tártaryą wolnych Ord Independentium Vagabundorum, blisko Persyi ku południowi; gdźie Obywátele coráz się gdźie indźiey przenoszą. A lubo są wolni, sami to Moskwie, to Mogolowi, to Usbeckiańskiemu Hanowi, z dobrey woli dáią harácz, wielkim gminem często wypádaiąc. ChmielAteny II 500.
patrz: UZBECKIAŃSKI
– Zwierzęta Chińskie, iako to Hippotamum, y Wakkę, opisałem tráktuiąc o Zwierzętach, titulo Zwierzyniec, tu tylko to przydaię, że znáyduie się tam ieleń bez rogow, głupi źwierz, y nie ostrożny, sam w sieci w padaiący... ChmielAteny II 618.
patrz: WAKKA
– Turczyn w liczbie 70. tysięcy Koku [!] 1498. o Dniepr, Halicz, Sambor oparł się, ogniem y mieczem pustosząc, nie Marsowym Polákow upałem, ale mrozem cięszkim wymrożeni. y śniegami zátłumieni, w brzuchach koni rościętych szukali ciepła; ná 40. tysięcy ich wymarzło; drudzy od Wołochow pobici; ledwo 10000. ich uszło. Z tąd u Turkow dicterium: Polakow y Ruśmakow sam BOG obroni. ChmielAteny II 351.
patrz: WAŁACH, WOŁOCH
– NACYE SCYTYISKIE te były ZNACZNIEYSZE. DAci, gdźie teráz Wołochy, Siemigrodzianie, Multani. Getowie, gdźie teráz Bułgaria:[...]. ChmielAteny II 444.
patrz: WAŁACH, WOŁOCH
– Roku Wcieloney Przedwieczney Mądrości 1746 [wydane]... ChmielAteny II k. tyt..
patrz: WCIELONY
– Augustyanki Wenęckie R. 1177. ChmielAteny II 768.
patrz: WENECKI
– Chwálą we Włoszech Krzyształ Wenecki y Dryakiew Wenecką, Konie Neapolitańskie, Winá Setyneńskie, y Albańskie, Sery Parmeńskie, Oliwę Genueńską, Hatłasy Weneckie, Kolczugę w pancerzach także Wenecką, á naybardźiey piękne tey Rzeczy‑Pospolitey Rządy. ChmielAteny II 215.
patrz: WENECKI
– Coby to zaś zá Gens była Wenedow? decyduie z Autorow Hartknoch, że to był Narod Słowieński. ChmielAteny II 286.
patrz: WENED
– Jeśli Syna powije, zowią ją ChasekiSołtana, bogatą koroną i tronem jako Cesarzową ją wenerując: po takim rozwiązaniu, rozwiązuje Cesarz worek swój na ulgę bólów 5. tysięcy ofiarując Cekinów. ChmielAteny II 480.
patrz: WENEROWAĆ
– KROLOWIE Peru [...] Kolumny sobie żywym kazáli wystáwiać z swemi Portretámi, y wenerowáć się iak Bożkow. ChmielAteny II 667.
patrz: WENEROWAĆ SIĘ
– Mieszkania ich [Cyganów] w Satyrách, aliás z weret nád wozem rozciągnionych, adiustar żołnierskich namiotow. ChmielAteny II 686 .
patrz: WERET, WERETA
– Tu są Relikwie osobliwe y raritates 1. Włocznia Longina bok CHRYSTUSOW przebiiaiąca. 2. Kilka kolumn z Kościoła Salomonowego. 3. Weronika, alias żywe ná chustce twárzy CHRYSTUSOWEY podczas Męki wyobráżenie, co uczynił Chrystus dla S. Weroniki Assystentki. ChmielAteny II 108-109.
patrz: WERONIKA
– Zoná iego, Henryka Cesarza Corka Imieniem CHRISTINA, ale mala Christiana, bo ná wszystko złe Krola Męża prowádząca, Polakow kłucącá, Piotrowi Duninowi, Polskiemu Werydykowi ięzyk urznąć, oczy wyiąć perswáduiąca... ChmielAteny II 341.
patrz: WERYDYK
– Syna tego aż w trzynastym obrzezują roku przy tygodniowych wesołościach. ChmielAteny II 481.
patrz: WESOŁOŚĆ
– Sama Góra ta Tarpeius zwała się Saturninus, przed tym, potym rzeczona Tarpeius, od Tarpei Panny Westalnej od Sabinów tam Tarczami zatłumionej: tandem taż Góra nazwana Mons Kapitolinus od Kapitolium, do którego było Gradusów 100. ChmielAteny II 78.
patrz: WESTALNY, WESTNALNY
– Jedynym Cesarzom Pannom Westalnym, i tym, których Cnota tego godna była respektu, świadczony fawor, że w samym Mieście pochowane były ich emortui Cineres. ChmielAteny II 88.
patrz: WESTALNY, WESTNALNY
– ...dwie [siostry] przy Pochodni Swiętego DOMINIKA ogniem Boskiey rozgorzáłe Miłości Stárożytnych Pánien Westnalnych w niewinności y czuyności odnawiaiące Historyą. ChmielAteny II A3.
patrz: WESTALNY, WESTNALNY
– Każdy interes czyi prędzey záydzie do Cesarzá, gdy Wezyrowski wprzod Pokoy náwiedzi złoto... ChmielAteny II 484.
patrz: WEZEROWSKI, WEZYROWSKI, WEZYROWSKI
– ... ná Insule Zeylon, Iawa ná Moluceńskich, Maldywskich, ná Borneo, Gilolo podostawáli, wgroźili się tamecznym Nacyom, potencyą, wsławili handlem. ChmielAteny II 626.
patrz: WGROZIĆ SIĘ
– Hasna Kiatybe, Vice-Podskarbi [sułtana]. ChmielAteny II 486.
patrz: WICEPODSKARBI
– Ten iest Metropolitanus, maiący pod sobą Comprovinciales, albo Suffraganeos Episcopos kilká ná Rusi, od ktorych ad Forũ iego idą appellacye, Vacante Primatu Regni, iest WicePrymasem. ChmielAteny II 379.
patrz: WICEPRYMAS
– Imperator tuteyszy rządzi Państwem przez WiceReiow, á ci wszyscy z Hetmanem dependuią od dyspozycyi Naywyższego Ministrá imieniem Raz názwanego. ChmielAteny II 634.
patrz: WICEREJ
– Ze wszytkich Sciencyi, Cnot y wicyow są bardzo capaces, chwały, zemsty y pieniędzy appetyczni [Włosi]. ChmielAteny II 707.
patrz: WICJA
– Po nád rzekę tę [Amazonkę] wiele widać rownin, y padołow bardzo ludźmi osiadłych. ChmielAteny II 674.
patrz: WIDAĆ
– Miasto nożow y łyżek maią [Chińczycy] instrumenciki ze złota, srebrá, drzewá drogiego, widełki do bránia potráw. ChmielAteny II 609.
patrz: WIDEŁKI, WIDEŁKO
– Kto w domu iak żołw siedzisz, aniś woianżował, Kurkow nie Turkow z okna w swym Domu widował [...] Tu czytay, PEREGRYNANT będziesz z Domatora. ChmielAteny II 2 nlb.
patrz: WIDOWAĆ, WIDYWAĆ
– W tym Dobr Stołu Krolow i Koron widzienie, Y czásu Elekcyi bywá náznaczenie. ChmielAteny II 370.
patrz: WIDZENIE, WIDZENIE, WIDZIENIE
– ...było w Syryi Miasto Magog według Pliniuszá y Ptolemeuszá, ktore Grecy od wielu Kościołow názwali Hierapolim, niby Wielekościelne miasto, te poszło in ruinam gdyż Laodycea, Herapolis, y Colosa trzęsieniem źiemi upadły według Orozyusza. ChmielAteny II 508.
patrz: WIELEKOŚCIELNY
– A iako wszytkie Azyatyckie Národy osobliwie od południa, tak Turcy náybardźiey są molles, voluptuosi, w cielesności zánurzeni, wielożenni ad mentem głupiego Alkorána. ChmielAteny II 493.
patrz: WIELOŻENNY
– Piętnáste [konsylium] Wienneńskie we Francyi [...] Szesnaste. Florenckie Roku 1439. od Eugeniusza IV złożone przeciwko Schismatyckim będom. ChmielAteny II 133.
patrz: WIENNEŃSKI
– ...dał dowcipny Wierszopisz inskrypcyą taką: In Regnum Fundo. ChmielAteny II 323.
patrz: WIERSZOPIS, WIERSZOPIS, WIERSZOPISCA, WIERSZOPISZ
– Przy budowániu záś Wieży Babilońskiey, że to było superbum opus, aequataque Machina Caelo; prożnej ostentacyi fabryka, Nemroda BOGU obmierzłego Inwencya y promocya, wszystka owá Ludu nieźliczonego mnogość, koło fabryki robiąca, Dekretem Pana BOGA Ultoris tanti ausus, ukarána pomieszániem Języków, czyli nowych stworzeniem, gdyż Philo Zyd uczony bardzo Starożytny trzyma, że była tylko Confusio Języków iuż będących ná świecie, Hebrayski in sua puritate rezerwuiąc, á nie nowych wlanie w onych niebożnych Architektow. Iednákże ta náypewnieyszá sentencya, że przy Wieży Babylońskiey wszystkie nowe urodziły się Języki, gdyż ab Origine Mundi, cały Swiat był unius labii według Pisma Swiętego; y ten Język był konserwowány w spráwiedliwym Człeku, do Fabryki tej się nie implikuiącym, Heber názwanym, Oycu Falego[.] ChmielAteny II 743-744.
patrz: WIEŻA
– Władysław IV. Król Polski, będąc Krolewiczem ná on czas, Carem Moskiewskim od Polákow Wiktorow Moskwy, y Bazylego Suskiego uczyniony. ChmielAteny II 426.
patrz: WIKTOR
– Lecz Faustulus nád niewinniętami ludzką maiąc kompasyą, w lesie bliskim zostawił, gdzie ich wilczyca wykarmiła, ferociam Rzymianom prognostykuiąc. ChmielAteny II 73.
patrz: WILCZYCA
– Niedaleko Miasta BRIXEN iest Zamek ná ustępie gory wykowáney, do ktorego, ani iechać, ani iść nie można, tylko się windować liną potrzeba. ChmielAteny II 227.
patrz: WINDOWAĆ SIĘ
– Synowie tey Matki są te Języki RUSKI [...] ILLYRYCKI, aliás proprie SŁOWIEŃSKI, DALMACKI, WINDICKI... ChmielAteny II 746.
patrz: WINDYCKI
– Chwálą we Włoszech [...] Winá Setyneńskie, y Albańskie, Sery Parmeńskie. ChmielAteny II 215.
patrz: WINO
– Chwálą we Włoszech [...] Winá Setyneńskie, y Albańskie, Sery Parmeńskie. ChmielAteny II 215.
patrz: WINO
– Blisko Ieruzálem Miasteczko było IERYCHO [...] (teráz o kilku chałupkach wioska). ChmielAteny II 573.
patrz: WIOSKA
– Fundowała się za czasem wioska, ale gdy podatkow zadnych dać nie chciała Turkom, owszem Exaktorow afrontowała, zgruntu od Paszy zruynowana iest. ChmielAteny II 574.
patrz: WIOSKA
– Są Ci ná pomocy ZAMOYSKICH Iel tá álbo trzy Kopie, ktore się zmieniwszy w wiosłá, szczęśliwą Twey NAWIE ná Oceánie sławy spráwuią żeglugę... ChmielAteny II 9.
patrz: WIOSŁO
– W Bibliotece tey są trzy xięgi Wirgiliuszowe [...] są xięgi pisane złotem, Tablice Moyżeszowe, z wyrytym Boskim Przykazaniem... ChmielAteny II 114-115.
patrz: WIRGILIUSZOWY
– Posłowie [...] Łączą się ze starszemi, to iest z Senátory, w witaniu się zwyczayne, máiąc swe perory. ChmielAteny II 370.
patrz: WITANIE SIĘ
– Záczym z ściągnał z Páństw swoich woyska 3. kroć sto tysięcy, w ktorym było y Chrźeścian nie máło; Galer ná Morzu więcey niżeli 100. Okrętow Ammunicyą y wiwendą náładowánych 200. ChmielAteny II 469.
patrz: WIWANDA, WIWENDA
– gdy czasu iednego nád źrzodłem pobożny prowádzili dyskurs, uyzreli ielenia, Krzyż w czerwonym y błękitnym kolorze maiącego między rogami. S. FELIX zdumiały nád takim widokiem, słyszy od S. IANA de MATHA relacyą; iż miał także wizyą Anioła z takimże Krzyżem, gdy pierwszą Mszy Swiętey celebrowáł Ofiarę. ChmielAteny II 763.
patrz: WIZJA
– Zonę ten Krol miał po Włádysławie IV. Brácie swoim wdowę LUDOWIKĘ MARYĄ z Gonzagow Károlá Niwernii y Retellow Xiążęcia Corkę, Pobożności y piękności obráz, Pánien Wizytek w Wárszawie Fundatorkę. ChmielAteny II 362.
patrz: WIZYTKA
– Roy Pszczoł w szopę Electionis wlatáiący po Elekcyi koło karety dwie gołębice latáiące dały omina. ChmielAteny II 362.
patrz: WLATAJĄCY
– HENRYK WALEZYUSZ [...] záproszony przez 13. Posłow Polskich [...] piękną mowiących Łaciną, Fráncuzczyzną, Włoszczyzną, Niemczyzną, co w nie máłey u Fráncuzow było admirácyi. ChmielAteny II 354.
patrz: WŁOSZCZYZNA
– Czásem tam OO. Bernádyni osobliwie ná Fest Wniábowstąpienia Pańskiego Divinum Officium spiewáią. ChmielAteny II 559.
patrz: WNIEBOWSTĄPIENIE
– Iedná Austryaczka Elzbieta była Corką Cesarską y Krolewską, Wnuką Cesarską, Siostrą Krolewską y Zoną, Mátką trzech Krolow y Babką. EUROPA O Państwie Niemieckim cũ raritatibus. ChmielAteny II 221.
patrz: WNUKA
– Przestępcow Alkoránu karzą [Turcy] sieczeniem y wodzeniem po mieście, zá drugi ráz odesłaniem ná galery. ChmielAteny II 495.
patrz: WODZENIE
– Ten to po Tátárskich, Szwedzkich potyczkách záwsze wygránych, nie tylko od Pátriotow WOIAKIEM názwány, ále też in praemium Sercá Rycerskiego Achilłesom, Decyuszom, Kámillom skompárowánego, od IANA KAZIMIERZA Koronátá Polskiego Stárostwem KISZYNSKIM y Krolewczyzną Markusze rzeczoną, więcey nad dwádzieścia Wśi inkluduiącą, regalizowány, áby Heroiczno-wspanialy Geniusz tego Woiaká miał się gdźie rozprzestrzenić Creverat hostili, Virtus generosa ruiná. ChmielAteny II 6.
patrz: WOJAK
– Kto w domu iak żołw siedzisz, aniś wojanżował, Kurkow nie Turkow z okna w swym Domu widował. ChmielAteny II k. tyt..
patrz: WOJANŻOWAĆ, WOJAŻOWAĆ
– Ztąd w Polszcze ná Pańskich Dworach Ekipaz, depans, woianzowáć, forysterować, Lauffer, Kuffer, ná słuchasz się. ChmielAteny II 758.
patrz: WOJANŻOWAĆ, WOJAŻOWAĆ
– Są ieszcze Sądy RELACYINE od Sądow Asesorskich tu idące, ná ktorych sam Krol z Senátorami y Referendarzámi zásiada. Inne są Sądy Ziemskie Woiewodźińskie, Grodzkie, Podkomorskie. etc. etc. ChmielAteny II 406.
patrz: WOJEWODZIŃSKI
– ...Posłowie do cudzych kráiow: Starostowie Pográniczni, Wielkorządcá Krákowski, Burgrábiowie tameczni, Woyscy. etc. ChmielAteny II 407.
patrz: WOJSKI
– Tácy są Principales, Wielko-Polski, Mało Polski, Podolski Generáli, albo Generálni Starostowie y inni cum Iurisdictione. Chorąży Ziemi albo Powiatu. Sędźiá Ziemski. Stolnik. Podczaszy. Podsędek Ziemski. Podstoli. Cześnik. Łowczy. Woyski po Łacinie Tribunus. Pisarz Ziemski. Miecznik. Woyski Mnieyszy. ChmielAteny II 402.
patrz: WOJSKI
– Było in usu Polakom, auxiliarnych WOYSK záciągać in hostem; iako Bolesław Krzywoust Ruskich záżył sił: potym iego Succesores záżyli in suppetias Tatarow, daiąc zá to Honorarium 2. tysiące kożuchow według Piaseckiego: Byli Socii Polákow ná woynách Pruscy Xiążęta. ChmielAteny II 408.
patrz: WOJSKO
– On siłom nie ufaiąc swoim, od Sołtaná Syriyskiego záciągnął Woyska auxiliarnego pod kommendą Hetmána Sarrákona, co znáczy z Egypskiego ięzyka, Paná Pewnego, utwierdzonego. ChmielAteny II 728.
patrz: WOJSKO
– Lubo świadczy Koiałowicz, że TATAROM TAURYKANSKIM KAZIMIERZ IV. IAGELLONCZYK Haná nádał Mendligereia, záco tenże przeciwko Prusom auxiliarne obiecował Woyska [...]. ChmielAteny II 730.
patrz: WOJSKO
– Po tych nád ludzi góruiących akcyach, blisko gor Greckich Thermopylae nazwanych od 4. tysięcy Woyska Ateńskiego [...] odniosł klęskę [Kserkses]. ChmielAteny II 581.
patrz: WOJSKO
– Uformowáła się potym BIZANTINORUM RESPUBLICA, Wodzow sobie kreuiąca, Bytynow Páni, krolow Egypskich zá Protektorow, nie zá Panow uznáiąca. Wsprzyiałá też Rzymianom, ná Woynách Sylli, Lukulla, y Pompeiusza, woysk auxiliarnych dodáiąc. ChmielAteny II 455.
patrz: WOJSKO
– W tymże Mieście w Kościele S. ZOFII odpoczywá Ludwik Kortuziusz Iurysta Padewski Roku 1418. zmarły; ktory Testamentem obligował, surowe alias náznaczaiąć Sukcesorom poenas, żeby nie płakać ná iego pogrzebie, owszem skrzypkow, Lutnistow, Trębaczow, Wokalistow wszystkich ná 50. naiąć Osob, ktorzyby przy Ciała iego wyprowádzeniu wesołe koncerty, a nie rekwialne spiewáli pieśni. ChmielAteny II 193.
patrz: WOKALISTA
– Woluntarzow tu wiele, lecz nie swáwolnych, bo swą wolę poddaiących Marsowi: Co Szlachcic, to szukacz sławy przez słuzbę woienną: w ktorey innych animowáć, sami z iedney sławy, nie z żołdu profitowáć maią in animo. ChmielAteny II 690.
patrz: WOLENTARIUSZ, WOLENTARZ, WOLENTARZ, WOLONTARIUSZ, WOLONTARZ, WOLONTER, WOLUNTAR, WOLUNTARIUSZ, WOLUNTARZ, WOLUNTER, WOLUNTIER
– Ku czci tey Matki [Boskiej Częstochowskiej] [...]wiele tam nádawano [...] wielkich złotych y srebrnych Wotow baz liczby... ChmielAteny II 300.
patrz: WOTUM
– Kráy teyże Ameryki Austrálney iest PARAKWARYA albo Paraquey od rzeki tegoż imienia názwany, ktorá srodkiem tey płynie kráiny, maiąc długości ná mil 500. przy wpadnieniu w Austryalne morze zábierá szerokości ná mil 30. ChmielAteny II 676.
patrz: WPADNIENIE
– Druga y trzecia Classis Szlachty iest wielkiey także zácności w Xięgę złotą wpisaney, Czarta Classis w tęż Xięgę w pisaná componitur z Zacnych Domow Cudżoźiemskich, gdźie Krolowie, Xiążętą rożni wpisani, szczycą się tytułem Szlachty Weneckiey. ChmielAteny II 188.
patrz: WPISANY
– Byłá tu y sadzáwka doświadczenia po Łacinie Piscina Probatica, po Hebráysku Bethseda albo Bethsaida, to iest Dom blisko Kościoła Sálomonowego, w kwádrat z Ciosow murowána, w ktorey bydło ná ofiarę idące Nathinaei umywszy, Kapłanom oddawáli. Woda od Anioła pewnych czasow poruszoná chorych wpuszczonych leczyła. ChmielAteny II 540.
patrz: WPUSZCZONY
– Tam [w ołtarzu] iest Palec s. Tomasza Apostoła w Bok Pański wrażony. ChmielAteny II 51.
patrz: WRAŻONY
– W Szostey Kamerze NATURALIA utytułowaney, są Perły Orientalne, y Okcidentalne, Saskie, iakiś kamień, w ktorym iak w Macicy wiele szmarágow wrosłych prezentuie się; ieden tak wielki Szmarág iak kurze iaie. ChmielAteny II 239.
patrz: WROSŁY
– Modlą się obroceni ku słońcu, maiąc go zá Bogá, nie ktorzy dźień cáły, iák wryci ná tey trwáią modlitwie: czczą item Brumę, Wesnę, Butzen Bożkow, y innych 33. millionow Deastrow. ChmielAteny II 596.
patrz: WRYTY
– Pierwsza od dołu dla lepszego widzenia była dla Senátorow, y zwáło się Orchestra: Druga Kontygnacya ław szła wschodowátych dla Rycerstwá, Kawáleryi, y zwáła się Equestria, maiąc ław 14. ChmielAteny II 90.
patrz: WSCHODOWATY
– OBYWATELE Abysyńscy generalnie zowią się AEthiopes od Etyopa Wulkanowego Syná. ChmielAteny II 637.
patrz: WULKANOWY
– Iozyasz Krol Iudzki ten Bałwán trwáiący lát 363. skruszył, gay wyciął, mieysce wesołości kośćmi, trupámi obrzydził. ChmielAteny II 557.
patrz: WYCIĄĆ
– BOLESŁAW III. Pudicus aliàs wstydliwy, ták rzeczony od wielkiey modestyi y oczu spuszczonych, á bardziey dla obserwowaney z Kunegundą żoną czystości, Syn Leszka Białego Candidus mente. Nieszczęśliwie zrázu panuiący, bo się ná Polskę, iak de pyxide Pandorae wszystkie nieszczęścia wáliły: bo náprzod Tatarzy Roku 1240. áż o Lublin y Sędomirz oparli się, z ruiną fortun, wycięciem ludzi, profanácyą Kościołow. ChmielAteny II 343.
patrz: WYCIĘCIE
– Drzewá wyciętego ná Gorze Libánu wyszło więcey, niżeli 150. y trzy tysiące [na świątynię Salomona]. ChmielAteny II 545.
patrz: WYCIĘTY
– Nie mało iest y SOLI kopaney, samorodney, Minerálney w Polskim Krolestwie: w Krákowskim pod Bochnią y Wieliczką od S. Kunegundy Roku 1251. cudem obiawioná; ktorą kopią w głębokich y szeroko roskopanych lochach podziemnych, to solnemi, to drzewianemi słupami podstęplowánych; dokąd są okná albo szyby, dla weścia tam y wyścia, dla ciągnienia do gory kołowrotem bałwanow solnych, ktore tam wycináią gornicy, y do szyb po pod ziemię prowádzą. ChmielAteny II 331-332.
patrz: WYCINAĆ
– Ale to wetuie wielka Wodzow obedyencya, Fermany albo Ordynanse choć z utratą życia wykonać gotowi [Turcy]. ChmielAteny II 731.
patrz: WYKONAĆ
– Ale to wetuie wielka Wodzow obedyencya, Fermany albo Ordynanse choć z utratą życia wykonać gotowi [Turcy]. ChmielAteny II 731.
patrz: WYKONAĆ
– Záłożył Okopy albo Fortecę SS TROYCY ná Podolu między widłámi Zbruczy y Dniestru ná Tureckiey pohamowánie imprezy; gdzie IABŁONOWSKI Wodz Armipotens, Zaharyę zabráł y Tatárow konwoiuiących ná 20. tysięcy zniosł. Zá co mszcząc się Tatarzy w Lutym cichusieńko, w kwocie 70. tysięcy aż pod Lwow się oparli; od Hetmána IABŁONOWSKIEGO ledwie 5000. Woyska y Ochotnika nie wiele máiącego wziął repressalia, y ná zád się powrácaiąc przez Pokucie ná 60, tysięcy zabráł y wymordowáł ludzi. ChmielAteny II 364-367 [365].
patrz: WYMORDOWAĆ
– TORON zálecaią Pierniki wyśmienite y cegła dziwnie dobrze wypaloná, ktorą mury czerwienią się. ChmielAteny II 321.
patrz: WYPALONY
– TORON zálecaią Pierniki wyśmienite y cegła dziwnie dobrze wypaloná, ktorą mury czerwienią się. ChmielAteny II 321.
patrz: WYPALONY
– Prosty to bardzo był przedtym Národ; te ráz od Piotrá I. Alexiewicza wielki wziął poler, ktory w młodym wieku Austryą, Saxonią, Prusy, Belgium, Hollandią, Anglią, Fráncyą ciekáwie zlustrowáwszy, z tamtąd Ludźi polerownych, Magistrow Rzemieśnikow in omni arte doskonáłych do swego sprowádził Państwa, y przez nich Moskiewskich grubianow wypolerowáł, otworzył Szkoły polityczne, Seminaria dla polerowánia Szlachty, w Piśmie y Polityce; pozákładał nowe Miastá, Fortece, Handle, nowe wystáwił Okręty, y Woysko w regularny Cudzoziemski tryb wprowádził, Cudzoziemcow promowuiąc ná szarze, á w Państwo rządow Politycznych wniosł Politykę; ktorey ta przedtym nieznáła, ani słyszáła Nácya. ChmielAteny II 432.
patrz: WYPOLEROWAĆ
– Przed nim [Filipem V] Práwo o Elekcyi wolney ex Volumine legum wyrznął mieczem Piotr Krol, ztąd Petrus ab acinace rzeczony. ChmielAteny II 21.
patrz: WYRZNĄĆ
– Są ozdobą tego Zákonu po SS. IANIE de Matha y FELIXIE WALEZYUSZU S. RAYMUNDUS Nonnatus Kardynał, ták rzeczony, iż nie urodzony drogą náturalną, ale wyrznięty z żywota Matki swoiey zmarłey: Morano, Gofredo Anglikowie pomęczeni w Grecyi: ite[m] SS. Gwilelm Xiążę Akwitanii, Tomasz Arcybiskup Kantuaryiski, Filip Krolewicz Kastylii, Bernárd z Akwitanii. ChmielAteny II 764.
patrz: WYRZNIĘTY
– Tam blisko w wiosce Pasterzow, iest Iaskinia skrycia N. PANNY z Dzieciątkiem IEZUSEM nim poszła do Egyptu, przed Herodem uchodząc, trácącym Dzieci, ktorych wytrácił ná 14. tysięcy według Autorá Vegas Soc: IESU. ChmielAteny II 573.
patrz: WYTRACIĆ
– Swiętobliwi Brácia Więcław, Włádysław, Wisław, iednego dnia Habit wźieli, iedneż cnoty mieli, iednegoz dnia pomarli. ChmielAteny II 415-416.
patrz: WZIĄĆ
– Zniemi [Saracenami] zábrawszy Alianse, Grekow precz wyrugowáli [Egipcjanie], ich Wodza Kalifę sobie obráli za Krola. ChmielAteny II 727.
patrz: ZABRAĆ
– Zebym zaś nie był injurius wszystkim Zákonom w świecie konserwuiącym się, y zniesionym; żebym mowię Pereł tych kosztownych z konchow nie wiadomości nie wydobywszy in lucem, nie uiął im szácunku, kładę tu długi KATALOG Męskich y Białogłowskich Zákonow, Pustelnikow, Kawálerow, Imioná y rok ich fundacyi wyráżaiąc. ChmielAteny II 766.
patrz: ZAKON
– Agnieszki S. Zakonnice R. 1326. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNICA
– Anielskie Zákonnice R. 1500. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNICA
– Charytki Zákonnice R. 1636. ChmielAteny II 769.
patrz: ZAKONNICA
– Acemetki Zákonnice. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNICA
– Augustyanki Zákonnice R. 420. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNICA
– KATALOG KANONIKOW REGULARNYCH KONGREGACYI XIĘZY y KLERYKOW REGULARNYCH, ZAKONNIKOW, PUSTELNIKOW, KAWALEROW, PANIEN ZAKONNYCH, Kawalerek & c. .... ChmielAteny II 767.
patrz: ZAKONNICA
– Adorantki zákonnice R. 1654. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNICA
– Augustyanki Zákonnice R. 420. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNICA
– Padołu Umbry Zákonnice R. 1153. ChmielAteny II 774.
patrz: ZAKONNICA
– Po przeniesionych z támtąd Zákonnikach Chrześciańskich, Turcy tam osiedli, Palác fundowáli, Klasztor swoiemi osadzili Santonámi, do Wieczernika bosemi chodzą nogami, nie pluiąc, Chrześcianow nie puszczáią pod cięszkim karániem, chybáby się ktorey [!] pobisurmánic odwáżyl albo 600. zápłacił Cekinow. ChmielAteny II 533 [543].
patrz: ZAKONNIK
– Apostolinowie Zakonnicy R. 1496. ChmielAteny II 767.
patrz: ZAKONNIK
– Tam stanąwszy Gwárdyan ná wierzchu mieysca tego z Zákonnikámi y Pielgrzymámi każe spiewać Ewángelią Kwietną Niedzielną, dwoch posyła bráci ná mieysce contra vos, tym czasem bywa kázanie, potym Pontificaliter ubrány Gwárdyan z roszczką palmową wsiáda ná oślicę, iedzie ku Ieruzálem przy spiewaniu Antyfony owey: Pueri Hebraerorum, etc. y przy rzucaniu Palm y sukien przez Chrześcian pod nogi iego. ChmielAteny II 556.
patrz: ZAKONNIK
– Katalog kanoników regularnych [...] zakonników [...] panien zakonnych [...] Adorantki zákonnice R. 1654. ChmielAteny II 768.
patrz: ZAKONNY
– W Mieście tym [Lizbonie] iest Kościoł Misericordiae od Emmanuelá Krola fundowány: karmią tu krukow sumptu publico odwdzięczaiąc temu ptastwu że S. Wincentego, zámęczonego, strzegło. ChmielAteny II 39.
patrz: ZAMĘCZONY
– KOścioł ten Wcielenia Bożego, albo Zwiastowánia Nayś. PANNY y Szpital tu opisany, magno sumptu fundowáła Krolowá Sancia d Aragona, Zona Roberta Krola Neapolitanskiego y Aragońskiego Roku 1324. Przyczyniła Fundacyi Margareta de Durazzo. Gdzie w Kaplicy iest dwoie Niewinniątek od Heroda pobitych, y Głowá S. BARBARY wonieiąca pewnieysza niż w Kijowskich Pieczarách, gdyż ta S. Męczennica choć zá TROYCĘ Swiętą zamordowána, iednę Głowę miała, nie dwie, áni trzy, żeby y w Neapolu y w Kijowie ie miała. ChmielAteny II 201.
patrz: ZAMORDOWANY
– Iest Národ [tatarski] wszelkich cierpliwy nie wygod: konia zdechłego, iako by go Niebieská zárzneła ręka, smaczno pożywá: kuchnia w ciągnieniu, mieysce ná koniu pod kulbáką, dokąd mięso surowe kłádą, gdzie w pocie iák w rosole, w cieple zágrzánego koniá, iák przy ogniu, nie upiecze się, ale rosparzy; kobyliná, baránina, chleb z prosa to potráwy, trunek beza tákże z prosa zrobiony. ChmielAteny II 450.
patrz: ZARZNĄĆ
– Náywiększe żoná od męża cierpiąc potłuczenie, zá znák miłości poczyta, Białogłowy y kurczęcia same nie zárzną, dla tego w niebytności męszczyzny domowego, z kurą y z nozem stoią przed chałupámi, czekaiąc ná przechodzącego męszczyznę, aby zárznął [w imperium rosyjskim]. ChmielAteny II 423 [433].
patrz: ZARZNĄĆ
– W tey Frizyi Woły extráordinaryiney rodzą się wielkości, tak dalece, że ná iednym znáyduie się 1600. funtow mięsa. Tráfił się drugi ktory dał z siebie mięsa 2528. funtow. Ieszcze większy musiał bydź ow w Antorfie, Roku 1560. zárznięty, ktory ważył funtow 3300. ChmielAteny II 244.
patrz: ZARZNIĘTY
– Turczyn w liczbie 70. tysięcy Koku [!] 1498. o Dniepr, Halicz, Sambor oparł się, ogniem y mieczem pustosząc, nie Marsowym Polákow upałem, ale mrozem cięszkim wymrożeni, y śniegami zátłumieni, w brzuchach koni rościętych szukali ciepła; ná 40. tysięcy ich wymarzło; drudzy od Wołochow pobici; ledwo 10000. ich uszło. ChmielAteny II 351.
patrz: ZATŁUMION, ZATŁUMIONY
– Samá Gora tá Tarpejus zwáła się saturninus, przed tym, potym rzeczona Tarpejus, od Tarpei Panny Westalney od Sabinow tam Tarczami zatłumioney: tandem taż Gorá názwaná Mons Capitolinus od Kapitolium, do ktorego było Grádusow 100. ChmielAteny II 78.
patrz: ZATŁUMION, ZATŁUMIONY
– Ziemskiego Bożka ChmielAteny II 491.
patrz: ZIEMSKI
– Má ten Potentat złote gory w Mácedonii, w Węgrách ná gránicach Bulgaryi, srebrne gory w Grecyi. ChmielAteny II 489.
patrz: ZŁOTY
– BOGACTWA tego Monárchy niezmierne z relácyi Missionárzow y rożnych Peregrynántow. Iedni twierdzą, że má Mogol 1500. Millionow Intráty: Herbertus dowodzi, że liczy ná rok Prowentow dwá kroć sto piećdźiesiąt tysięcy Millionow Tálerow bitych. Má złote gory, kámienię drogie z Bengali. ChmielAteny II 590.
patrz: ZŁOTY
– W Obdorze tákże Sámoiedzkiey Prowincyi był Bałwan ZŁOTEY Baby, ktorey ná ofiarę bito Ielenie y futrá dawáno Sobole; ciepła to była Baba, bo złota y w sobolách drogich! ChmielAteny II 430.
patrz: ZŁOTY
– W Mieście tym iest [...] Meczet, albo Bożnicá Turecka [...] złotemi obita bláchami we wnątrz po scianách. ChmielAteny II 518.
patrz: ZŁOTY
– Sam RZYM Głowa Swiatá fatyguie głowę, zmorduie rękę, zátępi pioro. ChmielAteny II 73.
patrz: ZMORDOWAĆ
– Potyś me Pioro całym latało po świecie, Iuż się z tą prácą zmudną zbieráy ku Wálecie: W Morzách się zmáczay całe Czarnym, lub Czerwonym, Pisz wieczne BOGU dźięki, żeś w Porcie stawionym. ChmielAteny II 679.
patrz: ZMUDNY
– Fundowała się za czasem wioska, ale gdy podatkow zadnych dać nie chciała Turkom, owszem Exaktorow afrontowała, zgruntu od Paszy zruynowana iest. ChmielAteny II 574.
patrz: ZROJNOWANY, ZRUJNOWANY
– Celestynki Zwiastowánia Panny MARYI fundowáne R. 1604. ChmielAteny II 769.
patrz: ZWIASTOWANIE
– Taż samá GALLIA znowu dzieliła się u starożytnych na Galliám Braccatam, od stroiu kosmatego czyli od obowia włosem okrytego rzeczoną; albo od botow żelaznych zbroynych. ChmielAteny II 42.
patrz: ŻELAZNY, ŻELAZNY, ŻELAŻNY
– W tey tu Bazylice [S. Mariae Majoris] te są Swięte raritates. 1. Złobek Pana Iezusa, ktoremu wspaniałą podziemną Sixtus V. Papież ffundował [!] Káplicę á na wierzchu Tabernaculum ná Nayświęt: SAKRAMENT z brązu wielkim sumptem, ktore 7. Aniołow trzyma. ChmielAteny II 110.
patrz: ŻŁOBEK, ŻŁÓBEK, ŻŁÓBEK
– Roku 1189. Frideryk Barbosa albo, AEnobardus, albo żołtobrody, zebrawszy Woyska 150. tysięcy w Oryentalne poszedł Państwá y tam z Sarácenow y Turkow kilka odniosł wiktoryi pod Iconium. ChmielAteny II 724.
patrz: ŻÓŁTOBRODY
– Do owych kul sześciu [w herbie kardynała Hozjusza] przydał [Zygmunt August] ná polu czerwonym Bot żołty, á w Hełmie rogi bawole, ieden żołty, drogi [!] czerwony. ChmielAteny II 387.
patrz: ŻÓŁTY
– Kościołow wszystkich w murách y zá murámi [Lwowa] po Przedmieściach numero 41. Cerkwi murowánych 6. drewnianych kilka. Bużnic Zydowskich murowánych 2. ChmielAteny II 315.
patrz: ŻYDOWSKI
– Powáżnieysi między Bráchmánami zowią się Joghi, którzy prowádzą żywot pustelniczy w iáskiniach ná wielkich utrudzeniach, potym dostępują tytułu Abdutów, á znim licencyi ná wszelką sprosność. ChmielAteny II 596.
patrz: ŻYWOT